استخدام فن بیان در جهت تاثیرگذاری مفاهیم اخلاقی در قرآن کریم
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیمحمداسلم رئیسی 1 , بشیر ذوالعلی 2 , محمد فاتحی 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، واحد جیرفت، دانشگاه آزاد اسلامی، جیرفت، ایران
کلید واژه: علم بیان, فضائل اخلاقی, قرآن, مفاهیم اخلاقی.,
چکیده مقاله :
دانشمندان علم بیان بر تأثیرگذاری مباحث این علم مانند حقیقت، مجاز، تشبیه، استعاره و کنایه در تبیین مفاهیم متون عربی، به‌ویژه قرآن، تأکید کرده‌اند. علم بیان نه‌تنها در فهم آموزه‌های دینی، اخلاقی، تاریخی و اجتماعی نقشی مهم ایفا می‌کند، بلکه به انتقال مؤثر مفاهیم به مخاطب کمک می‌نماید. این پژوهش به بررسی فلسفه و کارکرد علم بیان در قرآن پرداخته و نشان می‌دهد که چگونه استفاده از استعاره، تشبیه، مجاز و کنایه در قرآن باعث تأثیرگذاری بیشتر و تفهیم عمیق‌تر مفاهیم اخلاقی و اجتماعی می‌شود. قرآن، از طریق بهره‌گیری از فنون بیان، الگوهای اخلاقی را به‌گونه‌ای ارائه می‌کند که مخاطب به‌روشنی درک کرده و به عمل بپردازد. مهمترین فلسفه بکارگیری از فن بیان در آیات قرآن کریم که در این تحقیق به آن تأکید شد، استفاده از فن بیان در مواردی است که صحبت از شکلهایی از اخلاق می شود که برای خلق و خوی فرد عادی قابل فهم نیست. بر اساس این موضوع در مواضعی که رفتار اخلاقی بر اموری تأکید می کند که بواسطه آن انسان درک می کند که روش صحیح مقابله با شر، ظلم، تاریکی و بدکاران تلافی کارهای آنها و شباهت یافتن به آنها در امور زشت نیست. همچنین در این آیات به اخلاق به مثابه شناخت درون تأکید شده است و خصوصیات فطری اخلاق حسنه مورد تأکید بوده است.
Scholars of rhetoric emphasize the influence of rhetorical elements such as literal meaning, metaphor, simile, allegory, and metonymy in explaining concepts in Arabic texts, especially the Quran. Rhetoric not only plays a key role in understanding religious, ethical, historical, and social teachings, but also aids in effectively conveying these concepts to the audience. This research examines the philosophy and function of rhetoric in the Quran, showing how the use of metaphor, simile, allegory, and metonymy increases the impact and deepens the understanding of ethical and social concepts. Through rhetorical techniques, the Quran presents ethical models in a way that enables the audience to clearly comprehend and act upon them. The primary purpose of using rhetorical techniques in the Quranic verses, as highlighted in this study, is to clarify forms of ethics that are not easily understood by ordinary individuals. In situations where ethical behavior emphasizes resisting evil, oppression, darkness, and wrongdoing without seeking retaliation or imitating them in wrongful actions, the Quran emphasizes ethics as an inner understanding and highlights the innate characteristics of virtuous morals.
