Land Redevelopment Planning in the Urban Historical Fabrics Case study: Zartoshtiha Neighborhood in thehistorical fabric of Yazd city
Subject Areas : Historical context of historical cities of Irannajma esmaeilpoor 1 , Fatemeh Foroughinasab 2
1 - Assistant Professor of Urban Planning Department, Yazd University, Iran.
2 - M.A Student of urban planning, Yazd University, Iran.
Keywords: land redevelopmentplanning, land potential prioritization, Zartoshtiha neighborhood, historical fabric, Global City of Yazd.,
Abstract :
The Inscription of the historical fabric of Yazd in the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization World Heritage Cities, according to the third and fifth UNESCO cultural criteria, was performed in 2017. One of the strategies for the preservationdaily life in the historical fabric is to reuse the previous lands that have been abandoned or the ones under dilapidated buildings that have become non-productive spaces. The researchpurpose is the first, prioritizing the neighborhoods of the historical fabric of Yazd in terms of the potential of these lands for redevelopment; and then presenting the program of improve the efficiency in their use in the area(neighborhood) with the most capability. The Analytic network process, is one of themulti-criteria decision-making methods that have been used to measure the potential of these lands, and the strategic planning process has been used to plan their reuse in the area with the most capabilities. All neighborhoods of the historical fabric of Yazd have a significant share of land worth redevelopment at their central core and outskirts. Zartoshtiha (followers of the religion of Zoroaster) neighborhood showed a greater potential for redevelopment due to its social desirability, economic potential, especially in the field of tourism, and proper access. The article alsooffersthe proposed suitable uses onpotentially redeveloping lands as well as solutions for the prosperity of life in the Zartoshtiha neighborhood. This article is also an example of the application of non-productive land redevelopment planning in historical and ancient fabrics.
احمدی، فرزانه و دیگران (1392) «عوامل تأثیرگذار بر حس تعلق در فرآیند بازآفرینی در بافت مسکونی اطراف حرم حضرت امام رضا (ع)، محلۀ نوغان»، هفت شهر، شماره 47 و 48، صص70-84.
اسماعيل¬پور، نجما و ملكه عزيزپور (1388) «رشد افقي سريع شهر يزد و تأثير آن بر سفرهاي شهري در محدوده مرکز و پيرامون اين شهر»، مجله جغرافیا و برنامه¬ریزی محیطی، سال بیستم، شماره2، صص 185-209.
انجم شعاع، مریم و دیگران (1398) «اصول و راه¬کارهای طراحی ساختارهای میان¬افزا به مثابه محرک توسعه بافت¬های تاریخی»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی ، شماره38، صص 67-79.
انصاری، ابراهیم و حمید تاج¬الدین (1393) «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان مشارکت شهروندان در امور شهری (مطالعه موردی: منطقه 13 شهر اصفهان)»، مطالعات جامعه¬شناختی شهری (مطالعات شهری)، دوره چهارم، شماره 12، صص 161-178.
برک¬پور، ناصر و صدیقه بهرامی (1390) «قابلیت¬سنجی توسعه مجدد در بافت¬های ناکارآمد شهری (مطالعه موردی: محله انبار نفت منطقه 11 تهران)»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره اول، شماره 4، صص 1-14.
بهرام¬پور، عطیه و آتوسا مدیری (1394) «مطالعه رابطه میان رضایتمندی ساکنان از محیط زندگی و میزان حس تعلق آنها در مجتمع مسکونی بلندمرتبه شهرک کوثر تهران»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره3، صص85-94.
تقوایی، علی¬اکبر و دیگران (1395) «به¬کارگیری فناوری¬های نوین در توسعه مجدد زمین¬های قهوه¬ای»، نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری¬های نوین معماری و شهرسازی، دوره ششم، شماره ۳، صص 1۵-2۵.
تقوایی، مسعود و محمدحسین سرایی (1385)«گسترش افقی شهر و ظرفیت¬های موجود زمین (مورد: شهر یزد)»، پژوهش¬های جغرافیایی، شماره55، صص 133-152.
حسینی، سیدهادی و دیگران (1391) «تحلیلی بر جایگاه مشارکت شهروندان در توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهر سبزوار)»، شماره6، صص 41-66.
داداش¬پور، هاشم و دیگران (1393) «بررسی ظرفیت توسعه میان¬افزا در فضاهای موقوفه شهری (مطالعه موردی: ناحیه 3 منطقه 2 شهر یزد)»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، شماره 15، صص 63-78.
رسولی، محمد و مینا شیرمحمدی (1399) «تحلیل الگوی توسعه فیزیکی شهرهای نواحی بیابانی با رویکرد آینده¬نگاری (مطالعه موردی: شهر یزد)»، کاوش¬های جغرافیایی مناطق بیابانی، سال هشتم، شماره 8، صص 269-299.
رهنما، محمد رحیم؛ براتعلی خاکپور؛ محمد حسن رضوی (1394) «شناسایی و خوشه¬بندی اراضی قهوه¬ای شهر مشهد به منظور ارائه الگوهای سرمایه¬گذاری»، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه¬ای، سال سیزدهم، شماره24، صص22-1.
زارعیان، مهسا و دیگران (1399) «سنجش کیفیت زندگی در محلات بافت تاریخی و عوامل مؤثر بر آن (نمونة پژوهش: بافت تاریخی شهر یزد)»، جغرافیا و برنامه¬ریزی محیطی، دوره سی¬ویکم، شماره 1، صص121-142.
زنگی¬آبادی، علی و دیگران (1394) «ارزیابی باززنده¬سازی بافت¬های قدیم شهری در راستای توسعه پایدار (شهر یزد)»، فصلنامه مطالعات برنامه¬ریزی شهری، سال سوم، شماره نهم، صص131-159.
سرایی، محمدحسین و مهدی علیان (1394)«سنجش و ارزیابی میزان پایداری محله¬ای در بافت تاریخی شهر یزد»، برنامهریزی و آمایش فضا، دوره نوزدهم، شماره 1، صص79-108.
سعیدی رضوانی، نوید وداوود کاظمی (1390) «بازشناسی چارچوب توسعه درون¬زا در تناسب با نقد سیاست¬های جاری توسعه مسکن (مسکن مهر) (نمونه موردی: شهر نظنز)»، پژوهش¬های جغرافیای انسانی، شماره 75، صص 113-132.
سعیدی‌مفرد، ساناز (1399) «بهره¬گیری از سیستم پشتیبانی فضایی چندمعیاره در اولویت¬بندی توسعه مجدد اراضی قهوه¬ای در کلان-شهر مشهد»، تحقیقات جغرافیایی، دوره سی¬وششم، شماره 1، صص 45-54.
شاکری، مطهره و دانیال منصفی پراپری (1399)«بررسی اصول و راهبردهای بازتوسعه محلات شهری با رویکرد تغییر کاربری اراضی قهوه¬ای»، معماری¬شناسی، شماره16، صص 165-177.
شماعی، علی (1382) «توسعه ناموزون فضایی کالبدی شهر یزد و اثرات آن بر ساخت اکولوژی شهری»، پژوهش¬های جغرافیایی، شماره 46، صص 19-38.
طبیبیان، منوچهر وفریده غنی (1394) «سنجش پتانسیل توسعۀ میانافزا در بافت مرکزی تهران»، محیط¬شناسی، دوره چهل¬ویکم، شماره 4، صص943-964.
عبدی، محمدعلی وسیما مهدی¬زادگان (1390) «فرایند توسعه در نواحی درون¬شهری با توجه به تجربیات کشورهای اروپایی»، هفت شهر، سال سوم، شماره 33 و 34، صص22-38.
عزیزی، محمدمهدی ومجتبی آراسته (1391) «ارائه راهبردهای توسعه فضاهای رهاشده شهری (نمونه موردی: بافت تاریخی شهر یزد)»، هفت شهر، شماره41 و 42، صص 104-118.
قدسی، نرگس ومهین نسترن (1394) «شناسایی پهنه¬های مستعد توسعه میان¬افزا در نواحی ناکارآمد مراکز شهرها (نمونه موردی: منطقه 1 اصفهان)»، مجلهپژوهشوبرنامه¬ریزی شهری، سال ششم، شماره 20، صص51-68.
نوریان، فرشاد وآزاده نتاج (1395) «بررسی معیارهای ظرفیت‌سنجی توسعه مجدد در محدوده بافت قدیم بابل»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره3، صص27-38.
Abd Elrahman, A. S. (2016) “Redevelopment aspects for brownfields sites in Egypt” Procedia Environmental Sciences, Vol. 34,PP. 25-35.
Ahmad, N., Zhu, Y., Ibrahim, M., Waqas, M., & Waheed, A. (2018) ” Development of a standard brownfield definition, guidelines, and evaluation index system for brownfield redevelopment in developing countries: The case of Pakistan”. Sustainability, Vol. 10 No. 12, pp. 4347. (in Persian).
Burinskienė, M., Bielinskas, V., Podviezko, A., Gurskienė, V., & Maliene, V. (2017) "Evaluating the significance of criteria contributing to decision-making on brownfield land redevelopment strategies in urban areas". Sustainability, Vol. 13 No. 2, P. 759.
Burroughs, L. (2015) “Better Brownfield, Campaign to Protect Rural England”, housing foresight, no.
3. Cappai, F., Forgues, D., & Glaus, M. (2019) “A methodological approach for evaluating brownfield redevelopment projects”. Urban Science, 3 (2), 45.
Clarke, N. J., Kuipers, M. C., & Roos, J. (2019) “Cultural resilience and the Smart and Sustainable City: Exploring changing concepts on built heritage and urban redevelopment”. Smart and Sustainable Built Environment.
Dixon, T., Montgomery, J., Horton-Baker, N., Farrelly, L. (2018) “Using urban foresight techniques in city visioning: Lessons from the Reading 2050 vision”. Local Economy, Vol. 33 No. 8, pp. 777-799.
Dulic, O., & Krklješ, M. (2014)” Brownfield Redevelopment as a Strategy for Preventing Urban Sprawl” Conference: Građevinarstvo - Nauka i Praksa, At: Žabljak, available at https: //www. researchgate. net/publication/281651820_Brownfield_Redevelopment_as_a_Strategy_for_Preventing_Urban_Sprawl.
Ferber,U., Grimski,D. (2002) "brownfields and redevelopment of urban areas", federal environmental agency Ltd, spittelauer land, Austria.
Fouly,H. EL AND Hammam R, (2020), “IDENTIFYING BROWNFIELD SITES' INDICATORS FOR ESTABLISHING GREEN OPEN SPACES”,JOURNAL OF ENGINEERING AND APPLIED SCIENCE, VOL. 67, NO. 3, PP. 643-661.
Gao, J. Chen, Wen. Liu, Y. (2018), Spatial restructuring and the logic of industrial land redevelopment in urban China: II. A case study of the redevelopment of a local state-owned enterprise in Nanjing, Land use Policy, vol. 72, PP. 372-380.
Glumac, B., & Decoville, A. (2020) ” Brownfield Redevelopment Challenges: A Luxembourg Example”. Journal of Urban Planning and Development, Vol. 146 No. 2.
Hammond, E. B., Coulon, F., Hallett, S. H., Thomas, R., Hardy, D., Kingdon, A., & Beriro, D. J. (2021) “A critical review of decision support systems for brownfield redevelopment”. Science of the Total Environment, PP. 147132.
IBRAHIM, H. AL-HAGLA, K. and NASSAR D. (2020), “towards a sustainable city: brownfield as a potential for urban development”, Architectural Engineering, Vol. 67, Issue 8,pp 1903–1922.
Kim, G., Miller, P. A., & Nowak, D. J. (2018) "Urban vacant land typology: A tool for managing urban vacant land". Sustainable Cities and Society,NO. 36, pp. 144–156.
Kim, G., Newman, G. and Jiang, B. (2020) ”Urban regeneration: Communityengagement process for vacant land in declining cities”, Cities, No. 102. Kivell, P. (1993) L"and and the city". London, UK: Psychology Press.
Loures, L., (2015) Post-industrial landscapes as drivers for urban redevelopment: public versus expert perspectives towards the benefits and barriers of the reuse of postindustrial sites in urban areas. Habitat Int. 45, pp. 72–81.
Loures, L., & Vaz, E. (2018) ” Exploring expert perception towards brownfield redevelopment benefits according to their typology”. Habitat International, vol. 72, pp. 66-76.
MOSTADI, A., & BIARA, R. W. (2019) ” SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF BROWNFIELD SITE FOR A NEW LANDSCAPE PERCEPTION OF AN INDUSTRIAL HERITAGE IN THE CITY OF KENADSA”. International Journal of Conservation Science Vol. 10 No. 1.
Newman, G., Kim, B., (2017),"Urban shrapnel: spatial distribution of non-productive space", Landscape Research, Vol. 42,Issue 7,pp. 699-715.
Novosák, J., Hájek, O., Nekolová, J., & Bednář, P. (2013) “The spatial pattern of brownfields and characteristics of redeveloped sites in the Ostrava metropolitan area (Czech Republic)”. Moravian Geographical Reports.
Pan, Z., Wang, G., Hu, Y., Cao, B., (2019), "Characterizing urban redevelopment process by quantifying thermal dynamic and landscape analysis", Habitat International 86, pp 61-70.
Pizzol, L., Zabeo, A., Klusáček, P., Giubilato, E., Critto, A., Frantál, B. & Bartke, S. (2016) “Timbre Brownfield Prioritization Tool to support effective brownfield regeneration. ” Journal of environmental management, Vol. 166,pp. 178-192,DOI: 10. 1016/j. jenvman. 2015. 09. 030.
Scholl, B., Peric, A., & Signer, R. (2018) “Spatial Planning Matters!: Inspiring Stories and Fundamental Topics”. vdf Hochschulverlag AG., pp. 51-59,DOI: 10. 3218/3908-5.
Soliman, M. A. (2018) “Towards strategic planning implementation for Egyptian cities”. International Journal of Environmental Science & Sustainable Development., Vol. 33 No. 1.
Vallejo, E., Criado, C., Arrizabalaga, E., Vasallo, A. (2017) “Sustainable Strategic Urban Planning: Methodology for Urban Renovation At District Level. In ISES Solar World Congress 2017-IEA SHC International Conference on Solar Heating and Cooling for Buildings and Industry 2017, Proceedings. International Solar Energy Society.
Zhang, L., Yuan, M., & Li, H. (2015) “Panel data of China’s real estate prices and real estate vacancy—Based on data analysis of 35 large and medium size cities. ” 2015 international conference on management science and innovative education. Atlantis Press.
Zhou, Y (2019), “A Framework for Greyfield Redevelopment a Case Study of Oaks Mall in Gainesville, Florida”, Thesis (M. U. R. P)--University of Florida, available at: https: //ufdc. ufl. edu/UFE0056179/00001.
فصلنامه علمي «مطالعات شهر ایرانی- اسلامی»
شماره چهل و ششم، زمستان 1400: 215-185
تاريخ دريافت: 03/02/1401
تاريخ پذيرش: 11/03/1401
نوع مقاله: پژوهشی
برنامهریزی توسعۀ مجدد زمین در محلههای بافت تاریخی
(مطالعۀ موردی: محله زرتشتیها در بافت تاریخی شهر یزد1)
نجما اسمعیلپور2
فاطمه فروغی‌نسب3
چکیده
ثبت بافت تاریخی شهر یزددر مجموعه شهرهای میراث جهانی یونسکو، مطابق معیار سوم و پنجم فرهنگی یونسکو، در سال 2017 صورت گرفت. یکی از استراتژیهای تداوم سکونت در آن، استفاده مجدد از آن دسته از اراضی است که پیشتر تحت استفاده بوده و امروز به صورت زمین افتاده یا اراضی تحت ساختمانهای مخروبه و متروکه به فضاهای ناکارآمد تبدیل شده است. هدف پژوهش، در مرحله اول، اولویتبندی محلههای بافت تاریخی یزد از حیث میزان پتانسیل این اراضی برای توسعۀ مجدد و سپس ارائه برنامۀ ارتقای کارایی در استفاده از آنها را در پهنه (محله) دارای بیشترین قابلیت است. سنجش میزان پتانسیل اراضی با کاربست روش تصمیمگیری چندمعیاره ANP و برنامهریزی استفاده مجدد اراضی در پهنه دارای بیشترین قابلیت به روش برنامهریزی راهبردی انجام شده است. بنا بر یافتههای پژوهش، تمام محلههای بافت تاریخی شهر یزد، دارای سهم قابل ملاحظهای از اراضی واجد ارزش توسعۀ مجدد در لبه و درون خود هستند. محله زرتشتیهابه واسطه «مطلوبیت اجتماعی، توان اقتصادی بهویژه در حوزه گردشگری و دسترسی مناسبتر» دارای پتانسیل بیشتری برای توسعه مجدد است. همچنین کاربریهای مناسب پیشنهادی در اراضی دارای قابلیت توسعه و نیز راهکارهای رونق زندگی در محله زرتشتیان ارائه شده است. پژوهش، نمونه کاربست برنامهریزی توسعه مجدد اراضیناکارآمد در بافتهای تاریخی و قدیمی را نشان میدهد.
واژگان کلیدی: برنامهریزی توسعه مجدد زمین، اولویتبندی پتانسیل اراضی، محله زرتشتیها، بافت تاریخی و شهر جهانی یزد.
مقدمه
موضوع برنامهریزی توسعه مجدد اراضی در چند دهه اخیر به تدریج از کشورهای غربی به سایر کشورهای جهان راه یافته است (ر.ک: Gao et al, 2018; Loures, 2015). توسعه مجدد اراضی دارای قابلیت، فرصتهایی را برای افزایش عرضۀ خانههای جدید، بهبود زیرساختها و امکانات مورد نیاز برای توسعۀ جوامع پایدار فراهم میکند (ر.ک: شاکری و منصفی پراپری، 1399). اراضی و فضاهای رها شده اما دارای قابلیت توسعه مجدد، یکی ازچالشهای عمده برای شهرهای قدیمی بهویژه از نظر مالی محسوب میشود (ر.ک: Kim et al, 2018; Kim et al, 2020). تجمع اراضی رهاشده و فضاهای غیر مولد ناشی از گسترش شهرها میتواند به زوال شهری و ایجاد کچلی شهری منجر شود (Zhanget al, 2015; Newman & Kim, 2017; Kim et al, 2020). اگراین اراضی برای مدت طولانی باقی بمانند، میتوانند موجب بروز و افزایش ناامنی اجتماعی، کاهش کیفیت زندگی و آلودگی بصری در پیرامون (ر.ک: Kivell, 1993) و حتی موجب گسترش مشکلات به قطعات چسبیده به خود شوند. از اینرو توجه به تغییر شرایط آنها در جهت ارتقای کاراییشان از طریق برنامهریزی توسعه مجدد، ضروری است.
شهر یزد که از گذشتۀ دور تا نیم قرن پیش، شاهدی زنده بر استفادۀ هوشمندانه انسان از منابع محدود آب و خاک در یک گسترۀ بیابانی بوده (یزدگرد و دیگران، 1400)، بیش از پنج دهه است که تقابل با شرایط زیستی خود را آغاز کرده است. توجه به روند رشد مساحت شهر یزد در نیم قرن گذشته نشان میدهد که از سال 1335-1350، شهر سالانه2-3 % گسترش داشته و طی سه دهه بعد (1380-1350) میانگین رشد مساحت شهر سالانه حدود 8 درصد افزایش یافته است (شماعی، 1382: 22). در فاصله سالهای 1355-1365، وسعت شهر سه برابر شده و مجدداً محدوده سال 1365 شهر، در دهساله 1365-1375 باز هم سه برابر گردید (تقوایی و سرایی، 1385: 147؛ عزیزپور و اسمعیلپور، 1388: 109). به این ترتیب در مجموع طی دوره 1345-1395 مساحت شهر تقریباً 19.5 برابر شده، در حالی که طی همین سالها، جمعیت شهر حدود 6.5 برابر شده است (رسولی و شیرمحمدی، 1399: 278).
در نتیجه اکنون 79/5872 هکتار معادل حدود 78/43درصد از مساحت شهر را اراضی غیرفعال تشکیل میدهد. گزارش جمعیت و تراکم شهرهای جهان درسال2016، در فهرست 1022تایی خود، به شانزده شهر ایران در فهرست اشاره کرده است که در این میان، یزد به عنوان یکی از شهرهای مناطق خشک با میزان تراکم 3100، کمترین مقدار تراکم را در میان شهرهای ایران داشته است (رسولی و شیرمحمدی، 1399: 278). ضمن آنکه در پی گسترش سریع شهر، حرکات جمعیتی از مرکز و محدوده بافت تاریخی شهر به سمت پیرامون شهر شکل گرفته (اسمعیلپور و عزیزپور، 1388: 109) و بر اثر آن، اراضی رهاشده و تحت ساختمانهای مخروبه و متروکۀ غیرفعال هم در آن رو به افزایش گذارده است (عزیزی و آراسته، 1391: 106).
محدوده 665 هکتاری بافت قدیمی و تاریخی شهر که نشاندهندۀ هویت شهر است و تا چند دهه قبل، پاسخگو به سلسلهمراتب نیازهای ساکنان خود بوده است، در پی تحولات فنشناختی و تغییر در نیازهای زیستی، اجتماعی و اقتصادی، اکنون فاقد عملکرد قوی و لازم است (زنگیآبادی و دیگران، 1394: 132؛ سرایی و علیان، 1394: 82). اما درمقابل، به جهت موقعیت جغرافیایی خود، دسترسی و برخورداری از تأسیسات زیربنایی و خدمات شهری، دارای ظرفیتها و توان بالا برای بازتوسعه است. تاکنون پژوهشهای زیادی درباره ارزیابی اراضی دارای پتانسیل توسعه مجدد انجام شده و هرکدام شاخصهای متعددی را در نظر گرفتهاند (جدول شماره1).
این پژوهش سعی دارد تا با جمعبندی شاخصها و افزودن شاخصهای مناسب برای ارزیابی اراضی دارای پتانسیل توسعه مجدد، به سنجش وضعیت اینگونه اراضی در بافت تاریخی شهر یزد دست یابد و با راهکارهای توسعه مجدد آنها از طریق برنامهریزی در محلهای که دارای بیشترین پتانسیل است، از یکسو پاسخ مناسبی برای رونق بیشتر حیات و زندگی در این عرصه ثبتی یونسکو و از سوی دیگر، راهکاری برای تحدید توسعه برونزای شهر یزد فراهم کند.
مبانی نظری
مفهوم اراضی دارای پتانسیل توسعه مجدد4، شامل اراضی رهاشده، خالی، آلوده، متروکه یا کمتر مورد استفاده (Loures & Vaz,2018) است که کاربری سابق آن تغییر کرده و اکنون کمتر فعال است (عبدی و مهدیزادگان، 1390: 24) و یا اکنون به صورت رهاشده و فاقد کاربری است و بیشتر شامل اراضی مراکز شهرهاست (Ahmad et al, 2018: 6) که برای استفادۀ دوباره و فعال، نیاز به مداخله در آن وجود دارد (طبیبیان و غنی، 1394؛ 945؛ Pizzol etal, 2016: 178; Mostadi & Biara, 2019: 167; AbdElrahman, 2016: 27).
توسعه مجدد، عمل و فرایند جایگزینی، تغییر دادن یا استفادۀ دوباره از زمینهایی است که یا قبلاً دارای کاربری بوده و اکنون فاقد هرگونه فعالیت یا کاربری -اعم از آلودهکننده یا فاقد آلودگی- باشند و یا زمینهایی که در حال حاضر تحت ساختمانهای مخروبه و متروکه -اعم از مسکونی یا غیرمسکونی- است و اکنون غیرمولد هستند (ر.ک: طبیبیان و غنی، 1394؛ Clarke et al, 2019) و مجموعه سیاستها و فعالیتهایی است که در مواجهه با فرسودگی کالبدی در شهرها انجام میشود. فرایندی که برای باززندهسازی زیر بناهای کالبدی، اقتصادی و اجتماعی شهر استفاده میشود و پیشزمینه آن به دهه 1930 بازمیگردد (برکپور و بهرامی، 1390: 3).
استفاده از این رویکرد در اراضی صنعتی رهاشده مانند توسعه مجدد محله بلوال در جنوب غرب شهر لوکزامبورگ، جایی که نزدیک به یکچهارم از مساحت محله را کارخانههای قدیمی فولاد تشکیل میداده (Glumac & Decoville, 2020: 4) و توسعه مجدد ایستگاه آتلانتیک در آتلانتا که از کارخانه فولاد 55 هکتاری به منظور جلوگیری از گسترش شهر استفاده شده است (Duilic& Krkljes, 2014: 8)، از ابتدا بسیار مورد توجه بوده است، اما رویکرد توسعه مجدد در موارد متعدد و با ویژگیهای مختلف به کار برده شده است. از نمونههای انجام شده در نمونههای با ماهیت تاریخی میتوان به مرکز تفریح کلرادو در کالیفرنیا (Zhou, 2019: 24) و همچنین هوته ولکلینگر5 در کشور آلمان که منطقه 120 هکتاری تاریخی که عضو فهرست میراث جهانی میباشد و در محدوده مرکز هنری، صنعتی و فرهنگی و موزه صنعت ایجاد شده، اشاره کرد (Ferber & Grimski, 2002: 39). ایجاد پارک الازهر قاهره در زمینی که پانصد سال محل دفن زباله بوده و همچنین یک پارک بینالمللی در ورودی جنوبی اسکندریه به مساحت 518. 700 مترمربع که محدوده به محل انباشت زباله تبدیل شده بود (ر.ک: Ibrahim et al, 2020: 1915)، موجب ارتقا وضعیت زیست و سکونت در محدوده شده است (ر.ک: Abd Elrahman, 2016).
کاربریهای متروکه و زمینهای بلااستفاده نیز از دیگر نمونههای اراضی دارای پتانسیل توسعه مجدد هستند. پارک میزنر در فلوریدا، جایی که پیشتر یک مرکز خرید متروکه بود (Zhou, 2019: 24) و شهرک کویین در اراضی تحت ساختمانهای متروکه در مرکز شهر بوداپست مربوط به 1100 واحد مسکن اجتماعی قبل از جنگ جهانی دوم (Scholl et al,2018)، از دیگر نمونههای موفق توسعه مجدد اراضی بلااستفاده و متروکهاند.
مرور تجارب موجود، حاکی از این است که بازتوسعۀ این اراضی با مزایای متعدد از جمله کاهش رشد افقی شهر، ایجاد رشد اقتصادی و اشتغال (Duilic& Krkljes, 2014: 7) ایجاد مکانهای باکیفیت، افزایش حضورپذیری و ارزش املاک، نیاز به سرمایه کمتر به دلیل کاهش هزینههای ناشی از زیرساخت، پشتیبانی مالی جامعه محلی و چرخه عمر طولانیتر ساختمانهای با اهمیت تاریخی (Duilic& Krkljes, 2014: 7)، ایجاد مکانهایی برای تعاملات اجتماعی، کار و (انجم شعاع و دیگران، 1398: 69؛ Glumac&Decoville, 2020: 4; Scholl et al, 2018) افزایش پایه مالیاتی و بهبود امنیت عمومی (تقوایی و دیگران، 1395: 16) و ایجاد محرک برای توسعهگرها، همراه است (نوریان و نتاج، 1395: 29). بنابراین این سیاست را میتوان برای اهداف مختلف در شهرهای سراسر جهان به کار گرفت.
معیارهای سنجش میزان پتانسیل اراضی دارای قابلیت توسعه مجدد
در برنامهریزی توسعه مجدد از مهمترین عواملی که میتواند تأثیر بسزایی در میزان موفقیت برنامه داشته باشد، انتخاب اراضی با بیشترین پتانسیل است. در مواردی مانند بافت تاریخی شهر یزد، که تعدد اراضی دارای پتانسیل توسعه مجدد وجود دارد نیز این اهمیت دوچندان میشود. جدول شماره 1، معیارهای سنجش پتانسیل توسعه مجدد اراضی محلات بافت تاریخی شهر یزد و ارزش هر کدام را نشان میدهد. جدول ذکرشده، حاصل بررسی پیشنیه پژوهشهای مرتبط، تدقیق معیارها با توجه به شرایط بافت تاریخی شهر یزد و همچنین ارزشگذاری معیارها توسط متخصصان رشته برنامهریزی شهری است.
جدول 1- معیارهای سنجش میزان پتانسیل اراضی دارای قابلیت توسعه مجدد در محلههای بافت تاریخی شهر یزد
منبع | وزن | معیار | بعد | منبع | وزن | معیار | بعد | |||||
Burinskienė et al,2017 | (Burroughs,2015) | 0. 03 | میزان بیکاری | اقتصادی | Novosak et al,2013 سعیدی رضوانی و کاظمی، 1390؛ رهنما و خاکپور، 1394؛ قدسی و نسترن، 1394 | 0. 03 | مطلوبیت دسترسی | کالبدی و تأسیسات و تجهیزات شهری | ||||
سعیدی رضوانی و کاظمی، 1390؛ Hammondet al,2021; Cappai etal,2019; Fouly & Hammam,2020 | 0. 007 | تراکم جمعیت | اجتماعی | قدسی و نسترن، 1394؛ داداشپور و دیگران، 1393 | (Hammond et al,2021) | 0. 007 | وضعیت عملکرد تأسیسات شهری | |||||
داداشپور و دیگران 1393؛ انصاری و تاجالدین، 1393؛ حسینی و دیگران، 1391؛ تقوایی و دیگران، 1395؛ Hammond et al,2021; Fouly& Hammam,2020 | 0. 05 | تمایل به مشارکت |
Cappai etal,2019
| 0. 1 | دسترسی به حملونقل عمومی | |||||||
اضافهشده به دلیل تأثیر بر حس تعلق و میزان مشارکت | 0. 03 | تمایل به مهاجرت | 0. 1 | عرصه و حریم ثبت بافت تاریخی | ||||||||
حسینی و دیگران، 1391 | انصاری و تاجالدین، 1393 | 0. 01 | مدت زمان سکونت | قدسی و نسترن، 1394؛ داداشپور و دیگران، 1393 | 0. 01 | وضعیت عملکرد تجهیزات شهری | ||||||
| 0/02 | سطح تحصیلات | اضافهشده به دلیل ویژگی نمونه موردی | 0. 02 | قرارگیری در مسیرهای گردشگری مهم | |||||||
Burroughs,2015 Cappai et al,2019 Burinskienė et al,2017 | 0. 1 | امنیت | 0. 02 | طرحها و برنامههای فرادست | ||||||||
داداشپور و دیگران، 1393؛ تقوایی و دیگران، 1395؛ احمدی و دیگران، 1392 | 0. 06 | حس تعلق | Burroughs2015 داداشپور و دیگران، 1393 | (Hammond et al,2021) | 0. 1 | قیمت زمین | اقتصادی | |||||
بهرامپور و مدیری، 1394 | 0. 04 | رضایت از سکونت | Cappai et al,2019 | 0. 05 | نوع شغل | |||||||
اضافهشده به دلیل تأثیر بر حس تعلق و میزانمشارکت | 0. 01 | تعداد مهاجران | Cappai et al,2019; Burinskienė et al,2017 | 0. 03 | سطح درآمد | |||||||
Novosak et al,2013 Fouly& Hammam,2020 سعیدی مفرد، 1399 | 0. 1 | نوع مالکیت | اضافهشده به دلیل ویژگی نمونه موردی | 0. 02 | میزان جمعیت فعال | |||||||
شکل شماره (1)، چارچوب کلی سنجش پتانسیل اراضی دارای قابلیت توسعۀ مجدد و چگونگی تأثیر این سنجش بر تحدید توسعۀ برونزای شهر یزد و افزایش رونق و سرزندگی محدودۀ ثبتی را نشان میدهد.
شکل 1- چارچوب کلی سنجش پتانسیل اراضی دارای قابلیت توسعۀ مجدد
روش پژوهش
در این پژوهش کمی و کیفی، دو بخش اصلی وجود دارد. در بخش اول، اراضی محلههای بافت تاریخی از حیث پتانسیل اراضی دارای قابلیت توسعه مجدد، به منظور انتخاب محلهای که دارای بیشترین قابلیت توسعه مجدد هست، اولویتبندی شده و در بخش دوم، برنامهریزی راهبردی توسعۀ مجدد زمین در محله منتخب انجام شده است. برای اولویتبندی محلههای بافت تاریخی از حیث پتانسیل اراضی دارای قابلیت توسعه مجدد، لازم بود سه گام پیشنیاز و مقدماتی برداشته شود. از اینرو با رجوع به پیشینۀ پژوهشهای مرتبط و تواتر معیارهای مورد استفاده آنها (گام پیشنیاز اول) و نیز در نظر گرفتن شرایط محلههای بافت تاریخی شهر یزد، معیارهای مناسب برای اولویتبندی را معین کردیم (گام پیشنیاز دوم). سپس ارزش هریک از معیارها را به کمک نظر متخصصان رشته برنامهریزی شهری و استفاده از روش تصمیمگیری چندمعیاره ANP تعیین کردیم (گام پیشنیاز سوم) (به جدول شماره1 مراجعه شود).
دادههای مربوط به معیارهای کالبدی از نقشه GIS و دادههای مربوط به سایر معیارها از «نتایج عمومی نفوس و مسکن شهر یزد» و گزارش «طرح حفاظت جامع بافت تاریخی شهر یزد» استخراج شده است. تحلیل دادهها در نرمافزار ArcGIS و رتبهبندی محلهها به روشANPو با استفاده از نرمافزارSuper Desicion انجام شده است. از آنجا که در روش ANP، ادغام این روش با نرمافزار Arc GIS آسان است، استفاده از آن در شرایطی که با تعدد معیارها مواجه باشیم، وجود دارد. امکان ارتباط متقابل میان شاخصها و معیارها نیز وجود دارد. وبالاخره به واسطه سادگی، انعطافپذیری روش و امکانبهکارگیری معیارهای کمی و کیفی به طور همزمان و قابلیت بررسی سازگاری در قضاوتها، برای رتبهبندی اراضی از این شیوه استفاده شده است.
برنامهریزی استراتژیک به عنوان یک طرح واحد و جامع که موضوعات را به هم متصل میکند، تعریف میشود (Soliman, 2018). بنابراین برای انجام بخش دوم پژوهش، از این روش برنامهریزی به منظور دستیابی به سیاستهای مؤثر و کاربردی توسعه مجدد محله زرتشتیها استفاده شده است. با توجه به انعطافپذیری فرایند برنامهریزی استراتژیک و مطالعه ادبیات پژوهش، فرایند راهبردی اتخاذ شده به شرح شکل (2) میباشد (ر.ک: Vallejo et a1,2017).
- مرحله اول: سنجش وضعیت محله زرتشتیها که در آن پس از گردآوری وضعیت موجود محله در ابعاد مختلف از فن سوات برای تجزیه و تحلیل دادهها استفاده شده است. طی این مرحله، ضعفها و قوتهای درون محله و تهدیدها و فرصتهای بیرونی و پیش روی محله زرتشتیها در آینده در قالب جدول سوات خلاصه شده است.
- مرحله دوم: تدوین بیانیه چشمانداز محله زرتشتیهاکه در آن از روش چشماندازسازی ارگون استفاده شده است. بیانیه چشمانداز محله حاصل مشارکت ساکنان، گردشگران، کارشناسان پایگاه میراث فرهنگی و شهرداری یزد و شهرداری منطقه تاریخی یزد است که با استفاده از روش مصاحبه و پرسشنامه تدوین شده است.
- مرحله سوم: تدوین اهداف کلان و عملیاتی بر اساس بیانیه چشمانداز
- مرحله چهارم: تدوین راهبردها که در آن برای هر هدف عملیاتی، یک یا چند راهبرد مناسب تدوین شده است.
- 
مرحله پنجم: تدوین سیاستهای توسعه مجدد اراضی محله زرتشتیهاکه در آن برای هر راهبرد، یک یا چند سیاست تشخیص و ارائه شده است.
شکل 2- گامهای مختلف فرایند برنامهریزی راهبردی توسعه
مجدد اراضی در محله زرتشتیها
معرفی قلمرو پژوهش
بافت تاریخی شهر یزد، با مساحت 665 هکتار از 9 محله اصلی و 49 زیرمحله تشکیل شده (زارعیان و دیگران، 1399)و محله زرتشتیها با وسعت 26.35 هکتار، یکی از کانونهای جمعیتی اقلیت مذهبی آیین زرتشت در این بافت ارزشمند تاریخی است. در حال حاضر 2.57 هکتار، معادل 12.53 درصد این محله را اراضی رهاشده یا تحت ساختمانهای متروکه و مخروبهای تشکیل میدهد که هر یک به صورت متفاوت حائز شرایط برای توسعه مجدد و تأمین نیازمندیهای ساکنان محله هستند. شکل شماره (3)، موقعیت این محله را در بافت تاریخی و شهر یزد نشان میدهد.
شکل 3- موقعیت محله زرتشتیها در بافت تاریخی شهر یزد
تجزیه و تحلیل و یافتههای پژوهش
در این مرحله برای اولویتبندی محلههای بافت تاریخی شهر یزد از حیث برخورداری هر محله از میزان اراضی دارای بیشترین قابلیت توسعه مجدد، ابتدا در محیط Arc GIS، نقشههای کلاسهبندی برای هر معیار مندرج در جدول شماره (1) تهیه شده است (نقشههای مندرج در شکل 4).
شکل 4- نقشههای پتانسیل محلههای بافت تاریخی شهر یزد از حیث اراضی دارای قابلیت توسعه مجدد به تفکیک معیارهای مؤثر (ارقام موجود در راهنمای نقشهها، بیانگر ارزش هر لایه با استفاده از روش تصمیمگیری ANP میباشد).
در شکل شماره (4)، عناوین نقشهها به ترتیب از راست به چپ: نقشه کلاسهبندی معیار رضایت از سکونت در محله، کلاسهبندی معیار مطلوبیت دسترسی، کلاسهبندی معیار وضعیت عملکرد تأسیسات شهری، کلاسهبندی معیار دسترسی به حملونقل عمومی، کلاسهبندی عرصه و حریم ثبت بافت تاریخی شهر یزد، کلاسهبندی معیار وضعیت عملکرد تجهیزات شهری، کلاسهبندی معیار قرارگیری در مسیرهای گردشگری مهم، کلاسهبندی معیارقرارگیری در محدودۀ طرح و برنامۀ فرادست، کلاسهبندی میزان بیکاری، کلاسهبندی قیمت زمین، کلاسهبندی نوع سکونت، کلاسهبندی میزان جمعیت فعال، کلاسهبندی تعداد مشاغل با سطح بالا، کلاسهبندی معیار سطح درآمد، کلاسهبندی معیار تمایل به مشارکت، کلاسهبندی معیار تراکم جمعیت، کلاسهبندی معیار امنیت، کلاسهبندی معیار سطح سواد، کلاسهبندی تعداد مهاجران، کلاسهبندی معیار مدتزمان سکونت، کلاسهبندی محلهها بر اساس تمایل به مهاجرت، کلاسهبندی محلهها بر اساس میزان حس تعلق است.
پس از تهیه نقشههای کلاسهبندی معیارهای مؤثر بر سنجش قابلیت توسعه مجدد اراضی بافت تاریخی، هرکدام از معیارها (مطابق با جدول 1) وزندهی شده و پس از رویهمگذاری لایهها، نقشۀ پتانسیل توسعۀ مجدد اراضی بافت تاریخی شهر یزد حاصل شده است (شکل5).
شکل 5- نقشه سطح پتانسیل هر یک از قطعات زمین برای توسعه مجدد
در محلههای بافت تاریخی شهر یزد بر مبنای تمام معیارها
بر اساس نقشه بالا، اراضی محله زرتشتیها و فهادان به دلیل برتری در معیارهایی نظیر وجود عناصر تاریخی، بالاتر بودن سطح سواد، حس تعلق به محله، دسترسی مناسب و رضایت از سکونت در محله، دارای پتانسیل بیشتر توسعه مجدد هستند. جدول شماره (2)، مساحت و درصد اراضی دارای پتانسیل کم تا زیاد در هر محله را نشان میدهد.
جدول 2- مساحت و درصد اراضی دارای قابلیت توسعه مجدد به تفکیک محله
نام محله | قابلیت توسعه مجدد اراضی | ||||||||||
خیلی کم | کم | متوسط | زیاد | خیلی زیاد | |||||||
هکتار | درصد | هکتار | درصد | هکتار | درصد | هکتار | درصد | هکتار | درصد | ||
زرتشتیها | 0 | 0 | 0 | 0 | 1.6 | 9.77% | 2.59 | 15.63% | 12.27 | 74.04% | |
فهادان | 0.016 | 0.20% | 5.6 | 7.20% | 21.37 | 27.15% | 32.2 | 40.78% | 19.53 | 24.73% | |
گازرگاه | 4.89 | 9.25% | 6.73 | 12.05% | 10.55 | 19.96% | 30.57 | 57.85% | 0.34 | 0.64% | |
گنبدسبز | 1.16 | 1.12% | 37.90 | 36.67% | 34.53 | 33.41% | 28.52 | 27.59% | 1.38 | 1.33% | |
شش بادگیر | 10.66 | 20.59% | 6.30 | 12.16% | 29.93 | 57.81% | 4.86 | 9.38% | 0 | 0 | |
دولت آباد | 5.59 | 12.09% | 11.34 | 24.53% | 25.2 | 54.52% | 4.08 | 8.82% | 0 | 0 | |
شیخداد | 14.40 | 18.02% | 39.28 | 49.16% | 24.86 | 31.11% | 1.32 | 1.65% | 0 | 0 | |
پشت باغ | 5.7 | 18.78% | 15.12 | 49.81% | 9.42 | 31.03% | 0 | 0 | 0 | 0 | |
گودال مصلی | 15.95 | 44.84% | 13.55 | 38.09% | 4.26 | 11.97% | 1.8 | 5.06% | 0 | 0 | |
*در محاسبات فوق کاربریهای خاص، لحاظ نشده است.
خوشبختانه در بسیاری از کشورها، رویکردها و تلاشهای بسیار و نوین برای ادغام موجودی اراضی رهاشده و فضاهای غیرمولد و تبدیل آنها از طریق سیاستهای کاربری زمین و نیز تدوین چشمانداز رشد شهرها در حال شتاب گرفتن است (Newman & Kim, 2017; Pan et al, 2019). پژوهشگران، برنامه‌ریزان و مدیران شهری باید علاوه بر تعیین مشخصات کمی و کیفی این اراضی، برای پیشگیری از زوال رو به رشد مراکز شهرهای تاریخی، تهیۀ برنامه باز توسعۀ آنها را در دستورکار خود قرار دهند.
مرحله اول: سنجش وضعیت
سنجش وضعیت محله زرتشتیها به روش سوات انجام شده است. سوات از جمله ابزاری است که در مرحله توسعه استراتژی برای تجزیه و تحلیل فرصتها و تهدیدهای محیط و نقاط ضعف و قوت سازمان استفاده میشود. جدول شماره (3)، عوامل درونی و بیرونی مؤثر بر توسعۀ مجدد اراضی محله زرتشتیها را نشان میدهد.
جدول3- عوامل درونی و بیرونی موثر بر توسعه مجدد اراضی محله زرتشتیها
S1 : وجود عناصر ثبتی و میراثی با ارزش درون محله و سایر محلههای عرصۀ ثبتی S2: مناسب بودن وضعیت محله از نظر دسترسی به حملونقل عمومی S3: قرارگیری محله در کنار راههای شریانی و مهم S4: قرارگیری محله هم در کنار یکی از مسیرهای اصلی تجاری شهر (خیابان کاشانی) و هم نزدیکی به بازار اصلی و قدیم S5: عبور مسیرگردشگری از داخل محله | قوت (s) | کالبدی (P) |
W1: وجود ساختمانهای مخروبه و متروکه متعدد در محله و محلههای مجاور W2: پایین بودن سرانه فضای سبز محله W3: 45 درصد از محله تحت پوشش معابر باریک و تنگ با عرض کمتر از شش متر است. W4: پایین بودن سرانه کاربری ورزشی و تفریحی محله | ضعف (W) | |
O1: وجود حوزههای فعالیتی مقیاس شهریدر نزدیکی محدوده (درمانی و پزشکی، طلا و جواهر، پوشاک و...) O2: قرارگیری محله در دل بافت تاریخی شهر O3: امکان تجمیع زمینهای بایر و کاربریهای غیرفعال و ناسازگار جهت تأمین کاربریهای مورد نیاز O4: امکان تعریف پروژههای توسعه مجدد و محرک توسعه درون محله O5: دسترسی مناسب محله به حوزههای مهم فعالیتی و عملکردی شهر O6: وجود دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد در بافت تاریخی شهر یزد و نزدیک به محله | فرصت (o) | |
T1: وجود سرزندگی و فعالیتهای جاذب جمعیت در لبه معابر بافت تاریخی و زوال هر چه بیشتر محدودههای درونی محلهها T2: فرسودگی روزافزون کالبدی بافت تاریخی و محله T3: نوسازیهای ناهماهنگ با کالبد محله | تهدید (t) | |
S1: ظرفیت توریستپذیری محله بهویژه در رابطه با وجود عناصر تاریخی- فرهنگی و مذهبی آیین زرتشت S2: بالابودن میزان مالکیت زمین و مسکن در محله | قوت (s) | اقتصادی (E) |
W1: بالا بودن نرخ بیکاری در محله W2: هزینه بالای پروژههای مرمت، بهسازی و توسعه مجدد | ضعف (W) | |
O1 : همجواری محله با بازارمرکزی شهر O2: امکان احیا مشاغل و فعالیتهای مرتبط با گردشگری و صنایع سنتی در محله و محلههای بافت مجاور | فرصت (o) | |
T1: ارزش پایین زمین نسبت به بسیاری از مناطق حاشیه و پیرامون شهر | تهدید (t) | |
S1: بالا بودن میزان ساکنان بومی در محله S2: پایین بودن میزان تمایل به مهاجرت از محله در ساکنان بومی S3: بالا بودن سطح سواد در محله S4: سکونت قشر اجتماعی نسبتاً بالا در محله S5: همزیستی مسالمتآمیز زرتشتیان و مسلمانان S6: رضایت نسبی از سکونت در محله S7: بالا بودن حس تعلق ساکنان به محله S8: تمایل نسبی بالا به مشارکت در محله S9: احساس امنیت بالا در محله | قوت (S) | اجتماعی (S)
|
W1: پایین بودن نرخ رشد جمعیت در محله W2: پایین بودن تراکم جمعیتی W3: پایین بودن سطح سواد زنان نسبت به مردان W4: پیربودن جمعیت ساکن در محدوده W5: کاهش جدی سر زندگی محله در شب و افزایش ناامنی به علت فعالیت کاربریها در روز W6: پایین بودن شأن و منزلت اجتماعی سکونت در محله | ضعف (W) | |
O1: امکان توسعه شرایط همبستگی اجتماعی میان زرتشتیان و سایر ساکنان شهر O2: امکان ایجاد فعالیتهای فرهنگی و خلاقانه با توجه به پیشینه فرهنگی و اصالت محله O3: همزیستی مسالمتآمیز و پرسابقۀ افراد با ملیت و ادیان مختلف در بافت تاریخی شهر یزد | فرصت (o) | |
T1: تمایل مردم شهر به سکونت در بخشهای نوساز و توسعههای جدید شهر T2: احتمال افزایش ناامنی در محدوده در صورت گسترش فرسودگی کالبدی و افزایش ابنیه مخروبه و متروکه T3: کاهش روز افزون منزلت اجتماعی بافت تاریخی در صورت تداوم افزایش سکونت افراد با قشر اجتماعی پایین | تهدید (t) | |
S1: وجود ارتباط نهادی قوی و سازمانهای مردمنهاد زرتشتی با یکدیگر | تهدید (t) | مدیریتی (M) |
W1: عدم توجه لازم و کافی مسئولان به پتانسیل اراضی بایر و ساختمانهای مخروبه و متروکه در تأمین کاربرهای لازم W2: نبود سازمان محلی متولی بهسازیو نوسازی بافت در محله | ضعف (W) | |
O1: روند افزایشی توجه مردم و مسئولان به بافت تاریخی شهر یزد و ارزش‌های آن پس از ثبت آن در یونسکو O2: ثبت جهانی بافت تاریخی شهر یزد | فرصت (o) | |
T1: تلقی مردم از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان عامل بازدارنده T2: محدودیتهای زیاد قوانین و مقرارت سازمان میراث فرهنگی برای ساختوساز در محله T3: پایین بودن توان و استقلال مالی نهادهای مدیریت شهری T4: توجه پایین به محله و تمرکز توجه بر محلههای با عناصر تاریخی بیشتر T5: موفقیت پایین طرحهای شهری در چند دهه اخیر T6: گسترش معنیدارامکانات و طرحها در محدوده عرصه ثبت جهانی بافت تاریخی و ایجاد نابرابری میان محدوده با سایر مناطق بافت تاریخی T7: نبود طرح و برنامه جامع و اختصاصی برای محله | تهدید (t) |
مرحله دوم: تدوین بیانیه چشمانداز
همانطور که پیشتر نیز گفته شد، از روش برنامهریزی راهبردی برای برنامهریزی توسعه مجدد محله زرتشتیها استفاده شده است و تدوین بیانیه چشمانداز، یکی از مهمترین مراحل فرایند برنامهریزی استراتژیک است. چشمانداز را به طور رسمی میتوان وضعیت مطلوب در آینده تعریف کرد که بر اساس ارزشها، اهداف و نیازهای هر جامعه تدوین میشود (Dixon et al: 2018). چشماندازسازی برای شهرها به عنوان جزء مهم برنامهریزی شهر که وضعیت مطلوب آینده را ترسیم میکند و مشارکت مؤثر مردم و بازیگران موثر در برنامهریزی شهری را میطلبد، ضروری است.
در این مرحله، ابتدا نیمرخ کنونی محله (کجا هستیم؟)، تشخیص روند (به کجا می‌رویم؟)، چشمانداز پیش رو (به کجا میخواهیم برویم؟) و برنامه اقدام (چگونه به آنجا برسیم؟) بر اساس مرحله سنجش وضعیت، تدوین شد وسپس به معرض نظرخواهی از ذینفعان شامل اهالی، کسبه، گردشگران، کارشناسان و مدیران مسئول در ادارههای ذی‌ربط گذاشته شد. در نهایت بر اساس اعمال نظرهای آنها، بیانیه چشمانداز محله برای افق بیستساله با تأکید بر توسعۀ مجدد اراضی رها شده و اراضی تحت ساختمانهای مخروبه و متروکه به شرح زیر تدوین شده است:
«محله زرتشتیها، محدودهای است که بیانگر یکی از ویژگیهای اصلی بافت تاریخی شهر یزد یعنی همزیستی مسالمتآمیز ادیان است. محله تلاش دارد تا در زمینه بهبود وضعیت زیست و سکونت از طریق مشارکت مردم و مسئولان، پیشگام باشد. مسئولان شهری، آگاهی کامل از ماهیت محله دارند و میدانند که فرسودگی کالبدی و همراه نشدن با نیازهای مردم در دوران مختلف، زمینهساز بروز بسیاری از مسائل و فرسودگیهای اجتماعی و اقتصادی بوده است. از اینرو توجه به توسعۀ کالبد و رفع نیازهای مردم از طریق تعیین و راهاندازی فعالیتهای مناسب و ضروری دارند. تعریف طرحهای توسعه مجدد و تعیین کاربریهای مناسب با نیاز در ابعاد گوناگون با ایجاد شبکهای از فعالیتهای پشتیبان و متناسب با محله و نیاز مردم، سرزندگی و حیات اجتماعی را باعث شده است. ایجاد مراکز و خوشههای فعالیتی، مراکز فرهنگی و گردشگی، طرحهای سکونتی افراد فرهیخته در اراضی و ساختمانهای بلااستفاده، توانسته است قیمت زمین و مسکن در محدوده را افزایش دهد و همچنین با بهبود امنیت اجتماعی و رضایت از محیط سکونت و فراهم آوردن شرایط توسعۀ فردی ساکنان، منزلت اجتماعی محله را بهبود بخشد. تعریف درست کاربری اراضی در زمینهای با پتانسیل توسعه مجدد با افزایش احتمال موفقیت پروژهها، ایجاد تحرک در توسعه و افزایش تمایل سرمایهگذاران به سرمایهگذاری درمحله را باعث شده است. با فراهمآوردن زمینههای کار و فعالیت و بالارفتن توان اقتصادی ساکنان، تمایل آنان به بهسازی و نوسازی مساکن خود بالا رفته است. هماکنون محله زرتشتیها، محلهای است با منزلت اجتماعی که همگان بر پیشینه آن واقف هستند، همزیستی، همدلی و مشارکت، از ویژگیهای برجسته آن است و ساکنان فرهیخته و دانشگاهیان و افراد طبقه متوسط و بالای جامعه، تمایل به سکونت در آن را دارند».
مرحله سوم تا پنجم: تدوین اهداف کلان، اهداف عملیاتی و راهبردها
برنامهریزی استراتژیک، برنامهریزی انعطافپذیر است که مراحل با یکدیگر ارتباط دوسویه دارند و مکمل یکدیگر هستند.
- طی مرحله سوم، اهداف کلان و عملیاتی بر اساس بیانیه چشمانداز تدوین شده است.
-در مرحله چهارم، برای هر هدف عملیاتی نیز یک یا چند راهبرد تدوین شده است. در تدوین راهبردها و تدقیق آنها بارها به محتوای جدول شده است. راهبردهای ارائهشده میتواند از دو طریق بر توسعه مجدد زمین در محله زرتشتیها تأثیر بگذارد. نخست به صورت مستقیم از پتانسیلهای توسعه مجدد محدوده استفاده شود و سپس با بهبود شرایط زیست و سکونت و ایجاد تحریک در توسعه، باعث توسعه مجدد اراضی و بناهای دارای پتانسیل گردد.
لازم به ذکر است که در مرحلۀ تدقیق راهبردها، برخی از راهبردهای حاصل از جدول سوات، همتراز با برخی اهداف عملیاتی و یا همتراز با برخی سیاستها شده است. برای نمونه در جدول شماره (4)، G1O2S1P4 بیانگر سیاست چهارم از راهبرد اول از هدف عملیاتی دواز هدف کلان اول است. همچنینE)W2- (M)T7) بیانگر راهبرد اتخاذ شده از جدول سوات و حاصل تلاقی تهدید هفتم از بعد مدیریتی و ضعف دوم از بعد اقتصادی است.
-طی مرحله پنجم، سیاستهای موضعی و موضوعی تدوین شد. دستهای از سیاستها، برآمده از راهبردهای منتج از جدول سوات است و دستهای دیگر از اهداف کلان و عملیاتیِ منتجشده از چشمانداز به دست آمده است. جدول شماره (4)، اهداف کلان، عملیاتی، راهبردها و سیاستهای توسعه مجدد اراضی در محله زرتشتیها را به صورت یک پیوستار مرتبط با هم نشان میدهد.
جدول 4- اهداف کلان، عملیاتی، راهبردها و سیاستهای توسعه مجدد در محله زرتشتیها
سیاست | راهبرد | اهداف عملیاتی | اهداف کلان |
(GIO1S1P1): تعریف کاربری فضای سبز در اراضی بایر و رهاشده (GIO1S1P2): تبدیل کاربری مسکونی متروکه ترجیحاً در مرکز محله به کودکستان و استفاده از نیروهای محلی جهت اداره آن (افزایش فرصت شغلی) (GIO1S1P3): قرارگیری کاربری بهداشتی و درمانی و سالن ورزشی سرپوشیده در نزدیکی کودکستان و ایجاد مرکزیت در محله (GIO1S1P4): تبدیل بخشی از زمین بایر کنار خیابان کاشانی به پارکینگ طبقاتی G1O3S1P1) ( (S)S8- (M)T7)): ایجاد سازمان مردم نهاد متولی بهسازی و توسعه مجدد در محله باهمکاری سازمانهای مردمنهاد زرتشتی (G1O3S1P2): تعریف دو محور فعالیتی در ارتباط با محور گردشگری محله (GIO3S1P3): توسعه فعالیتهای گردشگری و پذیرایی در نزدیکی ساختمان پزشکان (GIO3S1P4): تأسیس مرکز هنرهای نمایشی و موسیقی در بلوار بسیج (انتقال سینما ایران به بلوار بسیح به دلیل ترافیک بالای خیابان کاشانی) | (P-W4O3) (G1O1S1): استفاده از اراضی دارای پتانسیل برای تأمین کاربریهای مورد نیاز (GIO1S2): تعریف سلسلهمراتبی از کاربریهای پشتیبان به منظور بهبود نظام کاربری (s)w5- (p)o6) (GIO3S3): استفاده از کاربریها و اراضی غیر فعال جهت توسعه کاربریهای فعال در شبانهروز (E)W2- (M)T7) (G1O2S1): فراهم آوردن شرایط معافیت از مالیات و پرداخت عوارض در صورت توسعه مجدد و ساختوساز و مرمت در محله ((G1O3S1) (P)S1,S5- (S)O2): امکان ایجاد فعالیتهای خلاقانه در جوار عناصر تاریخی و مسیرگردشگری (G1O3S2) ( (M)s1- (p)o4): استفاده از سازمانهای مردمنهاد زرتشتی به منظور جلب مشارکت ساکنان در توسعه مجدد محله | - تأمین کاربریهای مورد نیاز (G1O1) - نوسازی مساکن و ابنیه (G1O2) - افزایش حضورپذیری در محله ((G1O3 - کاهش فضاهای بیدفاع و افزایش امنیت (GIO4)
| افزایش جاذبههای سکونت در محله (G1) |
(G2O1S1 P1): تعریف باشگاه جوانان در نزدیکی باشگاه جوانان زرتشیان به منظور افزایش همزیستی مسالمتآمیز میان ادیان و افزایش همبستگی در محله (G2O1S1 P2): تبدیل ساختمانهای مسکونی متروکه در مرکز محله به مجتمع مسکونی کارکنان و فعالان حوزه علوم پزشکی - تأسیسسرای بانوان برایزنان محله جهت سوادآموزی، آموزش و اشتغال خانگی زنان | -W2O2) (G2O1S1: تأکید بیشتر بر اهمیت همزیستی ادیان به عنوان نقاط قوت اشارهشده در پرونده ثبت جهانی بافت تاریخی شهر یزد (G2O2S1) (S-W3O2): توانمندسازی زنان و کودکان | - جذب افراد فرهیخته و با قشر اجتماعی بالا برای سکونت درمحله (G2O1) - افزایش فعالیتهای فرهنگی، اجتماعی و هنری در بافت تاریخی (G2O2) (S-W6O2) | بهبود منزلت و شأن اجتماعی محله (G2) |
(G3O1S1P1): تبدیل واحدهای تجاری غیرفعال همجوار خیابان سلمان به راسته فعالیتی و گردشگری غذایی (ارائه غذاهای متنوع) و فعالیت اعراب- زرتشتیان و مسلمانان در آن (G3O1S2P2): تبدیل بخشی از اراضی دارای پتانسیل توسعه مجدد نزدیکیبلوار بسیج به ساختمان پزشکان | (G3O1S1) (E-S1o2): تعریف فعالیتهای مرتبط با گردشگری و صنایع دستی (G3O1S2) (E-W1o1): کاهش نرخ بیکاری از طریق تعریف مشاغل و فعالیتهای مرتبط با حوزه اقتصادی مرکز شهر
| توسعه صنعت گردشگری و کاربریهای پشتیبان آن (G3O1)
| بهبود شرایط اقتصادی ساکنان (G3) |
شکل 6- سیاستهای موضعی توسعۀ مجدد محله زرتشتیها
نتیجهگیری
بنابر نتایج اولویتبندی انجامشده، محله زرتشتیها به واسطه «مطلوبیت اجتماعی، توان اقتصادی بهویژه در حوزه گردشگری و دسترسی مناسبتر»، دارای بیشترین اراضی دارای پتانسیل زیاد جهت توسعه مجدد و استقرار کاربریها و فعالیتهای جدید و مورد نیاز محله است. این محله، یکی از کانونهای تجمع پیروان دین زرتشت و نمود همزیستی مسالمت آنها با مسلمانان طی قرون و اعصار است.
با توجه به ماهیت بافتهای تاریخی و مسائل و مشکلات رایج آنها، همراه نشدن کالبد با نیازهای جدید ساکنان و فرسودگی کالبدی بافت تاریخی شهر یزد، موجب سایر فرسودگیهای اجتماعی و اقتصادی نیز شده است. از اینرو با استفاده از اراضی دارای پتانسیل توسعه مجدد و تعریف کاربریهای مناسب در آنها میتوان زمینه رونق و کاهش روند فرسودگیهای موجود را فراهم کرد.
اهداف کلان درتوسعه مجدد محله زرتشتیها و راهبردهای منتج از آن سعی بر آن دارند تا با توسعه مجدد اراضی رها شده، مخروبه و متروکه و اقدامات مناسب، فرسودگیهای اجتماعی، اقتصادی و کالبدی را کاهش دهد. مجموعه راهکارهای ارائهشده در راستای استفاده از اراضی دارای پانسیل توسعۀ مجدد و ایجاد کاربریهای پشتیبان (تعریف پارکینگ طبقاتی و محور گردشگری) و در نظر گرفتن کاربریهای رونقدهنده اقتصاد (تعریف مرکز غذایی، محور گردشگری مجموعههای اقامتی و گردشگری سلامت) و همچنین تأمینکننده نیازهای جامعه (کودکستان، فضای سبز و فضای بازی کودکان، باشگاه جوانان مسلمان و سرای بانوان)و توجه توأمان به درون و لبه محله زرتشتیهاست. راهکارهای ارئه شده، علاوه بر اینکه زمینۀ استفادۀ بهینه از اراضی و ارتقای کارآییشان را فراهم میکنند، موجب بهبود شأن و منزلت اجتماعی و اقتصادی محله خواهند شد که در نهایت میتواند موجب افزایش تمایل به سکونت و فعالیت در محله و استفاده از اراضی ناکارآمد و تشویق به توسعۀ مجدد شود.
منابع
احمدی، فرزانه و دیگران (1392) «عوامل تأثیرگذار بر حس تعلق در فرآیند بازآفرینی در بافت مسکونی اطراف حرم حضرت امام رضا (ع)، محلۀ نوغان»، هفت شهر، شماره 47 و 48، صص70-84.
اسماعيلپور، نجما و ملكه عزيزپور (1388) «رشد افقي سريع شهر يزد و تأثير آن بر سفرهاي شهري در محدوده مرکز و پيرامون اين شهر»، مجله جغرافیا و برنامهریزی محیطی، سال بیستم، شماره2، صص 185-209.
انجم شعاع، مریم و دیگران (1398) «اصول و راهکارهای طراحی ساختارهای میانافزا به مثابه محرک توسعه بافتهای تاریخی»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی ، شماره38، صص 67-79.
انصاری، ابراهیم و حمید تاجالدین (1393) «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان مشارکت شهروندان در امور شهری (مطالعه موردی: منطقه 13 شهر اصفهان)»، مطالعات جامعهشناختی شهری (مطالعات شهری)، دوره چهارم، شماره 12، صص 161-178.
برکپور، ناصر و صدیقه بهرامی (1390) «قابلیتسنجی توسعه مجدد در بافتهای ناکارآمد شهری (مطالعه موردی: محله انبار نفت منطقه 11 تهران)»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره اول، شماره 4، صص 1-14.
بهرامپور، عطیه و آتوسا مدیری (1394) «مطالعه رابطه میان رضایتمندی ساکنان از محیط زندگی و میزان حس تعلق آنها در مجتمع مسکونی بلندمرتبه شهرک کوثر تهران»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره3، صص85-94.
تقوایی، علیاکبر و دیگران (1395) «بهکارگیری فناوریهای نوین در توسعه مجدد زمینهای قهوهای»، نقش جهان - مطالعات نظری و فناوریهای نوین معماری و شهرسازی، دوره ششم، شماره ۳، صص 1۵-2۵.
تقوایی، مسعود و محمدحسین سرایی (1385)«گسترش افقی شهر و ظرفیتهای موجود زمین (مورد: شهر یزد)»، پژوهشهای جغرافیایی، شماره55، صص 133-152.
حسینی، سیدهادی و دیگران (1391) «تحلیلی بر جایگاه مشارکت شهروندان در توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهر سبزوار)»، شماره6، صص 41-66.
داداشپور، هاشم و دیگران (1393) «بررسی ظرفیت توسعه میانافزا در فضاهای موقوفه شهری (مطالعه موردی: ناحیه 3 منطقه 2 شهر یزد)»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، شماره 15، صص 63-78.
رسولی، محمد و مینا شیرمحمدی (1399) «تحلیل الگوی توسعه فیزیکی شهرهای نواحی بیابانی با رویکرد آیندهنگاری (مطالعه موردی: شهر یزد)»، کاوشهای جغرافیایی مناطق بیابانی، سال هشتم، شماره 8، صص 269-299.
رهنما، محمد رحیم؛ براتعلی خاکپور؛ محمد حسن رضوی (1394) «شناسایی و خوشهبندی اراضی قهوهای شهر مشهد به منظور ارائه الگوهای سرمایهگذاری»، مجله جغرافیا و توسعه ناحیهای، سال سیزدهم، شماره24، صص22-1.
زارعیان، مهسا و دیگران (1399) «سنجش کیفیت زندگی در محلات بافت تاریخی و عوامل مؤثر بر آن (نمونة پژوهش: بافت تاریخی شهر یزد)»، جغرافیا و برنامهریزی محیطی، دوره سیویکم، شماره 1، صص121-142.
زنگیآبادی، علی و دیگران (1394) «ارزیابی باززندهسازی بافتهای قدیم شهری در راستای توسعه پایدار (شهر یزد)»، فصلنامه مطالعات برنامهریزی شهری، سال سوم، شماره نهم، صص131-159.
سرایی، محمدحسین و مهدی علیان (1394)«سنجش و ارزیابی میزان پایداری محلهای در بافت تاریخی شهر یزد»، برنامهریزی و آمایش فضا، دوره نوزدهم، شماره 1، صص79-108.
سعیدی رضوانی، نوید وداوود کاظمی (1390) «بازشناسی چارچوب توسعه درونزا در تناسب با نقد سیاستهای جاری توسعه مسکن (مسکن مهر) (نمونه موردی: شهر نظنز)»، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 75، صص 113-132.
سعیدی‌مفرد، ساناز (1399) «بهرهگیری از سیستم پشتیبانی فضایی چندمعیاره در اولویتبندی توسعه مجدد اراضی قهوهای در کلانشهر مشهد»، تحقیقات جغرافیایی، دوره سیوششم، شماره 1، صص 45-54.
شاکری، مطهره و دانیال منصفی پراپری (1399)«بررسی اصول و راهبردهای بازتوسعه محلات شهری با رویکرد تغییر کاربری اراضی قهوهای»، معماریشناسی، شماره16، صص 165-177.
شماعی، علی (1382) «توسعه ناموزون فضایی کالبدی شهر یزد و اثرات آن بر ساخت اکولوژی شهری»، پژوهشهای جغرافیایی، شماره 46، صص 19-38.
طبیبیان، منوچهر وفریده غنی (1394) «سنجش پتانسیل توسعۀ میانافزا در بافت مرکزی تهران»، محیطشناسی، دوره چهلویکم، شماره 4، صص943-964.
عبدی، محمدعلی وسیما مهدیزادگان (1390) «فرایند توسعه در نواحی درونشهری با توجه به تجربیات کشورهای اروپایی»، هفت شهر، سال سوم، شماره 33 و 34، صص22-38.
عزیزی، محمدمهدی ومجتبی آراسته (1391) «ارائه راهبردهای توسعه فضاهای رهاشده شهری (نمونه موردی: بافت تاریخی شهر یزد)»، هفت شهر، شماره41 و 42، صص 104-118.
قدسی، نرگس ومهین نسترن (1394) «شناسایی پهنههای مستعد توسعه میانافزا در نواحی ناکارآمد مراکز شهرها (نمونه موردی: منطقه 1 اصفهان)»، مجلهپژوهشوبرنامهریزی شهری، سال ششم، شماره 20، صص51-68.
نوریان، فرشاد وآزاده نتاج (1395) «بررسی معیارهای ظرفیت‌سنجی توسعه مجدد در محدوده بافت قدیم بابل»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره3، صص27-38.
Abd Elrahman, A. S. (2016) “Redevelopment aspects for brownfields sites in Egypt” Procedia Environmental Sciences, Vol. 34,PP. 25-35.
Ahmad, N., Zhu, Y., Ibrahim, M., Waqas, M., & Waheed, A. (2018) ” Development of a standard brownfield definition, guidelines, and evaluation index system for brownfield redevelopment in developing countries: The case of Pakistan”. Sustainability, Vol. 10 No. 12, pp. 4347. (in Persian).
Burinskienė, M., Bielinskas, V., Podviezko, A., Gurskienė, V., & Maliene, V. (2017) "Evaluating the significance of criteria contributing to decision-making on brownfield land redevelopment strategies in urban areas". Sustainability, Vol. 13 No. 2, P. 759.
Burroughs, L. (2015) “Better Brownfield, Campaign to Protect Rural England”, housing foresight, no. 3
Cappai, F., Forgues, D., & Glaus, M. (2019) “A methodological approach for evaluating brownfield redevelopment projects”. Urban Science, 3 (2), 45.
Clarke, N. J., Kuipers, M. C., & Roos, J. (2019) “Cultural resilience and the Smart and Sustainable City: Exploring changing concepts on built heritage and urban redevelopment”. Smart and Sustainable Built Environment.
Dixon, T., Montgomery, J., Horton-Baker, N., Farrelly, L. (2018) “Using urban foresight techniques in city visioning: Lessons from the Reading 2050 vision”. Local Economy, Vol. 33 No. 8, pp. 777-799.
Dulic, O., & Krklješ, M. (2014)” Brownfield Redevelopment as a Strategy for Preventing Urban Sprawl” Conference: Građevinarstvo - Nauka i Praksa, At: Žabljak, available at https: //www. researchgate. net/publication/281651820_Brownfield_Redevelopment_as_a_Strategy_for_Preventing_Urban_Sprawl.
Ferber,U., Grimski,D. (2002) "brownfields and redevelopment of urban areas", federal environmental agency Ltd, spittelauer land, Austria.
Fouly,H. EL AND Hammam R, (2020), “IDENTIFYING BROWNFIELD SITES' INDICATORS FOR ESTABLISHING GREEN OPEN SPACES”,JOURNAL OF ENGINEERING AND APPLIED SCIENCE, VOL. 67, NO. 3, PP. 643-661.
Gao, J. Chen, Wen. Liu, Y. (2018), Spatial restructuring and the logic of industrial land redevelopment in urban China: II. A case study of the redevelopment of a local state-owned enterprise in Nanjing, Land use Policy, vol. 72, PP. 372-380.
Glumac, B., & Decoville, A. (2020) ” Brownfield Redevelopment Challenges: A Luxembourg Example”. Journal of Urban Planning and Development, Vol. 146 No. 2.
Hammond, E. B., Coulon, F., Hallett, S. H., Thomas, R., Hardy, D., Kingdon, A., & Beriro, D. J. (2021) “A critical review of decision support systems for brownfield redevelopment”. Science of the Total Environment, PP. 147132
IBRAHIM, H. AL-HAGLA, K. and NASSAR D. (2020), “towards a sustainable city: brownfield as a potential for urban development”, Architectural Engineering, Vol. 67, Issue 8,pp 1903–1922.
Kim, G., Miller, P. A., & Nowak, D. J. (2018) "Urban vacant land typology: A tool for managing urban vacant land". Sustainable Cities and Society,NO. 36, pp. 144–156.
Kim, G., Newman, G. and Jiang, B. (2020) ”Urban regeneration: Communityengagement process for vacant land in declining cities”, Cities, No. 102.
Kivell, P. (1993) L"and and the city". London, UK: Psychology Press.
Loures, L., (2015) Post-industrial landscapes as drivers for urban redevelopment: public versus expert perspectives towards the benefits and barriers of the reuse of postindustrial sites in urban areas. Habitat Int. 45, pp. 72–81.
Loures, L., & Vaz, E. (2018) ” Exploring expert perception towards brownfield redevelopment benefits according to their typology”. Habitat International, vol. 72, pp. 66-76.
MOSTADI, A., & BIARA, R. W. (2019) ” SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF BROWNFIELD SITE FOR A NEW LANDSCAPE PERCEPTION OF AN INDUSTRIAL HERITAGE IN THE CITY OF KENADSA”. International Journal of Conservation Science Vol. 10 No. 1.
Newman, G., Kim, B., (2017),"Urban shrapnel: spatial distribution of non-productive space", Landscape Research, Vol. 42,Issue 7,pp. 699-715.
Novosák, J., Hájek, O., Nekolová, J., & Bednář, P. (2013) “The spatial pattern of brownfields and characteristics of redeveloped sites in the Ostrava metropolitan area (Czech Republic)”. Moravian Geographical Reports.
Pan, Z., Wang, G., Hu, Y., Cao, B., (2019), "Characterizing urban redevelopment process by quantifying thermal dynamic and landscape analysis", Habitat International 86, pp 61-70.
Pizzol, L., Zabeo, A., Klusáček, P., Giubilato, E., Critto, A., Frantál, B. & Bartke, S. (2016) “Timbre Brownfield Prioritization Tool to support effective brownfield regeneration. ” Journal of environmental management, Vol. 166,pp. 178-192,DOI: 10. 1016/j. jenvman. 2015. 09. 030.
Scholl, B., Peric, A., & Signer, R. (2018) “Spatial Planning Matters!: Inspiring Stories and Fundamental Topics”. vdf Hochschulverlag AG., pp. 51-59,DOI: 10. 3218/3908-5.
Soliman, M. A. (2018) “Towards strategic planning implementation for Egyptian cities”. International Journal of Environmental Science & Sustainable Development., Vol. 33 No. 1.
Vallejo, E., Criado, C., Arrizabalaga, E., Vasallo, A. (2017) “Sustainable Strategic Urban Planning: Methodology for Urban Renovation At District Level. In ISES Solar World Congress 2017-IEA SHC International Conference on Solar Heating and Cooling for Buildings and Industry 2017, Proceedings. International Solar Energy Society.
Zhang, L., Yuan, M., & Li, H. (2015) “Panel data of China’s real estate prices and real estate vacancy—Based on data analysis of 35 large and medium size cities. ” 2015 international conference on management science and innovative education. Atlantis Press.
Zhou, Y (2019), “A Framework for Greyfield Redevelopment a Case Study of Oaks Mall in Gainesville, Florida”, Thesis (M. U. R. P)--University of Florida, available at: https: //ufdc. ufl. edu/UFE0056179/00001.
[1] . پژوهش حاضر، از پایان نامه کارشناسی ارشد فاطمه فروغی نسب با عنوان «راهبردهای ارتقاء کارآیی استفاده از زمین شهری در بافت تاریخی شهر یزد با تاکید بر توسعه مجدد زمین» که به راهنمایی نویسنده اول انجام شده، استخراج شده است.
[2] *نویسنده مسئول: استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه یزد، ایران najmaesmailpoor@yazd.ac.ir
[3] **دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد، ایران Fateme.foroughinasab@gmail.com
[4] . Redevelopment
[5] . Hütte Völklinger
