• صفحه اصلی
  • برنامه‌ریزی توسعۀ مجدد زمین در محله‌های بافت تاریخی (مطالعۀ موردی: محله زرتشتی‌ها در بافت تاریخی شهر یزد)

اشتراک گذاری

آدرس مقاله


کد مقاله : 1401020336709 بازدید : 3171 صفحه: 85 - 98

20.1001.1.2228639.1400.12.46.6.2

نوع مقاله: پژوهشی

برنامه‌ریزی توسعۀ مجدد زمین در محله‌های بافت تاریخی (مطالعۀ موردی: محله زرتشتی‌ها در بافت تاریخی شهر یزد)

محورهای موضوعی : بافت تاریخی شهرهای تاریخی ایران

نجما اسمعیل پور 1 , فاطمه فروغی نسب 2

1 - استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه یزد
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد

تاریخ دریافت : 1401/02/03 تاریخ پذیرش : 1401/03/11 تاریخ انتشار : 1401/09/15

کلید واژه: برنامه¬ریزی توسعه مجدد زمین, اولویت‌بندی پتانسیل اراضی, محله زرتشتی¬ها, بافت تاریخی و شهر جهانی یزد. ,

چکیده مقاله :

ثبت بافت تاریخی شهر یزددر مجموعه شهرهای میراث جهانی یونسکو، مطابق معیار سوم و پنجم فرهنگی یونسکو، در سال 2017 صورت گرفت. یکی از استراتژی های تداوم سکونت در آن، استفاده مجدد از آن دسته از اراضی است که پیشتر تحت استفاده بوده و امروز به صورت زمین افتاده یا اراضی تحت ساختمان های مخروبه و متروکه به فضاهای ناکارآمد تبدیل شده است. هدف پژوهش، در مرحله اول، اولویت بندی محله های بافت تاریخی یزد از حیث میزان پتانسیل این اراضی برای توسعۀ مجدد و سپس ارائه برنامۀ ارتقای کارایی در استفاده از آنها را در پهنه (محله) دارای بیشترین قابلیت است. سنجش میزان پتانسیل اراضی با کاربست روش تصمیم گیری چندمعیاره ANP و برنامه ریزی استفاده مجدد اراضی در پهنه دارای بیشترین قابلیت به روش برنامه ریزی راهبردی انجام شده است. بنا بر یافته های پژوهش، تمام محله های بافت تاریخی شهر یزد، دارای سهم قابل ملاحظه ای از اراضی واجد ارزش توسعۀ مجدد در لبه و درون خود هستند. محله زرتشتی هابه واسطه «مطلوبیت اجتماعی، توان اقتصادی به ویژه در حوزه گردشگری و دسترسی مناسب تر» دارای پتانسیل بیشتری برای توسعه مجدد است. همچنین کاربری های مناسب پیشنهادی در اراضی دارای قابلیت توسعه و نیز راه کارهای رونق زندگی در محله زرتشتیان ارائه شده است. پژوهش، نمونه کاربست برنامه ریزی توسعه مجدد اراضیناکارآمد در بافت های تاریخی و قدیمی را نشان می دهد.

چکیده انگلیسی:

The Inscription of the historical fabric of Yazd in the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization World Heritage Cities, according to the third and fifth UNESCO cultural criteria, was performed in 2017. One of the strategies for the preservationdaily life in the historical fabric is to reuse the previous lands that have been abandoned or the ones under dilapidated buildings that have become non-productive spaces. The researchpurpose is the first, prioritizing the neighborhoods of the historical fabric of Yazd in terms of the potential of these lands for redevelopment; and then presenting the program of improve the efficiency in their use in the area(neighborhood) with the most capability. The Analytic network process, is one of themulti-criteria decision-making methods that have been used to measure the potential of these lands, and the strategic planning process has been used to plan their reuse in the area with the most capabilities. All neighborhoods of the historical fabric of Yazd have a significant share of land worth redevelopment at their central core and outskirts. Zartoshtiha (followers of the religion of Zoroaster) neighborhood showed a greater potential for redevelopment due to its social desirability, economic potential, especially in the field of tourism, and proper access. The article alsooffersthe proposed suitable uses onpotentially redeveloping lands as well as solutions for the prosperity of life in the Zartoshtiha neighborhood. This article is also an example of the application of non-productive land redevelopment planning in historical and ancient fabrics.

منابع و مأخذ:

احمدی، فرزانه و دیگران (1392) «عوامل تأثیرگذار بر حس تعلق در فرآیند بازآفرینی در بافت مسکونی اطراف حرم حضرت امام رضا (ع)، محلۀ نوغان»، هفت شهر، شماره 47 و 48، صص70-84.
اسماعيل¬پور، نجما و ملكه عزيزپور (1388) «رشد افقي سريع شهر يزد و تأثير آن بر سفرهاي شهري در محدوده مرکز و پيرامون اين شهر»، مجله جغرافیا و برنامه¬ریزی محیطی، سال بیستم، شماره2، صص 185-209.
انجم شعاع، مریم و دیگران (1398) «اصول و راه¬کارهای طراحی ساختارهای میان¬افزا به مثابه محرک توسعه بافت¬های تاریخی»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی ، شماره38، صص 67-79.
انصاری، ابراهیم و حمید تاج¬الدین (1393) «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان مشارکت شهروندان در امور شهری (مطالعه موردی: منطقه 13 شهر اصفهان)»، مطالعات جامعه¬شناختی شهری (مطالعات شهری)، دوره چهارم، شماره 12، صص 161-178.
برک¬پور، ناصر و صدیقه بهرامی (1390) «قابلیت¬سنجی توسعه مجدد در بافت¬های ناکارآمد شهری (مطالعه موردی: محله انبار نفت منطقه 11 تهران)»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره اول، شماره 4، صص 1-14.
بهرام¬پور، عطیه و آتوسا مدیری (1394) «مطالعه رابطه میان رضایتمندی ساکنان از محیط زندگی و میزان حس تعلق آنها در مجتمع مسکونی بلندمرتبه شهرک کوثر تهران»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره3، صص85-94.
تقوایی، علی¬اکبر و دیگران (1395) «به¬کارگیری فناوری¬های نوین در توسعه مجدد زمین¬های قهوه¬ای»، نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری¬های نوین معماری و شهرسازی، دوره ششم، شماره ۳، صص 1۵-2۵.
تقوایی، مسعود و محمدحسین سرایی (1385)«گسترش افقی شهر و ظرفیت¬های موجود زمین (مورد: شهر یزد)»، پژوهش¬های جغرافیایی، شماره55، صص 133-152.
حسینی، سیدهادی و دیگران (1391) «تحلیلی بر جایگاه مشارکت شهروندان در توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهر سبزوار)»، شماره6، صص 41-66.
داداش¬پور، ‌هاشم و دیگران (1393) «بررسی ظرفیت توسعه میان¬افزا در فضاهای موقوفه شهری (مطالعه موردی: ناحیه 3 منطقه 2 شهر یزد)»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، شماره 15، صص 63-78.
رسولی، محمد و مینا شیرمحمدی (1399) «تحلیل الگوی توسعه فیزیکی شهرهای نواحی بیابانی با رویکرد آینده¬نگاری (مطالعه موردی: شهر یزد)»، کاوش¬های جغرافیایی مناطق بیابانی، سال هشتم، شماره 8، صص 269-299.
رهنما، محمد رحیم؛ براتعلی خاکپور؛ محمد حسن رضوی (1394) «شناسایی و خوشه¬بندی اراضی قهوه¬ای شهر مشهد به منظور ارائه الگوهای سرمایه¬گذاری»، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه¬ای، سال سیزدهم، شماره24، صص22-1.
زارعیان، مهسا و دیگران (1399) «سنجش کیفیت زندگی در محلات بافت تاریخی و عوامل مؤثر بر آن (نمونة پژوهش: بافت تاریخی شهر یزد)»، جغرافیا و برنامه¬ریزی محیطی، دوره سی¬ویکم، شماره 1، صص121-142.
زنگی¬آبادی، ‌علی و دیگران (1394) «ارزیابی باززنده¬سازی بافت¬های قدیم شهری در راستای توسعه پایدار (شهر یزد)»، فصلنامه مطالعات برنامه¬ریزی شهری، سال سوم، شماره نهم، صص131-159.
سرایی، محمدحسین و مهدی علیان (1394)«سنجش و ارزیابی میزان پایداری محله¬ای در بافت تاریخی شهر یزد»، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره نوزدهم، شماره 1، صص79-108.
سعیدی رضوانی، نوید وداوود کاظمی (1390) «بازشناسی چارچوب توسعه درون¬زا در تناسب با نقد سیاست¬های جاری توسعه مسکن (‌مسکن مهر) (نمونه موردی: ‌شهر نظنز)»، پژوهش¬های جغرافیای انسانی، شماره 75، صص 113-132.
سعیدی‌مفرد، ساناز (1399) «بهره¬گیری از سیستم پشتیبانی فضایی چندمعیاره در اولویت¬بندی توسعه مجدد اراضی قهوه¬ای در کلان-شهر مشهد»، تحقیقات جغرافیایی، دوره سی¬وششم، شماره 1، صص 45-54.
‎ شاکری، مطهره و دانیال منصفی پراپری (1399)«بررسی اصول و راهبردهای بازتوسعه محلات شهری با رویکرد تغییر کاربری اراضی قهوه¬ای»، معماری¬شناسی، شماره16، صص 165-177.
شماعی، علی (1382) «توسعه ناموزون فضایی کالبدی شهر یزد و اثرات آن بر ساخت اکولوژی شهری»، پژوهش¬های جغرافیایی، شماره 46، صص 19-38.
طبیبیان، منوچهر وفریده غنی (1394) «سنجش پتانسیل توسعۀ میان‌افزا در بافت مرکزی تهران»، محیط¬شناسی، دوره چهل¬ویکم، شماره 4، صص943-964.
عبدی، محمدعلی وسیما مهدی¬زادگان (1390) «فرایند توسعه در نواحی درون¬شهری با توجه به تجربیات کشورهای اروپایی»، هفت شهر، سال سوم، شماره 33 و 34، صص22-38.
عزیزی، محمدمهدی ومجتبی آراسته (1391) «ارائه راهبردهای توسعه فضاهای رهاشده شهری (نمونه موردی: بافت تاریخی شهر یزد)»، هفت شهر، شماره41 و 42، صص 104-118.
قدسی، نرگس ومهین نسترن (1394) «شناسایی پهنه¬های مستعد توسعه میان¬افزا در نواحی ناکارآمد مراکز شهرها (‌نمونه موردی: منطقه 1 اصفهان)»، مجلهپژوهشوبرنامه¬ریزی شهری، سال ششم، ‌شماره 20، صص51-68.
نوریان، فرشاد وآزاده نتاج (1395) «بررسی معیارهای ظرفیت‌سنجی توسعه مجدد در محدوده بافت قدیم بابل»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره3، صص27-38.
Abd Elrahman, A. S. (2016) “Redevelopment aspects for brownfields sites in Egypt” Procedia Environmental Sciences, Vol. 34,PP. 25-35.
Ahmad, N., Zhu, Y., Ibrahim, M., Waqas, M., & Waheed, A. (2018) ” Development of a standard brownfield definition, guidelines, and evaluation index system for brownfield redevelopment in developing countries: The case of Pakistan”. Sustainability, Vol. 10 No. 12, pp. 4347. (in Persian).
Burinskienė, M., Bielinskas, V., Podviezko, A., Gurskienė, V., & Maliene, V. (2017) "Evaluating the significance of criteria contributing to decision-making on brownfield land redevelopment strategies in urban areas". Sustainability, Vol. 13 No. 2, P. 759.
Burroughs, L. (2015) “Better Brownfield, Campaign to Protect Rural England”, housing foresight, no.
3. Cappai, F., Forgues, D., & Glaus, M. (2019) “A methodological approach for evaluating brownfield redevelopment projects”. Urban Science, 3 (2), 45.
Clarke, N. J., Kuipers, M. C., & Roos, J. (2019) “Cultural resilience and the Smart and Sustainable City: Exploring changing concepts on built heritage and urban redevelopment”. Smart and Sustainable Built Environment.
‏ Dixon, T., Montgomery, J., Horton-Baker, N., Farrelly, L. (2018) “Using urban foresight techniques in city visioning: Lessons from the Reading 2050 vision”. Local Economy, Vol. 33 No. 8, pp. 777-799.
Dulic, O., & Krklješ, M. (2014)” Brownfield Redevelopment as a Strategy for Preventing Urban Sprawl” Conference: Građevinarstvo - Nauka i Praksa, At: Žabljak, available at https: //www. researchgate. net/publication/281651820_Brownfield_Redevelopment_as_a_Strategy_for_Preventing_Urban_Sprawl.
Ferber,U., Grimski,D. (2002) "brownfields and redevelopment of urban areas", federal environmental agency Ltd, spittelauer land, Austria.
Fouly,H. EL AND Hammam R, (2020), “IDENTIFYING BROWNFIELD SITES' INDICATORS FOR ESTABLISHING GREEN OPEN SPACES”,JOURNAL OF ENGINEERING AND APPLIED SCIENCE, VOL. 67, NO. 3, PP. 643-661.
Gao, J. Chen, Wen. Liu, Y. (2018), Spatial restructuring and the logic of industrial land redevelopment in urban China: II. A case study of the redevelopment of a local state-owned enterprise in Nanjing, Land use Policy, vol. 72, PP. 372-380.
Glumac, B., & Decoville, A. (2020) ” Brownfield Redevelopment Challenges: A Luxembourg Example”. Journal of Urban Planning and Development, Vol. 146 No. 2.
Hammond, E. B., Coulon, F., Hallett, S. H., Thomas, R., Hardy, D., Kingdon, A., & Beriro, D. J. (2021) “A critical review of decision support systems for brownfield redevelopment”. Science of the Total Environment, PP. 147132.
IBRAHIM, H. AL-HAGLA, K. and NASSAR D. (2020), “towards a sustainable city: brownfield as a potential for urban development”, Architectural Engineering, Vol. 67, Issue 8,pp 1903–1922.
Kim, G., Miller, P. A., & Nowak, D. J. (2018) "Urban vacant land typology: A tool for managing urban vacant land". Sustainable Cities and Society,NO. 36, pp. 144–156.
Kim, G., Newman, G. and Jiang, B. (2020) ”Urban regeneration: Communityengagement process for vacant land in declining cities”, Cities, No. 102. Kivell, P. (1993) L"and and the city". London, UK: Psychology Press.
Loures, L., (2015) Post-industrial landscapes as drivers for urban redevelopment: public versus expert perspectives towards the benefits and barriers of the reuse of postindustrial sites in urban areas. Habitat Int. 45, pp. 72–81.
Loures, L., & Vaz, E. (2018) ” Exploring expert perception towards brownfield redevelopment benefits according to their typology”. Habitat International, vol. 72, pp. 66-76.
‏ MOSTADI, A., & BIARA, R. W. (2019) ” SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF BROWNFIELD SITE FOR A NEW LANDSCAPE PERCEPTION OF AN INDUSTRIAL HERITAGE IN THE CITY OF KENADSA”. International Journal of Conservation Science Vol. 10 No. 1.
‏ Newman, G., Kim, B., (2017),"Urban shrapnel: spatial distribution of non-productive space", Landscape Research, Vol. 42,Issue 7,pp. 699-715.
Novosák, J., Hájek, O., Nekolová, J., & Bednář, P. (2013) “The spatial pattern of brownfields and characteristics of redeveloped sites in the Ostrava metropolitan area (Czech Republic)”. Moravian Geographical Reports.
‏ Pan, Z., Wang, G., Hu, Y., Cao, B., (2019), "Characterizing urban redevelopment process by quantifying thermal dynamic and landscape analysis", Habitat International 86, pp 61-70.
Pizzol, L., Zabeo, A., Klusáček, P., Giubilato, E., Critto, A., Frantál, B. & Bartke, S. (2016) “Timbre Brownfield Prioritization Tool to support effective brownfield regeneration. ” Journal of environmental management, Vol. 166,pp. 178-192,DOI: 10. 1016/j. jenvman. 2015. 09. 030.
Scholl, B., Peric, A., & Signer, R. (2018) “Spatial Planning Matters!: Inspiring Stories and Fundamental Topics”. vdf Hochschulverlag AG., pp. 51-59,‏DOI: 10. 3218/3908-5.
Soliman, M. A. (2018) “Towards strategic planning implementation for Egyptian cities”. International Journal of Environmental Science & Sustainable Development., Vol. 33 No. 1.
Vallejo, E., Criado, C., Arrizabalaga, E., Vasallo, A. (2017) “Sustainable Strategic Urban Planning: Methodology for Urban Renovation At District Level. In ISES Solar World Congress 2017-IEA SHC International Conference on Solar Heating and Cooling for Buildings and Industry 2017, Proceedings. International Solar Energy Society.
Zhang, L., Yuan, M., & Li, H. (2015) “Panel data of China’s real estate prices and real estate vacancy—Based on data analysis of 35 large and medium size cities. ” 2015 international conference on management science and innovative education. Atlantis Press.
Zhou, Y (2019), “A Framework for Greyfield Redevelopment a Case Study of Oaks Mall in Gainesville, Florida”, Thesis (M. U. R. P)--University of Florida, available at: https: //ufdc. ufl. edu/UFE0056179/00001.
متن کامل:


 

 

 

 

فصلنامه علمي «مطالعات شهر ایرانی- اسلامی»

شماره چهل و ششم، زمستان 1400: 215-185

تاريخ دريافت: 03/02/1401

تاريخ پذيرش: 11/03/1401

نوع مقاله: پژوهشی

 

برنامه‌ریزی توسعۀ مجدد زمین در محله­های بافت تاریخی 

 (مطالعۀ موردی: محله زرتشتی‌ها در بافت تاریخی شهر یزد1)

نجما اسمعیل‌پور2

فاطمه فروغی‌نسب3

چکیده 

ثبت بافت تاریخی شهر یزددر مجموعه شهرهای میراث جهانی یونسکو، مطابق معیار سوم و پنجم فرهنگی یونسکو، در سال 2017 صورت گرفت. یکی از استراتژی­های تداوم سکونت در آن، استفاده مجدد از آن دسته از اراضی است که پیشتر تحت استفاده بوده و امروز به صورت زمین افتاده یا اراضی تحت ساختمان­های مخروبه و متروکه به فضاهای ناکارآمد تبدیل شده است. هدف پژوهش، در مرحله اول، اولویت­بندی محله­های بافت تاریخی یزد از حیث میزان پتانسیل این اراضی برای توسعۀ مجدد و سپس ارائه برنامۀ­ ارتقای کارایی در استفاده از آنها را در پهنه (محله) دارای بیشترین قابلیت است. سنجش میزان پتانسیل اراضی با کاربست روش تصمیم­گیری چندمعیاره­ ANP و برنامه­ریزی استفاده مجدد اراضی در پهنه دارای بیشترین قابلیت به روش برنامه­ریزی راهبردی انجام شده است. بنا بر یافته­های پژوهش، تمام محله­های بافت تاریخی شهر یزد، دارای سهم قابل ملاحظه­ای از اراضی واجد ارزش توسعۀ مجدد در لبه و درون خود هستند. محله زرتشتی­هابه واسطه «مطلوبیت اجتماعی، توان اقتصادی به­ویژه در حوزه گردشگری و دسترسی مناسب­تر» دارای پتانسیل بیشتری برای توسعه مجدد است. همچنین کاربری­های مناسب پیشنهادی در اراضی دارای قابلیت توسعه و نیز راه­کارهای رونق زندگی در محله زرتشتیان ارائه شده است. پژوهش، نمونه کاربست برنامه­ریزی توسعه مجدد اراضیناکارآمد در بافت­های تاریخی و قدیمی را نشان می­دهد.

 

واژگان کلیدی: برنامه­ریزی توسعه مجدد زمین، اولویت‌بندی پتانسیل اراضی، محله زرتشتی­ها، بافت تاریخی و شهر جهانی یزد.

 

 

 


مقدمه 

موضوع برنامه­ریزی توسعه مجدد اراضی در چند دهه اخیر به تدریج از کشورهای غربی به سایر کشورهای جهان راه یافته است (ر.ک: Gao et al, 2018; Loures, 2015). توسعه مجدد اراضی دارای قابلیت، فرصت­هایی را برای افزایش عرضۀ خانه­های جدید، بهبود زیرساخت­ها و امکانات مورد نیاز برای توسعۀ جوامع پایدار فراهم می­کند (ر.ک: شاکری و منصفی پراپری، 1399). اراضی و فضاهای رها شده اما دارای قابلیت توسعه مجدد، یکی ازچالش­های عمده برای شهرهای قدیمی به­ویژه از نظر مالی محسوب می­شود (ر.ک: Kim et al, 2018; Kim et al, 2020). تجمع اراضی رهاشده و فضاهای غیر مولد ناشی از گسترش شهرها می­تواند به زوال شهری و ایجاد کچلی شهری منجر شود (Zhanget al, 2015; Newman & Kim, 2017; Kim et al, 2020). اگراین اراضی برای مدت طولانی باقی بمانند، می­توانند موجب بروز و افزایش ناامنی اجتماعی، کاهش کیفیت زندگی و آلودگی بصری در پیرامون (ر.ک: Kivell, 1993) و حتی موجب گسترش مشکلات به قطعات چسبیده به خود شوند. از این­رو توجه به تغییر شرایط آنها در جهت ارتقای کارایی­شان از طریق برنامه­ریزی توسعه مجدد، ضروری است. 

شهر یزد که از گذشتۀ دور تا نیم قرن پیش، شاهدی زنده بر استفادۀ هوشمندانه انسان از منابع محدود آب و خاک در یک گسترۀ بیابانی بوده (یزدگرد و دیگران، 1400)، بیش از پنج دهه است که تقابل با شرایط زیستی خود را آغاز کرده است. توجه به روند رشد مساحت شهر یزد در نیم قرن گذشته نشان می­دهد که از سال 1335-1350، شهر سالانه2-3 % گسترش داشته و طی سه دهه بعد (1380-1350) میانگین رشد مساحت شهر سالانه حدود 8 درصد افزایش یافته است (شماعی، 1382: 22). در فاصله سال­های 1355-1365، وسعت شهر سه برابر شده و مجدداً محدوده سال 1365 شهر، در ده­ساله 1365-1375 باز هم سه برابر گردید (تقوایی و سرایی، 1385: 147؛ عزیزپور و اسمعیل­پور، 1388: 109). به این ترتیب در مجموع طی دوره 1345-1395 مساحت شهر تقریباً 19.5 برابر شده، در حالی که طی همین سال­ها، جمعیت شهر حدود 6.5 برابر شده است (رسولی و شیرمحمدی، 1399: 278).

در نتیجه اکنون 79/5872 هکتار معادل حدود 78/43درصد از مساحت شهر را اراضی غیرفعال تشکیل می­دهد. گزارش جمعیت و تراکم شهرهای جهان درسال2016، در فهرست 1022تایی خود، به شانزده شهر ایران در فهرست اشاره کرده است که در این میان، یزد به عنوان یکی از شهرهای مناطق خشک با میزان تراکم 3100، کمترین مقدار تراکم را در میان شهرهای ایران داشته است (رسولی و شیرمحمدی، 1399: 278). ضمن آنکه در پی گسترش سریع شهر، حرکات جمعیتی از مرکز و محدوده بافت تاریخی شهر به سمت پیرامون شهر شکل گرفته (اسمعیل­پور و عزیزپور، 1388: 109) و بر اثر آن، اراضی رهاشده و تحت ساختمان‌های مخروبه و متروکۀ غیرفعال هم در آن رو به افزایش گذارده است (عزیزی و آراسته، 1391: 106). 

محدوده 665 هکتاری بافت­ قدیمی و تاریخی شهر که نشان­دهندۀ هویت شهر است و تا چند دهه قبل، پاسخگو به سلسله­مراتب نیازهای ساکنان خود بوده ­است، در پی تحولات فن­شناختی و تغییر در نیازهای زیستی، اجتماعی و اقتصادی، اکنون فاقد عملکرد قوی­ و لازم است (زنگی­آبادی و دیگران، 1394: 132؛ سرایی و علیان، 1394: 82). اما درمقابل، به جهت موقعیت جغرافیایی خود، دسترسی و برخورداری از تأسیسات زیربنایی و خدمات شهری، دارای ظرفیت­ها و توان بالا برای بازتوسعه است. تاکنون پژوهش­های زیادی درباره ارزیابی اراضی دارای پتانسیل توسعه مجدد انجام شده و هرکدام شاخص‌های متعددی را در نظر گرفته­اند (جدول شماره1). 

این پژوهش سعی دارد تا با جمع­بندی شاخص­ها و افزودن شاخص­های مناسب برای ارزیابی اراضی دارای پتانسیل توسعه مجدد، به سنجش وضعیت اینگونه اراضی در بافت تاریخی شهر یزد دست یابد و با راه­کارهای توسعه مجدد آنها از طریق برنامه­ریزی در محله­ای که دارای بیشترین پتانسیل است، از یکسو پاسخ مناسبی برای رونق بیشتر حیات و زندگی در این عرصه ثبتی یونسکو و از سوی دیگر، راه­کاری برای تحدید توسعه برون­زای شهر یزد فراهم کند. 

 

مبانی نظری

مفهوم اراضی دارای پتانسیل توسعه مجدد4، شامل اراضی رهاشده، خالی، آلوده، متروکه یا کمتر مورد استفاده (Loures & Vaz,2018) است که کاربری سابق آن تغییر کرده و اکنون کمتر فعال است (عبدی و مهدی­زادگان، 1390: 24) و یا اکنون به صورت رهاشده و فاقد کاربری است و بیشتر شامل اراضی مراکز شهرهاست (Ahmad et al, 2018: 6) که برای استفادۀ دوباره و فعال، نیاز به مداخله در آن وجود دارد (طبیبیان و غنی، 1394؛ 945؛ Pizzol etal, 2016: 178; Mostadi & Biara, 2019: 167; AbdElrahman, 2016: 27). 

توسعه مجدد، عمل و فرایند جایگزینی، تغییر دادن یا استفادۀ دوباره از زمین­هایی است که یا قبلاً دارای کاربری بوده و اکنون فاقد هرگونه فعالیت یا کاربری -اعم از آلوده­کننده یا فاقد آلودگی- باشند و یا زمین­هایی که در حال حاضر تحت ساختمان‌های مخروبه و متروکه -اعم از مسکونی یا غیرمسکونی- است و اکنون غیرمولد هستند (ر.ک: طبیبیان و غنی، 1394؛ Clarke et al, 2019) و مجموعه سیاست­ها و فعالیت­هایی است که در مواجهه با فرسودگی کالبدی در شهرها انجام می­شود. فرایندی که برای باززنده­­سازی زیر بناهای کالبدی، ‌اقتصادی و اجتماعی شهر استفاده می­شود و پیش­زمینه آن به دهه 1930 بازمی­گردد (برک­پور و بهرامی، 1390‌: 3). 

استفاده از این رویکرد در اراضی صنعتی رهاشده مانند توسعه مجدد محله بلوال در جنوب غرب شهر لوکزامبورگ، جایی که نزدیک به یک­چهارم از مساحت محله را کارخانه­های قدیمی فولاد تشکیل می­داده (Glumac & Decoville, 2020: 4) و توسعه مجدد ایستگاه آتلانتیک در آتلانتا که از کارخانه فولاد 55 هکتاری به منظور جلوگیری از گسترش شهر استفاده شده است (Duilic& Krkljes, 2014: 8)، از ابتدا بسیار مورد توجه بوده است، اما رویکرد توسعه مجدد در موارد متعدد و با ویژگی­های مختلف به کار برده شده است. از نمونه­های انجام ­شده در نمونه‌های با ماهیت تاریخی می­توان به مرکز تفریح کلرادو در کالیفرنیا (Zhou, 2019: 24) و همچنین هوته ولکلینگر5 در کشور آلمان که منطقه 120 هکتاری تاریخی که عضو فهرست میراث جهانی می­باشد و در محدوده مرکز هنری، صنعتی و فرهنگی و موزه صنعت ایجاد شده، اشاره کرد (Ferber & Grimski, 2002: 39). ایجاد پارک الازهر قاهره در زمینی که پانصد سال محل دفن زباله بوده و همچنین یک پارک بین­المللی در ورودی جنوبی اسکندریه به مساحت 518. 700 مترمربع که محدوده به محل انباشت زباله تبدیل شده بود (ر.ک: Ibrahim et al, 2020: 1915)، موجب ارتقا وضعیت زیست و سکونت در محدوده شده است (ر.ک: Abd Elrahman, 2016). 

کاربری­های متروکه و زمین­های بلااستفاده نیز از دیگر نمونه­های اراضی دارای پتانسیل توسعه مجدد هستند. پارک میزنر در فلوریدا، جایی که پیشتر یک مرکز خرید متروکه بود (Zhou, 2019: 24) و شهرک کویین در اراضی تحت ساختمان­های متروکه در مرکز شهر بوداپست مربوط به 1100 واحد مسکن اجتماعی قبل از جنگ جهانی دوم (Scholl et al,2018)، از دیگر نمونه­های موفق توسعه مجدد اراضی بلااستفاده و متروکه­اند. 

مرور تجارب موجود، حاکی از این است که بازتوسعۀ این اراضی با مزایای متعدد از جمله کاهش رشد افقی شهر، ایجاد رشد اقتصادی و اشتغال (Duilic& Krkljes, 2014: 7) ایجاد مکان­های باکیفیت، افزایش حضورپذیری و ارزش املاک، نیاز به سرمایه کمتر به دلیل کاهش هزینه­های ناشی از زیرساخت، پشتیبانی مالی جامعه محلی و چرخه عمر طولانی­تر ساختمان­های با اهمیت تاریخی (Duilic& Krkljes, 2014: 7)، ایجاد مکان­هایی برای تعاملات اجتماعی، کار و (انجم شعاع و دیگران، 1398: 69؛ Glumac&Decoville, 2020: 4; Scholl et al, 2018) افزایش پایه مالیاتی و بهبود امنیت عمومی (تقوایی و دیگران، 1395: 16) و ایجاد محرک برای توسعه­گرها، همراه است (نوریان و نتاج، 1395: 29). بنابراین این سیاست را می­توان برای اهداف مختلف در شهرهای سراسر جهان به کار گرفت. 

 

معیارهای سنجش میزان پتانسیل اراضی دارای قابلیت توسعه مجدد

در برنامه­ریزی توسعه مجدد از مهم­ترین عواملی که می­تواند تأثیر بسزایی در میزان موفقیت برنامه داشته باشد، انتخاب اراضی با بیشترین پتانسیل است. در مواردی مانند بافت تاریخی شهر یزد، که تعدد اراضی دارای پتانسیل توسعه مجدد وجود دارد نیز این اهمیت دوچندان می­شود. جدول شماره 1، معیارهای سنجش پتانسیل توسعه مجدد اراضی محلات بافت تاریخی شهر یزد و ارزش هر کدام را نشان می­دهد. جدول ذکرشده، حاصل بررسی پیشنیه پژوهش­های مرتبط، تدقیق معیارها با توجه به شرایط بافت تاریخی شهر یزد و همچنین ارزش­گذاری معیارها توسط متخصصان رشته برنامه‌ریزی شهری است.

جدول 1- معیارهای سنجش میزان پتانسیل اراضی دارای قابلیت توسعه مجدد در محله­های بافت تاریخی شهر یزد

منبع

وزن

معیار

بعد

منبع

وزن

معیار

بعد

Burinskienė et al,2017

 (Burroughs,2015)

0. 03

میزان بیکاری

اقتصادی

Novosak et al,2013

سعیدی رضوانی و کاظمی، 1390؛ 

رهنما و خاکپور، 1394؛ قدسی و نسترن، 1394

0. 03

مطلوبیت دسترسی

کالبدی و تأسیسات و تجهیزات شهری

سعیدی رضوانی و کاظمی، 1390؛ Hammondet al,2021;

 Cappai etal,2019;

Fouly & Hammam,2020

0. 007

تراکم جمعیت

اجتماعی

قدسی و نسترن، 1394؛ 

داداش­پور و دیگران، 1393

 (Hammond et al,2021)

0. 007

وضعیت عملکرد تأسیسات شهری

داداش­پور و دیگران 1393؛ انصاری و تاج­الدین، 1393؛ حسینی و دیگران، 1391؛ تقوایی و دیگران، 1395؛ 

Hammond et al,2021;

Fouly& Hammam,2020

0. 05

تمایل به مشارکت

 

Cappai etal,2019

 

0. 1

دسترسی به 

حمل­ونقل عمومی

اضافه­شده به دلیل تأثیر بر حس تعلق و میزان مشارکت

0. 03

تمایل به مهاجرت

0. 1

عرصه و حریم ثبت بافت تاریخی

حسینی و دیگران، 1391

انصاری و تاج­الدین، 1393

0. 01

مدت زمان سکونت

قدسی و نسترن، 1394؛ داداش­پور و دیگران، 1393

0. 01

وضعیت عملکرد تجهیزات شهری

 

0/02

سطح تحصیلات

اضافه­شده به دلیل ویژگی نمونه موردی

0. 02

قرارگیری در مسیرهای گردشگری مهم

Burroughs,2015 Cappai et al,2019

Burinskienė et al,2017

0. 1

امنیت

0. 02

طرح­ها و برنامه­های فرادست

داداش­پور و دیگران، 1393؛ تقوایی و دیگران، 1395؛ 

احمدی و دیگران، 1392

0. 06

حس تعلق

Burroughs2015

داداش­پور و دیگران، 1393

 (Hammond et al,2021)

0. 1

قیمت زمین

اقتصادی

بهرام­پور و مدیری، 1394

0. 04

رضایت از سکونت

Cappai et al,2019

0. 05

نوع شغل

اضافه­شده به دلیل تأثیر بر حس تعلق و میزانمشارکت

0. 01

تعداد مهاجران

Cappai et al,2019;

Burinskienė et al,2017

0. 03

سطح درآمد

Novosak et al,2013 Fouly& Hammam,2020

سعیدی مفرد، 1399

0. 1

نوع مالکیت

اضافه­شده به دلیل ویژگی نمونه موردی

0. 02

میزان جمعیت فعال

 

شکل شماره (1)، چارچوب کلی سنجش پتانسیل اراضی دارای قابلیت توسعۀ مجدد و چگونگی تأثیر این سنجش بر تحدید توسعۀ برون­زای شهر یزد و افزایش رونق و سرزندگی محدودۀ ثبتی را نشان می­دهد. 

img0 

شکل 1- چارچوب کلی سنجش پتانسیل اراضی دارای قابلیت توسعۀ مجدد

 

روش پژوهش

در این پژوهش کمی و کیفی، دو بخش اصلی وجود دارد. در بخش اول، اراضی محله­های بافت تاریخی از حیث پتانسیل اراضی دارای قابلیت توسعه مجدد، به منظور انتخاب محله­ای که دارای بیشترین قابلیت توسعه مجدد هست، اولویت­بندی شده و در بخش دوم، برنامه­ریزی راهبردی توسعۀ مجدد زمین در محله منتخب انجام شده است. برای اولویت­بندی محله­های بافت تاریخی از حیث پتانسیل اراضی دارای قابلیت توسعه مجدد، لازم بود سه گام پیش­نیاز و مقدماتی برداشته شود. از این­رو با رجوع به پیشینۀ پژوهش­های مرتبط و تواتر معیارهای مورد استفاده آنها (گام پیش­نیاز اول) و نیز در نظر گرفتن شرایط محله­های بافت تاریخی شهر یزد، معیارهای مناسب برای اولویت‌بندی را معین کردیم (گام پیش­نیاز دوم). سپس ارزش هریک از معیارها را به کمک نظر متخصصان رشته برنامه­ریزی شهری و استفاده از روش تصمیم­گیری چندمعیاره ANP تعیین کردیم (گام پیش­نیاز سوم) (به جدول شماره1 مراجعه شود).

داده­های مربوط به معیارهای کالبدی از نقشه GIS و داده­های مربوط به سایر معیارها از «نتایج عمومی نفوس و مسکن شهر یزد» و گزارش «طرح حفاظت جامع بافت تاریخی شهر یزد» استخراج شده است. تحلیل داده­ها در نرم­افزار ArcGIS و رتبه‌بندی محله­ها به روشANPو با استفاده از نرم­افزارSuper Desicion انجام شده است. از آنجا که در روش ANP، ادغام این روش با نرم­افزار Arc GIS آسان است، استفاده از آن در شرایطی که با تعدد معیارها مواجه باشیم، وجود دارد. امکان ارتباط متقابل میان شاخص­ها و معیارها نیز وجود دارد. وبالاخره به واسطه سادگی، انعطاف‌پذیری روش و امکانبه­کارگیری معیارهای کمی و کیفی به طور همزمان و قابلیت بررسی سازگاری در قضاوت­ها، برای رتبه­بندی اراضی از این شیوه استفاده شده است. 

برنامه­ریزی استراتژیک به عنوان یک طرح واحد و جامع که موضوعات را به هم متصل می­کند، تعریف می­شود (Soliman, 2018). بنابراین برای انجام بخش دوم پژوهش، از این روش برنامه­ریزی به منظور دستیابی به سیاست­­های مؤثر و کاربردی توسعه مجدد محله زرتشتی­ها استفاده شده است. با توجه به انعطاف­پذیری فرایند برنامه­ریزی استراتژیک و مطالعه ادبیات پژوهش، فرایند راهبردی اتخاذ شده به شرح شکل (2) می­باشد (ر.ک: Vallejo et a1,2017).

-       مرحله اول: سنجش وضعیت محله زرتشتی­ها که در آن پس از گردآوری وضعیت موجود محله در ابعاد مختلف از فن سوات برای تجزیه و تحلیل داده­ها استفاده شده است. طی این مرحله، ضعف­ها و قوت­های درون محله و تهدیدها و فرصت­های بیرونی و پیش روی محله زرتشتی‌ها در آینده در قالب جدول سوات خلاصه شده است. 

-       مرحله دوم: تدوین بیانیه چشم­انداز محله زرتشتی­هاکه در آن از روش چشم‌اندازسازی ارگون استفاده شده است. بیانیه چشم‌انداز محله حاصل مشارکت ساکنان، گردشگران، کارشناسان پایگاه میراث فرهنگی و شهرداری یزد و شهرداری منطقه تاریخی یزد است که با استفاده از روش مصاحبه و پرسشنامه تدوین شده است.

-       مرحله سوم: تدوین اهداف کلان و عملیاتی بر اساس بیانیه چشم­انداز

-       مرحله چهارم: تدوین راهبردها که در آن برای هر هدف عملیاتی، یک یا چند راهبرد مناسب تدوین شده است. 

-       img0مرحله پنجم: تدوین سیاست­های توسعه مجدد اراضی محله زرتشتی­هاکه در آن برای هر راهبرد، یک یا چند سیاست تشخیص و ارائه شده است. 

شکل 2- گام­های مختلف فرایند برنامه‌ریزی راهبردی توسعه 

مجدد اراضی در محله زرتشتی‌ها

 

معرفی قلمرو پژوهش

بافت تاریخی شهر یزد، با مساحت 665 هکتار از 9 محله اصلی و 49 زیرمحله تشکیل شده (زارعیان و دیگران، 1399)و محله زرتشتی­ها با وسعت 26.35 هکتار، یکی از کانون­های جمعیتی اقلیت مذهبی آیین زرتشت در این بافت ارزشمند تاریخی است. در حال حاضر 2.57 هکتار، معادل 12.53 درصد این محله را اراضی رهاشده یا تحت ساختمان­های متروکه و مخروبه­ای تشکیل می­دهد که هر یک به صورت متفاوت حائز شرایط برای توسعه مجدد و تأمین نیازمندی­های ساکنان محله هستند. شکل شماره (3)، موقعیت این محله را در بافت تاریخی و شهر یزد نشان می­دهد. 

img0 

شکل 3- موقعیت محله زرتشتی­ها در بافت تاریخی شهر یزد

 

تجزیه و تحلیل و یافته­های پژوهش

در این مرحله برای اولویت­بندی محله­های بافت تاریخی شهر یزد از حیث برخورداری هر محله از میزان اراضی دارای بیشترین قابلیت توسعه مجدد، ابتدا در محیط Arc GIS، نقشه­های کلاسه­بندی برای هر معیار مندرج در جدول شماره (1) تهیه شده است (نقشه‌های مندرج در شکل 4). 

 

 

img0 

شکل 4- نقشه­های پتانسیل محله­های بافت تاریخی شهر یزد از حیث اراضی دارای قابلیت توسعه مجدد به تفکیک معیارهای مؤثر (ارقام موجود در راهنمای نقشه­ها، بیانگر ارزش هر لایه با استفاده از روش تصمیم­گیری ANP می­باشد).

 

در شکل شماره (4)، عناوین نقشه­ها به ترتیب از راست به چپ: نقشه کلاسه­بندی معیار رضایت از سکونت در محله، کلاسه‌بندی معیار مطلوبیت دسترسی، کلاسه‌بندی معیار وضعیت عملکرد تأسیسات شهری، کلاسه­بندی معیار دسترسی به حمل­ونقل عمومی، کلاسه­بندی عرصه و حریم ثبت بافت تاریخی شهر یزد، کلاسه‌بندی معیار وضعیت عملکرد تجهیزات شهری، کلاسه­بندی معیار قرارگیری در مسیرهای گردشگری مهم، کلاسه­بندی معیارقرارگیری در محدودۀ طرح و برنامۀ فرادست، کلاسه‌بندی میزان بیکاری، کلاسه­بندی قیمت زمین، کلاسه­بندی نوع سکونت، کلاسه‌بندی میزان جمعیت فعال، کلاسه­بندی تعداد مشاغل با سطح بالا، کلاسه‌بندی معیار سطح درآمد، کلاسه‌بندی معیار تمایل به مشارکت، کلاسه‌بندی معیار تراکم جمعیت، کلاسه‌بندی معیار امنیت، کلاسه‌بندی معیار سطح سواد، کلاسه­بندی تعداد مهاجران، کلاسه­بندی معیار مدت­زمان سکونت، کلاسه‌بندی محله­ها بر اساس تمایل به مهاجرت، کلاسه‌بندی محله­ها بر اساس میزان حس تعلق است. 

پس از تهیه نقشه­های کلاسه­بندی معیارهای مؤثر بر سنجش قابلیت توسعه مجدد اراضی بافت تاریخی، هرکدام از معیارها (مطابق با جدول 1) وزن­دهی شده و پس از روی­هم­گذاری لایه­ها، نقشۀ پتانسیل توسعۀ مجدد اراضی بافت تاریخی شهر یزد حاصل شده است (شکل5).

img0 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 5- نقشه سطح پتانسیل هر یک از قطعات زمین برای توسعه مجدد 

در محله­های بافت تاریخی شهر یزد بر مبنای تمام معیارها

 

بر اساس نقشه بالا، اراضی محله زرتشتی­ها و فهادان به دلیل برتری در معیارهایی نظیر وجود عناصر تاریخی، بالاتر بودن سطح سواد، حس تعلق به محله، دسترسی مناسب و رضایت از سکونت در محله، دارای پتانسیل بیشتر توسعه مجدد هستند. جدول شماره (2)، مساحت و درصد اراضی دارای پتانسیل کم تا زیاد در هر محله را نشان می­دهد. 

 

جدول 2- مساحت و درصد اراضی دارای قابلیت توسعه مجدد به تفکیک محله

نام محله

قابلیت توسعه مجدد اراضی

خیلی کم

کم

متوسط

زیاد

خیلی زیاد

هکتار

درصد

هکتار

درصد

هکتار

درصد

هکتار

درصد

هکتار

درصد

زرتشتی­ها

0

0

0

0

1.6

9.77%

2.59

15.63%

12.27

74.04%

فهادان

0.016

0.20%

5.6

7.20%

21.37

27.15%

32.2

40.78%

19.53

24.73%

گازرگاه

4.89

9.25%

6.73

12.05%

10.55

19.96%

30.57

57.85%

0.34

0.64%

گنبدسبز

1.16

1.12%

37.90

36.67%

34.53

33.41%

28.52

27.59%

1.38

1.33%

شش بادگیر

10.66

20.59%

6.30

12.16%

29.93

57.81%

4.86

9.38%

0

0

دولت آباد

5.59

12.09%

11.34

24.53%

25.2

54.52%

4.08

8.82%

0

0

شیخداد

14.40

18.02%

39.28

49.16%

24.86

31.11%

1.32

1.65%

0

0

پشت باغ

5.7

18.78%

15.12

49.81%

9.42

31.03%

0

0

0

0

گودال مصلی

15.95

44.84%

13.55

38.09%

4.26

11.97%

1.8

5.06%

0

0

*در محاسبات فوق کاربری­های خاص، لحاظ نشده است.

 

خوشبختانه در بسیاری از کشورها، رویکردها و تلاش­های بسیار و نوین برای ادغام موجودی اراضی رهاشده و فضاهای غیرمولد و تبدیل آنها از طریق سیاست­های کاربری زمین و نیز تدوین چشم‌انداز رشد شهرها در حال شتاب گرفتن است (Newman & Kim, 2017; Pan et al, 2019). پژوهشگران، برنامه‌ریزان و مدیران شهری باید علاوه بر تعیین مشخصات کمی و کیفی این اراضی، برای پیشگیری از زوال رو به رشد مراکز شهرهای تاریخی، تهیۀ برنامه باز توسعۀ آنها را در دستورکار خود قرار دهند. 

 

مرحله اول: سنجش وضعیت

سنجش وضعیت محله زرتشتی­ها به روش سوات انجام شده است. سوات از جمله ابزاری است که در مرحله توسعه استراتژی برای تجزیه و تحلیل فرصت­ها و تهدیدهای محیط و نقاط ضعف و قوت سازمان استفاده­ می­شود. جدول شماره (3)، عوامل درونی و بیرونی مؤثر بر توسعۀ مجدد اراضی محله زرتشتی­ها را نشان می­دهد.

 

جدول3- عوامل درونی و بیرونی موثر بر توسعه مجدد اراضی محله زرتشتی­ها

S1 : وجود عناصر ثبتی و میراثی با ارزش درون محله و سایر محله­های عرصۀ ثبتی

S2: مناسب بودن وضعیت محله از نظر دسترسی به حمل­ونقل عمومی

S3: قرارگیری محله در کنار را­ه­­های شریانی و مهم

S4: قرارگیری محله هم در کنار یکی از مسیر­های اصلی تجاری شهر (خیابان کاشانی) و هم نزدیکی به بازار اصلی و قدیم

S5: عبور مسیرگردشگری از داخل محله

قوت (s)

کالبدی (P)

W1: وجود ساختمان­های مخروبه و متروکه متعدد در محله و محله­های مجاور

W2: پایین بودن سرانه فضای سبز محله

W3: 45 درصد از محله تحت پوشش معابر باریک و تنگ با عرض کمتر از شش متر است.

W4: پایین بودن سرانه کاربری ورزشی و تفریحی محله

ضعف (W)

O1: وجود حوزه­های فعالیتی مقیاس شهریدر نزدیکی محدوده (درمانی و پزشکی، طلا و جواهر، پوشاک و...)

O2: قرارگیری محله در دل بافت تاریخی شهر

O3: امکان تجمیع زمین­های بایر و کاربری­های غیرفعال و ناسازگار جهت تأمین کاربری­های مورد نیاز

O4: امکان تعریف پروژه­های توسعه مجدد و محرک توسعه درون محله

O5: دسترسی مناسب محله به حوزه­های مهم فعالیتی و عملکردی شهر

O6: وجود دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد در بافت تاریخی شهر یزد و نزدیک به محله

فرصت (o)

T1: وجود سرزندگی و فعالیت­های جاذب جمعیت در لبه معابر بافت تاریخی و زوال هر چه بیشتر محدوده­های درونی محله­ها

T2: فرسودگی روزافزون کالبدی بافت تاریخی و محله

T3: نوسازی­های ناهماهنگ با کالبد محله

تهدید (t)

S1: ظرفیت توریست­پذیری محله به­ویژه در رابطه با وجود عناصر تاریخی- فرهنگی و مذهبی آیین زرتشت

S2: بالابودن میزان مالکیت زمین و مسکن در محله

قوت (s)

اقتصادی (E)

W1: بالا بودن نرخ بیکاری در محله

W2: هزینه بالای پروژه­های مرمت، به­سازی و توسعه مجدد

ضعف (W)

O1 : همجواری محله با بازارمرکزی شهر

O2: امکان احیا مشاغل و فعالیت­های مرتبط با گردشگری و صنایع سنتی در محله و محله­های بافت مجاور

فرصت (o)

T1: ارزش پایین زمین نسبت به بسیاری از مناطق حاشیه و پیرامون شهر

تهدید (t)

S1: بالا بودن میزان ساکنان بومی در محله

S2: پایین بودن میزان تمایل به مهاجرت از محله در ساکنان بومی

S3: بالا بودن سطح سواد در محله

S4: سکونت قشر اجتماعی نسبتاً بالا در محله

S5: هم­زیستی مسالمت­آمیز زرتشتیان و مسلمانان

S6: رضایت نسبی از سکونت در محله

S7: بالا بودن حس تعلق ساکنان به محله

S8: تمایل نسبی بالا به مشارکت در محله

S9: احساس امنیت بالا در محله

قوت  (S)

اجتماعی (S)

 

W1: پایین بودن نرخ رشد جمعیت در محله

W2: پایین بودن تراکم جمعیتی

W3: پایین بودن سطح سواد زنان نسبت به مردان

W4: پیربودن جمعیت ساکن در محدوده

W5: کاهش جدی سر زندگی محله در شب و افزایش ناامنی به علت فعالیت کاربری­ها در روز

W6: پایین بودن شأن و منزلت اجتماعی سکونت در محله

ضعف (W)

O1: امکان توسعه شرایط همبستگی اجتماعی میان زرتشتیان و سایر ساکنان شهر

O2: امکان ایجاد فعالیت­های فرهنگی و خلاقانه با توجه به پیشینه فرهنگی و اصالت محله

O3: هم­زیستی مسالمت­آمیز و پرسابقۀ افراد با ملیت و ادیان مختلف در بافت تاریخی شهر یزد

فرصت (o)

T1: تمایل مردم شهر به سکونت در بخش­های نوساز و توسعه­های جدید شهر

T2: احتمال افزایش ناامنی در محدوده در صورت گسترش فرسودگی کالبدی و افزایش ابنیه مخروبه و متروکه

T3: کاهش روز افزون منزلت اجتماعی بافت تاریخی در صورت تداوم افزایش سکونت افراد با قشر اجتماعی پایین

تهدید (t)

S1: وجود ارتباط نهادی قوی و سازمان­­های مردم­نهاد زرتشتی با یکدیگر

تهدید (t)

مدیریتی (M)

W1: عدم توجه لازم و کافی مسئولان به پتانسیل اراضی بایر و ساختمان‌های مخروبه و متروکه در تأمین کاربر­های لازم

W2: نبود سازمان محلی متولی به­سازیو نوسازی بافت در محله

ضعف (W)

O1: روند افزایشی توجه مردم و مسئولان به بافت تاریخی شهر یزد و ارزش‌های آن پس از ثبت آن در یونسکو

O2: ثبت جهانی بافت تاریخی شهر یزد

فرصت (o)

T1: تلقی مردم از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان عامل بازدارنده

T2: محدودیت­های زیاد قوانین و مقرارت سازمان میراث فرهنگی برای ساخت­وساز در محله

T3: پایین بودن توان و استقلال مالی نهاد­های مدیریت شهری

T4: توجه پایین به محله و تمرکز توجه بر محله­های با عناصر تاریخی بیشتر

T5: موفقیت پایین طرح­های شهری در چند دهه اخیر

T6: گسترش معنی­دارامکانات و طرح­ها در محدوده عرصه ثبت جهانی بافت تاریخی و ایجاد نابرابری میان محدوده با سایر مناطق بافت تاریخی

T7: نبود طرح و برنامه جامع و اختصاصی برای محله

تهدید (t)

 

مرحله دوم: تدوین بیانیه چشم‌انداز

همان­طور که پیشتر نیز گفته شد، از روش برنامه­ریزی راهبردی برای برنامه­ریزی توسعه مجدد محله زرتشتی­ها استفاده شده است و تدوین بیانیه چشم­انداز، یکی از مهم‌ترین مراحل فرایند برنامه­ریزی استراتژیک است. چشم­انداز را به طور رسمی می­توان وضعیت مطلوب در آینده تعریف کرد که بر اساس ارزش­ها، اهداف و نیازهای هر جامعه تدوین می­شود (Dixon et al: 2018). چشم­اندازسازی برای شهرها به عنوان جزء مهم برنامه­ریزی شهر که وضعیت مطلوب آینده را ترسیم می­کند و مشارکت مؤثر مردم و بازیگران موثر در برنامه‌ریزی شهری را می­طلبد، ضروری است. 

در این مرحله، ابتدا نیمرخ کنونی محله (کجا هستیم؟)، تشخیص روند (به کجا می‌رویم؟)، چشم‌انداز پیش رو (به کجا می­خواهیم برویم؟) و برنامه اقدام (چگونه به آنجا برسیم؟) بر اساس مرحله سنجش وضعیت، تدوین شد وسپس به معرض نظرخواهی از ذی­نفعان شامل اهالی، کسبه، گردشگران، کارشناسان و مدیران مسئول در اداره­های ذی‌ربط گذاشته شد. در نهایت بر اساس اعمال نظرهای آنها، بیانیه چشم‌انداز محله برای افق بیست­ساله با تأکید بر توسعۀ مجدد اراضی رها شده و اراضی تحت ساختمان­­های مخروبه و متروکه به شرح زیر تدوین شده است:

«محله زرتشتی­ها­، محدوده­ای است که بیانگر یکی از ویژگی­های اصلی بافت تاریخی شهر یزد یعنی هم­زیستی مسالمت­آمیز ادیان است. محله تلاش دارد تا در زمینه بهبود وضعیت زیست و سکونت از طریق مشارکت مردم و مسئولان، پیشگام باشد. مسئولان شهری، آگاهی کامل از ماهیت محله دارند و می­دانند که فرسودگی کالبدی و همراه نشدن با نیازهای مردم در دوران­ مختلف، زمینه­ساز بروز بسیاری از مسائل و فرسودگی‌های اجتماعی و اقتصادی بوده است. از این­رو توجه به توسعۀ کالبد و رفع نیازهای مردم از طریق تعیین و راه­اندازی فعالیت­های مناسب و ضروری دارند. تعریف طرح­های توسعه مجدد و تعیین کاربری­های مناسب با نیاز در ابعاد گوناگون با ایجاد شبکه­ای از فعالیت­های پشتیبان و متناسب با محله و نیاز مردم، سرزندگی و حیات اجتماعی را باعث شده است. ایجاد مراکز و خوشه­های فعالیتی، مراکز فرهنگی و گردشگی، طرح­های سکونتی افراد فرهیخته در اراضی و ساختمان­های بلااستفاده، توانسته است قیمت زمین و مسکن در محدوده را افزایش دهد و همچنین با بهبود امنیت اجتماعی و رضایت از محیط سکونت و فراهم آوردن شرایط توسعۀ فردی ساکنان، منزلت اجتماعی محله را بهبود بخشد. تعریف درست کاربری اراضی در زمین‌های با پتانسیل توسعه مجدد با افزایش احتمال موفقیت پروژه­ها، ایجاد تحرک در توسعه و افزایش تمایل سرمایه­گذاران به سرمایه­گذاری درمحله را باعث شده است. با فراهم­آوردن زمینه­های کار و فعالیت و بالارفتن توان اقتصادی ساکنان، تمایل آنان به به­سازی و نوسازی مساکن خود بالا رفته است. هم­اکنون محله زرتشتی­ها، محله­ای است با منزلت اجتماعی که همگان بر پیشینه آن واقف هستند، هم­زیستی، همدلی و مشارکت، از ویژگی­های برجسته آن است و ساکنان فرهیخته و دانشگاهیان و افراد طبقه متوسط و بالای جامعه، تمایل به سکونت در آن را دارند».

مرحله سوم تا پنجم: تدوین اهداف کلان، اهداف عملیاتی و راهبردها

برنامه‌ریزی استراتژیک، برنامه‌ریزی انعطاف­پذیر است که مراحل با یکدیگر ارتباط دوسویه دارند و مکمل یکدیگر هستند. 

- طی مرحله سوم، اهداف کلان و عملیاتی بر اساس بیانیه چشم‌انداز تدوین شده است. 

-در مرحله چهارم، برای هر هدف عملیاتی نیز یک یا چند راهبرد تدوین شده است. در تدوین راهبردها و تدقیق آنها بارها به محتوای جدول   شده است. راهبردهای ارائه‌شده می­تواند از دو طریق بر توسعه مجدد زمین در محله زرتشتی­ها تأثیر بگذارد. نخست به صورت مستقیم از پتانسیل­های توسعه مجدد محدوده استفاده شود و سپس با بهبود شرایط زیست و سکونت و ایجاد تحریک در توسعه، باعث توسعه مجدد اراضی و بناهای دارای پتانسیل گردد. 

لازم به ذکر است که در مرحلۀ تدقیق راهبردها، برخی از راهبردهای حاصل از جدول سوات، هم­تراز با برخی اهداف عملیاتی و یا هم­تراز با برخی سیاست­ها شده است. برای نمونه در جدول شماره (4)، G1O2S1P4 بیانگر سیاست چهارم از راهبرد اول از هدف عملیاتی دواز هدف کلان اول است. همچنینE)W2- (M)T7) بیانگر راهبرد اتخاذ شده از جدول سوات و حاصل تلاقی تهدید هفتم از بعد مدیریتی و ضعف دوم از بعد اقتصادی است. 

-طی مرحله پنجم، سیاست­های موضعی و موضوعی تدوین شد. دسته­ای از سیاست­ها، برآمده از راهبردهای منتج از جدول سوات است و دسته­ای دیگر از اهداف کلان و عملیاتیِ منتج­شده از چشم­انداز به دست آمده است. جدول شماره (4)، اهداف کلان، عملیاتی، راهبردها و سیاست­های توسعه مجدد اراضی در محله زرتشتی­ها را به صورت یک پیوستار مرتبط با هم نشان می­دهد. 

جدول 4- اهداف کلان، عملیاتی، راهبردها و سیاست­های توسعه مجدد در محله زرتشتی­ها

سیاست

راهبرد

اهداف عملیاتی

اهداف کلان

(GIO1S1P1): تعریف کاربری فضای سبز در اراضی بایر و رهاشده

(GIO1S1P2): تبدیل کاربری مسکونی متروکه ترجیحاً در مرکز محله به کودکستان و استفاده از نیروهای محلی جهت اداره آن (افزایش فرصت شغلی)

(GIO1S1P3): قرارگیری کاربری بهداشتی و درمانی و سالن ورزشی سرپوشیده در نزدیکی کودکستان و ایجاد مرکزیت در محله

(GIO1S1P4): تبدیل بخشی از زمین بایر کنار خیابان کاشانی به پارکینگ طبقاتی

G1O3S1P1) ( (S)S8- (M)T7)): ایجاد سازمان مردم نهاد متولی به‌سازی و توسعه مجدد در محله باهمکاری سازمان­های مردم­نهاد زرتشتی

(G1O3S1P2): تعریف دو محور فعالیتی در ارتباط با محور گردشگری محله

(GIO3S1P3): توسعه فعالیت‌های گردشگری و پذیرایی در نزدیکی ساختمان پزشکان

(GIO3S1P4): تأسیس مرکز هنرهای نمایشی و موسیقی در بلوار بسیج (انتقال سینما ایران به بلوار بسیح به دلیل ترافیک بالای خیابان کاشانی)

(P-W4O3) (G1O1S1): استفاده از اراضی دارای پتانسیل برای تأمین کاربری­های مورد نیاز

(GIO1S2): تعریف سلسله­مراتبی از کاربری‌های پشتیبان به منظور بهبود نظام کاربری

(s)w5- (p)o6) (GIO3S3): استفاده از کاربری­ها و اراضی غیر فعال جهت تو­سعه کاربری­های فعال در شبانه­روز

(E)W2- (M)T7) (G1O2S1): فراهم آوردن شرایط معافیت از مالیات و پرداخت عوارض در صورت توسعه مجدد و ساخت­وساز و مرمت در محله

((G1O3S1) (P)S1,S5- (S)O2): امکان ایجاد فعالیت­های خلاقانه در جوار عناصر تاریخی و مسیرگردشگری

(G1O3S2) ( (M)s1- (p)o4): استفاده از سازمان­های مردم­نهاد زرتشتی به منظور جلب مشارکت ساکنان در توسعه مجدد محله

- تأمین کاربری‌های مورد نیاز (G1O1)

- نوسازی مساکن و ابنیه (G1O2)

- افزایش حضورپذیری در محله ((G1O3

- کاهش فضاهای بی­دفاع و افزایش امنیت (GIO4)

 

 

 

افزایش جاذبه­های سکونت در محله 

 (G1)

(G2O1S1 P1): تعریف باشگاه جوانان در نزدیکی باشگاه جوانان زرتشیان به منظور افزایش هم­زیستی مسالمت­آمیز میان ادیان و افزایش همبستگی در محله

(G2O1S1 P2): تبدیل ساختمان‌های مسکونی متروکه در مرکز محله به مجتمع مسکونی کارکنان و فعالان حوزه علوم پزشکی

- تأسیسسرای بانوان برایزنان محله جهت سوادآموزی، آموزش و اشتغال خانگی زنان

-W2O2) (G2O1S1: تأکید بیشتر بر اهمیت هم‌زیستی ادیان به عنوان نقاط قوت 

اشاره­شده در پرونده ثبت جهانی بافت تاریخی شهر یزد

(G2O2S1) (S-W3O2): توانمندسازی زنان و کودکان

- جذب افراد فرهیخته و با قشر اجتماعی بالا برای سکونت درمحله (G2O1)

- افزایش فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و هنری در بافت تاریخی (G2O2)

(S-W6O2)

بهبود منزلت و شأن اجتماعی محله (G2)

 (G3O1S1P1): تبدیل واحدهای تجاری غیرفعال همجوار خیابان سلمان به راسته فعالیتی و گردشگری غذایی (ارائه غذاهای متنوع) و فعالیت اعراب- زرتشتیان و مسلمانان در آن

 (G3O1S2P2): تبدیل بخشی از اراضی دارای پتانسیل توسعه مجدد نزدیکیبلوار بسیج به ساختمان پزشکان

(G3O1S1) (E-S1o2): تعریف فعالیت‌های مرتبط با گردشگری و صنایع دستی (G3O1S2) (E-W1o1): کاهش نرخ بیکاری از طریق تعریف مشاغل و فعالیت‌های مرتبط با حوزه اقتصادی مرکز شهر

 

توسعه صنعت گردشگری و کاربری­های پشتیبان آن (G3O1)

 

بهبود شرایط اقتصادی ساکنان (G3)

 

img0شکل 6- سیاست­های موضعی توسعۀ مجدد محله زرتشتی­ها

 

 

 

نتیجه­گیری

بنابر نتایج اولویت‌بندی انجام­شده، محله زرتشتی­ها به واسطه «مطلوبیت اجتماعی، توان اقتصادی به­ویژه در حوزه گردشگری و دسترسی مناسب­تر»، دارای بیشترین اراضی دارای پتانسیل زیاد جهت توسعه مجدد و استقرار کاربری­ها و فعالیت­های جدید و مورد نیاز محله است. این محله، یکی از کانون­های تجمع پیروان دین زرتشت و نمود هم‌زیستی مسالمت آنها با مسلمانان طی قرون و اعصار است. 

با توجه به ماهیت بافت­های تاریخی و مسائل و مشکلات رایج آنها، همراه نشدن کالبد با نیازهای جدید ساکنان و فرسودگی کالبدی بافت تاریخی شهر یزد، موجب سایر فرسودگی­های اجتماعی و اقتصادی نیز شده است. از این­رو با استفاده از اراضی دارای پتانسیل توسعه مجدد و تعریف کاربری­های مناسب در آنها می­توان زمینه رونق و کاهش روند فرسودگی­های موجود را فراهم کرد.

اهداف کلان درتوسعه مجدد محله زرتشتی­ها و راهبردهای منتج از آن سعی بر آن دارند تا با توسعه مجدد اراضی رها شده، مخروبه و متروکه و اقدامات مناسب، فرسودگی‌های اجتماعی، اقتصادی و کالبدی را کاهش دهد. مجموعه راه­کارهای ارائه­شده در راستای استفاده از اراضی دارای پانسیل توسعۀ مجدد و ایجاد کاربری­های پشتیبان (تعریف پارکینگ طبقاتی و محور گردشگری) و در نظر گرفتن کاربری­های رونق­دهنده اقتصاد (تعریف مرکز غذایی، محور گردشگری مجموعه­های اقامتی و گردشگری سلامت) و همچنین تأمین­کننده نیازهای جامعه (کودکستان، فضای سبز و فضای بازی کودکان، باشگاه جوانان مسلمان و سرای بانوان)و توجه توأمان به درون و لبه محله زرتشتی­­هاست. راه­کارهای ارئه­ شده، علاوه بر اینکه زمینۀ استفادۀ بهینه از اراضی و ارتقای کارآیی­شان را فراهم می­کنند، موجب بهبود شأن و منزلت اجتماعی و اقتصادی محله خواهند شد که در نهایت می­تواند موجب افزایش تمایل به سکونت و فعالیت در محله و استفاده از اراضی ناکارآمد و تشویق به توسعۀ مجدد شود. 


منابع

احمدی، فرزانه و دیگران (1392) «عوامل تأثیرگذار بر حس تعلق در فرآیند بازآفرینی در بافت مسکونی اطراف حرم حضرت امام رضا (ع)، محلۀ نوغان»، هفت شهر، شماره 47 و 48، صص70-84. 

اسماعيل­پور، نجما و ملكه عزيزپور (1388) «رشد افقي سريع شهر يزد و تأثير آن بر سفرهاي شهري در محدوده مرکز و پيرامون اين شهر»، مجله جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال بیستم، شماره2، صص 185-209.

انجم شعاع، مریم و دیگران (1398) «اصول و راه­کارهای طراحی ساختارهای میان­افزا به مثابه محرک توسعه بافت­های تاریخی»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی ، شماره38، صص 67-79.

انصاری، ابراهیم و حمید تاج­الدین (1393) «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان مشارکت شهروندان در امور شهری (مطالعه موردی: منطقه 13 شهر اصفهان)»، مطالعات جامعه­شناختی شهری (مطالعات شهری)، دوره چهارم، شماره 12، صص 161-178. 

برک­پور، ناصر و صدیقه بهرامی (1390) «قابلیت­سنجی توسعه مجدد در بافت­های ناکارآمد شهری (مطالعه موردی: محله انبار نفت منطقه 11 تهران)»، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره اول، شماره 4، صص 1-14. 

بهرام­پور، عطیه و آتوسا مدیری (1394) «مطالعه رابطه میان رضایتمندی ساکنان از محیط زندگی و میزان حس تعلق آنها در مجتمع مسکونی بلندمرتبه شهرک کوثر تهران»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره3، صص85-94.

تقوایی، علی­اکبر و دیگران (1395) «به­کارگیری فناوری­های نوین در توسعه مجدد زمین­های قهوه­ای»، نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری­های نوین معماری و شهرسازی، دوره ششم، شماره ۳، صص 1۵-2۵.

تقوایی، مسعود و محمدحسین سرایی (1385)«گسترش افقی شهر و ظرفیت­های موجود زمین (مورد: شهر یزد)»، پژوهش­های جغرافیایی، شماره55، صص 133-152.

حسینی، سیدهادی و دیگران (1391) «تحلیلی بر جایگاه مشارکت شهروندان در توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهر سبزوار)»، شماره6، صص 41-66.

داداش­پور، ‌هاشم و دیگران (1393) «بررسی ظرفیت توسعه میان­افزا در فضاهای موقوفه شهری (مطالعه موردی: ناحیه 3 منطقه 2 شهر یزد)»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، شماره 15، صص 63-78.

رسولی، محمد و مینا شیرمحمدی (1399) «تحلیل الگوی توسعه فیزیکی شهرهای نواحی بیابانی با رویکرد آینده­نگاری (مطالعه موردی: شهر یزد)»، کاوش­های جغرافیایی مناطق بیابانی، سال هشتم، شماره 8، صص 269-299.

رهنما، محمد رحیم؛ براتعلی خاکپور؛ محمد حسن رضوی (1394) «شناسایی و خوشه­بندی اراضی قهوه­ای شهر مشهد به منظور ارائه الگوهای سرمایه­گذاری»، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، سال سیزدهم، شماره24، صص22-1.

زارعیان، مهسا و دیگران (1399) «سنجش کیفیت زندگی در محلات بافت تاریخی و عوامل مؤثر بر آن (نمونة پژوهش: بافت تاریخی شهر یزد)»، جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، دوره سی­ویکم، شماره 1، صص121-142.

زنگی­آبادی، ‌علی و دیگران (1394) «ارزیابی باززنده­سازی بافت­های قدیم شهری در راستای توسعه پایدار (شهر یزد)»، فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی شهری، سال سوم، شماره نهم، صص131-159.

سرایی، محمدحسین و مهدی علیان (1394)«سنجش و ارزیابی میزان پایداری محله­ای در بافت تاریخی شهر یزد»، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره نوزدهم، شماره 1، صص79-108.

سعیدی رضوانی، نوید وداوود کاظمی (1390) «بازشناسی چارچوب توسعه درون­زا در تناسب با نقد سیاست­های جاری توسعه مسکن (‌مسکن مهر) (نمونه موردی: ‌شهر نظنز)»، پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره 75، صص 113-132. 

سعیدی‌مفرد، ساناز (1399) «بهره­گیری از سیستم پشتیبانی فضایی چندمعیاره در اولویت­بندی توسعه مجدد اراضی قهوه­ای در کلان­شهر مشهد»، تحقیقات جغرافیایی، دوره سی­وششم، شماره 1، صص 45-54. ‎

شاکری، مطهره و دانیال منصفی پراپری (1399)«بررسی اصول و راهبردهای بازتوسعه محلات شهری با رویکرد تغییر کاربری اراضی قهوه­ای»، معماری­شناسی، شماره16، صص 165-177.

شماعی، علی (1382) «توسعه ناموزون فضایی کالبدی شهر یزد و اثرات آن بر ساخت اکولوژی شهری»، پژوهش­های جغرافیایی، شماره 46، صص 19-38.

طبیبیان، منوچهر وفریده غنی (1394) «سنجش پتانسیل توسعۀ میان‌افزا در بافت مرکزی تهران»، محیط­شناسی، دوره چهل­ویکم، شماره 4، صص943-964. 

عبدی، محمدعلی وسیما مهدی­زادگان (1390) «فرایند توسعه در نواحی درون­شهری با توجه به تجربیات کشورهای اروپایی»، هفت شهر، سال سوم، شماره 33 و 34، صص22-38.

عزیزی، محمدمهدی ومجتبی آراسته (1391) «ارائه راهبردهای توسعه فضاهای رهاشده شهری (نمونه موردی: بافت تاریخی شهر یزد)»، هفت شهر، شماره41 و 42، صص 104-118.

قدسی، نرگس ومهین نسترن (1394) «شناسایی پهنه­های مستعد توسعه میان­افزا در نواحی ناکارآمد مراکز شهرها (‌نمونه موردی: منطقه 1 اصفهان)»، مجلهپژوهشوبرنامه­ریزی شهری، سال ششم، ‌شماره 20، صص51-68.

نوریان، فرشاد وآزاده نتاج (1395) «بررسی معیارهای ظرفیت‌سنجی توسعه مجدد در محدوده بافت قدیم بابل»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، شماره3، صص27-38.

 

Abd Elrahman, A. S. (2016) “Redevelopment aspects for brownfields sites in Egypt” Procedia Environmental Sciences, Vol. 34,PP. 25-35.

Ahmad, N., Zhu, Y., Ibrahim, M., Waqas, M., & Waheed, A. (2018) ” Development of a standard brownfield definition, guidelines, and evaluation index system for brownfield redevelopment in developing countries: The case of Pakistan”. Sustainability, Vol. 10 No. 12, pp. 4347. (in Persian).

Burinskienė, M., Bielinskas, V., Podviezko, A., Gurskienė, V., & Maliene, V. (2017) "Evaluating the significance of criteria contributing to decision-making on brownfield land redevelopment strategies in urban areas". Sustainability, Vol. 13 No. 2, P. 759. 

Burroughs, L. (2015) “Better Brownfield, Campaign to Protect Rural England”, housing foresight, no. 3

Cappai, F., Forgues, D., & Glaus, M. (2019) “A methodological approach for evaluating brownfield redevelopment projects”. Urban Science, 3 (2), 45.

Clarke, N. J., Kuipers, M. C., & Roos, J. (2019) “Cultural resilience and the Smart and Sustainable City: Exploring changing concepts on built heritage and urban redevelopment”. Smart and Sustainable Built Environment. ‏

Dixon, T., Montgomery, J., Horton-Baker, N., Farrelly, L. (2018) “Using urban foresight techniques in city visioning: Lessons from the Reading 2050 vision”. Local Economy, Vol. 33 No. 8, pp. 777-799.

Dulic, O., & Krklješ, M. (2014)” Brownfield Redevelopment as a Strategy for Preventing Urban Sprawl” Conference: Građevinarstvo - Nauka i Praksa, At: Žabljak, available at https: //www. researchgate. net/publication/281651820_Brownfield_Redevelopment_as_a_Strategy_for_Preventing_Urban_Sprawl.

Ferber,U., Grimski,D. (2002) "brownfields and redevelopment of urban areas", federal environmental agency Ltd, spittelauer land, Austria.

Fouly,H. EL AND Hammam R, (2020), “IDENTIFYING BROWNFIELD SITES' INDICATORS FOR ESTABLISHING GREEN OPEN SPACES”,JOURNAL OF ENGINEERING AND APPLIED SCIENCE, VOL. 67, NO. 3, PP. 643-661.

Gao, J. Chen, Wen. Liu, Y. (2018), Spatial restructuring and the logic of industrial land redevelopment in urban China: II. A case study of the redevelopment of a local state-owned enterprise in Nanjing, Land use Policy, vol. 72, PP. 372-380.

Glumac, B., & Decoville, A. (2020) ” Brownfield Redevelopment Challenges: A Luxembourg Example”. Journal of Urban Planning and Development, Vol. 146 No. 2.

Hammond, E. B., Coulon, F., Hallett, S. H., Thomas, R., Hardy, D., Kingdon, A., & Beriro, D. J. (2021) “A critical review of decision support systems for brownfield redevelopment”. Science of the Total Environment, PP. 147132

IBRAHIM, H. AL-HAGLA, K. and NASSAR D. (2020), “towards a sustainable city: brownfield as a potential for urban development”, Architectural Engineering, Vol. 67, Issue 8,pp 1903–1922.

Kim, G., Miller, P. A., & Nowak, D. J. (2018) "Urban vacant land typology: A tool for managing urban vacant land". Sustainable Cities and Society,NO. 36, pp. 144–156. 

Kim, G., Newman, G. and Jiang, B. (2020) ”Urban regeneration: Communityengagement process for vacant land in declining cities”, Cities, No. 102.

Kivell, P. (1993) L"and and the city". London, UK: Psychology Press. 

Loures, L., (2015) Post-industrial landscapes as drivers for urban redevelopment: public versus expert perspectives towards the benefits and barriers of the reuse of postindustrial sites in urban areas. Habitat Int. 45, pp. 72–81. 

Loures, L., & Vaz, E. (2018) ” Exploring expert perception towards brownfield redevelopment benefits according to their typology”. Habitat International, vol. 72, pp. 66-76. ‏

MOSTADI, A., & BIARA, R. W. (2019) ” SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF BROWNFIELD SITE FOR A NEW LANDSCAPE PERCEPTION OF AN INDUSTRIAL HERITAGE IN THE CITY OF KENADSA”. International Journal of Conservation Science Vol. 10 No. 1. ‏

Newman, G., Kim, B., (2017),"Urban shrapnel: spatial distribution of non-productive space", Landscape Research, Vol. 42,Issue 7,pp. 699-715.

Novosák, J., Hájek, O., Nekolová, J., & Bednář, P. (2013) “The spatial pattern of brownfields and characteristics of redeveloped sites in the Ostrava metropolitan area (Czech Republic)”. Moravian Geographical Reports. ‏

Pan, Z., Wang, G., Hu, Y., Cao, B., (2019), "Characterizing urban redevelopment process by quantifying thermal dynamic and landscape analysis", Habitat International 86, pp 61-70. 

Pizzol, L., Zabeo, A., Klusáček, P., Giubilato, E., Critto, A., Frantál, B. & Bartke, S. (2016) “Timbre Brownfield Prioritization Tool to support effective brownfield regeneration. ” Journal of environmental management, Vol. 166,pp. 178-192,DOI: 10. 1016/j. jenvman. 2015. 09. 030.

Scholl, B., Peric, A., & Signer, R. (2018) “Spatial Planning Matters!: Inspiring Stories and Fundamental Topics”. vdf Hochschulverlag AG., pp. 51-59,‏DOI: 10. 3218/3908-5.

Soliman, M. A. (2018) “Towards strategic planning implementation for Egyptian cities”. International Journal of Environmental Science & Sustainable Development., Vol. 33 No. 1.

Vallejo, E., Criado, C., Arrizabalaga, E., Vasallo, A. (2017) “Sustainable Strategic Urban Planning: Methodology for Urban Renovation At District Level. In ISES Solar World Congress 2017-IEA SHC International Conference on Solar Heating and Cooling for Buildings and Industry 2017, Proceedings. International Solar Energy Society. 

Zhang, L., Yuan, M., & Li, H. (2015) “Panel data of China’s real estate prices and real estate vacancy—Based on data analysis of 35 large and medium size cities. ” 2015 international conference on management science and innovative education. Atlantis Press. 

Zhou, Y (2019), “A Framework for Greyfield Redevelopment a Case Study of Oaks Mall in Gainesville, Florida”, Thesis (M. U. R. P)--University of Florida, available at: https: //ufdc. ufl. edu/UFE0056179/00001.

 

 

213

[1] . پژوهش حاضر، از پایان نامه کارشناسی ارشد فاطمه فروغی نسب با عنوان «راهبردهای ارتقاء کارآیی استفاده از زمین شهری در بافت تاریخی شهر یزد با تاکید بر توسعه مجدد زمین» که به راهنمایی نویسنده اول انجام شده، استخراج شده است.

[2] *نویسنده مسئول: استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه یزد، ایران             najmaesmailpoor@yazd.ac.ir

[3] **دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد، ایران  Fateme.foroughinasab@gmail.com

img0 

[4] . Redevelopment

[5] . Hütte Völklinger


رایمگ

سامانه رایمگ تمامی فرآیندهای دریافت، ارزیابی و داوری، ویراستاری، صفحه‌آرایی و انتشار الکترونیکی نشریات علمی را به انجام می‌رساند

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی

حقوق این وب‌سایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات رایمگ است.
حق نشر © 1403-1396

صفحه اصلی| عضویت/ ورود| درباره رایمگ| تماس با ما|
[English] [العربية] [en] [ar]