نقد حکمت عامیانه با تکیه بر «سیاحتنامه ابراهیمبیگ» و «سرگذشت حاجی بابای اصفهانی»
الموضوعات : Research in Contemporary Iranian Literature
محمدرضا موحدی
1
,
حامد ترکمنی
2
1 - دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه قم، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات فارسی دانشگاه قم، ایران
الکلمات المفتاحية: حکمت عامیانه, حکمت نظری, حکمت عملی, سرگذشت حاجی بابای اصفهانی و سیاحتنامه ابراهیم¬بیگ.,
ملخص المقالة :
حکمت هرچند در اصطلاح قدمای ما، به دو بخش عملی و نظری تقسیم شده و هدف اصلی آن، ترویج راه و روش مناسب اخلاقی با تکیه بر علوم عقلی برای زندگی اجتماعی و فردی دانسته شده است، در کنار این دو، حکمت عامیانه که اغلب خود را در ضربالمثلها نمایان میکند بهنحوی مرموز جایگاه خود را در میان اقشار جوامع گوناگون، مستحکم کرده است. با بررسی و تطبیق حکمت نظری و عملی با حکمت عامیانه میتوان گفت با توجّه به کاربرد فراوان عوام از حکمتهای عامیانه، این کارکرد، بخش مهمی از فرهنگ جامعه را به وجود آورده است. این حکمت که مورد قبول و پذیرش عامۀ مردم است، از بُعد فکری، تفاوت عمدهای با حکمت عملی و نظری دارد. از آنجایی که ساخت و پرورش حکمتهای عامیانه در دل عوامِ جامعه شکل میگیرد، اغلب دارای پشتوانه و اساس فکری قدرتمندی نیست و به علت کاربرد فراوان در طول زمان، قابلیت تعمیم و شمول یافته است. نبود پشتوانۀ فکری مناسب با بررسی دلایل کاربرد این حکمتها و تأثیر آن بر فرهنگ یک جامعه، اساس این پژوهش را تشکیل میدهد. برآورد این پژوهش نشان میدهد که این حکمتها در مطالعهای تطبیقی در دو کتاب «سیاحتنامه ابراهیمبیگ» و «سرگذشت حاجی بابای اصفهانی» که از جمله نخستین رمانگونههای فارسی است، میتواند تصویری از اخلاقیات ما ایرانیان را فراروی ما قرار دهد، تا با ضعف و قوّت هویت فرهنگی خویش بیشتر آشنا شویم.
