بررسی و نقد تأثیر آراء فلسفی ابنسینا و سهروردی دربارۀ عقل فعال بر فهم آنان از آیات قرآن
الموضوعات :
علی ارشد ریاحی
1
,
سجاد رحیمی
2
1 - استاد گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
2 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
الکلمات المفتاحية: ابنسینا, سهروردی, عقل فعال, تفسیر فلسفی, تأویل فلسفی,
ملخص المقالة :
در فلسفۀ ابنسینا و سهروردی، عقل فعال آخرین موجود مجرد از سلسلۀ طولی عقول است که وظیفۀ او تدبیر عالم مادون، ایجاد نفوس انسانی، اعطاء معقولات به انسان، و تعلیم و ابلاغ دستورات الهی به پیامبران است. ابنسینا و سهروردی در مقام فیلسوفان برجستۀ دو مکتب مشاء و اشراق، در آثار مختلف خود از این موجود و صفات آن، بر اساس آراء فلسفی خود، یاد کردهاند. آراء این‌دو حکیم دربارۀ عقل فعال، بر فهم آنان از آیات قرآن نیز بسیار تأثیر داشته و سبب شده است تفسیری فلسفی و در برخی موارد، تطبیق یا تأویلی فلسفی ارائه دهند. در این مقاله تأثیر آراء فلسفی ابنسینا و سهروردی در مورد عقل فعال بر فهم آنان از آیات قرآن بررسی و نقد شده است. به این منظور، همۀ آثار ابنسینا و سهروردی مورد مداقه قرار گرفت، برداشتهای قرآنی آنان که متأثر از آراء آنها در مورد این موضوع بوده، استخراج، و نحوۀ استشهاداتشان تبیین گردید. سپس، برداشتهای مذکور با استفاده از معنای لغوی، علم تفسیر، آراء فلسفی و علوم نقلی مرتبط، بصورت روش جامع، مورد بررسی و نقد قرار گرفته و این نتیجه حاصل شد که اکثر برداشتهای مذکور، غیر قابل قبول است.
ابن‌بایویه، محمدبن علی(1361) معانی الاخبار، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
ابنسینا (1352) معراج‌نامه، به‌اهتمام بهمن کریمی، رشت: مطبعه عروة الوثقی.
ابنسینا (۱۳۶۳) المبدأ و المعاد، تصحیح عبدالله نورانی، تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل.
ابن‌شهرآشوب (بی‌تا) المناقب، تصحیح محمدحسین آشتیانی و هاشم رسولی، قم.
ابن‌عر‌بی (1422ق) تفسیر ابن عربی (تأویلات عبد الرزاق)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ازهری، محمدبن احمد (1421ق) تهذیب اللغة، تصحیح فاطمه اصلان، محمد اصلان، فاطمه محمد عمر سلامی و عبد الکریم حامد، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
بهمنیار، ابن مرزبان (۱۳۷۵) التحصیل، تهران: دانشگاه تهران.
جوادی آملی، عبدالله (1394) تفسیر تسنیم، قم: اسرا.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1374) مفردات الفاظ قرآن، ترجمة غلامرضا خسروی حسینی، تهران: مرتضوی.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1372) مجموعه مصنفات شیخ¬اشراق، تصحیح سید حسین نصر، هانری کربن و نجفقلی حبیی، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
سیوطی، جلال‌الدین (1394ق) الإتقان فی علوم القرآن، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: الهیئة المصریة العامة للكتاب.
طباطبائی، سیدمحمدحسین (1352ق) المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
طوسى، محمدبن حسن (بی تا) التبیان فی تفسیر القرآن، تصحیح احمد حبیب عاملى، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
طیب، عبدالحسین (1369) أطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران.
مجلسی، محمدباقر (1403ق) بحار الأنوار لِدُرَرِ أخبارِ الأئمةِ الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۴) تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
