تحلیل عناصر نظام نوآوری در نوسازی و رشد صنعتی در ایران، انگلستان و دانمارک (نمونه قرن نوزدهم و شانزدهم میلادی)
الموضوعات :
سیدعطالله سینائی
1
(استادیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران )
اباذر اشتری مهرجردی
2
(استادیار گروه علم و فناوری، پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی، تهران، ایران )
الکلمات المفتاحية: فناوری دولت, نظام نوآوری, نوسازی و رشد صنعتی, نهاد, ایران, انگلستان, دانمارک ¬های نوین هوشمند ارتباطی, شهر هوشمند, مولفه های شهر هوشمند, توسعه مدیریت شهری,
ملخص المقالة :
این مقاله بر مبنای مدل بوراس و لاندوال، به مطالعۀ اقدامات و مداخلات دولتی برای نوسازی صنعتی در ایران، بر پایۀ ایجاد صنایع نظامی در آغاز قرن نوزدهم میلادی می پردازد. در این مورد مؤلفه های: وضعیت نیاز؛ مزیت‌های نسبی؛ انتشار فناورانه و سیاست مأموریت‌گرای دولتی یا ﻧﻮﺁﻭﺭﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﻓﻨﻲ، انتشار فناوری ﻭ ﺗﺮﻛﻴﺐ مداخله‌ها و اقدامات ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﻏﻴﺮﺩﻭﻟﺘﻲ و ابزار سیاستی، در خصوص سیاست فناوری صنعت توپ، تفنگ در قرن شانزدهم انگلستان و صنعت کَره در قرن نوزدهم دانمارک، با اقدامات و مداخلات دولتی برای نوسازی و رشد صنعتی در ایران، در قرن نوزدهم مقایسه و در قالب نظریه‌های نظام نوآوری بررسی شده است. هدف این پژوهش کشف ابعاد تازه تری از دلایل ناکامی اولین برنامه نوسازی صنعتی ایران در قرن نوزدهم است. همچنین تلاش شده است به این پرسش پاسخ داده شودکه چرا علیرغم اقدامات و مداخلات دولتی و با وجود سطحی از عوامل نظام نوآوری، برنامۀ نوسازی صنعتی ایران به موفقیت نیانجامید؟ این مقاله از نظر هدف توسعه‌ای و از نظر روش نهادی، تطبیقی تاریخی است و داده‌های آن با روش کتابخانه‌ای گردآوری و به نوعی تحلیل محتوای کیفی شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که با ملاحظۀ تجارب مشابه در انگلستان و دانمارک، عدم تکامل نهادی و شکل نگرفتن رابطۀ تعاملی نظام‌مند میان سطحی از عناصر نوآوری، موجب شد نظام نوآوری در کشور شکل نگرفته و برنامه نوسازی صنعتی و سیاست فناوری ایران در قرن نوزدهم میلادی، به موفقیت نیانجامد.
1. آبراهامیان، یرواند(1388). ایران بین دو انقلاب. ترجمه‌ی احمد گل‌محمدی و محمد ابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.چاپ پانزدهم.
2. آنکتاد، (1395). سیاست¬های علم و فناوری ایران، تهیه شده توسط مرکز سازمان ملل
3. ادلر، یاکو و برگ، جان فاگر(1397 بهار). «سیاست نوآوری: چیسـتی، چرایی و چگـونگی،» ترجـمه محمـدعلی صادقی، فصلنامه سیاست‌نامه علم و فناوری، 8: 85-69.
http://stpl.ristip.sharif.ir/article_21102.html در: (20 فروردین 1401)
4. اشرف، احمد (1359).موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران: دوره قاجاریه. تهران: میزان.
5. اشرف، احمد. هویت ایرانی(1398). ترجمه‌ی حمید احمدی. تهران: نشر نی. چاپ هشتم.
6. اشتری مهرجردی، اباذر (1402). پیدا و پنهان نوآوری¬های اجتماعی در ایران، تهران، پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
7. اشتری مهرجردی، اباذر (1401). پیدا و پنهان استارت‌آپ¬ها در ایران، تهران، پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
8. الگار، پروفسور حامد (1369). دین و دولت در ایران - نقش عالمان در دورۀ قاجار، ترجمه دکتر ابوالقاسم سری. تهران: توس.
9. اونز، پیتر (1398). توسعه یا چپاول، نقش دولت در تحول صنعتی، مترجم عباس زندباف، عباس مخبر. تهران: طرح نو.
10. جمال‌زاده، سید محمدعلی (1335 قمری). گنج شایگان یا اوضاع اقتصادی ایران. برلین: کاوه.
11. حاجی حسینی، دکتر حجت‌الله(1398).نظام ملی نوآوری در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت. تهران: الگوی پیشرفت.
12. ردزیکی، مایکل جی (1386 خرداد و تیر). «همیلتون، فارستر، و بنیانی برای اقتصاد تکاملی»، مترجمان محمود متوسلی محمود مشهدی احمد. فصلنامه علمی‌پژوهشی برنامه‌وبودجه، 12، 103: 154-85. http://jpbud.ir/article-۱-۵۷-fa.html در: (20 فروردین 1401)
13. رسول‌زاده اقدم، صمد و طاهری، علیرضا (1393 بهار). «بررسی علل توسعه‌نیافتگی ایران در دوره قاجار» فصلنامه علمی‌پژوهشی مطالعات علوم اجتماعی ایران. 11،40: 111-92.
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=253834 در: (20 فروردین 1401).
14. زیباکلام، صادق (1374). ما چگونه ما شدیم. تهران: روزنه.
15. ژوبر، پ.آ (1322). مسافرت به ایران و ارمنستان، ترجمه محمود هدایت. بی جا: تابان
16. عجم اوغلو، دارون؛ لیبسون، دیوید و لیست، جان¬ای (1397). کلیات علم اقتصاد، ترجمه سید علیرضا بهشتی شیرازی و محمدحسین نعیمی‌پور. تهران: روزنه.
17. علمداری، دکتر کاظم (1380). چرا ایران عقب ماند و غرب پیشرفت؟ تهران: توسعه.
18. فیض‌اللهی، علی و دیگران؛ (1396 زمستان). «کاربرد نظریه آنومی نهادی در ایران»، فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی - فرهنگی، 6،3: 188-163.
http://journals.sabz.ac.ir/scds/article-1-627-fa.html در: (20 فروردین 1401).
19. قاضی نور، سید سپهر و دیگران (1397 بهار). «ارزیابی روابط میان نهادی در نظام ملی نوآوری ایران: مطالعه 8 موردی»، فصلنامه علمی - پژوهشی سیاستگذاری عمومی، 4،1: 35-9. < 10.22059/PPOLICY.2018.6684>
20. قاضی نوری، سید سپهر و قاضی نوری، سید سروش (1396). مقدمه‌ای بر سیاستگذاری علم و فناوری. تهران: دانشگاه تربیت‌مدرس.
21. لاندوال, ب. ای و بوراس، اس (1391 زمستان)، «سیاست علم، فناوری و نوآوری»، ترجمه دکتر کیومرث اشتریان. فصلنامه نامه سیاست علم و فناوری، 2،1: 107-95. < 20.1001.1.24767220.1391.02.1.9.4>
22. لاندوال، ب. ای. و بوراس، اس(1392 تابستان)، «سیاست علم، فناوری و نوآوری،» ترجمه دکتر کیومرث اشتریان. فصلنامه نامه سیاست علم و فناوری، 2، 3: 14-7.< 20.1001.1.24767220.1392.03.2.2.6>
23. مارش، دیوید و استوکر، جری (1399)، روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه دکتر امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
24. مشهدی احمد، محمود (1392 بهار). «معنا و مفهوم نهاد در اقتصاد نهادگرا، نگاهی به اختلافات موجود بین نهادگرایی قدیم و جدید و نقش نهادها در مناسبات اقتصادی،» فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی (رویکرد اسلامی - ایران)، 13، 48: 77-49.
https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=207509 در: (20 فروردین 1401).
25. مفتون دنبلی، عبدالرزاق بن نجفقلی (1389). مآثر سلطانیه (تاریخ جنگ‌های ایران و روس) .به‌ضمیمه تاریخ جنگ‌های دورۀ دوم از تاریخ ذوالقرنین. تصحیح و تحشیه: غلامحسین زرگری نژاد، تهران: روزنامه ایران.
26. مهدی، دکتر رضا و دیگران (1399). درآمدی بر دانشگاه نوآور و کارآفرین. تهران: جامعه‌شناسان.
27. میرعمادی، سید ایمان (1398 تابستان). «نظام ملی نوآوری و نقش آن در بهبود سیاست‌های علم و فناوری و نوآوری» فصلنامه سیاست علم و فناوری، 11، 2: 154-132. < 20.1001.1.20080840.1398.12.2.10.5 >
28. نجمی، ناصر (1336). ایران در میان طوفان یا شرح زندگانی عباس میرزا نایب‌السلطنه و جنگ‌های ایران و روس. بی جا: کانون معرفت.
29. نصراللهی آذر و دیگران(1397 پاییز و زمستان). «نهادگرایی و توسعه؛ چالش‌های اقتصاد نهادی جدید در حوزه‌های نظری و سیاستی پیرامون ایجاد توسعه (ارزیابی انتقادی)»، دوفصلنامه مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، 1، 7: 25-2. < 10.22126/IPES.1970.1182>
30. نفیسی، سعید (1383). تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دورۀ معاصر، تهران: اهورا.
31. نوح هراری، یووال (1397). انسان خردمند، تاریخ مختصر بشر، ترجمه نیک گرگین. تهران: فردا.
32. نورث، داگلاس (1396). فهم فرایند تحول اقتصادی، مترجمین میرسعید مهاجرانی و زهرا فرضی زاده. تهران: نهادگرا.
33. نورث، داگلاس، والیس، جوزف و دیگران (1396)، در سایه خشونت، سیاست، اقتصاد و مسائل توسعه، مترجمین محسن میردامادی و محمدحسین نعیمی‌پور. تهران، روزنه.
34. وبر، ماکس (1374)، اقتصاد و جامعه، مترجمین دکتر منوچهری، دکتر ترابی نژاد و دکتر عمادزاده. تهران: مولی.
35. هالیدی، فرد (1358)، دیکتاتوری و توسعه سرمایه‌داری در ایران، ترجمه فضل‌الله نیک‌آیین. تهران: امیرکبیر.
36.Freeman, C(1995 February). “The National Innovation Systems in Historical Perspective” Cambridge Journal of Economic, Vol 19, PP.5-24. >https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.cje.a035309<
38.Waqas Nawaz& Muammer Koç(2020)."Industry, University and Government Partnerships for the Sustainable Development of Knowledge-Based Society ,Drivers, Models and Examples in US, Norway, Singapore and Qatar," Switzerland: Springer Nature.
39.Woo.J.J. "(2019) The Evolution of the Asian Developmental State Hong Kong and Singapore," New York: Routledge. 40. https://www.robbierichards.com/2020
41. Global Inovation Index(GII) 2022
