کاربردی‌شدگی فعل «گفتن» در فارسی نو
الموضوعات :مهرداد مشکین فام 1 , الهام ایزدی 2
1 - دانش¬آموختۀ دکتری زبان¬شناسی، دانشگاه بوعلی سینا
2 - دانش¬آموختۀ دکتری زبان شناسی، دانشگاه بوعلی سینا
الکلمات المفتاحية: فعل «گفتن», کاربردی شدگی, گفتمان نما, وجهیت, فارسی نو, نقشگرایی.,
ملخص المقالة :
یکی از فرایندهای تغییر زبانی، کاربردی شدگی است و از جمله محصولات این فرایند، گفتماننماها هستند. گفتمان نماها عناصر زبانی هستند که کلام را یکپارچه میکنند و به گفتمان اجازۀ انحراف از مسیر اصلی خود را نمی دهند. هدف این مقاله، بررسی کاربردی شدگی فعل «گفتن» در فارسی نو است. به منظور بررسی دقیق تر، فارسی نو را به دو دورۀ مجزا تقسیم کرده ایم؛ فارسی نو متقدم (از قرن چهارم تا اواخر هفتم) و فارسی معاصر. در فارسی نو متقدم، فعل «گفتن» در مقام فعل اصلی واژگانی در معناهای «بیان کردن» و «نامیدن» کاربرد داشته است و بیانکنندۀ مفهوم وجهیت استقرایی نیز بوده و در ساخت های غیرشخصی شرکت می کرده است. این جزء زبانی در فارسی معاصر با حفظ نقشهای قبلی از رهگذر فرایند کاربردی‌شدگی به گفتمان نما تبدیل شده است. در این نقش متأخر، فعل «گفتن» به صورت های «می گم» و «بگو» درآمده است و نقش های «شروع گفتمان»، «تغییر موضوع» و «اشاره به اطلاعات جدید در گفتمان» را بر عهده دارد. بسامد وقوع گفتمان نمای «میگم» بیشتر از گفتمان‌‌نمای «بگو» است. داده های این پژوهش، مستخرج از کتاب های نگاشته‌شده به زبان فارسی نو متقدم، اینترنت و فیلم های تلویزیونی است. از آن جا که گفتمان نماها بیشتر در گونۀ گفتاری یافت می شوند، در فارسی معاصر برای بررسی نقش متأخر گفتمان نمایی «گفتن» فیلم‌های تلویزیونی برگزیده شدند.
ابراهیمی، حمید [فیلم¬نامه¬نویس و کارگردان] (1395) عموجان هیتلر، [فیلم سینمایی] 90 دقیقه.
ابن‌سینا (1331) دانش¬نامة علایی (طبیعیات)، تصحیح سید محمد مشکوة، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ابوریحان بیرونی (1318) التفهیم، تصحیح جلال¬الدین همایی، تهران، چاپخانة بهمن و افست مروی.
------------- (1358) صیدنه، به کوشش منوچهر ستوده و ایرج افشار، تهران، شرکت افست (سهامی عام).
آرام، یوسف و مهرداد مشکین¬فام (1397) بررسی پیکره بنیاد گفتمان¬نمای «خب» در زبان فارسی، زبان¬شناسی اجتماعی، شمارۀ 1 (سری جدید) صص 9-21.
اسفزاری، ابوحاتم مظفر (1356) رسالة آثار علوی، به تصحیح محمد تقی مدرس رضوی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
آقایی، الف [فیلم¬نامه¬نویس] (1395) یه بلیت شانس، [فیلم سینمایی] کارگردان، محمود ابراهیمی، 80 دقیقه.
بیهقی، ابوالفضل (1383) تاریخ بیهقی، به¬تصحیح علی¬اکبر فیاض و به اهتمام دکتر محمد جعفر یاحقی، مشهد، دانشگاه فردوسی.
حیدری، ماهان [فیلم¬نامه¬نویس] (1392) پنج تا پنج، [فیلم سینمایی] کارگردان، تارا اوتادی، 79 دقیقه.
الخوینی البخاری، ابوبکر (1344) هدایت¬المتعلمین فی‌الطب، به¬اهتمام دکتر جلال متینی، مشهد، چاپخانة دانشگاه مشهد.
دهخدا، علی¬اکبر (1377) لغت¬نامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران.
شفائی، احمد (1363) مبانی علمی دستور زبان فارسی، تهران، نوین.
صادقی، علی¬اشرف (1375) تکوین زبان فارسی، دانشگاه آزاد ایران.
فشندکی، شهره و فریده حق¬بین (1389) زبان فارسی و ضمیر پوچ¬واژه¬ای، پژوهش¬های زبان و ادبیات تطبیقی، شمارة 1، صص 87-101.
متولیان¬نایینی، رضوان و علیرضا پرهام (1395) تحلیلی بین¬زبانی از ساخت¬های غیر¬شخصی در زبان فارسی، زبان¬شناسی و گویش¬های خراسان، س8، ش14، صص 109-77.
نغزگوی¬کهن، مهرداد و مهرداد مشکین¬فام (1399) از دستوری¬زدایی تا کاربردی¬شدگی، سیر تحول کلمۀ نقشی «پس» در فارسی، نامۀ فرهنگستان (ویژه¬نامۀ فرهنگ¬نویسی) شمارۀ 14، صص 74-100.
هدایت، صادق (1330) حاجی آقا، تهران، جاویدان.
Anderson R, Stephen (1941) A concise syntax of contemporary persian literature, Russia.
Bell, David M (2009) Nevertheless, still and yet, Concessive cancellative discourse markers, Journal of Pragmatics 41 (5), 915–920.
Blakemore, Diane (1987) Semantic constraints on relevance, Oxford, Blackwell.
------------------- (2002) Relevance and Linguistic Meaning, The Semantics and Pragmatics of Discourse Markers, CUP.
Blakemore, Diane (1987) Semantic constraints on relevance, Oxford, Blackwell.
Brinton, L and Traugott, E (2005) Lexicalization and language change, Cambridge, Cambridge University Press.
Brinton, L (2006) Pathways in the Development of Pragmatic Markers in English, In, Kemendale and Los (eds,.) The Handbook of the History of English, 307-335, Oxford, Blackwell.
Brown, Gillian (1977) Listening to spoken English, London, Longman.
Croucher, S, M (2004) I uh know what like you are saying, An analysis of discourse markers in limited preparation events.National Forensics Journal, 21,38-52, Cited in, .
Erman, Britt (1987) Pragmatic Expressions in English, Stockholm, Almqvist &Wiksell.
------------- (1992) Female and male usage of pragmatic expressions in same-gender and mixed-gender interaction, Language variation and change 4،217-34.
Even-Zohar, Itamar (1982) "The emergence of speech organisers in a renovated language, The case of Hebrew void pragmatic connectives", in, Nils Erik Enkvist (ed.), 179-193.
Frank-Job, B (2006) A dynamic-interactional approach to discourse marker, In Kerstin Fischer (ed), Approaches to discourse particles, 395-413, Amsterdam, Elsevier.
Fraser, Bruce (1990) An approach to discourse markers, Journal of Pragmatics, 14, 383-395.
Haberlandt, K (1982) Reader expectations in text comprehension, In J.F, Le Ny and W, Kintsch (eds.) Language and language comprehension, Amsterdam, North Holland, 239–49.
Halliday M, Hasan R (1976) Cohesion in English, London, Longman.
Heine, B (2013) On discourse markers, Grammaticalization, pragmaticalization, or something else? Linguistics, 51(6), 1205-1247.
Heine, B and Kuteva, T (2002) Word lexicon of grammaticalization, Cambridge, Cambridge university press.
Holmes, J (1995) Women, men and politeness, London, Longman.
Hopper, P, J (1991) On some principles of grammaticization, In, E, C, Traugott and B, Heine (eds), Approaches to grammaticalization, Vol.1, 17-35, Amsterdam/Philadelphia, John Benjamins.
Levinson SC (1983) Pragmatics, Cambridge, Cambridge University Press.
Malchukov, A., & Siewierska,A (2011) Impersonal constructions،A crosslinguistic perspective, Amsterdam, Philadelphia, John Benjamins.
Maschler, Yael (2009) Metalanguage in Interaction, Hebrew Discourse Markers, Amsterdam / Philadelphia, John Benjamins.
Merritt, Marylin (1984) On the use of okay in service encounters, In J, Baugh and J, Sherzer (eds), Languagein Use, Englewood Cliffs, NJ, Prentice-Hall, pp, 139–47.
Muller, simone (2005) Discourse markers innative and non-nativeEnglish discourse, Amsterdam/Philadelphia, JOHN Benjamins.
Palmer 2001.
Palmer, F, R (2001) Mood and modality, Cambridge University Press.
Pisicoph,L.S (1959) Persian syntax, Russia.
Schiffrin, Deborah (1987) Discourse Markers, Cambridge, Cambridge University Press.
Svartvik, Jan (1979) "Well in conversation", in, Sidney Greenbaum—Geoffrey Leech—Jan Svartvik (eds.), 167-177.
Svartvik, Jan—Anna-Brita Stenström (1985) "Words, words, words, The rest is silence", in, Sven Bäckman—Göran Kjellmer (eds.), 342-353.
Thackthton, Jr, M (1978) An introduction to Persian, Tehran, sorush press.
Urgelles-Coll, Miriam (2010) The Syntax and Semantics of Discourse Markers, Great Britain, MPG Books Group.
Zhao, Hongwei (2014) Theory and Practice in Language Studies, Vol, 4, No, 10, pp, 2105-2113, Finland, academy publisher.
http,//degaresh.com.
http,//farsnews.com/newstext.
http,//goodreads.com.
http,//mrshabanali.com.
http,//namakestan.net.
http,//ninisite.com.
http,//n-poems.blogsky.com.
http,//rezataran.ir.
http,//www.bartarinha.ir/.
https,//article.tebyan.net.
