بررسی رابطه ترامتنی غزل رهی معیری با سعدی
محورهای موضوعی : نقد متون
هوشنگ محمدی افشار
1
(ادبیات و علوم انسانی)
مبین صالحی نیا
2
(دانشگاه شهید باهنر کرمان)
کلید واژه: سعدی, رهی معیّری, بینامتنیت, ترامتنیت, کیفیت تأثیرپذیری. ,
چکیده مقاله :
چکیده سخنوران برجستة ادب فارسی هرکدام در برخی از انواع ادبی دستی توانا داشته اند. به گونه ای که آن نوع ادبی را به شاخص و معیاری برای آثار ادبی دیگر تبدیل کرده اند و آثارشان به عنوان مادر متن مورد توّجه شاعران، نویسندگان و دیگر هنرمندان قرار گرفته است. از جملة این سخنوران بزرگ، از «سعدی شیرازی» – استاد مسلّم غزل فارسی – می توان نام برد. بسیاری از غزلسرایان در شیوة شاعری خود متأثر از سبک سخن سعدی هستند. یکی از غزلسرایان معاصر که در شیوة سخن پردازی و انتخاب واژگان، ترکیبات، مضمون، محتوا و نوع نگاه بیش تر از دیگران از سعدی متأثر است، «محمّدحسن رهی معیّری» (1347 – 1288) است. این مقاله سعی دارد کیفیّت تأثیرپذیری رهی معیّری از سعدی در غزل را بر مبنای نظریة «ترامتنیت ژرار ژنت» بررسی و تحلیل کند. این نظریه کلیة روابط یک متن با متون دیگر را بررسی و بیان می کند و کیفیّت تأثیر و تأثر «پیش متن» و «بیش متن» را مشخص و وجوه آن را متمایز می سازد. آنچه از نتایج این گفتار حاصل شده ، عبارت است از: چگونگی برخورد رهی با غزل سعدی و استفاده از واژه ها و ترکیبات به شکل صریح و غیر صریح، پردازش مضمون و موضوع، نوع نگاه و برداشت رهی از شعر سعدی در موضوعات متفاوت و کیفیّت تقلید یا تغییر نگاه به مضامین شعری سعدی که به شیوة تحلیلی - توصیفی بر اساس روش کتابخانه ای تنظیم گردیده است.
Every one of distinguished poets of Persian literature has been master in some types of literary. In such a way that they have changed that type of literary into a good standard for other literary works. Furthermore, their works as a mother text have attracted poets, writers, and other artists. One of this great poets , “Sa’adi-e Shirazi “, is as a certain literary Persian master. Also many poets are influenced by Sa’adi’s style in the way that they versify. One of the contemporary sonneteers who is more influenced by Sa’adi in his style of poems, selecting the terms, composition, content, and the type of his glance is ‘Mohammad Hosein Rahy Moayeri’. This article tries to investigate Rahy Moayeri’s impression from Sa’adi in ode based on Gerard Genette’s transtextuality theory . This theory surveys all correlations between one text and other texts as well as it characterizes the quality of the influence of “pretextuality” and “hypertextuality” and analyzes the aspects of a text. In result, what we can understand includes something such as: Rahi’s attitude to Sa’adi’s ode, the use of terms and combinations in an un explicit and implicit way, and the processing of the subject and content, the type of Rahi’s look into Sa’adi’s poets in different topics, and the quality of imitation or the changing of looking into Sa’adi’s contents . These are compiled based on analytical- descriptive way and library method.
فهرست منابع - آقاحسینی، سید حسین و شهرزاد نیازی.(1394). «تحلیل و مقایسة عناصر موسیقایی در غزلیات سعدی و رهی معیری». مطالعات زبان و ادبیات غنایی. شماره 17. زمستان. صص 24- 7.
ـ آلن، گراهام. (1385). بینامتنیت، ترجمة پیام یزدانجو. تهران: مرکز.
ـ احمدی، بابک. (1380). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
- انجوی شیرازی، سید ابوالقاسم.(1391). «سایة عمر». از کاروان رفته. به اهتمام فرهاد نیکنام. تهران: سخن.
-برسلر، چارلز. (1389). درآمدی بر نظریه¬ها و روش¬های نقد ادبی. ترجمة مصطفی عابدینی-فرد. تهران: نیلوفر.
ـ حقوقی، محمد. (1380). مروری بر تاریخ ادب و ادبیات امروز ایران، ج 2. تهران: قطره.
ـ رهی¬معیری، محمدحسن. (1348). سایة عمر. مقدمة علی دشتی، تهران: امیرکبیر.
ـ رهی¬معیری، محمد¬حسن. (1379). دیوان¬ کامل رهی معیری. به اهتمام: کیومرث کیوان. تهران: مجید.
ـ زرقانی، مهدی. (1384). چشم انداز شعر معاصر ایران. تهران: ثالث.
ـ سعدی شیرازی، مصلح¬الدین. (1385). کلیات سعدی. تصحیح: محمدعلی فروغی. تهران: هرمس.
ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1390). با چراغ و آینه. تهران: سخن.
ـ شمیسا، سیروس. (1362). سیر غزل در شعر فارسی. تهران: فردوسی.
- صادقی شهپر، رضا و نیره عالی ورکانه.(1391). «بررسی تطبیقی فراق در غزلیات سعدی و رهی معیّری». مطالعات زبان و ادبیّات غنایی دانشگاه آزاد اسلامی نجف¬آباد. شماره 3. تابستان. صص 64-53.
ـ صبور، داریوش. (1375). رهاورد رهی. تهران: زوّار.
-صبور، داریوش.(1370). آفاق غزل فارسی. تهران: گفتار.
ـ محمدی، حسنعلی. (1373). شعر معاصر ایران ( از بهار تا شهریار). تهران: ارغنون.
ـ مکاریک، ایرنا ریما. (1388). دانش¬نامة نظریه¬های ادبی معاصر. ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگاه.
ـ نامور مطلق، بهمن. (1386). «ترامتنیت، مطالعه روابط یک متن با دیگر متن¬ها». پژوهش¬نامه علوم انسانی فرهنگستان هنر. شمارة 56. زمستان. صص 83-98.
ـ نامورمطلق، بهمن. (1394). درآمدی بر بینامتنیت. چاپ دوم. تهران: سخن.
ـ نیکنام، فرهاد. (1391). از کاروان رفته. تهران: سخن.
ـ یاحقی، محمدجعفر. (1378). جویبار لحظه¬ها. تهران: جامی.
ـ یوسفی، غلامحسین. (1374). چشمة روشن. تهران: علمی.
- Barthes, Roland. (1981). “Theory of the text” in Young. Vol 6. pp31-47
- Genette, Gerard. (1982). Figures of literary discourse, Trans. Alan Sheridan. New York: Columbia University Press.
