جایگاه اطلاعات و امنیت اجتماعی در اندیشه و سیره امیرالمؤمنین(ع)
محورهای موضوعی : کلام اسلامیصالح رسولی راد 1 , محمد علی خیراللهی 2 , مهدی محمدیان امیری 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران
2 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران
3 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران
کلید واژه: امیر المومنین(ع), اندیشه علوی, سیره اجتماعی, حکومت اسلامی, فقه امنیت.,
چکیده مقاله :
دوران امامت امیرالمؤمنین (ع) به دو دورهی خلافت خلفای سهگانه و خلافت خود حضرت تقسیم میشود که دوره خلافت ایشان چهار سال و نه ماه به طول انجامید. در این مدت، امام علی (ع) با چالشهای امنیتی و اطلاعاتی متعددی روبرو بود که برای مقابله با آنها نیاز به تدابیر ویژه و منطبق با شرایط خاص زمان داشت. مدیریت بر سرزمین وسیع اسلامی که با تهدیدات داخلی و خارجی مواجه بود، نیازمند سیستم اطلاعاتی کارآمدی بود که برخلاف سیستمهای اطلاعاتی دیگر کشورها، بر پایه قرآن و فقه اسلامی بنا شده باشد. تدابیر امنیتی و اطلاعاتی امام علی (ع) نیز از آموزههای اسلامی نشأت گرفته و در راستای تأمین و گسترش امنیت در جوامع اسلامی قرار داشت. هرچند مفهوم "امنیت ملی" در صدر اسلام به کار نرفته است، اما اصول و مبانی آن در سیره امام علی (ع) و دیگر ائمه به وضوح قابل مشاهده است. سیره عملی امام علی (ع) نشان میدهد که حفظ حاکمیت اسلامی و مقابله با دشمنان نیازمند تدابیر اطلاعاتی و ضد اطلاعاتی است. اقدامات مختلفی مانند جمعآوری اطلاعات، جاسوسی، ضدجاسوسی، حفاظت فیزیکی، و نظارت بر مسئولان، در روش حکومتداری ایشان برجسته بوده و بر اهمیت وجود دستگاه اطلاعاتی امین و کارآمد تأکید میکند. این الگوها، مبتنی بر فقه و آموزههای اسلامی، برای حفظ امنیت پایدار و اقتدار نظام اسلامی ضروری هستند. همچنین، فقدان سیستم اطلاعاتی در نظام اسلامی، از نظر امام علی (ع)، بهعنوان ضعفی جدی تلقی میشود که باعث ناکارآمدی سپاه و نیروهای حفاظتی خواهد شد.
The Era of the Imamate of Amir al-Mu'minin is classified into two periods: the caliphate of the three caliphs and the caliphate of the Imam Prophet himself, which lasted for four years and nine months. In this era, Imam Ali (peace be upon him) encountered multiple security and intelligence challenges, which required particular measures according to the special conditions at that time. The management of the vast Islamic land encountered insider and outsider threats and, in effect, needed an efficient information system based on the Quran and Islamic jurisprudence contrary to the information systems of other countries. The security and intelligence measures of Imam Ali (peace be upon him) were also led away from Islamic teachings. They were in line with providing and expanding security in Islamic communities. Even though the concept of "national security" was not used at the start of Islam, its principles and basics are very evident in the practical behavior of Imam Ali (peace be upon him) and other Imams.The practical behavior (sire) of Imam Ali (peace be upon him) indicates that maintaining Islamic sovereignty and facing enemies, especially in challenges, demands intelligence and counter-intelligence measures. Assorted measures like information gathering, espionage, counterespionage, physical protection, and monitoring officials are notable in his governance method, which emphasizes the critical importance of a trustworthy and efficient intelligence apparatus. These models, predicated on Islamic jurisprudence and teachings, are essential to maintain the sustainable security and authority of the Islamic system. Furthermore, according to Imam Ali (peace be upon him), the lack of an information system in the Islamic system is considered a severe failure that will cause the inefficiency of the military and security forces.
قرآن کریم
دشتی محمد (1395) نهج البلاغه، قم
ترجمه فیض الاسلام علینقی (1365) نهج البلاغه:تهران
مصطفوی سیدحسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج9 تهران
بیانات امام خامنه ای در آغاز درس خارج فقه 31/6/70
اکبری اسدالله (1389) سیره امنیتی و اطلاعاتی امام علی، تهران
مفهوم شناسی و بایسته های فقه اطلاعاتی: دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی (1398) تهران
: کریمی خوشحال علی (1399) فقه و احکام اطلاعاتی، قم
مصباح يزدي محمد تقي (1383)، آموزش عقائد، ج2 تهران
علامه مظفر (1423ق) اصول الفقه: ج2 قم
پژوهشکده تحقیقات اسلامی (1391) سیره حفاظتی و اطلاعاتی امامان: قم
جعفریان رسول (1387) حیات فکری و سیاسی ائمه: قم
میانجی علی احمدی (1374) لزوم وزارت اطلاعات در حکومت اسلامی: قم
منتظری حسینعلی (1374) دراسات فی ولایت الفقیه و فقه الدولت اسلامی: ج2 قم
آیتی محمدابراهیم (1391) تاریخ پیامبر اسلام: تهران
تميمى آمدى عبد الواحد بن محمد (1410ق) غررالحکم: قم
ابن ابی الحدید (1383) شرح نهج البلاغه: ج 20 قم
قاضی ابی یوسف یعقوب بن ابراهیم (1399 ق) الخراج: بیروت
مجلسى محمدباقر (1384)، بحارالأنوار، ج 33 قم
سلیم بن قیس الهلالی (1405 ق) اسرار آل محمد: ج2 بصره
احمدی میانجی علی (1426ق) مکاتیب الائمه: ج2 قم
طبری محمدبن جریر مترجم پاینده ابوالقاسم (1394) تاریخ طبری: ج5 و6 تهران
سایت اینترنتی گروه فرهنگی حوزه و عترت باشگاه خبرنگاران جوان (1399)
لنگرودی حسن (1379) امام علی و امنیت ملی.
محمودی محمد باقر، (1968م) نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغه، ج 5 نجف
ثقفی ابراهیم بن محمد ترجمه کمره ای محمدباقر (1374) الغارات: تهران
ابن اعثم کوفی محمدبن علی ترجمه: مستوفی هروی محمدبن احمد، الفتوح: ج3 تهران
ابن شهرآشوب ترجمه: آيت الله زاده مرعشي نجفي محمدجواد (1379 ق)، المناقب: ج2 قم
نصر بن مزاحم (1382 ق) وقعه صفین: قم مترجم: اتابکی پرویز
خوانساری جمال الدین محمد (1366) شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غررالحکم: ج6 تهران
غفوری محمدرضا (1398) اهداف فقه اطلاعات: تهران
دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی (1398) روش شناسی فقه اطلاعاتی: تهران
(1362) قانون تاسیس وزارت اطلاعات: تهران
تمیمی آمدی عبدالواحد بن محمد ترجمه: درایتی مصطفی (1381) تصنیف غررالحکم: قم.
