جایگاه اطلاعات و امنیت اجتماعی در اندیشه و سیره امیرالمؤمنین(ع)
الموضوعات : کلام اسلامیصالح رسولی راد 1 , محمد علی خیراللهی 2 , مهدی محمدیان امیری 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران
2 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران
3 - استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران
الکلمات المفتاحية: امیر المومنین(ع), اندیشه علوی, سیره اجتماعی, حکومت اسلامی, فقه امنیت.,
ملخص المقالة :
دوران امامت امیرالمؤمنین (ع) به دو دورهی خلافت خلفای سهگانه و خلافت خود حضرت تقسیم میشود که دوره خلافت ایشان چهار سال و نه ماه به طول انجامید. در این مدت، امام علی (ع) با چالشهای امنیتی و اطلاعاتی متعددی روبرو بود که برای مقابله با آنها نیاز به تدابیر ویژه و منطبق با شرایط خاص زمان داشت. مدیریت بر سرزمین وسیع اسلامی که با تهدیدات داخلی و خارجی مواجه بود، نیازمند سیستم اطلاعاتی کارآمدی بود که برخلاف سیستمهای اطلاعاتی دیگر کشورها، بر پایه قرآن و فقه اسلامی بنا شده باشد. تدابیر امنیتی و اطلاعاتی امام علی (ع) نیز از آموزههای اسلامی نشأت گرفته و در راستای تأمین و گسترش امنیت در جوامع اسلامی قرار داشت. هرچند مفهوم "امنیت ملی" در صدر اسلام به کار نرفته است، اما اصول و مبانی آن در سیره امام علی (ع) و دیگر ائمه به وضوح قابل مشاهده است. سیره عملی امام علی (ع) نشان میدهد که حفظ حاکمیت اسلامی و مقابله با دشمنان نیازمند تدابیر اطلاعاتی و ضد اطلاعاتی است. اقدامات مختلفی مانند جمعآوری اطلاعات، جاسوسی، ضدجاسوسی، حفاظت فیزیکی، و نظارت بر مسئولان، در روش حکومتداری ایشان برجسته بوده و بر اهمیت وجود دستگاه اطلاعاتی امین و کارآمد تأکید میکند. این الگوها، مبتنی بر فقه و آموزههای اسلامی، برای حفظ امنیت پایدار و اقتدار نظام اسلامی ضروری هستند. همچنین، فقدان سیستم اطلاعاتی در نظام اسلامی، از نظر امام علی (ع)، بهعنوان ضعفی جدی تلقی میشود که باعث ناکارآمدی سپاه و نیروهای حفاظتی خواهد شد.
قرآن کریم
دشتی محمد (1395) نهج البلاغه، قم
ترجمه فیض الاسلام علینقی (1365) نهج البلاغه:تهران
مصطفوی سیدحسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج9 تهران
بیانات امام خامنه ای در آغاز درس خارج فقه 31/6/70
اکبری اسدالله (1389) سیره امنیتی و اطلاعاتی امام علی، تهران
مفهوم شناسی و بایسته های فقه اطلاعاتی: دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی (1398) تهران
: کریمی خوشحال علی (1399) فقه و احکام اطلاعاتی، قم
مصباح يزدي محمد تقي (1383)، آموزش عقائد، ج2 تهران
علامه مظفر (1423ق) اصول الفقه: ج2 قم
پژوهشکده تحقیقات اسلامی (1391) سیره حفاظتی و اطلاعاتی امامان: قم
جعفریان رسول (1387) حیات فکری و سیاسی ائمه: قم
میانجی علی احمدی (1374) لزوم وزارت اطلاعات در حکومت اسلامی: قم
منتظری حسینعلی (1374) دراسات فی ولایت الفقیه و فقه الدولت اسلامی: ج2 قم
آیتی محمدابراهیم (1391) تاریخ پیامبر اسلام: تهران
تميمى آمدى عبد الواحد بن محمد (1410ق) غررالحکم: قم
ابن ابی الحدید (1383) شرح نهج البلاغه: ج 20 قم
قاضی ابی یوسف یعقوب بن ابراهیم (1399 ق) الخراج: بیروت
مجلسى محمدباقر (1384)، بحارالأنوار، ج 33 قم
سلیم بن قیس الهلالی (1405 ق) اسرار آل محمد: ج2 بصره
احمدی میانجی علی (1426ق) مکاتیب الائمه: ج2 قم
طبری محمدبن جریر مترجم پاینده ابوالقاسم (1394) تاریخ طبری: ج5 و6 تهران
سایت اینترنتی گروه فرهنگی حوزه و عترت باشگاه خبرنگاران جوان (1399)
لنگرودی حسن (1379) امام علی و امنیت ملی.
محمودی محمد باقر، (1968م) نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغه، ج 5 نجف
ثقفی ابراهیم بن محمد ترجمه کمره ای محمدباقر (1374) الغارات: تهران
ابن اعثم کوفی محمدبن علی ترجمه: مستوفی هروی محمدبن احمد، الفتوح: ج3 تهران
ابن شهرآشوب ترجمه: آيت الله زاده مرعشي نجفي محمدجواد (1379 ق)، المناقب: ج2 قم
نصر بن مزاحم (1382 ق) وقعه صفین: قم مترجم: اتابکی پرویز
خوانساری جمال الدین محمد (1366) شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غررالحکم: ج6 تهران
غفوری محمدرضا (1398) اهداف فقه اطلاعات: تهران
دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی (1398) روش شناسی فقه اطلاعاتی: تهران
(1362) قانون تاسیس وزارت اطلاعات: تهران
تمیمی آمدی عبدالواحد بن محمد ترجمه: درایتی مصطفی (1381) تصنیف غررالحکم: قم.
