نقد و بررسی ادله ی تخصیص عمومات و تقیید اطلاقات قرآنی بوسیله خبر واحد و جایگاه آن در اختلاف فتاوی
محورهای موضوعی : قرآن و حقوق
1 - دانشگاه حکیم سبزواری
2 - دانشگاه علوم پزشکی سبزوار
چکیده مقاله :
یکی از مسایلی که در کتب اصولی محل اختلاف و معرکه آراء علمای این علم بعد از غیبت کبری قرار گرفته است، تخصیص و تقیید قرآن به وسیله خبر واحد است. ضرورت بررسی موضوع از آن جهت است که پذیرش و عدم پذیرش آن موجب تفاوت در استنباط احکام فقهی و در نتیجه اختلاف فتاوا می گردد. این نوشتار پس از بیان ادله اصولیین درباره‌ی تخصیص عمومات و تقیید اطلاقات قرآن با خبر واحد، به روش کتابخانه ای و تحلیلی به نقد و بررسی آن پرداخته و برخی از اختلاف فتاوا مانند حرمت ربا در همه ی موارد، عدم قصر نماز در موارد غیر از خوف، حرمت رضاع به صورت خاص، عدم تفاوت فرزندان اعم از مشروع و زنا زاده در ارث و... را برشمرده است. پس از بررسی مجموع دلایل آرا گوناگون در این زمینه از جمله حجیت خبر واحد و تخصیص قرآن با آن؛ عدم تخصیص و تقیید قرآن با خبر واحد به سبب عدم حجیت آن و تخصیص قرآن با خبر واحد در صورتی که قبلاً با دلیل قطعی دیگری تخصیص خورده باشد به این نتیجه رسیده است که با توجه به اینکه قرآن در مقام بیان کلیات احکام است، دلایل موافقان جواز تخصیص دارای قوت و اتقان بیشتری است.
یکی از مسایلی که در کتب اصولی محل اختلاف و معرکه آراء علمای این علم بعد از غیبت کبری قرار گرفته است، تخصیص و تقیید قرآن به وسیله خبر واحد است. ضرورت بررسی موضوع از آن جهت است که پذیرش و عدم پذیرش آن موجب تفاوت در استنباط احکام فقهی و در نتیجه اختلاف فتاوا می گردد. این نوشتار پس از بیان ادله اصولیین درباره‌ی تخصیص عمومات و تقیید اطلاقات قرآن با خبر واحد، به روش کتابخانه ای و تحلیلی به نقد و بررسی آن پرداخته و برخی از اختلاف فتاوا مانند حرمت ربا در همه ی موارد، عدم قصر نماز در موارد غیر از خوف، حرمت رضاع به صورت خاص، عدم تفاوت فرزندان اعم از مشروع و زنا زاده در ارث و... را برشمرده است. پس از بررسی مجموع دلایل آرا گوناگون در این زمینه از جمله حجیت خبر واحد و تخصیص قرآن با آن؛ عدم تخصیص و تقیید قرآن با خبر واحد به سبب عدم حجیت آن و تخصیص قرآن با خبر واحد در صورتی که قبلاً با دلیل قطعی دیگری تخصیص خورده باشد به این نتیجه رسیده است که با توجه به اینکه قرآن در مقام بیان کلیات احکام است، دلایل موافقان جواز تخصیص دارای قوت و اتقان بیشتری است.
1. قرآن، ترجمه ی مهدی فولادوند.
2. ابن اثیر، ابوالسعادات. (1403 ق ). جامع الاصول فی احادیث الرسول. بیروت: عبدالقادر ارناؤوط.
3. احسائى، ابن ابى‌جمهور. (1405 ق). عوالي اللآلي. چاپ اول. قم: انتشارات سيد الشهداء.
4. آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1432 ق). کفایه الاصول. هشتم. قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
5. آخوند خراسانی، محمدکاظم. (بی تا). کتاب الرضاع. قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
6. آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1382). تکمله التبصره. قم: مرصاد.
7. امام خمینی، روح الله. (1380). لمحات الاصول. اول. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
8. امام خمینی، روح الله. (1382). تحریر الوسیله. دهم. قم: دار العلم.
9. امام خمینی، روح الله. (1380). تهذیب الاصول. اول. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
10. آملی، هاشم. (1356). مجمع الافکار. قم: مطبعه العلمیه.
11. انصاری، مرتضی. (1383). مطارح الانظار. سوم. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
12. بروجردی، حسین. (1375). نهایه الاصول. بیست و یکم. قم: مجمع ذخایر اسلامی.
13. بروجردی، حسین. (بی تا). بذر الزهر فی الصلاه الجمعه و المسافر. قم: کتابخانه آیت الله منتظری.
14. بروجردی، حسین. (1386). حاشیه علی کفایه الاصول. دوم. قم: انصاریان.
15. تبریزی، جواد. (1383). دروس فی مسائل علم الاصول. قم: دار الصدیقه الشهیده.
16. حائری یزدی، عبدالکریم. (1431 ق ). درر الفوائد. هفتم. قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
17. حائری، محمدحسین. (1404 ق). فصول الغرویه. قم: دارالاحیاءالاسلامیه.
18. حلی، حسن بن یوسف. (1379). تحریر احکام الشریعه. اول. قم: مؤسسه امام صادق.
19. حلی، حسن بن یوسف. (1365). مبادئ الوصول الی علم الاصول. بیروت: دارالاضواء.
20. حلی، حسن بن یوسف. (1384). تهذیب الوصول الی علم الاصول. قم: ذوی‌القربی.
21. حلی، حسن بن یوسف. (1368). تبصره المتعلمین. تهران: انتشارات فقیه.
22. خویی، ابوالقاسم. (1432 ق). محاضرات فی الاصول. دوم. قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
23. خویی، ابوالقاسم. (1367). اجودالتقریرات. بیست و یکم. تهران: مجمع ذخایر اسلامی.
24. خویی، ابوالقاسم. (1370). منهاج الصالحین. دوازدهم. قم: مدینه العلم.
25. خویی، ابوالقاسم. (1370). منیه السائل، بیروت: دارالمجتبی.
26. خویی، ابوالقاسم. (1387). غایه المامول من علم الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
27. خویی، ابوالقاسم. (1386). هدایه فی الاصول. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
28. صادقی تهرانی، محمد. (1373). رساله توضیح المسائل نوین. اول. قم: انتشارات فرهنگ اسلامی.
29. صادقی تهرانی، محمد. (1370). اصول الاستنباط بین الکتاب و السنه. قم: شکرانه.
30. صادقی تهرانی، محمد. (1380). تبصره الفقهاء بین کتاب و السنه. تهران: امید فردا.
31. صاحب جواهر، محمدحسن. (1433 ق). جواهر الکلام. قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
32. طباطبایی، محمدحسین. (1361). حاشیه الکفایه. تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
33. طوسی، محمد بن حسن. (1376). عده فی اصول الفقه. قم: انتشارات ستاره.
34. طوسی، محمد بن حسن. (1425 ق). المبسوط فی فقه الامامیه. بیست و یکم. قم: مجمع ذخایر اسلامی.
35. طوسی، محمد بن حسن. (1386). تهذیب الاحکام. تهران: دار الكتاب الاسلاميه.
36. عاملی، شیخ حر. (1409 ق). وسائل الشیعه. قم: موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
37. عراقی، ضیاءالدین. (1431 ق). نهایه الافکار. پنجم. قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
38. عراقی، ضیاءالدین. (بی تا). تحریر الاصول. قم: انتشارات مهر.
39. علم الهدی، سید مرتضی. (1363). الذریعه الی اصول الشریعه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
40. علم الهدی، سید مرتضی. (1373). انتصار. دوم. قم: موسسه انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
41. غروی اصفهانی، محمدحسین. (1389). نهایه الدرایه. قم: نور وحی.
42. کلینی، محمدبن‌یعقوب. (1387). کافی. قم: دار الحدیث.
43. مفید، محمد بن محمد. (بی تا). تذکره باصول الفقه. تهران: کنگره شیخ مفید.
44. مفید، محمد بن محمد. (1386). المقنعه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
45. مکارم شیرازی، ناصر. (1374). انوار الاصول. دوم. قم: نسل جوان.
46. نایینی، محمدحسین. (1432 ق). فوائدالاصول. دهم. قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
47. علیمرادی، امان الله. «تخصیص عام قرآن با خاص خبر معتبر»، فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، پاییز 1384، شماره 1، 143-152.
