خواب و بیداری به عنوان یکی از ارکان حفظ الصحة در قرآن کریم
محورهای موضوعی : قرآن و جامعه شناسی
ابوالحسن بختیاری
1
(دانشگاه علوم پزشکی زاهدان)
کلید واژه: حفظ الصحة, قرآن, خواب و بیداری,
چکیده مقاله :
سلامتی یک نعمت خدادادی است و حفظ این سلامتی مانند دیگر نعمتها واجب است؛ بنابراین قرآن حیات یک انسان را برابر با حیات کل بشر میداند و این خود نشان از اهمیت سلامتی انسانها دارد و تصدیق سخن مبارک امام علی علیهالسلام است که می-فرمایند: «دو نعمت مجهول است امنیت وآرامش، و آدمی وقتی به ارزش این دو پی خواهد برد که از آنها محروم باشد». از این رو ابوعلی سینا پزشک مسلمان و حاذق ایرانی که اکثر علم خود را مدیون توکل به طبیب اصلی دنیا یعنی خداوند متعال، و توسل به ائمه اطهار میداند، مهمترین بخش حفظالصحة را ورزش، خوردن، آشامیدن و تدابیر خواب میداند. امروزه در طب نوین، افزایش روزافزون اختلالات خواب به یک مسأله اساسی تبدیل شده است و این را میطلبد که نظر قرآنکریم را در این باره بدانیم. قرآن کتابی که نجات دهنده انسان و راهنمای او در همه زمانها است. بعید به نظر می آید که قرآن کتاب تمام اعصار، به موضوع مهم خواب وبیداری اشاره نکرده باشد. این مقاله به روش تحلیلیـ توصیفی و با مرور بر منابع فیزیولوژی و کتب خواب، همچنین کتب تفسیری و روایی همانند تفسیر نمونه، صورت گرفته است. پس از بررسی دریافته شد که باتوجه به آیات دسته اول زمان اصلی خواب متناسب با ساعت بیولوژیک و ریتم اصلی بدن و در شب است. به طور اساسی خداوند متعال شب را برای استراحت و روز را برای کار و فعالیت قرار داده است؛ اما در آیات دسته دوم زمان خواب در شب و روز به طور دقیق مشخص میشود، محدودۀ شروع خواب بعد از نماز عشاء یا بامداد است که میتوان گفت که اندکی بعد از نیمه شب شرعی است؛ اما محدوده انتهایی خواب، اذان صبح و یا طلوع فجر است که این را از آیۀ 11 سوره مریم میتوان برداشت کرد. امید است که انسانها به ویژه مسلمانان به آموزههای قرآنی بیش از پیش عمل کنند و آن را مورد توجه قرار دهند. در این بین نقش رسانه، مبلغان دینی و مروجان سلامت در نشر نکات اصلی و هدایتی قرآنکریم بیشتر احساس شده،که نیازمند بررسی بیشتر است
Health is a divine blessing and it is everyone’s obligation to maintain health. The Holy Quran considers the life of one human being as equal to the life of all humanity, which signifies how important it is for every human being to maintain his or her health. It is also a confirmation of what has been narrated from Imam Ali (AS), “Two blessings are unrecognized: security and healthy. Humankind will recognize their worth once they are gone.” Ibn Sina (Avicenna), the renowned Iranian Muslim physician who believes he is indebted for his knowledge to his Tawakkul (putting his trust) in the main physician of the world, namely God, and to his recourse to Ahl-ul-Bayt (AS), considers the main part of Hifz-ul-Sihha (hygiene, maintaining health) to be physical exercise, eating, drinking and measures related to sleeping. Today, in modern medicine, the growing trend of sleep disorders has turned into a fundamental problem and that necessitates knowing the Quran’s view about it. It seems unlikely that the Quran, a book that is the savior of human beings and their guide in all times, remain silent on the important issue of sleep and wakefulness. This paper has been conducted using a descriptive-analytical method and studying physiological sources and books on Hadith and Tafsir (Quran interpretation), including Nemuneh Exegesis of the Quran. It concluded that based on the first category verses of the Quran, the main time for sleep is at night, in accordance with the body’s rhythm and biological clock. Fundamentally, God has specified night for rest and day for activities. But in the second category of verses, the Quran exactly defines the span of sleep in the duration of the day and night: from after Isha prayers (a little after midnight as defined in Islamic Sharia) until the Adhan of morning or dawn. This can be inferred from verse 11 of Surah Maryam. It is hoped that human beings, especially Muslims, pay attention to and act upon the teachings of the Quran more than before, and here the role of the media, religious preachers and those promoting hygiene is important for spreading the Quranic teachings.
قرآن کریم#
آیت الهی، سیدمحمدتقی (1370).کلیات بهداشت اسلامی، تهران: معاونت امور فرهنگی وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی.#
بختیاری، ابوالحسن.(1394). لبخند زیبا، قم: سپهرنوین.#
تابعی، سیدضیاءالدین(1386). «اسرار بیولوژیک اوقات عبادت»،طب وتزکیه، ش 66-67.#
جزائری، سید علی (1904). التحفه السنیة، اصفهان: مؤسسه تحقیقات رایانه¬ای قائمیه.#
جوان، عبدالرسول(1386). مقایسه شیوع اختلالات خواب در بیماران مبتلا به سکته قلبی حاد با همراهان سالم آنان، بی¬جا: مجله ارمغان دانش،12(2).#
حیدری، اژدر (1380). «اثرات یک شب محرومیت از خواب بر سطح هورمونی و کارآیی عملکرد»، طب نظامی، ش 3.#
سلطانی، شاهین (1391). «اصلاح خواب و بیداری در سنین و مناطق جغرافیایی مختلف از دیدگاه طب سنتی اسلام و ایران»، شماره سوم.#
عباس نژاد، محسن (1390). قرآن وطب، تهران: بنیادپژوهش¬های قرآنی دانشگاه وحوزه.#
علائی، حجت الله (1380). «ارزیابی اثرات سیستم سروتوژنیک بر زمان خواب در روایات»، اصفهان: مجله دانشکده پزشکی.#
مکارم شیرازی، ناصر (1387). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیة.#
هدایتی، حمیدرضا (2014). «سته ضروریه حفظ الصحه ناصری ردیابی از پزشکی پیشگیری در پزشکی دیرپای ایران»، RHM.- 17.#
