-
Article
1 - بررسی معنایی- منظوری گزارههای امری در غزلیات حافظ و ارتباط آنها با سبک فردی حافظPazhūhish-i Źabān va Adabiyyāt-i Farsī , Issue 61 , Year , Summer 2022بررسی معنایی- منظوری گزارههای امری از موضوعات مرتبط با بلاغت (علم معانی) است. در نتیجة این بررسی میتوان جهتگیری اندیشه و دلسپردگی شاعران را به موضوعات مختلف دنبال کرد؛ زیرا معمولاً برداشت اولیه از گزارههای امری، امر و دستور است، درحالیکه شاعران از گزارههای امری، Moreبررسی معنایی- منظوری گزارههای امری از موضوعات مرتبط با بلاغت (علم معانی) است. در نتیجة این بررسی میتوان جهتگیری اندیشه و دلسپردگی شاعران را به موضوعات مختلف دنبال کرد؛ زیرا معمولاً برداشت اولیه از گزارههای امری، امر و دستور است، درحالیکه شاعران از گزارههای امری، معانی و اغراض مختلفی را در نظر دارند و این موضوع در اشعار حافظ با توجه به ساختار تعلیلی- استنتاجی بیشتر جملات امری اهمیّت بیشتری دارند؛ در این مقاله، گزارههای امری حافظ در 250 غزل نخست دیوان حافظ به روش تحلیل محتوا (رویکرد توصیفی- تحلیلی) بررسی شدهاند و در نهایت مشخص شده که در 250 غزلِ نخستِ دیوان حافظ (معادل 2098 بیت)، در 724 بیت، جملة امری (554 بیت دارای امر مثبت و 170 بیت دارای امر منفی) وجود دارد و حافظ از این منظر، امرکنندة بزرگی است. از این تعداد، بسامد جملات امری با معانی تمنایی و ارشادی بالاست و شاید یکی از دلایل تفألزدن به دیوان حافظ همین موضوع باشد. در بیش از 35 درصدِ این ابیات، از ساخت جملات مرکب امری- تعلیلی/ استنتاجی استفاده شده، به گونهایکه خواننده پس از خواندن آن جملات امری، از نظر ذهنی اقناع میشود و تلخی نصیحت را فراموش میکند. در این مقاله همچنین جملات امری حافظ، بر اساس نوع گوینده، مخاطب و طلب بررسی شدهاند و در تمام موارد سعی شده بین نتایج و سبک فردی حافظ ارتباطی جستوجو شود. Manuscript profile -
Article
2 - تیر گز و آب رز در داستان رستم و اسفندیارCritique, analysis and aesthetics of texts , Issue 1 , Year , Winter 2019در داستان نبرد رستم و اسفندیار، دو ترکیب «تیر گز» و «آب رز»، پرسشها و پاسخهای بسیاری را پدید آورده است. محققان تقریباً از چند منظر به این داستان و عناصر آن نگریسته و تحلیلهایی ارائه نمودهاند. در این مقاله کوشیده شده تا با نقد آن نظرات، اولاً تأکید شود که تأویل ساخت Moreدر داستان نبرد رستم و اسفندیار، دو ترکیب «تیر گز» و «آب رز»، پرسشها و پاسخهای بسیاری را پدید آورده است. محققان تقریباً از چند منظر به این داستان و عناصر آن نگریسته و تحلیلهایی ارائه نمودهاند. در این مقاله کوشیده شده تا با نقد آن نظرات، اولاً تأکید شود که تأویل ساختارگرایی از عناصر این داستان بر مبنای تقابل دینی یا سنت و تجدد، تفسیری پذیرفتنی است؛ ثانیاً برای این داستان و عناصر آن میتوان تحلیل نمادین هم ارائه داد و در آن صورت، این دو ترکیب، معانی نمادین گوناگونی را برمیتابند؛ ثالثاً تأویل واقعگرایی از این عناصر نیز با توجه به مستندات دو کتاب «عجایبالمخلوقات» و «زراتشتنامه» امکانپذیر است که در آن صورت، «تیر گز» و «آب رز» هر دو در معنای واقعی هستند و به دلیل قدمت و تقدس در تیر کشندة اسفندیار به کار رفتهاند. Manuscript profile -
Article
3 - نقد و قرائت تاریخی اشعار حافظCritique, analysis and aesthetics of texts , Issue 4 , Year , Autumn 2019نقد یا قرائت تاریخی آثار ادبی به معنای تحلیل آثار ادبی با توجه به حوادث یا امور تاریخی است. در این نوع نقد، محقق به بحث دربارة زندگی شاعران یا نویسندگان و معاصران آنها و روابط ایشان با هم میپردازد و بر آن است تا با نگاه بیرونی، برخی از ابهامات درونی آثار ادبی را پاسخ Moreنقد یا قرائت تاریخی آثار ادبی به معنای تحلیل آثار ادبی با توجه به حوادث یا امور تاریخی است. در این نوع نقد، محقق به بحث دربارة زندگی شاعران یا نویسندگان و معاصران آنها و روابط ایشان با هم میپردازد و بر آن است تا با نگاه بیرونی، برخی از ابهامات درونی آثار ادبی را پاسخ دهد. این نوع نقد که در ایران پیشینهای طولانی دارد، غالباً وسیلة تحقیق در تاریخ ادبیات است. از آنجا که این نوع نقد دربارة شعر حافظ با توجه به ویژگیهای خاص و منحصربهفرد شعر او، همواره با دو دیدگاه تأییدی و انکاری روبهرو بوده، نگارنده بر آن شده تا در قالب این مقاله و با روش تحلیل محتوا (رویکرد توصیفی- تحلیلی) اشعار حافظ را از منظر نقد تاریخی بررسی کند. در این بررسی مشخص شده است که شعر حافظ با توجه به تعیّن زمانی و مکانی بالایی که دارد، نقد تاریخی را برمیتابد، چنانکه از مجموع 625 قطعه شعر حافظ، 88 قطعه شعر او، جزو اشعار تاریخدار مسلم هستند؛ یعنی حدود 14 درصد؛ و اگر بخواهیم اشارت مدحی و تاریخی را نیز به این تعداد اضافه کنیم، حافظ حدود 164 قطعه شعر تاریخدار دارد؛ یعنی حدود 26 درصد از اشعار او؛ که این موضوع نشان میدهد شعر حافظ، پیوند نسبتاً زیادی با تاریخ عصر و زندگی او دارد و استخراج این اشعار میتواند در بررسی تطور فکری حافظ و بازسازی جزئیات زندگی او مؤثر واقع شود. Manuscript profile -
Article
4 - کارکردهای صفات شاعرانه در غزلیات حافظCritique, analysis and aesthetics of texts , Issue 9 , Year , Winter 2020صفات شاعرانه (epithets) صفاتی هستند که بر خلاف صفات دستوری و منطقی، کارکردهای هنری و شاعرانه دارند و با ارائة جزئیاتی هنری و زیباییشناسانه از موصوف، موجب تشخّص و برجستگی در زبان شعر میشوند. از آنجا که حافظ به اذعان اغلب پژوهشگران، در کشف، ساخت و کاربرد اینگونه صفات ت Moreصفات شاعرانه (epithets) صفاتی هستند که بر خلاف صفات دستوری و منطقی، کارکردهای هنری و شاعرانه دارند و با ارائة جزئیاتی هنری و زیباییشناسانه از موصوف، موجب تشخّص و برجستگی در زبان شعر میشوند. از آنجا که حافظ به اذعان اغلب پژوهشگران، در کشف، ساخت و کاربرد اینگونه صفات توانا بوده است، درحالیکه شگردهای هنری او در این باره بهخوبی کاویده نشده، نگارنده کوشیده است تا در قالب این مقاله و با استفاده از روش تحلیل محتوا، این موضوع را در غزلیات حافظ بررسی کند. بر اساس این بررسی مشخص شده است که حافظ بیش از 1400 ترکیب وصفی، 560 صفت جانشین موصوف و 58 گروه وصفی ساخته که از این تعداد، بالغ بر 480 صفت، از نوع شاعرانهاند؛ یعنی کارکردهای هنری و شاعرانه دارند و موجب برجستگی زبان شدهاند. این صفات در این مقاله بر اساس نوع کارکرد تجزیه و تحلیل شدهاند و مشخص شده که این صفات کارکردهای زیبانمایی (سرو صنوبرخرام)، زشتنمایی (صوفی دجالفعل ملحدشکل)، بزرگنمایی (زبان آتشین)، استعاری (اشک غماز)، کنایی (کوتهآستینان)، تشبیهی (دل صنوبری)، تلمیحی (آدم بهشتی) و ایجازی (کبک خوشخرام) دارند و چون اغلب آنها با نوعی ابداع و خیالانگیزی همراه هستند، موجب تشخّص در زبان شعر شدهاند و حافظ از این منظر نیز شاعر بزرگی است. این موضوع قابل بررسی در شاهکارهای ادبیای چون شاهنامه و بوستان است که در آن صورت، تفاوت صفات شاعرانه در انواع ادبی نیز به دست میآید. Manuscript profile