«فرستاده» در مفهوم مطلقِ میانجی در نامور نامۀ حکیم توس، جایگاه ویژه و حضوری چشم گیر دارد. مقالۀ حاضر که حاصل بررسی موضوع سفارت در سراسر شاهنامۀ فردوسی است، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی در تبیین مواضع تیره و روشن آن کوشیده‏ است. مواضع تیره یعنی زوایای پنهان و ابعاد مغفول‌ماندۀ امر خطیر سفارت را کاویده و یافته‏های نوی را دربارۀ ارکان سه‏گانۀ آن(فرستنده، فرستاده، پذیرنده) به دست داده ‏است. در مواضع روشنِ سفارت یعنی آنچه کم و بیش در متون دیگر نیز به چشم می‏خورد، به برجسته‌سازی نکاتی که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته، پرداخته‏ و نشان داده است که فرستاده همواره انتقال‏دهندۀ صِرف پیام‏ نبوده و از آنجایی که بخش اعظمی از کامیابی فرستنده بستگی به گزینش شخصی شایسته داشته ‏است، در انتخاب فرستاده افزون بر ویژگی‏هایی نظیر خصوصیات اخلاقی و همسویی روحیۀ وی با پیغامی که حامل آن بوده، حتی به زیبایی ظاهری و تناسب اندام او نیز توجه می‏شده است. ‏یافته‏های مقالۀ حاضر همچنین نشان می‏دهد که شأن، میزان و حدود اختیار فرستادگان یکسان نبوده‏ است. به فرستادگانِ کاردان در کنار وظایف معمول، اختیار تام تفویض می‏شده است تا بنا به صلاح دید خویش و اقتضای شرایط، اجازۀ اتخاذ تصمیماتِ از پیش تعیین نشده را داشته باشند. فرستادگان نیز بنا بر آداب رایج و تجربیات و شگردهای شخصی، برای برآمدن مقصود، دقایقی را به کار می‏بسته‏اند که در جای خویش شایان توجه است. بررسی تمامی مصادیق پذیرشِ فرستاده در شاهنامۀ فردوسی نشان می‏دهد که هر چند پذیرفتنِ فرستاده آدابی داشته ‏است، پذیرندۀ وی در تمامی موقعیت‏ها خود را ملزم به رعایت آداب و آیین‏های پذیرش نمی‏دانسته، بلکه پایبندی به آدابِ یادشده تابعی از متغیرهایی همچون دوستانه یا خصمانه بودن روابط طرفین، شأن فرستنده، شأن فرستاده، محتوای پیام و... بوده است و پذیرنده، متناسب با آنها شیوه‏هایی را برای مواجهه با فرستاده برمی‏گزیده است که به تفصیل دربارۀ آنها سخن خواهیم گفت. Manuscript profile

این مقاله مي‌خواهد با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی نشان دهد که تعلق فردوسی به عصر طلایی تمدن ایرانی که خرد گرایی ویژگی ممتاز آن به شمار می‏آید، درخشش خرد در فرهنگ باستانی ایران که وی میراث‏دار آن است و جایگاه خرد در مذهب تشیع که مذهب مختار اوست، هیچ یک خاطر فرزانۀ طوس را که خود نیز بنا بر استعداد شخصی حکیمی خردباور و خردپذیر است، از توجه به وجوه منفی و ناپسندیدۀ خرد منصرف نساخته است. از این‌رو به‌رغم باور غالب، شاهنامه تنها عرصۀ ستایش خرد نیست، بلکه از خردِ ناستوده و آسیب‏های آن نیز سخن‏ها دارد. یافته‌های مقالۀ حاضر، هم چنین ابهام موجود در خوانش و مفهوم بیتی از مقدمۀ شاهنامه را که عبارتست از: ازو شادمانی و زویت غمیست و زویت فزونی و هم زو کمیست مرتفع می‏سازد و نظر مخاطبان را به آسیب شناسی خرد از منظر فردوسی جلب کند. نگارنده با وجود جست و جو در حاصلِ تتبعات شاهنامه پژوهان، قرائت و معنی پیشنهادی مقالۀ حاضر برای بیت یادشده و نیز بحث «نقد خرد در شاهنامه» را فاقد پیشینه یافته است. Manuscript profile