Analysis of indicators and feasibility of smart village development (Case study: Avargan village)
Subject Areas :
1 -
Keywords: village, sustainable rural development , smart village, Avargan ,
Abstract :
Despie declining rural populations, about 47% of the world's population still lives in rural areas. The villages that are generally in conditions of poverty and undevelopment. At the same time, villages have capabilities in various aspects that can play a key role in achieving national development. On the other hand, development ideas have shifted from the technology revolution and especially in the last decade to new and smart technologies And other traditional models will not be responsible for sustainable rural development. In fact, new conditions were created for the villages based on technology, which is called the smart village. In this research, which of applied-fundamental type and its method is descriptive-analytical and based on survey, An attempt was made to write the indicators of the smart village with library studies and to be feasible in a field method. The statistical population includes the residents of Avargan village and their number was 2041 people. Using Cochran formul and modifying it, 280 samples randomly questioned. The results showed that the most important indicators of smart village are such as agriculture, industry, services, education, health … . Also the results of the application of t-test showed the best conditions in the development of smart village are the "economic" dimension and the worst conditions are the "institutional" dimension. In the economic dimension, "services" (with an average of 3.48) and in the" institutional", "planning" (with an average of 2.11) have the best and worst conditions, respectively.
حمدی، معصومه(1397) بررسی عوامل مؤثر بر رشد هوشمند سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: روستای زمان‌آباد)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، استاد راهنما: حميد جلاليان. گروه جغرافیا.
2. استعلاجی، علي¬رضا. طالبی، فاطمه (1396) «نقش شهر الکترونيک در ارتقاء شاخصهای توسعه پايدار شهری با تأکيد بر بانکداری الکترونيک (کرج)»، مجله جغرافيا، ش 52، صص 66-53.
3. دانيالی، تهمينه(1397) «چالشهای توسعة پايدار با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات»، مجله جغرافيا، ش 58، صص 213-201.
4. عنابستانی، علی‌اکبر. کلاته ميمری، رقيه(1399) «تحليل فضايی شاخص¬های مؤثر در شکل‌گیری توسعة هوشمند روستایی شهرستان جوين»، مجله جغرافيا و توسعه، ش60، صص 20-1.
5. عنابستانی، علی‌اکبر. جوانشيری، مهدی(1395) «بررسی و تحليل شاخصهای توسعة هوشمند روستایی(مطالعة موردی: روستاهای شهرستان بينالود)»، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، ش 16، صص 212-187.
6. کاوسی، اله. محمدی، جمال(1399) «تحرک و جابجايی هوشمند شهری و توسعه پايدار شهر شيراز»، مجله جغرافيا، ش 65، صص 30-19.
7. مرکز آمار ايران، (1395) سرشماری عمومی نفوس و مسکن، تهران.
8. نوروزی، اصغر. غلاميان، حيدرعلی(1398) «علل ناکارآمدی مديريت روستايی از ديدگاه مردم محلی شهرستان سامان». مجله جغرافيا، ش 63، صص 215-196.
9. نوری، هدايت اله. نوروزی، اصغر (1396) مبانی برنامه‌ریزی محيطی برای توسعه پایدار روستایی، دانشگاه اصفهان، چ2.
10. واثق، محمود. حاتمي نژاد، حسين. جعفري، مهتاب(1396) «بررسي تأثيرات بكارگيري سيستم نظارت هوشمند در كاهش جرائم شهري». مجله جغرافيا، ش 52، صص 168-155.
11. Atkočiūnienė,Vilma. Vaznoniene,Gintare(2019) Smart Village Development Principles and Driving Forces: The Case of Lithuania, European Countryside 11(4):497-516.
12. Aziiza, A A. Susanto, T D(2020)The Smart Village Model for Rural Area (Case Study: Banyuwangi Regency) IOP Conf. Series: Materials Science and Engineering 722 doi:10.1088/1757-899X/722/1/012011.
13. Beg, Mirza Danish.2018, Smart And Sustainable Rural Development. Int J Recent Sci Res. 9(1), pp. 23427-23429.
14. Bellows, Anne. Seaton, Phoebe. Garibay,Veronica(2017) Smart Growth in Rural California, https://leadershipcounsel.org p: 1-23
15. EU(2018) smart villages, European Network for Rural Development, https://enrd. ec. europa. eu, p: 1-48
16. Holmes, John(2016) the smart villages initlative, Smsrt Villages. New thinking for off-grid communities worldwide. P: 1-31
17. Holmes, John. Thomas, Meredith (2015) Introducing the Smart Villages Concept, The International Journal on Green Growth and development. 1:2 151-154.
18. https://www.google.com/maps
19. Kale, Swapnil B. Varpe, Kiran R. Chothave, Rohit S. Borse, Khushal S. Khairnar, Prof. P.H. (2017) the development of village (Smart Sustainable Village for Community), international journal of advance research in science and engineering, vol:6, No3 767-771.
i. Lucia, Naldi. Nilsson, Pia. Westlund, Hans. Wixe, Sofia (2015) What is smart rural development? Journal of Rural Studies 40.90-101.
20. Sahu, Partha Pratim, Ghosh, Animesh (2018)Mainstreaming Smart Village in Rural Development: A Framework for Analysis and Policy, India Panchayat Knowledge Portal. www.panchayatgyan.gov. 1-9.
21. Selkäinaho, Marianne (2018) Smart Villages in Finland, MAASEUTU.FI.p 1-5.
22. Singh, Anand. Patel, Megh (2018) Achieving Inclusive Development Through Smart Village, PDPU Journal of Energy and Management, Vol. 3, No.1, 37-43.
23. Soligno, Roberta. Scorza, Francesco. Amato, Federico. Cascini, Gianluca. Savino,Daniela. Murgante Beniamino(2015) Smart Solutions for the Development of Rural Communities, Proceedings REAL CORP 2015 Tagungsband 5-7 May 2015,Ghent, Belgium. http://www.corp.
24. Somwanshi,Rutuja. Shindepatil, Utkarsha. Tule, Deepali. Mankar,Archana. Ingle, Namdev (2106)Study and development of village as a smart village, International Journal of Scientific & Engineering Research, Volume 7, Issue 6. 395-408.
25. Stenson, Enda (2017) Revitalisation of rural areas through Smart Villages, 126th plenary session − 30 November/1 December 2017, 1-9.
26. Sutriadi, R (2018)Defining smart city, smart region, smart village, and technopolis as an innovative concept in indonesia’s urban and regional development themes to reach sustainability, IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science 202, 1-12.
27. UN Department of Public Information(2019) Public Information, https://population.un.org.
28. Visvizi, Anna. Lytras, Miltiadis D. (2018)It’s Not a Fad: Smart Cities and Smart Villages Research in European and Global Contexts. Sustainability, www.mdpi.com /journal/sustainability. 1-10
29. Viswanadham, N (2014) Design of Smart Villages, Computer Science and Automation Indian Institute of Science, Bangalore, Centre for Contemporary Studies. 1-16.
30. Zavratnik, Veronika. Kos, Andrej. Duh, Emilija Stojmenova(2018) Smart Villages: Comprehensive Review of Initiatives and Practices. www.mdpi.com/journal/sustainability. 1-14.
جغرافيا(فصلنامه علمی ـ پژوهشی و بين‌المللي انجمن جغرافيايی ايران)
سال نوزدهم، شمارة 68، بهار 1400
واکاوی شاخصها و امکانسنجی توسعة روستای هوشمند
(نمونة مورد مطالعه: روستای آورگان)
اصغر نوروزی1
تاریخ وصول: 14/09/1399، تاریخ تأیید: 20/03/1400
با وجود کاهش شديد جمعيت روستايی، اما هنوز حدود 47% از جمعيت جهان در نواحی روستایی زندگی میکنند. روستاهایی که عموماً در شرايط فقر و توسعه‌نیافتگی قرار دارند. اين درحالی است که روستاها از جنبه‌های مختلف دارای توانمندی‌هایی بوده که میتوانند در تحقق توسعة ملی نقش اساسی ایفا نمايند. از نگاهی ديگر اندیشه‌های توسعه بعد از انقلاب تکنولوژی و بويژه در دهة اخير به سمت فناوریهای نوين و بويژه هوشمند متمايل شده‌اند و ديگر الگوهای سنتی پاسخگوی توسعة پايدار روستایی نخواهد بود. درواقع فضای جديدی برای روستاها و مبتنی بر فناوری ايجاد گرديد که از آن به‌عنوان «روستای هوشمند» نام برده میشود. در اين پژوهش که از نوع کاربردی- بنيادی و روش آن توصیفی- تحليلی و مبتنی بر پيمايش است، سعی گرديد با مطالعات کتابخانه‌ای و تدوین ادبيات و شاخصهای روستای هوشمند، به بررسی و امکانسنجی تحقق آنها به شيوة ميدانی پرداخته شود. جامعة آماری شامل ساکنان روستای آورگان به تعداد 2041 نفر است که با کاربرد فرمول کوکران و تعديل آن تعداد 280 نمونه به روش تصادفی مورد پرسشگری قرار گرفته‌اند. نتايج نشان داد که مهمترين شاخصهای روستای هوشمند در زمينههای کشاورزی، صنعت، خدمات، آموزش، سلامت و ... است. همچنين نتايج کاربرد آزمون تی. تک نمونه‌ای نشان داد که بهترين شرايط در روستای مورد مطالعه جهت توسعة روستای هوشمند در بُعد «اقتصادی» و بدترين شرايط در بُعد «نهادی» است. در بعد اقتصادی، شاخص «خدمات» (با ميانگين 48/3) و در بعد نهادی، شاخص «برنامه‌ریزی» (با ميانگين 11/2) به ترتيب بهترين و بدترين شرايط را دارا است.
واژگان کلیدی: روستا، توسعة پايدار روستايی، روستای هوشمند، آورگان
مقدمه
جمعيت روستانشین جهان در سال 1950 معادل 70 درصد کل جمعيت بوده است. برآورد میشود که اين ميزان در سال 2050 به حدود 34 درصد برسد(Singh & Patel, 2018, 37). سرعت اين تغيير بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان ملل متحد برای اروپا شديدتر بوده و به 10% خواهد رسيد (Soligno et al, 2015, 861). از نگاهی دیگر بر اساس آمارها حدود 47 درصد جمعيت جهان و 70 درصد فقرا در نواحی روستایی زندگی میکنند (Holmes,2016, 7). بر اساس آمار، 28 درصد مردم اروپا روستايياند و مناطق روستایی حدود 2/88% از قلمرو سرزمینی اين قاره را در بردارند(EU, 2018, 11). نسبت جمعيت روستایی در آفريقا 57%، در آسيا 50%، در اقيانوسيه 38% و در آمريکا حدود 18% است. در اين زمينه اگرچه جمعيت جهان از روستایی به شهری در حال تغيير است؛ اما بر اساس آمار سازمان ملل متحد در سال 2050 هنوز 1/3 میلیارد نفر در روستاها زندگی میکنند(UN Department of Public Information, 2019).
آنچه از نگاهِ عميق و خردمندانه به آمارهای ذکر شده استنباط میشود اينکه نمیتوان نسبت به روستاها، جمعيت و گستره فضایی آنها با تنوعی از توانمندی بیتوجه بود. روستاهايی که آنچنان از جنبه‌های مختلف انسانی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی دارای ارزش‌اند که آنها را زيربنا و معيار اصلی توسعة ملی میدانند(Somwanshi et al,2016,396). در اين ميان رويکردها و راهبردهای توسعه و توسعة پايدار روستایی زيادی نيز مطرح‌شده، اما عموماً با تحولات گستردة عصر فناوریهای نوين، تغييرات ساختاری و کارکردی پيچيدة جهانی و همچنين با تفاوت‌های محلی، تنوع محيطي و منحصربه‌فرد که هرکدام نيازمند برنامه‌ریزی خاص خود اند، سازگار نيستند و نياز به الگوهای نوين و مبتنی بر دانش و فنّاوری را ضروری میسازد. الگويی که از آن با عنوان «روستای هوشمند» نام برده میشود.
«رویکرد روستای هوشمند» بدون تغییر در شيوة اصلی زندگی روستائيان، به دنبال پايدار نمودن اين نواحی است (Somwanshi et al, 2016,395) و با ويژگی انعطاف‌پذیری، راه‌های متنوعی را برای روستاهای مختلف پيشنهاد میدهد(Holmes & Thomas, 2015,151). همچنان که بگ2 نيز اشاره دارد توسعه روستای هوشمند، در بلندمدت پايداری توسعه در نواحی روستایی و حتی پايداری توسعة شهري را تضمين می‌کند(Beg, 2018,1). «روستای هوشمند» به‌مانند «شهرهوشمند» میتواند فرصت‌های کارآفرینی در کشاورزی و دامداری و ... را تسهيل نموده، خدمات بهداشتی، آموزشی، زيرساختی را ارتقاء بخشد، بهره‌وری بهينه از منابع، انرژی‌های تجديدپذير را تضمين و منجر به بهبود کيفيت زندگی و رفاه اجتماعی- اقتصادی گردد(Singh & Patel, 2018, 38. Beg, 2018,2)؛ لذا نياز به ايجاد روستاهای هوشمند يک واقعيت غیرقابل‌انکار است و عدم تحقق آن را بايد از چالشهای اساسی دانست. در اين زمينه آنچه دارای اهميت است اينکه راهبرد رشد هوشمند روستایی، بسته به شرايط محلی و کارکرد روستاهای مختلف، میتواند متفاوت باشد(Viswanadham, 2014, 11-14)؛ همچنان که رشد هوشمند شهری بر مشارکت شهروندان تأکيد دارد(کاوسی و محمدی، 1399، 21) در توسعة پايدار روستايی نيز توجه به شرايط محلی يک اولويت است(نوروزی و غلاميان، 1398، 197).
ايجاد روستای هوشمند ازیک‌طرف به تبيين شاخصها و خدمات قابل‌ارائه و از طرف ديگر به ميزان آمادگی و شرايط محلی بستگی دارد. بنابراين در اين پژوهش ضمن تدوين شاخصهای روستای هوشمند، روستای آورگان به‌عنوان مرکز دهستان چغاخور و همچنين محور خدمات‌رسانی به محدودة سیاسی- اداری دهستان مذکور و اولين روستای هدف گردشگری استان چهارمحال و بختیاری؛ به‌عنوان نمونه انتخاب و شاخصهای روستای هوشمند در خصوص آن مورد ارزیابی قرارگرفته است. درواقع اين پژوهش بر دو سؤال اساسی بنيان نهاده شده است. اينکه مهم‌ترین معيارها و شاخصهای رشد هوشمند روستایی کدام اند و در روستای مورد مطالعه در راستای تحقق اين الگو در چه وضعيتی قرار دارند؟
نوع پژوهش کاربردی- بنيادی و روش آن توصيفی-تحليلی و مبتنی بر پيمایش است. به‌منظور گردآوری اطلاعات از روش‌های کتابخانه‌ای و ميدانی(پرسشنامه) استفاده شده است. جامعة آماری شامل روستائيان ساکن در روستای آورگان (به تعداد 2041 نفر - سرشماری 1395) میباشد. بر اساس فرمول کوکران تعداد 323 نمونه انتخاب و با توجه به حجم بالای نمونه و مشکلات تکميل پرسشنامه، درنهایت تعداد 280 پرسشنامه به‌صورت صحيح تکمیل‌شده است. پرسشنامه به‌صورت سؤالات بسته و محقق ساخته در قالب طیف 5 گزینه‌ای ليکرت طراحی و دامنه آن بين 1 تا 5 تعريف شده است. برای تجزیه‌وتحلیل نيز علاوه بر آمار توصيفی از آمار استنباطی شامل آزمون تی.تک نمونه‌ای استفاده شد. روايی پرسشنامه با اعمال نظر کارشناسان مورد تأييد و جهت تعيين پايايی نيز از همساني دروني دادهها به روش آلفای کرونباخ استفاده و ميزان آن 72/0 محاسبه که نشان از پايايی قابل‌قبول ابزار پژوهش است (جدول 1).
شاخصها و متغيرهای پژوهش
از آنجا که رشد هوشمند روستایی و شاخصهای روستای هوشمند به‌سادگی قابل اندازه‌گیری نيست؛ بنابراين بايد به‌صورت غیرمستقیم و از طريق شناسايی عوامل مؤثر بر مهمترين شاخصهای مرتبط مورد سنجش قرار گيرند (Naldi et al, 2015,96). در اين پژوهش با توجه به همسو بودن رشد هوشمند با الگوی توسعه پايدار روستایی، سعی گرديد ابتدا ابعاد مبتنی بر توسعه پايدار تفکيک و بر اساس آنها شاخصها و گويههای مرتبط با استفاده از منابع مختلف(بررسی بيش از 10 پژوهش علمی معتبر خارجی) تدوین و به شرح جدول 1 ارائه شوند.
جدول 1: ابعاد، شاخصها و متغيرهای روستای هوشمند
ابعاد | شاخص | مهمترين گويه ها | آلفای کرونباخ |
اقتصادی |
کشاورزی | نوآوری و تنوع در توليد، محصولات جديد و جايگزين محصولات کم بازده سنتی، استفاده از تکنولوژی و ابزارآلات نوين، کارآفرينی کشاورزی، شرکتهای تعاونی چندمنظوره، خريد الکترونيکی نهادهها و فروش محصولات، آبياری هوشمند و کنترل از راه دور، سامانه اطلاعات کشاورزی | 74/0 |
صنعت | خرید هوشمند مواد اوليه و فروش محصولات، خلاقيت و کارآفرینی در صنایع‌دستی و خانگی، پرداختهای الکترونیکی (مالیات) و ... | 62/0 | |
خدمات (ارتباطی، تجاری، گردشگری، بانکداری و ...) | حمل‌ونقل و زیرساخت‌های هوشمند(خدمات مبتنی بر فناوری (GPS)، پارکینگ، دوربین نظارت و...) حمل‌ونقل عمومی و پرداخت الکترونیکی، تلفن هوشمند، دسترسی به ICT، تجارت الکترونيک، خرده‌فروشی‌های الکترونيکی، وایفای رایگان، نوآوری در خدمات، تجارت، کارآفرینی، مشاغل مرتبط با ابعاد هوشمندی، رایانه شخصی، بانکداری الکترونیکی، تهیه بلیت و... در گردشگری، ارتباطات مجازی و ... | 78/0 | |
اجتماعی |
آموزش | دانش(بازماندگان از تحصيل، سطوح تحصيلی، تعداد دانشآموز، افراد دارای تحصیلات عالی، کلاس‌های آموزشی و خلاقیت و نوآوری)، امکانات الکترونیکی و اينترنت مدارس، مهارتهای نيروی انسانی، مؤسسات آموزشی مرتبط، ثبت اختراع‌ها، ميزان سرمایه‌گذاری در تحقيق و توسعه، ميزان و شیوههای آموزش مجازی و از راه دور | 76/0 |
بهداشت و سلامت | خدمات مختلف بهداشت و درمان، سامانه سلامت هوشمند(نوبت پزشک)، دسترسی سالمندان به خدمات الکترونيکی، بهداشت هوشمند، آب سالم، غذای سالم و امنيت غذايی، پرونده هوشمند پزشکی، مراقبتهای ويژه گروه‌های خاص، نوآوری در خدمات | 79/0 | |
امنيت | امنيت هوشمند، خدمات هوشمند امنيتی، (استفاده از دوربین‌های مداربسته و امنيتی) و ... | 63/0 | |
مشارکت | همکاری با مراکز دانشگاهی، مشارکت در فعاليتهای علمی و فناوری، مشارکت مجازی در امور مختلف (نظرسنجی‌ها و ...)، ميزان مشارکت عمومی، گروه‌های مردم‌نهاد | 61/0 | |
آداب‌ورسوم | خلاقيت(موسيقی، جشنواره‌ها، رسوم محلی)، حفظ آداب‌ورسوم و ارزشهای بومی، وجود بازارهای محلی و جشنواره‌ها، امکانات تاريخی، تفريحی و سرمايه اجتماعی، دانش بومی و تجربی در راستای هوشمندسازی | 77/0 | |
توانمندسازی | شرايط جامعة محلی، توانمندسازی، مهارت، توانایی، آگاهی، خوداتکایی، توانمندی زنان(سواد، آموزش، اشتغال)و.. | 73/0 | |
محیطی |
محیط‌زیست | حفاظت از اراضی و آب‌وخاک، استفاده از کمپوست، کاهش مصرف مواد شیمیایی، شیوههای نوین آبیاری، کاهش مصرف انرژی، آبخيزداری، کيفيت آب‌وخاک و جنگل، تنوع زيستی، کاهش آلودگی‌ها | 57/0 |
انرژی | دسترسی به برق، استفاده بهينه از انرژی، خانه هوشمند (لوازم‌خانگی و اطفاء حریق هوشمند و ...) استفاده از انرژی‌های نو و تجديدپذير، کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی و ... | 63/0 | |
کالبدی | بافت فرسوده، سهولت دسترسی به کاربری‌ها، تغييرات کاربری و گسترش فیزیکی، ساختمان هوشمند، سیستم سرمایش و گرمایش هوشمند و ... | 68/0 | |
زیرساخت‌ها | زیرساخت هوشمند: جاده‌ها، ادارات، تأسیسات(تلفن، موبایل، اينترنت، فناوری اطلاعات و ارتباطات)، | 76/0 | |
مخاطرات | ريسک و مخاطرات و کاهش آنها، اعلام و اطفاء حریق و... به‌صورت هوشمند | 58/0 | |
نهادی | مديريت | مديريت روستایی هوشمند و کارآمد، خدمات دولت الکترونیک، صدور پروانه الکترونیکی، وجود نقشه‌های نرم‌افزاری، کار از راه دور و جلسات آنلاين | 69/0 |
برنامه‌ریزی | اجرای برنامه‌هایی متناسب با شرایط محلی و فناوریهای نوين | 68/0 |
(Holmes & Thomas, 2015, Kale et al, 2017,Viswanadham,2014, Naldi et al, 2015,Zavratnik, 2018, Somwanshi et al,2016, Stenson,2017, Singh & Patel, 2018, Soligno et al, 2015, Visvizi & Lytras, 2018, Beg, 2018, … با دخل و تصرف )
محدوده مورد مطالعه
روستای آورگان، مرکز دهستان چغاخور در 45 کيلومتری شهر بروجن(مرکز شهرستان) قرار دارد. اولين روستای هدف گردشگری در استان چهارمحال و بختياری است و به لحاظ طبيعی در دامنه‌های زاگرس مرکزی در 31 درجه و 90 دقیقه عرض جغرافيايی و 50 درجه و 95 دقیقه طول جغرافيايی واقع شده است (www.google.com/maps). بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395 دارای 2041 نفر جمعيت در قالب 636 خانوار است (مرکز آمار ايران، 1395)(شکل1).
شکل 1: موقعیت جغرافیایی روستای آورگان در دهستان، شهرستان، استان و کشور
پيشينه پژوهش
روستای هوشمند تاريخ و گذشتة طولانی ندارد و به لحاظ زمانی تنها در کمتر از یک دهه است که اين مفهوم وارد ادبيات علمی گرديد. ویسوانادهام3 (2014) در طراحی روستای هوشمند در کشور هند، بر رشد هوشمند روستایی در چارچوب شرايط محلی تأکيد دارد. هولمس و توماس4(2015) به مفهوم روستاهای هوشمند اشاره و با توجه به سکونت 70 درصدی فقرای جهان در نواحی روستایی، اين رويکرد را يک ضرورت میدانند. نالدی5 و همکاران (2015) نواحی روستایی پيرامون شهرها را بهترين گزينه برای رشد هوشمند معرفي كردهاند. ساموانشی6 و همکاران(2016) به ضرورت ايجاد روستای هوشمند در کشور هند که دارای درصد بالای جمعيت و تعداد روستا میباشد، پرداخته و از آثار مثبت و موفق اجرای طرح در روستای جاوالگائو7 در ابعاد مختلف اجتماعی؛ اقتصادی و زیست‌محیطی نام بردهاند. بيلوز8 و همکاران(2017) ضمن بررسی رشد هوشمند در روستاهای کالیفرنيا، رشد هوشمند را به‌عنوان چارچوب جديدی برای توسعه پايدار روستایی و عامل رفع معضل مهاجرتِ روستاییان به مناطق فقیر شهری ميدانند. استينسون9 (2017) شش بعد اقتصاد هوشمند، حمل‌ونقل مدرن و پايدار، انرژی و محیط‌زیست پايدار، شهروندان، کيفيت زندگی، مديريت کارآمد و شفاف را برای روستاهای هوشمند ملاک قرار داده است. ساتريادی10 (2018) نيز در خصوص مفاهيم شهر/منطقه/روستای هوشمند در اندونزی، به در نظر گرفتن شرایط منحصربه‌فرد محلی در برنامه‌های توسعه‌ای تأکيد دارد. سلکايناهو11(2018) در پژوهشِ روستاهای هوشمند در هلند، زيربناهای ايجاد روستای هوشمند را در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و محيطی میداند. همچنين سينگ و باتل12(2018) توسعه از طریق ايجاد روستاهای هوشمند در کشور هند را مورد بررسی قرار داده‌اند. نتايج نشان از تفاوت در شاخصها بين سکونتگاه‌های مختلف دارد. زاوراتنيک13 و همکاران(2018) روستاهای هوشمند را به‌عنوان رویکردی ضروری جهت رویارویی با مشکلات عديدة جوامع امروزی میدانند و با بررسی شرايط روستاهای هوشمند در اسلوونی، تفاوت‌های مکانی را مهم‌ترین معيار در مطالعه ذكر كردهاند. اتکوچنونينی و وازنونينی14 (2019) اصول توسعة روستای هوشمند در ليتوانی را بررسی و مهمترين محدودیت‌ها را فقدان نوآوری فنّاورانه، ديجيتالی و همچنين عدم بهره‌وری منابع انسانی ميدانند. ازيزا و سوسانتو15(2020) به ارائه مدل روستای هوشمند برای نواحی روستايی شامل 6 بُعد: حاکميت، فناوری، منابع، خدمات، زندگی، گردشگری پرداخته و معتقدند اجرای اين مدل را در منطقه بانيووانگی16 اندونزی موفقیت‌آمیز بوده است.
عنابستانی و کلاته ميمری(1399) به تحليل فضايی شاخصهای مؤثر در شکل‌گیری توسعة هوشمند روستایی شهرستان جوين پرداخته و اشاره دارند که شاخصهای کالبدی و اقتصادی در بالاترين سطح قرار دارند. همچنين عنابستانی و جوانشيری(1395) با بررسی و تحليل شاخصهای توسعة هوشمند روستایی در روستاهای شهرستان بينالود، شاخصهای اقتصاد خلاق و سرماية انسانی را به ترتيب مؤثرترين عامل توسعة هوشمند روستایی میدانند. احمدی(1397) نيز با بررسی عوامل مؤثر بر رشد هوشمند سکونتگاه‌های روستایی(زمان‌آباد) اشاره دارند که بين شاخصهای مختلف تفاوت وجود دارد و شاخص مشارکت مهمترين عامل در رشد هوشمند روستایی است. واثق و همكاران (1396) نيز به تأثير نظارت هوشمند بر امنيت و كاهش جرائم شهري اشاره دارند.
مبانی نظری پژوهش
همچنان که از موضوع برمی‌آید، مبانی نظری پژوهش بر چند مفهوم(روستا، توسعة هوشمند، روستای هوشمند) و نظریههای مرتبط استوار است. لذا در ادامه سعی گرديد با توجه به محدوديت منابع در دسترس (بويژه فارسی)، با نگاهی نسبتاً جامع به مهمترين مباحث نظری مرتبط اشاره شود.
«روستا» بخشي از فضاي جغرافيايي با ساختار محيطی معین و متفاوت از شهر، در قالب يک واحد جغرافيايي متشکل از کالبدِ روستا، مزارع و سایر مکان‌های مرتبط به آن با کارکردهای چندگانه سکونتی، اجتماعی و اقتصادی است که در آن به‌طورمعمول شيوة معيشت غالب مبتني بر فعالیت‌های کشاورزي است(نوری و نوروزی، 1396، 5).
واژة «هوشمند» مفهومی عمومی و مورد کاربرد در معانی متفاوت است. ترکيب آن با هر واژة ديگر ممکن است تعاريف متفاوتی را در برگيرد. اصطلاحاتی مانند دستگاههای هوشمند، ساختمان‌های هوشمند، شبکههای هوشمند، رشد هوشمند، شهر/ روستای هوشمند و... که نشان دهندة کاربرد وسيع اين مفهوم است (Viswanadham,2014,4). درواقع واژة هوشمند به معنی استفاده از فناوریهای ديجيتال است و در مفهوم «روستای هوشمند» به معنی تفکر و اندیشة فراتر از روستا، توجه به پيرامون و همکاریهای جديد است. به‌عبارت‌دیگر روستاهای هوشمند بر توانمندی‌های محلی با کاربرد فناوری ديجيتال تمرکز دارند(EU,2018,7). فناوری اطلاعات و ارتباطات نيز ستون فقرات روستا/شهر/منطقة هوشمند (Sutriadi, 2018,1) و نقش کليدی در فرآيند توسعه روستايی دارد(دانيالی، 1397، 203). همچنان که از شهر هوشمند به‌عنوان شهر 24 ساعته نام برده میشود(استعلاجی و طالبی، 1396، 56)، برای روستای هوشمند نيز تداعی چنين وضعيتی است.
رشد هوشمند با توسعة پايدار به‌طور مستقيم در ارتباط و تعامل و زيربناي تحقق آن است؛ با اين وجود تأکيد بر نوآوری در ابعاد مختلف از ویژگی‌های خاص رشد هوشمند نسبت به توسعه پايدار است. لذا «رشد هوشمند روستایی» سیاستهایی را که زمينة رشد، خلاقيت و نوآوری در نواحی روستایی را تسهيل کند، دربر می‌گیرد(Naldi et al, 2015, 91-93) و فناوری اطلاعات و ارتباطات مهمترين نقش را در ايجاد روستاهای هوشمند دارند (Somwanshi et al, 2016,395).البته براي «رشد هوشمند» نمیتوان تعريف قطعی، روشن و دقیقی ارائه داد. چراکه تفاوت‌های مکانی(محيطی، اجتماعی) و پتانسیل‌های محلی در اين زمينه مؤثراند(Naldi et al, 2015,91. Zavratnik, 2018, 2). در واقع رويکرد «روستای هوشمند»، يک رويکرد وسيع برای توسعه و نوآوری و شامل شش بعد است: اقتصاد هوشمند و نوآورانه، مولد، کارآفرين؛ حمل‌ونقل مدرن و پايدار؛ انرژی و محیط‌زیست پايدار؛ شهروندان، کيفيت زندگی در گويههای مختلف فرهنگی، بهداشتی، ايمنی، آموزش؛ مديريت و نظام اداری کارآمد و شفاف(Stenson, 2017,6). درمجموع می‌توان چنين بيان داشت که «روستای هوشمند» مفهومی است که اخیراً در رويکردهای سياسی مطرح و تمرکز آن بر رشد از طریق فناوری اطلاعات، سرمايه انسانی و محيطی است (Viswanadham, 2014, 4). استفاده از اصطلاح روستای هوشمند اگرچه در متون مختلف در حال افزايش است اما هنوز چارچوب مشترکی برای آن ترسيم نشده و کماکان بر اساس ویژگی‌های مشخص برای روستاها، به بررسی اين ايده پرداخته میشود(Sahu & Ghosh, 2018, 7).
در ديدگاه کالتروپ و بولتون17 شهرها و روستاها به مثابة صُور فلکی در منظومة شمسی اند که به‌صورت لايههایی از شبکههای مختلف (اقتصادی، اجتماعی، محيطی، فرهنگی و...) با هم در ارتباط‌اند و در اين زمينه شهر/روستا/ منطقة هوشمند دارای اهميت ويژه خواهند بود. آمارتياسن18 نيز همچنان که در مفهوم توسعه بر مشارکت جمعی تأکيد دارد، در رویکرد هوشمندانه نيز استفاده از فناوری، نوآوری و حتی شبکة مشارکتی را ضروری میداند. از نگاه او مفهوم هوشمندانه تغييرات به سمت توسعه پايدار را منجر خواهد شد(Sutriadi, 2018,4). از نظر ويسويزی و ليترال19 در رویکرد روستای هوشمند، روستا و ساکنان آن نه به‌صورت مستقل بلکه باهم بررسی می‌شوند(Visvizi & Lytras, 2018,3). مهاتما گاندی20 نيز بهترین، سریع‌ترین و کارآمدترین راه تحقق توسعه را در رويکرد پايين به بالا می‌دانست که مستلزم انجام کار شجاعانه(کارآفرینی و ریسک‌پذیری)، مشارکتی(مديريت و اهداف استراتژيک) و هوشمندانه(وجود فناوری اطلاعات و به معنای هوشمندی امروزی) است(Viswanadham, 2014,1). از ديدگاه شاکلا21 نيز دسترسی به خدمات زیرساختی و بهداشتی، تنوع فرصت‌های معيشتی، دسترسی به اطلاعات، کارآفرینی و آگاهی از فناوری مهمترين ویژگی‌های روستای هوشمند اند (Singh & Patel, 2018, 39).
ابتکار روستای هوشمند بر بهبود بهره‌وری از منابع، توانمندسازی جوامع محلی، دسترسی به امکانات رفاهی مطمئن و مسئولیت‌پذیری فردی و اجتماعی برای ایجاد یک جامعة شاد و پرتحرک تمرکز دارد. در پس زمينة اين تفکر استفاده از فناوری به‌عنوان وسیله‌ای برای توسعه و رشد باید باشد؛ به‌طوری که آموزش، تجارت، سلامت و خدمات رفاهی الکترونیکی را در برگيرد(Kale et al, 2017,767). بااین‌حال عموماً گفته میشود که روستای هوشمند مفهومی فراتر از کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در نواحی روستایی و متفاوت از چيزی است که با عنوان شهر هوشمند مطرح است. رویکرد شهر هوشمند اگرچه بر فناوریهای ديجيتال متمرکز(EU,2018,7) و حل مسائل شهری بر پاية تکنولوژی را مهم میداند؛ اما عموماً به دنبال توسعه بر محوريت دانش بوده (Sutriadi, 2018,1) و بر نظر شهروندان جهت ارائة خدمات اهميتی قائل نيست؛ در مقابل در الگوی روستای هوشمند بر مسائل منطقه و توجه به جامعة محلی عمل میشود (Visvizi & Lytras, 2018,2).
درمجموع، در خصوص رشد هوشمند روستایی سه ديدگاه اصلی قابل‌تشخیص است. گروهی که بدبینانه به موضوع نگریسته و محدودیت‌های عمومی در روستا را مانع تحقق اين سياست میدانند. گروه دوم خيلی خوش‌بینانه به توانمندی‌های طبيعی، تفريحی، گردشگری نواحی روستایی اشاره و آنها را يک ظرفيت مناسب در اين زمينه میدانند. بالاخره گروه سوم با رويکردی منطقی‌تر روستاهای خاص و دارای شرايط مناسب را بهترين گزينه برای تحقق رشد هوشمند روستایی میدانند(برداشت و تلخیص از Naldi et al, 2015,97).
بر اساس آنچه در چارچوب نظری و پيشينة پژوهش مورد اشاره قرار گرفت، می‌توان مدل مفهومی پژوهش را به شرح شکل 2 ارائه نمود.
شکل 2 : مدل مفهومی پژوهش
يافتههای پژوهش
بر اساس يافتههای توصيفی از اطلاعات پرسشنامه، از مجموع پاسخگويان 2/38% زن و 8/61% را مردان تشکيل می‌دهند. 7/35% افراد مجرد و 5/62% متأهل بوده اند. به لحاظ سنی ردة 35-26 سال، با 2/34% و ردة بالای56 سال با حدود 10% به ترتيب بيشترين و کمترين ميزانها را داشته‌اند. به لحاظ سطح تحصيلات: فقط 5% بی‌سواد و حدود 35% دارای تحصيلات دانشگاهی بودهاند. از نظر اشتغال بيشتر پاسخگويان با 2/38% به فعاليت خدماتي(اداری، ساختماني، بازار و..) و در مرتبة بعدي با 34 و 8/27% به كشاورزي و صنعت مشغول بودهاند. 2/23% درآمد کمتر از 1 ميليون تومان، 5/32% افراد دارای درآمد ماهانه بین 2-1 ميلیون، 40% نیز درآمد 2-3 و 3/4% درآمد بالاي 3 ميليون تومان را ذكر کرده‌اند.
یافته‌های توصيفی مربوط به سؤالات عمومی پرسشنامه نيز نشان داد حدود 8% افراد آشنايی زياد، 41% آشنايی متوسط، 31% کم و20% فاقد آگاهی عمومی و اوليه نسبت به موضوع بودهاند. همچنين بر اساس یافته‌ها 58% پاسخگويان به تأثير زياد اين الگو بر توسعه روستايي معتقد بودند. اين درحالی است که 34% تأثير متوسط و تنها 8% تأثير کم را ذکر کرده‌اند. پاسخگويان با مشاهده اوليه نسبت به گويههای مربوط به روستای هوشمند در پرسشنامه، 78% اعلام نمودند که «دائم» مرتبط و در حال استفاده از شاخصهای مطرح شده اند، 18% به ذکر گزينة «گاهی» و تنها 4% پاسخ منفی ارائه کرده‌اند.
در اين پژوهش تصادفی بودن دادهها با آزمون Run-Test در نرم‌افزار SPSS انجام شده و با توجه به سطح معنیداری 85/0 که بزرگتر از سطح خطای 05/0 است، تصادفی بودن دادهها تأييد گرديد. همچنين برای بررسی نرمال بودن متغيرهای پرسشنامه از آزمون نيکويی برازش(K-S22) استفاده شده است. نتايج یافته‌های آزمون مذکور با توجه به سطح معنیداری 57/0 نشان از نرمال بودن توزيع دارد. با توجه به نتايج آزمون K-S و نرمال بودن دادهها، از آزمون‌های T تک نمونه‌ای جهت بررسی وضعيت موجود شاخصها و تعيين سطح و امکان تحقق آنها در روستای مورد نظر استفاده شده که نتايج آن به شرح جدول 2 است.
جدول 2 : نتايج آزمون تی. تک نمونه‌ای جهت بررسی وضعيت شاخصهای روستای هوشمند در روستای آورگان
ابعاد | متغیر | میانگین | مطلوبيت عددی مورد آزمون = 3 | نتیجه/ وضعيت | |||||||
آماره آزمون T | آزادی | سطح معناداری | تفاوت میانگین | تفاوت در سطح 95% اطمینان | |||||||
حد پايين | حد بالا | ||||||||||
اقتصادی | کشاورزی | 83/2 | 456/8- | 279 | 000/0 | 3525/0- | 435/0- | 281/0- | نامطلوب | ||
صنعت | 86/2 | 471/4- | 279 | 000/0 | 201/0- | 284/0- | 115/0- | نامطلوب | |||
خدمات | 48/3 | 382/10 | 279 | 000/0 | 481/0 | 379/0 | 552/0 | مطلوب | |||
اجتماعی | آموزش | 00/3 | 313/0- | 279 | 000/0 | 182/0- | 122/0- | 077/0- | متوسط | ||
بهداشت | 93/2 | 222/2- | 279 | 002/0 | 122/0- | 232/0- | 023/0- | نامطلوب | |||
امنيت | 50/2 | 662/7- | 279 | 000/0 | 301/0- | 402/0- | 211/0- | نامطلوب | |||
مشارکت | 80/2 | 552/4- | 279 | 000/0 | 219/0- | 292/0- | 127/0- | نامطلوب | |||
آداب‌ورسوم | 76/2 | 561/9- | 279 | 000/0 | 382/0- | 441/0- | 286/0- | نامطلوب | |||
توانمندسازی | 84/2 | 264/10- | 279 | 000/0 | 371/0- | 432/0- | 288/0- | نامطلوب | |||
کالبدی- محيطی | محیط‌زیست | 31/3 | 855/6 | 279 | 000/0 | 321/0 | 225/0 | 398/0 | مطلوب | ||
انرژی | 58/2 | 277/8- | 279 | 000/0 | 411/0- | 597/0- | 315/0- | نامطلوب | |||
کالبدی | 33/2 | 681/11- | 279 | 000/0 | 549/0- | 628/0- | 554/0- | نامطلوب | |||
زيرساخت | 32/3 | 882/5 | 279 | 000/0 | 342/0 | 219/0 | 425/0 | مطلوب | |||
مخاطرات | 35/2 | 274/13- | 279 | 000/0 | 625/0- | 613/0- | 439/0- | نامطلوب | |||
نهادی | مديريت | 66/2 | 344/9- | 279 | 000/0 | 451/0- | 528/0- | 352/0- | نامطلوب | ||
برنامه‌ریزی | 11/2 | 128/19- | 279 | 000/0 | 779/0- | 865/0- | 686/0- | نامطلوب | |||
همچنان که در جدول 2 و شکل 3 مشخص است، هيچکدام از میانگین‌ها بالاتر از 5/3 نيست و درواقع شرايط خيلی مطلوبی جهت تحقق روستای هوشمند وجود ندارد. با اين وجود از آنجا که ميانگين مورد نظر پژوهشگر عدد 3 بوده است در برخی موارد میانگین‌ها بالاتر از اين ميزان بوده و شرايط «تقريباً مطلوبی» برای روستای هوشمند را نشان میدهد. درمجموع ميانگين بعد اقتصادی 05/3، بعد اجتماعی 80/2، بعد کالبدی 77/2 و بعد نهادی 38/2 بوده است؛ اما در زير بخش‌های هرکدام از ابعاد، شاخصهای خدمات با ميانگين 48/3، زيرساختی با ميانگين 32/3، محیط‌زیست با ميانگين 31/3 را می‌توان نام برد که شرايط «نسبتاً مطلوبی» دارند. به‌عبارت‌دیگر بالاتر از حد متوسط بودهاند. همچنين شاخص آموزش با ميانگين 00/3 در حد متوسط قرار دارد. اين درحالی است که ميانگين اکثر شاخصها کمتر از 3 بوده و با توجه به منفی بودن ميزان حد بالا و حد پايين و همچنين ميزان سطح معناداری (000/0) که کمتر از 05/0 است؛ می‌توان نتيجه گرفت که در اين شاخصها شرايط برای تحقق روستای هوشمند نامطلوب است. درواقع بين وجود شرايط تحقق توسعه روستای هوشمند و ميانگين نظری پژوهش تفاوت معنیداری در سطح اطمينان 95% وجود دارد.
شکل 3: نمودار شاخصهای موردمطالعه در بررسی روستای هوشمند یافته‌های پژوهش، 1399
نتیجه‌گیری
در پژوهش حاضر به‌عنوان پژوهشی کاربردی- بنيادی به موضوع «روستای هوشمند» پرداخته شده است. بدين منظور ابتدا مهمترين شاخصها به شرح جدول 1 تدوین و عملياتی کردن و آزمون شاخصهای مذکور در روستای آورگان انجام شد. به لحاظ دیدگاه‌های نظری نيز الگوی سوم که با رويکردی منطقی‌تر روستاهای خاص و دارای شرايط مناسب را بهترين گزينه برای تحقق توسعة روستای هوشمند میداند، پشتوانة نظری پژوهش گرديد.
نتايج نشان داد که در مجموعِ ابعاد مختلف موردمطالعه، ميانگين کمتر از 3 بوده و درواقع شرايط شاخصهای روستای هوشمند در روستای آورگان در وضعيت مطلوب قرار ندارد. در بين ابعاد مختلف، بعد اقتصادی بهترين شرايط را جهت تحقق روستای هوشمند دارا است. در زير مجموعة اين بعد، بخش خدمات (به دليل دسترسی مردم به تلفن هوشمند و ICT، وجود خرده‌فروشی‌ها و تجارت الکترونيکی، رایانه شخصی، بانکداری الکترونیکی، ارتباطات مجازی و..). با بالاترين ميانگین محاسبه شده (48/3) در صدر قرار گرفته است. اين درحالی است که بُعد نهادی (به دليل انجام امور و خدمات به روش سنتی) در بدترين شرايط قرار دارد و در بين زیرمجموعه‌های آن شاخص برنامه‌ریزی با ميانگين 11/2 در انتهای جدول است. لذا نه‌تنها در سطح مديريت محلی، بلکه توجه به اين مهم در سطح کلان ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. اگرچه تفاوت‌های مکانی و ویژگی‌های اجتماعی فرهنگی نيز میتواند مؤثر واقع شود.
شواهد و بررسی‌های ميدانی نيز بر یافته‌های فوق صحه می‌گذارد؛ با اين تفاوت که در 2 شاخص آموزش و بهداشت با توجه به شيوع بيماری کويد 19، وضعيت بسيار رو به بهبودی است. وجود زیرساخت‌ها و امکانات موجود و تبدیل‌شدن کاربرد فناوریهای نوين به يک فرهنگ تقریباً عمومی نيز بر ارتقاء شاخصهای مورد مطالعه تأثيرگذار بوده است.
مقايسة نتايج اين پژوهش با يافتههای ویسوانادهام(2014) هولمس و توماس(2015) نالدی و همکاران(2015) ساموانشی و همکاران(2016) بيلوز و همکاران(2017) و هودوسی(2018)، استينسون(2017) سلکايناهو(2018) و سينگ و باتل(2018) به لحاظ ضرورت موضوع و آثار مثبت طرح بر شاخصهای توسعة روستایی شباهت دارد. همچنين به لحاظ وجود تفاوت بين شاخصهای مختلف با پژوهش احمدی(1397) و به لحاظ بهترين شاخص تأثیرگذار با پژوهش عنابستانی و جوانشيری(1395) مشابهت وجود دارد. با پژوهش احمدی(1397) که شاخص مشارکت را در صدر شناسایی کردند تفاوت وجود دارد. به لحاظ بدترين شرايط شاخصها (نهادی)، نيز با پژوهش عنابستانی و جوانشيری(1395) که نامناسب‌ترین شاخص را در بعد کالبدی و محيطی ذکر کرده‌اند تفاوت وجود دارد؛ اما با پژوهش عنابستانی و کلاته ميمری(1399) که تأييدی بر شاخص اقتصادی داشته‌اند شباهت وجود دارد. آنچه از تفاوت‌های نتايج برمی‌آید، نشان از تأثير عوامل محلی، اجتماعی، اقتصادی و تفاوت‌های مکانی است. بعلاوه تفاوت در گويههای مورد بررسی نيز مزيد بر اين علت بوده است.
در مجموع می‌توان چنين بيان داشت که رسيدن به الگوی روستای هوشمند همت مضاعف می‌طلبد و راهی طولانی در پيش دارد؛ اما تجربيات موفق کشورهای پيشرو (آمريكا، هلند، هند، اندونزي، ...) در اين زمينه که با اجرايی کردن و تحقق شاخصهای روستای هوشمند توانستند تحولی در توسعة پایدار روستایی رقم بزنند، می‌طلبد که با الگو قرار دادن موارد موفق در اين زمينه، در اجرايی شدن اين الگو در کشور تسریع گردد.
از ملزومات تسريع در تحقق شاخصهای مذکور در نواحی روستایی کشور، افزايش ميزان نفوذ اينترنت از یک‌سو و آموزش و ترويج در راستای خلاقيت و نوآوری در زمينههای مختلف از سوی ديگر است. اميد می‌رود که در برنامه‌ریزی‌های آتی کشور بويژه برنامه هفتم توسعه اين مهم موردتوجه قرار گيرد.
منابع
1. احمدی، معصومه(1397) بررسی عوامل مؤثر بر رشد هوشمند سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه موردی: روستای زمان‌آباد)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، استاد راهنما: حميد جلاليان. گروه جغرافیا.
2. استعلاجی، عليرضا. طالبی، فاطمه (1396) «نقش شهر الکترونيک در ارتقاء شاخصهای توسعه پايدار شهری با تأکيد بر بانکداری الکترونيک (کرج)»، مجله جغرافيا، ش 52، صص 66-53.
3. دانيالی، تهمينه(1397) «چالشهای توسعة پايدار با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات»، مجله جغرافيا، ش 58، صص 213-201.
4. عنابستانی، علی‌اکبر. کلاته ميمری، رقيه(1399) «تحليل فضايی شاخصهای مؤثر در شکل‌گیری توسعة هوشمند روستایی شهرستان جوين»، مجله جغرافيا و توسعه، ش60، صص 20-1.
5. عنابستانی، علی‌اکبر. جوانشيری، مهدی(1395) «بررسی و تحليل شاخصهای توسعة هوشمند روستایی(مطالعة موردی: روستاهای شهرستان بينالود)»، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، ش 16، صص 212-187.
6. کاوسی، اله. محمدی، جمال(1399) «تحرک و جابجايی هوشمند شهری و توسعه پايدار شهر شيراز»، مجله جغرافيا، ش 65، صص 30-19.
7. مرکز آمار ايران، (1395) سرشماری عمومی نفوس و مسکن، تهران.
8. نوروزی، اصغر. غلاميان، حيدرعلی(1398) «علل ناکارآمدی مديريت روستايی از ديدگاه مردم محلی شهرستان سامان». مجله جغرافيا، ش 63، صص 215-196.
9. نوری، هدايت اله. نوروزی، اصغر (1396) مبانی برنامه‌ریزی محيطی برای توسعه پایدار روستایی، دانشگاه اصفهان، چ2.
10. واثق، محمود. حاتمي نژاد، حسين. جعفري، مهتاب(1396) «بررسي تأثيرات بكارگيري سيستم نظارت هوشمند در كاهش جرائم شهري». مجله جغرافيا، ش 52، صص 168-155.
11. Atkočiūnienė,Vilma. Vaznoniene,Gintare(2019) Smart Village Development Principles and Driving Forces: The Case of Lithuania, European Countryside 11(4):497-516.
12. Aziiza, A A. Susanto, T D(2020)The Smart Village Model for Rural Area (Case Study: Banyuwangi Regency) IOP Conf. Series: Materials Science and Engineering 722 doi:10.1088/1757-899X/722/1/012011.
13. Beg, Mirza Danish.2018, Smart And Sustainable Rural Development. Int J Recent Sci Res. 9(1), pp. 23427-23429.
14. Bellows, Anne. Seaton, Phoebe. Garibay,Veronica(2017) Smart Growth in Rural California, https://leadershipcounsel.org p: 1-23
15. EU(2018) smart villages, European Network for Rural Development, https://enrd. ec. europa. eu, p: 1-48
16. Holmes, John(2016) the smart villages initlative, Smsrt Villages. New thinking for off-grid communities worldwide. P: 1-31
17. Holmes, John. Thomas, Meredith (2015) Introducing the Smart Villages Concept, The International Journal on Green Growth and development. 1:2 151-154.
18. https://www.google.com/maps
19. Kale, Swapnil B. Varpe, Kiran R. Chothave, Rohit S. Borse, Khushal S. Khairnar, Prof. P.H. (2017) the development of village (Smart Sustainable Village for Community), international journal of advance research in science and engineering, vol:6, No3 767-771.
i. Lucia, Naldi. Nilsson, Pia. Westlund, Hans. Wixe, Sofia (2015) What is smart rural development? Journal of Rural Studies 40.90-101.
20. Sahu, Partha Pratim, Ghosh, Animesh (2018)Mainstreaming Smart Village in Rural Development: A Framework for Analysis and Policy, India Panchayat Knowledge Portal. www.panchayatgyan.gov. 1-9.
21. Selkäinaho, Marianne (2018) Smart Villages in Finland, MAASEUTU.FI.p 1-5.
22. Singh, Anand. Patel, Megh (2018) Achieving Inclusive Development Through Smart Village, PDPU Journal of Energy and Management, Vol. 3, No.1, 37-43.
23. Soligno, Roberta. Scorza, Francesco. Amato, Federico. Cascini, Gianluca. Savino,Daniela. Murgante Beniamino(2015) Smart Solutions for the Development of Rural Communities, Proceedings REAL CORP 2015 Tagungsband 5-7 May 2015,Ghent, Belgium. http://www.corp.
24. Somwanshi,Rutuja. Shindepatil, Utkarsha. Tule, Deepali. Mankar,Archana. Ingle, Namdev (2106)Study and development of village as a smart village, International Journal of Scientific & Engineering Research, Volume 7, Issue 6. 395-408.
25. Stenson, Enda (2017) Revitalisation of rural areas through Smart Villages, 126th plenary session − 30 November/1 December 2017, 1-9.
26. Sutriadi, R (2018)Defining smart city, smart region, smart village, and technopolis as an innovative concept in indonesia’s urban and regional development themes to reach sustainability, IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science 202, 1-12.
27. UN Department of Public Information(2019) Public Information, https://population.un.org.
28. Visvizi, Anna. Lytras, Miltiadis D. (2018)It’s Not a Fad: Smart Cities and Smart Villages Research in European and Global Contexts. Sustainability, www.mdpi.com /journal/sustainability. 1-10
29. Viswanadham, N (2014) Design of Smart Villages, Computer Science and Automation Indian Institute of Science, Bangalore, Centre for Contemporary Studies. 1-16.
30. Zavratnik, Veronika. Kos, Andrej. Duh, Emilija Stojmenova(2018) Smart Villages: Comprehensive Review of Initiatives and Practices. www.mdpi.com/journal/sustainability. 1-14.
[1] . دانشیار گروه جغرافيا و برنامه ريزي روستايي، دانشگاه پيام نور، تهران، ايران، (ایمیل: Norouzi_1386@yahoo.com).
[2] . Beg
[3] . Viswanadham
[4] . Holmes & Thomas
[5] . Naldi
[6] . Somwanshi
[7] . Javalgao
[8] . Bellows
[9] . Stenson
[11] . Selkäinaho
[12] . Singh & Patel
[13] . Zavratnik
[14] . Atkočiūnienė & Vaznoniene
[15] . Aziiza& Susanto
[16] . Banyuwangi
[17] . Calthrope and Fulton
[18] . Amartya Sen
[19] . Visvizi & Lytras
[20] . Mahatma Gandhi
[21] . Shukla, 2016
[22] . Kolmogorov- Smirnie test
