Manuscript ID : 202010038677 Visit : 17950 Page: 13 - 32

Article Type: Original Research

A model information technology adoption in academic research projects in the filed ICT based on Information Technology Adoption Integrated Modeling (ITAIM)

Subject Areas : General

Shahram Aliyari ¹ , masoud movahedi ² , sirous kazemian ³

1 -
2 -
3 -

Received: 2020-01-20 Accepted : 2020-07-29 Published : 2020-10-03

Keywords: Information Technology, Information Technology Acceptance, Research Projects, ITAIM Model,

Abstract :

Today, the emergence and expansion of technologies that provide the widest possible connection have brought about significant changes in the private life and professional life of individuals. Correct implementation of information technology is the source of economic and cultural development and the promotion of quality of life through the exchange of information and the provision of public and private services. The purpose of this research is to present the model of information technology acceptance in Iranian ICT research centers. Employed experts worked on ICT projects in this research Statistical population. It was provided in one of the university searching centers. And so a convenience and purposeful Nonprobability sampling does (30 person). This paper examines the factors and parameters affecting the acceptance of information technology in ICT projects of the university research centers in the field of information technology. To collect the required data and information, a questionnaire was used & to analyze the data and information obtained from the questionnaires using the Spss 22 and Smart pls3 software. According to the calculations, the factors affecting the acceptance of information technology in university research centers can be divided into four categories: IT related factors, organizational factors, factors related to executive director and individual factors that are related to management (0.497), IT (0.460) and Individual factors (0.457) have an impact on the individual acceptance of information technology respectively and organizational factors (0.469) on the adoption of an IT organization

References:

1. باقری، محمد، (1388)،پذیرش بانکداری اینترنتی در ایران: بسط مدل پذیرش فناوری، فصل‌نامه علوم فناوری اطلاعات، دوره 24، شماره 13، بهار 1388، ص 5-34
2. بدیع، علی، دستجردی، علی(1395)، ارایه یک مدل مفهومی پذیرش فناوری در بانکداری الکترونیکی بر اساس مدل های TRA, TAM. TAMII, TPM همایش بین المللی تجارت و اقتصاد الکترونیکی
3. جهانگیر، غلام؛ دیانی، محمدحسین؛ نو کاریزی، محسن؛ توسعه مدل پذیرش فناوری اطلاعات دیویس(TAM) از طریق سنجش تأثیر باورهای خودکار آمد اعضای خودکارآمدی دانشگاه علوم پزشکی مشهد بر پذیرش سامانه‌های اطلاعاتی، پژوهش‌نامه کتابداری و اطلاع‌رسانی،1394، 5(2)، 319-339
4. حسینی، نگین(1392)، پذیرش و استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی پیوسته لاتین توسط اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های شهر کرمانشاه بر اساس نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوریUTAUT، فصل‌نامه دانش سیاسی، سال هفتم، شماره27
5. حسین پور، جعفر، (1386)، نقش فناوری اطلاعات در تحول ساختار سازمان‌ها، اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 237 از 182 تا 195، خرداد و تیر 1386
6. حق‌شناس، اصغر، دلوی، محمدرضا، شفیعیه، مسعود(1386)؛ نقش سرمایه‌های اجتماعی در توسعه،تدبیر، دی ماه، شماره 188
7. خلعتبری، احمد، (1390)، ارائه یک مدل جدید برای پذیرش سرویس‌های دولت الکترونیک توسط کاربران، پایان‌نامه دانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی، دانشکده مهندسی صنایع، 1390
8. داور پناه، محمدرضا، (1381)، موانع زیر ساختی بهره-گیری از فناوری اطلاعات در کتابخانه های دانشگاهی ایران، کتابداری و اطلاع رسانی، دوره2، شماره 5، صفحه 1 تا 23
9. داوری، علی، (1392)، مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم‌افزار pls، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی
10. درودی، فریبرز، (1389)، برنامه‌ریزی راهبردی فناوری اطلاعات، کتاب ماه علوم و فنون، اردیبهشت 1389، شماره 125 از 20 تا 35
11. رضایی، مسعود، (1388)، نظریه‌های رایج درباره‌ی پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات، پژوهش‌های ارتباطی (پژوهش و سنجش)، دوره 16 ، شماره4، زمستان 1388
12. رستمی، مسلم، (1391)، نقش عوامل موثر بر پذیرش و بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در بین جوانان روستایی بر اساس نظریه نشر نوآوری راجرز- مطالعه موردی: روستاهای اورامانات استان کرمانشاه، کتابداری و اطلاع رسانی، دوره 16، شماره 2، از صفحه 119 تا 138
13. علی یاری، شهرام، (1394)، نقش عوامل فردی و سازمانی و مدیریتی مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان‌های دولتی ایران]، فصل‌نامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، سال هفتم، شماره 30
14. علی یاری، شهرام، (1393)، ارائه مدل پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان‌های دولتی ایران، رساله دکترا، گروه مهندسی صنایع دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه جامع امام حسین (ع)، 1393
15. فهامی، ریحانه، زارع، حسین، (1392)، عوامل موثر بر پذیرش فناوری های جدید در آموزش از راه دور با استفاده از مدل پذیرش فناوری ( مطالعه مورد دانشگاه پیام نور اصفهان)، رهیافتی نو در مدیریت، دوره 4، شماره 1، از 67 تا 79
16. قلی پور، رحمت‌الله، (1383)، تأثیر فناوری اطلاعات بر ساختار سازمانی و نیروی کار، مدریت فرهنگ‌سازمانی، شماره 7 از 127 تا 125
17. کیهان، جواد، محمدمرادی نقده، سارا، (1379)، بررسی عوامل مؤثر بر استفاده و پذیرش فنآوری رایانه توسط معلمان در امر تدریس با استفاده از نقشه های شناختی فازی، پژوهش در نظام های آموزشی، شماره 43 از 233 تا 249
18. کاهویی، مهدی (1392)، عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در محیط بالینی از دیدگاه پرستاران، پياورد سلامت، دوره 7، شماره 4، از صفحه 262 تا صفحه 277
19. مشایخی، علینقی و همکاران، بررسی عوامل کلیدی موثر بر کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان های دولتی ایران: کاربرد روش دلفی، مجله مدرس علوم انسانی، دوره 9، شماره 3، پاییز 1384
20. مانیان، امیر و همکاران، (1386)، استفاده از مدل معادلات ساختاری در ارائه مدلی برای موفقیت برنامه‌ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات، فصلنامه دانش مدیریت دانشگاه تهران، شماره74، 1386، ص 117 تا 138
21. محمدی، علی(1392)، شناسایی و تبیین عوامل مؤثر بر پذیرش نوآوری فناوری اطلاعات در سازمان‌های دولتی با رویکرد معادلات ساختاری، مدریت فناوری اطلاعات، دوره 5، شماره 4، از صفحه 195 تا 218
22. محترمی، امیر، خداداد حسینی، سید حمید، الهی، شعبان (1392)، بررسی عوامل موثر بر فناوری های اطلاعاتی در سازمان ها، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، شماره 3، ص 97 تا ص 122
23. نادری، بنی، محمود و همکاران (1394)، عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در هتل های شهر شیراز، مطالعات مدیریت گردشگری، سال نهم، شماره 29
24.Anderson J. (2007). Social, ethical and legal barriers to e-health. International Journal of Medical Informatics; 76(5): 480-3 25.Akbari, M., & Alipour Pijani, A. (2013). ICT َAdoption: A Case Study of SMEs in Tehran (Iran). The International Journal of Humanities, 20(3), 93-121.
26.Beglaryan, M., Petrosyan, V., & Bunker, E. (2017). Development of a tripolar model of technology acceptance: Hospital-based physicians’ perspective on EHR. International Journal of Medical Informatics, 102, 50-61.
27.Cimperman, M., Brenčič, M. M., & Trkman, P. (2016). Analyzing older users’ home telehealth services acceptance behavior—applying an Extended UTAUT model. International journal of medical informatics, 90, 22-31.
28.Chang, K.M & Cheung, W. (2001). Determianants of intention to use internet/ www.at work: a confirmatory study. Information and management, 39(1), 1-14
29.Chen,C.D; Fan, Y.W &Farn, C.K (2007) Predicting Electronic toll collection service Adoption: An Integration of the technology Acceptance model and theory of planned Behavior. Transportation Research, part c, 15, 300-311
30.Chen, K., & Chan, A. H. S. (2014). Gerontechnology acceptance by elderly Hong Kong Chinese: a senior technology acceptance model (STAM). Ergonomics, 57(5), 635-652.
31.Damanpour, F. (1991). Organizational Innovation: A Meta-analysis of Effects of Determinants and Moderators. Academy of Management Journal, 34 (3), pp. 555-590
32.Dickman Portz, J. et al . (2019) ,Using the Technology Acceptance Model to Explore User Experience, Intent to Use, and Use Behavior of a Patient Portal Among Older Adults With Multiple Chronic Conditions: Descriptive Qualitative Study. Journal of Medical Internet Research. Vol 21. , 1-12
33.Fischer, S. H., David, D., Crotty, B. H., Dierks, M., & Safran, C. (2014). Acceptance and use of health information technology by community-dwelling elders. International journal of medical informatics, 83(9), 624-635.
34.Farzandipour,M. Nadi-Ravandi,S. Gilasi,H. Soleimani.N. (2019). Iranian Health Information Technology Acceptance Model (IHITAM) from Users’ Views. ACTA Inform MED. 27(4): 245-252
35.Heltzol, pual. (2019). IT manager's survival gide: 11 ways to thrive in the years ahead. CIO publisher.
36.Handayani, P. W., Hidayanto, A. N., Pinem, A. A., Hapsari, I. C., Sandhyaduhita, P. I., & Budi, I. (2017). Acceptance model of a Hospital Information System. International journal of medical informatics, 99, 11-28.
37.Hoque, R., & Sorwar, G. (2017). Understanding factors influencing the adoption of mHealth by the elderly: An extension of the UTAUT model. International Journal of Medical Informatics, 101, 75-84.
38.Hsieh, P. J. (2015). Physicians’ acceptance of electronic medical records exchange: An extension of the decomposed TPB model with institutional trust and perceived risk. International journal of medical informatics, 84(1), 1-14.
39.IT Project management and reporting Guidelines, October, (2018). Information technology services university of California office of the president.
40.Jack T. Marchewka. (2015). Information Technology Project Management: Providing Measurable Organizational Value. 5th Edition: Wiley Publishing 41.King, W.R., He, J (2006).” A meta-analysis of the Teachnology acceptance model”. Information & management vol, 43, pp : 740-755
42.Kwon, T.H. & Zumad, R.W. (1987) .Unifying the Fragmented Models of Information systems Implementation. In Boland, J.R. and Hirschheim R. (edition). Critical Issues in information systems Research. New York, Wiley.
43.Koh. Ch. Prybutok, V.R., Ryan. Sh & Ibragimova, B .(2006). The impotance of strategic in an emerging e-government environment. Business Process Management Jornal, 12(1):22-33
44.Kanda.M.J& Ogollah Kennedy, (2013), " Factors influencing adoption and use of information and communication technology at the ethics and anticorruption of Kenya". Journal of Business Administration and Management Sciences Research Vol. 2(11), pp. 224-309
45.Lee, J.D. & Jongsu Lee, J.(2009). E-government adoption in ASEAN: the case of Cambodia Sinawong Sang. Internet Research, 19(5): 517-534
46.Mishra, D., Akman, I., & Mishra, A. (2014). Theory of reasoned action application for green information technology acceptance. Computers in human behavior, 36, 29-40.
46.Oreg S. Personality, (2006) context ,and resistance to organizational change. European Journal of Work andOrganizational Psychology; 15(1): 73-101.
47.Pan, C.C., & Brophy, J. (2003). Students attitude equation modeling inquiry. Jornal of Educational media and Library 41(2), 181-194
48.Rogers, Everettm. ; Chafee, Steven, H. (1983). Communication as an Academic Discipline: A Dialogue. Journal of Communication Vol 33 no 3, pp: 18-30
49.Sun,H.&Zhang, P. (2006).The role of moderating factors in user technology acceptance. Human- Computer studies, 64: 53-78.
50.Schaper, Louise K., and Graham P. Pervan. (2007).” ICT and OTC: Amodel of Information and Communication technology acceptance and utilization by occupational therapists.” International journal of medical informatics 76: s 212-s221.
51.Sindhu Yoga,I. Dyah Permatha Korry. N, Dhian Rani Yulianti.N. (2019). ”Information Technology Adoption on Digital Marketing Communication Channel” International Journal of Social Sciences and Humanities Vol. 3 No. 2. pages: 95~104
52.Tsiknakis M, Kouroubali A. (2009) Organizational factors affecting successful adoption of innovativeeHealth services: A case study employing the FITT framework. International Journal of MedicalInformatics; 78(1): 39-52.
53.Turban .E. , Linder .D., Mclen E., Wetherbe. J., (2002) "Information technology for management " 6 THED , 720 pages
54.Thong, J. Y. L., and Yap, C.S., (1995)." CEO characteristics, organizational characteristics and information technology adoption in the small business. , omega 23(4), 429-442
55.Tung,F.C.Chang S.C. &Chou, C.M.(2008). An Extension of Trust and TAM Model with IDT in the Adoption of the electronic logistics information system in HIS in the medical Industry. In.J. Medical informatics, 77. 324-335
56.Venketash, V. and Davis, F.D. (2006). A theoretical extension of the technology acceptance model: four longitudinal field studies. Management science, 46(2), 186-204
57.Venkatesh, V. Bala. H., (2008), " technology acceptance model3 and research agenda on interventions". Decision Science Volume 39, Number2

Full-Text:

فصلنامه علمي- پژوهشي

فناوري اطلاعات و ارتباطات ایران

سال یازدهم، شماره‌هاي 41 و 42، پاییز و زمستان1398

صص: 13-32

$E:\E Drive\logo\iicta Logo0.JPG$

ارائه مدل پذیرش فناوری اطلاعات در پروژه‌های تحقیقاتی دانشگاهی حوزه ICT بر اساس مدل پذیرش فناوری ITAIM

*شهرام علی یاری **مسعود موحدی ***سیروس کاظمیان

*استادیار گروه مهندسی صنایع دانشگاه جامع امام حسین (ع)

** دانشیار گروه مهندسی صنایع دانشگاه جامع امام حسین (ع)

*** کارشناسی ارشد مهندسی صنایع دانشگاه جامع امام حسین (ع)

تاریخ دریافت: 30/10/1398 تاریخ پذیرش: 08/05/1399

چکیده

امروزه ظهور و گسترش فناوریهایی که امکان ارتباط هر چه گسترده‌تر را فراهم کردهاند، تغییرات قابل‌ملاحظه‌ای را در هم زندگی خصوصی و هم زندگی حرفهای افراد به وجود آورده‌ است. اجرای صحیح فناوری اطلاعات منشأ توسعه اقتصادی و فرهنگی و ارتقای کیفیت زندگی از طریق تبادل اطلاعات و ارائه خدمات عمومی و خصوصی است. هدف از این پژوهش ارائه مدل پذیرش فناوری اطلاعات در پروژه‌های فناوری اطلاعات مراکز تحقیقاتی ICT دانشگاهی ایران می‌باشد. در این مقاله به بررسی عوامل و پارامترهای مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در پروژههای ICT مراکز تحقیقاتی دانشگاهی حوزه فناوری اطلاعات پرداخته‌شده است. برای جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات موردنیاز از پرسشنامه‌ استاندارد مرتبط استفاده‌ شده است. جامعه آماری مورد نظر خبرگان شاغل در پروژه حوزه ICT مرکز تحقیقاتی دانشگاه بوده است که به دلیل انتخاب پروژه خاص در حوزه مذکور، نمونه برداری غیراحتمالی در دسترس (30نفر) انجام شده است. تجزیه و تحلیل داده نیز با استفاده از نرم‌افزارهای Spss 22 و Smart pls3 انجام شد. باتوجه به محاسبات انجام‌شده، می‌توان عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در مراکز تحقیقاتی دانشگاهی را به چهار دسته شامل عوامل مرتبط با فناوری اطلاعات، عوامل سازمانی، عوامل مرتبط با مدیر عالی اجرایی و عوامل فردی تقسیم نمود. نتایج تحقیق نشان می دهد، به ترتیب عوامل مدیریتی ( به میزان 497/0)، عوامل مرتبط با فناوری اطلاعات (به میزان 460/0 ) و عوامل فردی ( به میزان457/0) بر پذیرش فردی فناوری اطلاعات و عوامل سازمانی ( به میزان 469/0) و عوامل فردی ( به میزان 459/0) تاثیرگذاری قابل توجهی بر پذیرش سازمانی فناوری اطلاعات دارند.

واژه‌های کلیدی: فناوری اطلاعات، پذیرش فناوری اطلاعات، پروژه‌های تحقیقاتی، مدل ITAIM

نویسنده عهدهدار مکاتبات: شهرام علییاری aliyari358@yahoo.com

1- مقدمه

امروزه ظهور و گسترش فناوریهایی که امکان ارتباط هر چه گسترده‌تر را فراهم کردهاند، تغییرات قابل‌ملاحظه‌ای را در هم زندگی خصوصی و هم زندگی حرفهای افراد به وجود آورده‌ است [4]. درواقع فناوری اطلاعات و ارتباطات با تسهیل و گسترش مبادله اطلاعات و کاهش هزینه‌های دادوستد به‌عنوان سازوکاری در جهت افزایش بهره‌وری، کارایی، رقابت انگیزشی و رشد در همه حیطه‌های فعالیت بشری مطرح است. اجرای صحیح فناوری اطلاعات منشأ توسعه اقتصادی و فرهنگی و ارتقای کیفیت زندگی از طریق تبادل اطلاعات و ارائه خدمات عمومی و خصوصی است [6]. یکی از مواردی که جوامع از دیرباز با آن مواجه بودهاند ظهور پدیدههای جدید و بحث تغییر و تحولاتی که وقوع آن تأثیر بسزایی در عملکرد آن جامعه و سازمان داشته و توجه و عدم توجه و واکنش مناسب نسبت به این تغییرات، تأثیر بسیار مهمی در موفقیت و شکست این پدیدهها داشته است [7]. مزایای بالقوه این فناوری زمانی قابل حصول است که در بین تمام بخشهای جامعه توسعه و گسترش یابد. از زمان ظهور فناوری اطلاعات محققان از دیدگاههای متفاوتی به بررسی آثار و تبعات استفاده از این فناوری پرداخته‌اند. با افزایش سرمایه‌گذاری در فناوریهای جدید مطالعه پذیرش این فناوریها بسیار موردتوجه قرارگرفته است [11]. در عصر حاضر فناوری اطلاعات راهبرد جدیدی است که تمام ابعاد سازمان‌ها را تحت تأثیر قرار داده است به‌گونه‌ای که تصور سازمان بدون فناوری اطلاعات و همگام بودن با فناوری‌های نوین غیرممکن به نظر می‌رسد [21]. تحقیقات نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین دلایل تمایز سازمان‌ها از یکدیگر، درجه به‌کارگیری فناوری اطلاعات توسط آن‌ها در فعالیت‌های سازمانی است. به‌این‌ترتیب سازمان‌هایی که از فناوری اطلاعات به‌طور گسترده و بهینه استفاده کرده‌اند، دارای مزیت رقابتی پایدار هستند. بااین‌وجود پروژه‌های فناوری اطلاعات در بیشتر موارد موفق نبوده‌اند، تقریباً نزدیک به 70% از پروژه‌های پیاده‌سازی فناوری اطلاعات با شکست مواجه شده‌اند [20]. آمارها نشان میدهد که درصد کمی از پروژههای فناوری اطلاعات با موفقیت اجرا میشوند. مطالعات گروه استندیش در سال 2014، نشان می‌دهد که حدود 31.1 % از پروژه‌ها قبل از به اتمام رسیدن به‌طور کامل منحل می‌شوند و 52.7 % از آن‌ها در گروه پروژه‌های چالشی قرار می‌گیرند و از محدوده زمانی و بودجه تعیین‌شده، فراتر می‌روند و هزینه‌ای برابر با 189 % بیشتر از برآورد اصلی خود خواهند داشت و اما در مقابل، به‌طور متوسط تنها حدود 16.2 % از پروژه‌های نرم‌افزاری در زمان و بودجه از پیش تعیین‌شده به اتمام رسیده‌اند [40]. تحقیقات اخیر نیز کماکان نشان می دهد که شرکت های فعال در حوزه IT سالانه در حدود 50 درصد مواقع از منظر هزینه کیفیتف زمان اجرا و اثربخشی، باشکست مواجه شده اند در تحقیقی دیگر نیز از 126 پروژه بررسی شده 55 درصد آنها موفق نبوده اند در صورتیکه در سنوات قبل این عدد به حدود 35 درصد بوده است ( گزارش خطوط راهنما مدیریت پروژه 2018) شایان ذکر است عوامل مختلفی در موفقیت و شکست پروژه های حوزه ICT تاثیرگذار هستند [35]. عدم توجه به عواملی نظیر عوامل فنی، انسانی، اقتصادی، فرهنگی و مدیریتی باعث شکست یا توقف پروژه‌ها و تحمل هزینه‌های هنگفت می‌شود [24]. هدف این تحقیق ارائه مدلی برای پذیرش فناوری اطلاعات با محوریت پروژههای فناوری اطلاعات مراکز تحقیقاتی ICT دانشگاهی ( مطالعه موردی یک مرکز تحقیقاتی دانشگاهی در حوزه مذکور) و همچنین شناسایی عوامل موثربر پذیرش فناوری اطلاعات در این مراکز می‌باشد. مدل پایه این تحقیق مدل ITAIM

¹ است که برای موضوع تحقیق بومی سازی شده است. لازم به ذکر است مدل ITAIM یک مدل جامع فردی و سازمانی برای پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان های دولتی ایران
می باشد [14] ابعاد مدل مناسب برای پذیرش فناوری اطلاعات در مراکز تحقیقاتی حوزه فناوری اطلاعات دانشگاهی چیست؟

2- تعاریف فناوری اطلاعات

انجمن فناوری امریکا²، فناوری اطلاعات را مطالعه، طراحی، گسترش و توسعه، اجرا، پشتیبانی و مدیریت دستگاه‌های اطلاعاتی رایانه‌ای (کاربردهای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری) تعریف نموده است. مطابق این تعریف فناوری اطلاعات به جنبه‌های مرتبط با فناوری یک سیستم اطلاعاتی اشاره دارد و شامل سخت‌افزار، بانک اطلاعاتی، شبکه‌های نرم‌افزاری و دیگر ابزارها می‌باشد. در این تعریف فناوری اطلاعات می‌تواند به‌عنوان یک زیرسیستم اطلاعاتی در نظر گرفته شود که قابلیت مطالعه، طراحی، گسترش و توسعه را خواهد داشت [16]. محور فناوری اطلاعات رایانه و ارتباط از راه دور است. رایانه اساس کار پردازش و انباشت اطلاعات را انجام می‌دهد و ارتباط راه دور امکان پخش و توزیع اطلاعات را در سطح وسیعی فراهم می‌آورد [8]. همچنین فناوری اطلاعات شامل مطالعه، طراحی و توسعه، اجرا، حمایت یا مدیریت نظام‌های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه و به‌طور خاص کاربردهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری رایانه است [10]. تعاریف متعددی از فناوری اطلاعات توسط خبرگان و محققان این حوزه ارائه‌شده است که برخی از این تعاریف به شرح زیر می‌باشند:

فناوری اطلاعات عبارت است از گردآوری، سازمان‌دهی، ذخیره و نشر اطلاعات اعم از صوت، تصویر، متن یا عدد که با استفاده از ابزار رایانه و مخابرات صورت می‌پذیرد [5].

فناوری اطلاعات به ابزارها و روش‌هایی گفته می‌شود که اطلاعات را در شکل‌های مختلف جمع‌آوری، ذخیره، بازیابی، پردازش، تحلیل و توزیع می‌کند [21].

فناوری اطلاعات معادل عناصر فناورانه از سامانه‌های اطلاعاتی به‌کارگیری شده برای جمع‌آوری، پردازش، تحلیل و انتشار اطلاعات برای هدف خاص تلقی می‌شود. فناوری اطلاعات وسیله‌ای برای بهبود کارایی و اثربخشی عملیاتی بوده و فرآیندهای راهبردی و راه کنشی در سازمان‌ها را دربرمی گیرید [13].

فناوری اطلاعات واژه‌ای کلی است از سخت‌افزار، نرم‌افزار و فکر افزار که گردش و بهره‌برداری از اطلاعات را امکان‌پذیر می‌سازد [28].

3- پذیرش فناوری اطلاعات

در ادبیات موضوع، پذیرش فناوری اطلاعات با دو کلمه ''Adoption'' و ''Acceptance'' آمده است. در فرهنگ لغت انگلیسی ''Adoption'' به معنی تصمیم برای شروع استفاده از ایده، طرح یا یک اسم و ''Acceptance'' به معنی عمل موافقت یا اثبات و تأیید ایده، طرح و ... است [14].
علی یاری در تعریفی جدید اذعان می دارد پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان‌ها فرآیندی چند مرحله‌ای است که از قبل پیاده‌سازی فناوری اطلاعات شروع می‌شود و پس از تصمیم پذیرش و انتشار در سازمان، تا پس از پیاده‌سازی آن ادامه دارد و در نهایت بعد از پیاده‌سازی و نفوذ در سازمان، مورد پذیرش واقعی و استفاده کامل کاربران به عنوان ابزاری برای انجام فعالیت‌های جاری سازمان قرار می‌گیرد.کارتر در سال 1999 در تعریف پذیرش فناوری بیان می‌دارد که وقتی یک محصول یا سرویس به‌وسیله‌ی یک شرکت عرضه می‌شود لازم است که مشتری به خرید آن محصول متقاعد گردد و این تحریک نمودن مشتریان به‌وسیله تولیدکنندگان یا فراهم آوردگان سرویس، توسط فرآیند پیچیده‌ای که وقتی از آن بر خصوصیات و رفتارهای مشتریان صورت می‌پذیرد، این‌یک جریان ذهنی در رابطه با یک فرد است که از اولین شنود فرد درباره نوآوری توسط فرد پذیرش نام‌گرفته است. کارتر در سال 2003 تعریف جدیدی ارائه داده که پذیرش یک تصمیم منحصربه‌فرد است که یک مصرف‌کننده عادی در رابطه با استفاده از محصول می‌گیرد. راجرز و شومیکر تصمیم در به‌کارگیری ایده‌ی جدیدی همچون فناوری اطلاعات را به‌عنوان بهترین اقدام یا عمل پذیرش می‌گویند، پذیرش زمانی اتفاق می‌افتد که یک فرد ایده‌ی جدیدی را بپذیرد و در عمل به کار گیرد [28]. پذیرش فناوری اطلاعات به مفهوم قبول و به‌کارگیری یا استفاده از فناوری اطلاعات می‌باشد. به‌عبارت‌دیگر درک عواملی که موجب پذیرش یک فناوری (فناوری اطلاعات) می‌شود و یا ایجاد شرایطی که تحت آن فناوری اطلاعات، موردپذیرش قرار می‌گیرد، پذیرش فناوری اطلاعات اطلاق می‌شود [41] پذیرش فناوری اطلاعات عبارت است از رضایت قابل‌شرح و اثبات به کار بردن سامانه‌های ارتباطی ازنظر وظایفی که برای پشتیبانی آن‌ها طراحی‌شده‌اند [43]. پذیرش پدیده‌ای چندبعدی است و مجموعه‌ای وسیع از متغیرهای مهم مانند ادراک‌ها، اعتقادها، نگرش‌ها و ویژگی‌های افراد و نیز میزان درگیری آنان با فناوری اطلاعات را شامل می‌شود [28]، به‌بیان‌دیگر پذیرش فناوری میزان احساسی است که افراد به‌صورت اختیاری در قصد استفاده از فناوری‌های خاص رادارند، ازاین‌رو پذیرش یا عدم پذیرش عاملی ضروری و تعیین‌کننده است و درک، شناسایی و ارزیابی عوامل مؤثر بر آن در حکم هدف اساسی باید در پژوهش‌ها موردتوجه قرار گیرد [3]. نکته حایز اهمیت در بررسی ادبیات پذیرش فناوری اطلاعات و دقت در نحوه به کارگیری کلمات Adoption و Acceptance این است که کلمه Adoption در پذیرش فناوری اطلاعات سازمانی و Acceptance در پذیرش فناوری اطلاعات فردی مورد استفاده قرار می گیرد [13].

4- مبانی نظری

مدل‌های پذیرش فناوری اطلاعات

در دو دهه گذشته، نظریه‌ها و مدل‌های مختلفی در زمینه پذیرش فناوری، پیشنهاد، آزمون و اصلاح شده‌اند. این مدل‌ها به شناخت ما از عوامل موثر در پذیرش فناوری از سوی کاربران و روابط بین آنها کمک می‌کنند [41]. در جدول (1) مدل‌های پذیرش فناوری اطلاعات و عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات بر اساس این مدل‌ها شرح داده‌شده است.

[1] 1.Information technology Adoption Integrated Modeling

[2] .ITAA

جدول 1: مدلهای پذیرش فناوری اطلاعات

عوامل

محقق / سال انتشار

عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات

نظریه عمل مستدل

فیشبن و اجزن (1975)

عقاید و سنجش‌ها، نگرش‌ها ، عقاید هنجاری و پیروی از انگیزش، هنجارهای ذهنی

اشاعه نوآوری

راجرز (1983)

مزیت نسبی، پیچیدگی، آزمون‌پذیری، قابلیت رؤیت پذیری، سازگاری

نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده

اجزن (1985)

باورهای رفتاری و ارزیابی نتایج، باورهای رفتاری و انگیزه تبعیت، باورهای کنترلی، نگرش، هنجارهای ذهنی، کنترل رفتاری درک شده

نظریه تناسب وظیفه - فناوری

گودهیو (1988)

تجربه کار با فناوری، خصایص وظیفه، کاربردهای فناوری، ارزشیابی کاربر، عملکرد

مدل پذیرش فناوری

دیویس (1989)

سودمندی ادراکی و سهولت ادراکی

نظریه استفاده از رایانه شخصی

تامپسون و همکاران (1991)

عادت، تمایلات، شرایط تسهیل گر، احساس، عوامل اجتماعی، نتایج قابل‌انتظار

مدل انگیزشی

دیویس (1992)

انگیزه درونی، انگیزه بیرونی، سبک احساس

نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده توزیع‌شده

تیلور و تاد (1995)

سازگاری، ادراک سودمندی، سهولت استفاده، نفوذ همکاران، نفوذ مافوق‌ها، خودکارآمدی، منبع تسهیل گر شرایط، فناوری تسهیل گر شرایط

مدل تلفیقی پذیرش فناوری و نظریه تناسب وظیفه- فناوری

دیشاو و استرانگ

(1999)

خصایص وظیفه، تناسب وظیفه فناوری، تجربه کار با فناوری، کارکردهای فناوری، درک سودمندی، درک سهولت استفاده،

مدل TAM 2

ونکاتش و دیویس (2000)

اختیاری بودن، تجربه، هنجار ذهنی، تصویر ذهنی، ارتباط شغلی، کیفیت خروجی، قابلیت رؤیت پذیری

مدل تلفیقی پذیرش و کاربرد فناوری

وانکاتش و همکاران

جنسیت، سن، تجربه، اختیاری بودن، تسهیل شرایط، نفوذ اجتماعی، پیش‌بینی تلاش، پیش‌بینی عملکرد

مدل TAM 3

ونکاتش و همکاران (2008)

هنجار ذهنی، تصویر ذهنی، ارتباط شغلی، کیفیت خروجی، نتایج قابل‌مشاهده، خودکارامدی کامپیوتر، درک از کنترل بیرونی، اضطراب ناشی از کامپیوتر، تجربه، داوطلب بودن

مدل تلفیقی پذیرش و کاربرد فناوری2

ونکاتش و همکاران

(2012)

جنسیت، سن، تجربه، عملکرد مورد انتظار، تلاش موردنظر، اثر اجتماعی، شرایط تسهیل‌کننده، انگیزه لذت‌بخش، هزینه، عادت

مدل پذیرش فناوری برای سالمندان STAM

چن (2014)

خودکارآمدی تکنولوژی، اضطراب تکنولوژی، شرایط تسهیل گر، شرایط سلامت شخصی، توانایی شناختی، روابط اجتماعی، نگرش به زندگی و رضایت، عملکرد فیزیکی

مدل ITAIM

علی یاری (1393)

عوامل مرتبط با فناوری اطلاعات، عوامل سازمانی، عوامل محیطی، عوامل مرتبط با مدیر عالی اجرایی و عوامل سازمانی

تحقیقات گذشته عوامل موثر متفاوتی را در پذیرش فناوری اطلاعات ارائه نموده‌اند [34]. این عوامل در دسته‌بندی‌های مختلفی از ادبیات سیستم‌های اطلاعاتی گروه‌بندی شده‌اند. برای مثال [42] پنج دسته‌بندی تاثیرگذار در انتشار IT شامل فناوری، سازمان، محیط، وظیفه و ویژگی کاربر را معرفی کرده‌اند. دسته‌بندی [46] نیز شامل ویژگی‌های نوآوری، سازمان، محیط و ویژگی‌های مدیر عالی اجرایی بوده است. در ادبیات فناوری اطلاعات چهار دسته‌بندی عمده برای مولفه‌های تاثیرگذار معرفی شده‌اند که عبارتند از فناوری، سازمانی، محیطی و فردی. [42] عوامل مذکور را به صورت داخلی (سازمانی)، خارجی (محیطی) و فناوری دسته‌بندی کرده‌اند. در میان ویژگی‌های افراد، ویژگی‌های رهبر سازمان یا مدیر عالی اجرایی به عنوان یکی از پیش‌بینی کننده‌ها در فرآیند نوآوری در سازمان پیشنهاد شده است [38]. بر اساس بررسی مدل‌های پذیرش فناوری ( جدول1) و بررسی پژوهشهای مرتبط با پذیرش فناوری اطلاعات می‌توان عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات را به پنج دسته تقسیم نمود که در جدول (2) نمایش داده‌شده‌اند.

جدول 2: عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات

عوامل	سازه‌ها
عوامل فناورانه	سازگاری، پیچیدگی، مزیت نسبی، آزمون‌پذیری، مشاهده‌پذیری، وسعت به‌کارگیری فناوری اطلاعات، خودکارآمدی رایانه
عوامل فردی	سن، تحصیلات، تجربه، مهارت، تلاش، هنجارهای ذهنی، تصویر ذهنی، توانایی شخصی، نگرش، باورها، برداشت ذهنی از آسانی استفاده، برداشت ذهنی از مفید بودن، عادت، تمایلات
عوامل سازمانی	اندازه سازمان، عمر سازمان، تمرکز، رسمیت، ساختار سازمانی، فرهنگ‌سازمانی، حمایت و پشتیبانی سازمانی، آموزش کارکنان، تخصیص مناسب منابع به فناوری اطلاعات، جوسازمانی، همکاری درون‌سازمانی و توانمندسازی کارکنان
عوامل مدیریتی	آگاهی مدیریت ارشد نسبت به فناوری اطلاعات، حمایت و پشتیبانی مدیریت، درگیر بودن مدیر در پروژه‌های فناوری اطلاعات، گرایش مدیران به نوآوری و ریسک‌پذیر بودن مدیران
عوامل محیطی	سیاست‌های دولت، زیرساخت‌های ملی فناوری، قوانین و مقررات

5- پیشینه پژوهش

یقیناً محققان مختلفی موضوع پذیرش فناوری اطلاعات را در محیطهای متفاوت با استفاده از مدلهای مربوط به این حوزه موردبررسی قرار دادهاند که ازجمله این تحقیقات می‌توان به این موارد اشاره نمود؛ [1] در پژوهش خود با عنوان «پذیرش بانکداری اینترنتی در ایران: بسط مدل پذیرش» بیان می‌کند که درک سودمندی و سهولت استفاده از مهم‌ترین عوامل در پذیرش فناوری‌های جدید در حوزه سیستم‌های اطلاعاتی است. بااین‌حال این دو عامل به‌تنهایی نمی‌توانند رفتار کاربران را در محیط‌های نوظهور مانند بانکداری اینترنتی توصیف کنند، وی در پژوهش خود دو سازه برداشت ذهنی از توانایی‌های شخصی و اعتماد را به مدل پذیرش فناوری افزوده است. [7] در پایان‌نامه خود با عنوان «ارائه یک مدل جدید برای پذیرش سرویس‌های دولت الکترونیک توسط کاربران» بیان می‌کند که يكي از بزرگ‌ترین چالش‌ها در این خصوص پذيرش سرویس‌های دولت الكترونيك توسط كاربران است. عوامل مطرح‌شده در این تحقیق به سه گروه فردي، سازماني و اجتماعي تقسیم‌شده‌اند. [12] در پژوهش خود تحت عنوان « پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات: مطالعه موردی شرکت‌های کوچک و متوسط تهران»، عوامل مؤثر بر پذیرش از سوی این شرکت‌ها را در دسته‌های عوامل داخلی، عوامل خارجی و مشخصات فناوری اطلاعات و ارتباطات معرفی می‌کند. در همین راستا موانع پذیرش نیز مشتمل بر حمایت مدیریتی ضعیف، فقدان مهارت‌های لازم، چشم‌انداز استراتژیک ضعیف با توجه به فناوری اطلاعات، محیط‌زیست نوآورانه ضعیف و منابع ناکافی مالی (عوامل داخلی) و همچنین حمایت ضعیف دولتی،پذیرش فرهنگی کم و درنهایت درک پایین سودمندی و سازگاری کم (عوامل خارجی) ازجمله عواملی هستند که مانع از پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباط در این شرکت‌ها می‌باشند. [12] نقش عوامل مؤثر بر پذیرش و به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در بین جوانان روستایی بر اساس نظریه نشر نوآوری راجرز موردبررسی قرار داده است و نتایج به‌دست‌آمده بیانگر آن است که متغیرهای مفید بودن، سهولت استفاده و نوع شغل در میزان پذیرش فناوری‌های اطلاعاتی تأثیر داشته و سازگاری فناوری اطلاعاتی و ارتباطات و میزان تحصیلات در پذیرش آن تأثیر ندارد. همچنین بین متغیرهای میزان آموزش، بهره‌مندی از کانال‌های ارتباطی و به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات، ارتباط معناداری ندارد. [18] عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در محیط بالینی از دیدگاه پرستاران را موردبررسی قرار داده و بیان می‌کند که بیشتر پرستاران سیستم اطلاعاتی بالینی را در کار روزانه خود پذیرفته‌اند و ملاحظات متعددی در حیطه‌های فنی و فردی را مدنظر قرار میدهند. [22]، در تحقیقی با عنوان «بررسی عوامل موثر بر پذیرش فناوری های اطلاعاتی در سازمانها» به تاثیر عواملی نظیر ادراک مدیران از منافع و چالش های فناوری اطلاعات، اندازه سازمان، ثبات مدیریت و آمادگی تامین کنندگان سازمان بر پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان اشاره نموده اند. [14] در پژوهش خود با عنوان «مطالعه عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در صنایع کوچک و بزرگ» بیان می‌کند که متغیرهای مدل به‌غیراز رابطه میان سهولت درک شده بر نگرش به استفاده از فناوری از اطلاعات در صنایع کوچک و متوسط دارای تأثیر مثبت و معنادار می‌باشد. [13] در پژوهش خود با عنوان «عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان‌های دولتی» عوامل مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان‌های دولتی ایران با در نظر گرفتن ویژگی‌های سازمان‌های دولتی ایران را موردبررسی قرار داده است. بر اساس یافته‌های این پژوهش پنج دسته عوامل شامل عوامل مرتبط با فناوری اطلاعات،

عوامل سازمانی، عوامل محیطی، عوامل مرتبط با مدیر عالی اجرایی و عوامل فردی را بر پذیرش فناوری در سازمان‌های دولتی ایران را مؤثر می‌داند. [17] نیز در تحقیق خود با عنوان «بررسی عوامل موثر بر پذیرش فن آوری رایانه توسط معلمان» ضمن بررسی موضوع با استفاده از نقشه های شناختی فازی به این نتیجه می رسد که استفاده معلملن از فن آوری رایانه بیشترین مرکزیت دارد. همچنین آموزش معلمان در زمینه رایانه، مهارت رایانه معلمان، استفاده از رایانه در تدریس و سودمندی رایانه در تدریس، در امر تدریس بیشترین تاثیرگذاری داشته است.

پژوهش‌ها و مدل‌های فراوانی درزمینه پذیرش و استفاده از فناوری اطلاعات در خارج از کشور انجام‌شده است. اما یکی از پرکاربردترین مدل‌ها در حوزه پذیرش فناوری‌های جدید، مدل پذیرش فناوری(TAM) است که توسط دیویس است که در سال 1985 بر مبنای نظریه عمل مستدل در رساله دکتری خود در دانشگاه «ام ای تی» معرفی‌ نموده است. این مدل هم برای پیش‌بینی و هم برای توضیح رفتار کاربران مفید بوده و مدلی در سطح عوامل فردی است. لوییس شاپر¹(2007) در پژوهشی تحت عنوان" مدل پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات و استفاده‌ی از آن توسط کادر درمانی" که در بیمارستان‌های استرالیا انجام‌شده است نشان داده که عوامل مرتبط با زمینه‌های فناوری اطلاعات(انتظار عملکرد، انتظار تلاش) و زمینه‌های فردی(اضطراب کامپیوتر، خودکارامدی، نگرش) و زمینه های اجرایی(نفوذ اجتماعی، سازگاری، شرایط تسهیل گر سازمانی) بر پذیرش و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات تأثیر بسزایی دارند. [34] از مدل TAM برای پذیرش یک فناوری اطلاعات در حوزه سلامت در ایران استفاده کرده اند. همچنین [32] ، مدل پذیرش فناوری را به منظور بررسی پذیرش بسترهای اینترنتی بیمارستانی در بهیود سلامت افراد بزرگسال مورد استفاده قرقار داده اند. مشارکت کنندگان در استفاده از پورتال طراحی شده، به کاهش وقت و هزینه در صورت پذیرش و استفاده از آن اشاره کرده اند. [29] موضوع پذیرش فناوری‌های سیستم‌های مبتنی بر اینترنت را در سازمان‌های کارمندیابی امریکا موردمطالعه قرار داده است و سه عامل درک شخصی افراد از فناوری، محرک‌ها و موانع فناوری را بر پذیرش فناوری مؤثر دانسته است. یافته‌های مطالعه [29] برای بررسی پذیرش فناوری سیستم‌های پشتیبان تصمیم توسط پزشکان با استفاده از نظریه تلفیق پذیرش و کاربرد فناوری ، نشان دادند که هر دو متغیر انتظارات مربوط به عملکرد و انتظارات مربوط به تلاش بر قصد استفاده از فناوری تأثیر معناداری دارند. هم‌چنین رابطه اثر اجتماعی با قصد استفاده و رابطه شرایط تسهیل‌کننده با رفتار استفاده تأییدشده است.

[33] در پژوهش خود با عنوان « نظریه عمل منطقی برنامه برای پذیرش فناوری اطلاعات سبز» نشان می‌دهد که عوامل خارجی مانند باورهای فرد، پاسخ‌دهندگان و سطح آگاهی از تأثیر قابل‌توجهی در نگرش نسبت به فناوری اطلاعات سبز برخوردار است. [30] در پژوهش خود با عنوان « پذیرش فناوری توسط سالمندان هنگ‌کنگی: مدل پذیرش فناوری سالمندان STAM» بیان می‌کند برای افراد سالمند هنگ‌کنگی ویژگی‌های فردی مانند سن، جنسیت، آموزش، خودکارامدی و اضطراب، سلامت و توانایی و همچنین شرایط تسهیل گر به‌طور مستقیم بر شرایط تسهیل گر تأثیر دارند و به‌طورکلی نتایج به‌دست‌آمده نشان داده که مدل STAM از طرف سالمندان هنگ‌کنگی به‌شدت حمایت می‌شود. [33] در پژوهشی با عنوان «عوامل تعیین‌کننده برای کادر درمانی در "پذیرش فناوری‌های جدید برای توان‌بخشی" استفاده از مدل یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری UTAUT» نشان می‌دهد که انتظار تلاش و سازه نفوذ اجتماعی از اهمیت چندانی برخوردار نبودند و درعین‌حال قصد رفتاری و شرایط تسهیل‌کننده و یا حمایت نهادی با استفاده صحیح از فناوری‌های نوین در توان‌بخشی مرتبط است. [40] در پژوهش خود با عنوان « پزشکان، پذیرش تبادل الکترونیکی پزشکی: توسعه مدل TPB با اعتماد نهادی و ریسک درک شده» نشان می‌دهد که پنج عامل زیر نقش بسیار مهمی بر قصد استفاده پزشکان تایوانی برای استفاده از سیستم‌های تبادل اطلاعات(EMR) دارند: نگرش، محرک‌های ذهنی، کنترل رفتاری درک شده، اعتماد نهادی و خطر درک شده. [33] در پژوهشی با عنوان « پذیرش و استفاده از فناوریهای اطلاعاتی حوزه سلامت به‌وسیله جامعه بزرگ سالمندان» بیان می‌کند که برای سالمندان موانع بسیاری برای پذیرش و استفاده از فناوری اطلاعات سلامت ازجمله مسائل مربوط به آشنایی، تمایل به درخواست کمک، اعتماد فناوری، حریم خصوصی و چالش‌های طراحی مواجه هستند.

[27] در پژوهش خود با عنوان « تجزیه‌وتحلیل رفتار کاربران مسن، پذیرش سیستم‌های فناوری سلامت خانگی(HTS) با استفاده از توسعه مدل UTAUT» نشان می‌دهد که انتظار عملکرد، انتظار پیشرفت، شرایط تسهیل‌کننده، سودآوری درک شده، و امنیت درک شده تأثیر مستقیم بر روی قصد رفتاری برای استفاده از HTS داشته است. علاوه بر این تأثیر نظرات پزشکان و نفوذ اجتماعی نقش مهمی در بین افراد سالمند برای پذیرش این فناوری داشته است. [27] در پژوهشی تحت عنوان « مدل پذیرش یک سیستم اطلاعاتی بیمارستانی» بیان می‌کند که عوامل غیر فناوری مانند ویژگی‌های انسانی( یعنی سازگاری، امید به امنیت اطلاعات و خودکارآمدی) و ویژگی‌های سازمانی( یعنی حمایت مدیریت، تسهیل شرایط و مشارکت کاربران) و سهولت استفاده و مزایا فناوری نقش قابل‌توجهی در پذیرش و استفاده این فناوری رادارند.

[37] در پژوهشی تحت عنوان « درک عوامل مؤثر بر پذیرش mhealth (موبایل سلامت) در بین سالمندان : توسعه مدل UTAUT» بیان می‌کند که انتظار عملکرد، امید به تلاش، نفوذ اجتماعی، اضطراب تکنولوژی و مقاومت در برابر تغییر تأثیر قابل‌توجهی در قصد رفتاری کاربران برای اتخاذ خدمات بهداشتی و درمانی دارند. [26] در پژوهش خود با عنوان «توسعه مدل سه‌گانه پذیرش فناوری: پزشکان بیمارستان، چشم‌انداز مبتنی بر EHR» نشان می‌دهد که قصد استفاده از تکنولوژی جدید، سودمندی جمعی پیش‌بینی‌شده، نوآوری شخصی، سودمندی درک شده، سهولت استفاده درک شده، نفوذ بیمار، تغییر سازمانی، روابط حرفه‌ای، نظارت اداری، پشتیبانی سازمانی و مقاومت در برابر تغییر و اضطراب رایانه‌ای عوامل مهم بر پذیرش فناوری اطلاعات از سوی کاربران هستند. [34] به پذیرش فناوری در بازاریابی دیجیتال پرداخته اند.این تحقیق به منظور بررسی پذیرش وب سایت و رسانه های اجتماعی در شرکت های متتوسط و کوچک بالی انجام شده است. این تحقیق نشان می دهد که عملکرد بازاریابان و تجارت شرکت های کوچک و متوسط پس از آشنایی با کانالهای بازریابی و تبلیغاتی دیجیتال، بهبود قابل توجهی یافته است. [32] در مقاله خود به بررسی ادبیات موضوع پذیرش مدل های فناوری اطلاعات و پذیرش نوآوری می پردازد. این مقاله ضمن بروز کردن مدلهای پذیرش فناوری اطلاعات به برجسته کردن فاکتورهای موثر در پذیرش فناوریهای جدید پرداخته است.

6- مدل ITAIM[14]

مدل ITAIM، ترکیبی تعاملی از مدل‌های پذیرش سطح فردی و مدل‌های پذیرش در سطح سازمانی می‌باشد. این مدل از ویژگی‌های مدل‌های پایه مانند TOE,DOE,TPB,TRA,TAM بهره گرفته و با توجه به ویژگی‌های سازمان‌های دولتی ایران و در نظر گرفتن سطوح پذیرش فردی و سازمانی ارائه گردیده است. مدل ITAIMشامل پنج سازه (عوامل فناوری اطلاعات، عوامل سازمانی، عوامل مدیر عالی اجرایی، عوامل محیطی و عوامل فردی) که به‌عنوان متغیرهای مکنون نیز نام‌برده می‌شوند و متغیرهای وابسته شامل پذیرش فردی و سازمانی می‌باشد. بر اساس مدل ITAIM، پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان‌ها فرآیندی چندمرحله‌ای است که قبل از پیاده‌سازی فناوری اطلاعات شروع می‌شود و پس از تصمیم پذیرش و استفاده در سازمان تا پس از پیاده‌سازی آن ادامه دارد و درنهایت بعد از پیاده‌سازی و نفوذ در سازمان موردپذیرش واقعی و استفاده‌ی کامل کاربران به‌عنوان ابزاری برای انجام فعالیت‌های جاری سازمان موردتوجه قرار می‌گیرد.

همان‌طور که بیان شد مدل ITAIM (شکل 1) شامل پنج متغیر مکنون مستقل ( عوامل مرتبط با فناوری اطلاعات، عوامل سازمانی، عوامل محیطی، عوامل مرتبط با مدیر عالی اجرایی و عوامل فردی) و دو متغیر وابسته (پذیرش فردی و پذیرش سازمانی) می‌باشد.

[1] 1.louise.k.schaper

$C:\Users\sirous\Desktop\تصویر\مدل اولیه.PNG$

شکل 1: مدل ITAIM

سازه‌ها و فاکتورهای مدل ITAIM به شرح زیر می‌باشند:

1. عوامل مرتبط با فناوری اطلاعات(IT)؛ دارای 6 متغیر آشکار مزیت نسبی، هزینه، پیچیدگی، سازگاری، مشاهده‌پذیری و آزمون‌پذیری که از طریق 22 شاخص موردسنجش واقع‌شده‌اند.

مزیت نسبی (RA): این عامل به میزان درک فرد از بهتر بودن فناوری اطلاعات جدید نسبت به ایده‌های قبلی اشاره دارد

هزینه (CO): هزینه مترتب شده در پذیرش، پیاده‌سازی و به‌کارگیری فناوری اطلاعات یک عامل مهم است. از هزینه به‌عنوان یک مانع در پذیرش فناوری اطلاعات یاد می‌شود که کاهش آن موجب پذیرش و استفاده از فناوری اطلاعات می‌شود

پیچیدگی (COMP): به میزان درک فرد از دشواری یادگیری به کار بردن فناوری اطلاعات و آسانی استفاده از آن اشاره دارد.

سازگاری (COMPAT): میزان برداشت از هماهنگی فناوری باارزش‌های موجود، تجربه‌های گذشته و نیازهای اوست. اکثر ناسازگاری فناوری‌ها با فرآیندها و سیستم‌های موجود سازمان است.

قابل‌رؤیت بودن (OBS): میزان برداشت از ملموس بودن نتایج حاصل از بکار گیری فناوری اطلاعات است.

آزمون‌پذیری (TRA): حدی است که یک فناوری اطلاعات را پیش از بکار گیری می‌توان به‌صورت آزمایشی و رایگان به کار گرفت. آزمون‌پذیر ارتباط مثبتی با پذیرش فناوری اطلاعات دارد.

2. عوامل انسانی(ORG)؛ دارای هفت متغیر آشکار حمایت مدیریت عالی سازمان، تخصص فناوری اطلاعات، رسمیت، تمرکز، اندازه، عمق تغییر و آمادگی سازمانی می‌باشد و از طریق 29 شاخص موردسنجش واقع‌شده‌اند.

حمایت مدیریت عالی سازمان (TMS): اگر مدیریت منافع فناوری اطلاعات را درک کند، منابع موردنیاز برای پیاده‌سازی فناوری اطلاعات جدید را تخصیص خواهد داد. نقش مدیر عالی اجرایی در تخصیص منابع موردنیاز و فراهم آوردن یک جوسازمانی پشتیبانی‌کننده برای پذیرش کاربران بسیار مهم است.

تخصص فناوری اطلاعات (IT EX): عبارت است از تجربه گذشته سازمان و تنوع دانش فناوری اطلاعات آن. در سازمان‌ها دانش فناوری اطلاعات یک فاکتور اصلی در پذیرش فناوری‌های جدید است.

رسمیت (FORM): حدی است که فعالیت‌ها و مشاغل سازمان استانداردشده‌اند، به‌عبارت‌دیگر درجه‌ای است که قوانین و فرآیندهای یک سازمان روی عملکرد اعضا قابل‌پیگیری است. رسمیت فناوری اطلاعات به‌عنوان ساختار سیستم اطلاعاتی یا استراتژی فناوری اطلاعات در سازمان در نظر گرفته می‌شود. در سازمان‌های که فرایندهای رسمی ایجادشده است، برای پذیرش فناوری اطلاعات آمادگی بیشتری دارند.

تمرکز (CEN): میزانی است که تصمیم‌گیری در یک نقطه واحد سازمانی متمرکزشده است و به‌عبارت‌دیگر درجه‌ای است که قدرت و کنترل در دست تعداد اندکی از افراد سازمان است. اغلب مطالعات نشان می‌دهند که تمرکز وابستگی منفی با فناوری اطلاعات دارد.

اندازه (SIZE): به تعداد خدمات ارائه‌شده، تعداد کارکنان، فعالیت‌ها و گستره جامعه‌ای که خدمات دریافت می‌کنند اشاره دارد. این فاکتور در اکثر مطالعات پذیرش فناوری در سازمان‌ها موردبررسی قرارگرفته است.

عمق تغییر (CH D): حدی است که فرآیندها و ساختار سازمان با پذیرش و پیاده‌سازی فناوری اطلاعات جدید دستخوش تغییر می‌شود.

آمادگی سازمانی (RED ORG): به مجموعه عواملی نظیر زیرساخت‌ها، منابع مالی و انسانی، آموزش، فرهنگ سازمان، واحد سازمانی فناوری اطلاعات، دانش سازمان و مدیران که روی پذیرش و پیاده‌سازی فناوری اطلاعات تأثیر دارند، اشاره دارد.

3. عوامل محیطی(ENV)؛ حمایت دولت نقش مهمی در ترویج فناوری جدید در سازمان دارد. دولت‌ها با دستورالعمل پیاده‌سازی و کمک‌های مالی و استراتژی بازار می‌توانند پذیرش فناوری اطلاعات را در سازمان‌ها تسهیل نمایند. دولت‌ها همچنین می‌توانند از طریق مشوق‌هایی سازمان‌ها را به پذیرش فناوری اطلاعات تشویق نمایند.

4. عوامل مرتبط با مدیر عالی اجرایی(CEO)؛ دارای 4 متغیر آشکار (نگرش، نوآوری، دانش فناوری اطلاعات، تصدی مدیریتی) است که از طریق 14 شاخص موردسنجش واقع‌شده است.

نگرش (AT CEO): برداشت مدیر عالی اجرایی از فناوری اطلاعات جدید نقش مهمی در پذیرش فناوری اطلاعات دارد. به‌طوری‌که نگرش مطلوب و نوآور مدیر عالی اجرایی نسبت به فناوری تأثیر مثبتی در پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان دارد.

نوآوری (INN CEO): به میزان خلاقیت و نوآوری مدیر عالی اجرایی در مسائل سازمان اشاره دارد. مدیر عالی اجرایی با خصوصیت نوآور بودن و علاقه‌مندی به تغییر می‌تواند به پذیرش فناوری اطلاعات کمک نماید. مدیر عالی نوآور تمایل به انجام ریسک و ارائه راه‌حل‌های جدید است که قبل از آن سعی نشده بود.

دانش فناوری اطلاعات (IT K): مشخصه‌های فردی مدیر عالی اجرایی نقش اساسی در پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان را دارد. دانش فناوری اطلاعات مدیر عالی اجرایی همبستگی قوی‌ای با پذیرش فناوری اطلاعات دارد [41]. یک مدیر عالی اجرایی بادانش فناوری اطلاعات بالا می‌تواند فناوری موردنظر را ارزیابی کند و احتمال پذیرش و پیاده‌سازی آن را افزایش دهد.

تصدی مدیریتی (TEN MAN): این مقوله به تجارب، قدمت و ثبات مدیریتی اشاره دارد. به‌عبارت‌دیگر این عامل به طول زمانی که مدیر در پست و شغل جاری‌اش مشغول فعالیت است، اشاره دارد. مدیران باتجربه می‌توانند فرآیند پذیرش را تسهیل نمایند و از اختیاراتشان برای ایجاد فضای مناسبی جهت پیاده‌سازی موفق فناوری اطلاعات در سازمان استفاده نمایند.

5. عوامل فردی(INDU)؛ دارای دو متغیر آشکار (هنجار ذهنی و تصویر ذهنی) می‌باشد که از طریق 8 شاخص موردسنجش واقع‌شده است.

هنجاری ذهنی (SN): در کنار باور و برداشت فردی، اجتماع نیز ممکن است بر رفتار فرد تأثیرگذار باشد. افراد غالباً بر مبنای ادراکاتشان ازآنچه دیگران فکر می‌کنند، باید انجام دهند عمل می‌کنند و قصد آن‌ها جهت پذیرش رفتار به‌صورت بالقوه متأثر از افرادی است که ارتباط نزدیکی با آن‌ها دارد.

تصویر ذهنی (IM): مور و بن باسات تصویر ذهنی را میزانی که فرد فکر می‌کند استفاده از یک فناوری باعث ترفیع مقام و منزلت او در سیستم اجتماعی می‌شود، تعریف کرده‌اند. برخی از عوامل دیگر فردی مانند اجباری بودن براثر طی زمان کاهش می‌یابند، هنجارهای ذهنی نیز چنین است اما تأثیر تصویر ذهنی بر عواملی نظری درک سودمندی در طول زمان کاهش نمی‌یابد.

و درنهایت مدل شامل دو متغیر وابسته پذیرش فردی(IND ACC) و پذیرش سازمانی(ORG ADP) می‌باشد (علی یاری، 1393). مقاله حاضر به منظور بومی سازی مدل مذکور در پروژه های حوزه ICT مراکز تحقیقاتی دانشگاهی ارایه شده است.

7- روش‌شناسی تحقیق

این تحقیق از جنبه هدف، کاربردی و توسعه‌ای است و از جنبه روش توصیفی و پیمایشی می‌باشد. برای دستیابی به نتایج مطلوب، مطالعاتی به‌صورت میدانی انجام می‌شود و با استفاده ازنظر خبرگان و متخصصان، پارامترها و شاخص‌های مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در مراکز تحقیقاتی ICT دانشگاهی بر اساس مدل ITAIM شناسایی‌شده‌اند و سپس رابطه، شدت و نوع رابطه بین پارامترها شناسایی‌شده، بررسی‌شده است. در رابطه با محیط شناختی تحقیق می توان بیان نمود که به منظور بومی سازی مدل ITAIM در پروژههای حوزه ICT، یکی از مراکز دانشگاهی که صرفا پروژههای ICT انجام می دهد، انتخاب شده است. لازم به ذکر است که به دلیل دانشگاهی بودن مرکز، کارکنان و سایر عوامل نمی توان به صرف دانشگاهی بودن و تصور سواد فناوری اطلاعات بالا، تصور نمود که پذیرش فناوری اطلاعات در این محیط حتما به خوبی شکل می کیرد. بنابراین می بایست با دلیل علمی موضوع را بررسی نمود.در قسمت نتیجه گیری با استفاده از یافته های تحقیق، این موضوع بیشتر تشریح می گردد. برای جمع‌آوری اطلاعات و داده‌های موردنیاز در این پژوهش از روش پرسشنامه با توزیع 30 نمونه ای به روش هدفمند و سرشماری، مورد استفاده قرار گرفته است. لازم به ذکر است که این پرسشنامه برای بررسی دیدگاه‌ها و نظرات افراد در مورد شاخص‌ها و متغیرهای پژوهش طراحی‌شده است که شامل هشت بخش و 116 پرسش می‌باشد و داده‌ها و اطلاعات حاصل از پرسشنامه‌ها توسط نرم افرازهای spss22 و Smart PLS3 مورد پردازش قرارگرفته‌اند. اولين مرحله تحليل داده‌ها،‌ توصيف يا تلخيص داده‌ها با استفاده از آمارهاي توصيفي با استفاده از نرم‌افزار Spss22 است.

در این تحقیق از مدل‌سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS-SEM) استفاده گردید. علت استفاده از این رویکرد به دلیل عدم وابستگی روش به تعداد پرسشنامه توزیع شده یا نمونه انتخابی، همچنین عدم حساسیت به نرمال یا غیر نرمال بودن داده ها می باشد. بررسی مقالات چاپ‌شده دهه اخیر نشان از استفاده وسیع پژوهشگران از این روش برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش دارد. محققین دلایل زیادی را برای استفاده از این روش ذکر کرده‌اند که بر خی از این دلایل به این شرح می‌باشند؛ حجم کم نمونه، داده‌های غیر نرمال، مدل‌های اندازه‌گیری از نوع سازنده، قدرت پیش‌بینی مناسب، پیچیدگی مدل، تحقیق اکتشافی، توسعه تئوری و نظریه، استفاده از متغیرهای طبقه‌بندی‌شده، بررسی همگرایی، آزمودن تئوری و آزمودن فرضیات شامل متغیرهای تعدیل گر و حجم نمونه اندک بهترین دلیل برای استفاده از PLS است. مراحل تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده مدل‌سازی معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار PLS در مطالب ارایه شده توسط داوری [9]، ورتس و همکاران (1974)، چین (1998)، استون و گیزر (1975) و هنسلر و همکاران¹ از بعد مدل ساختاری و آزمون های مرتبط و مدل اندازه گیری و آزمون های مرتبط قابل مشاهده است. از اینرو در این مجال به آنها پرداخته نمی شود.

8- یافته‌های پژوهش

در روش PLS پایایی مدل از طریق پایایی و روایی در دو بخش مدل‌های اندازه‌گیری و مدل‌های ساختاری بررسی می‌شود. برای بررسی برازش بخش اول سه مورد پایایی شاخص و روایی همگرا استفاده‌شده است که پایایی شاخص خود از طریق سه معیار بار عاملی، ضریب آلفای کرونباخ و

پایایی ترکیبی محاسبه‌شده است. مقدار بحرانی بار عاملی درروش PLS برابر 4/0 می‌باشد. با توجه به محاسبات انجام‌شده در بخش سازه‌های مربوط به عوامل مرتبط با فناوری اطلاعات سازه مشاهده‌پذیری با توجه به حدنصاب نرسیدن مقدار بار عاملی این سازه و در بخش مربوط به عوامل سازمانی دو سازه تمرکز و عمق تغییر با توجه به حدنصاب نرسیدن بارهای عاملی جهت مناسب شدن پایایی مدل، از مدل تحقیق حذف‌شده‌اند. سایر سازه‌ها با توجه مقادیر محاسبه‌شده در جدول (3) از مقدار بار عاملی مناسبی برخوردار هستند. مقدار بحرانی برای ضریب آلفای کرونباخ 7/0 می‌باشد و بر اساس مقادیر محاسبه‌شده در جدول (3) همه سازه‌ها از مقدار مناسبی برخوردار هستند که نشان از پایداری درونی مناسب مدل می‌باشد. مقدار ملاک برای پایایی ترکیبی 7/0 می‌باشد و درصورتی‌که این مقدار کمتر از 6/0 باشد عدم پایایی مدل را نشان می‌دهد. بر اساس محاسبات انجام‌شده که در جدول (3) نشان داده‌شده‌اند، همه سازه‌های مدل از مقادیر مناسبی برای پایایی ترکیبی برخوردار هستند که نشان‌دهنده پایداری درونی مناسب مدل می‌باشد. مقدار ملاک برای روایی همگرا 5/0 می‌باشد که همه مقادیر محاسبه‌شده برای سازه‌های مدل بیشتر از 5/0 می‌باشد و بیانگر همبستگی مناسب سازه‌ها با شاخص‌های خود می‌باشد.

[1] 3.Henseler et al.

جدول 3: ضرایب بارهای عاملی، آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و روایی همگرا

عوامل	سازه‌ها	بار عاملی	ضریب آلفای کرونباخ	پایایی ترکیبی	روایی همگرا
IT	RA	715/0	898/0	922/0	655/0
	CO	615/0	771/0	868/0	678/0
	COMP	723/0	855/0	910/0	722/0
	COMPAT	829/0	901/0	933/0	777/0
	TRA	791/0	904/0	933/0	777/0
ORG	TMS	787/0	886/0	845/0	562/0
	IT EX	888/0	922/0	880/0	752/0
	FORM	841/0	905/0	861/0	705/0
	SIZE	612/0	933/0	897/0	824/0
	RDD ORG	945/0	951/0	944/0	570/0
ENV	ENV	934/0	902/0	855/0	702/0
CEO	AT CEO	931/0	886/0	917/0	689/0
	INN CEO	937/0	910/0	934/0	739/0
	IT K	787/0	943/0	963/0	897/0
	TEN MAN	646/0	964/0	967/0	975/0
IND	SN	898/0	959/0	969/0	593/0
IND	IM	870/0	871/0	920/0	695/0

بنابراین با توجه به مقادیر محاسبه‌شده برای بارهای عاملی، ضرایب آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و روایی همگرا می‌توان ادعا نمود که مدل تحقیق از پایایی مناسبی برخوردار است.

برای برازش بخش ساختاری مدل از معیارهای ضریب معناداری Z (t-values)، معیار R2، معیار Q2، معیار Redundancy استفاده‌شده است و درنهایت برای بررسی برازش کلی مدل تحقیق از معیار GOF استفاده‌شده است.

در جدول (4) مقادیر ضریب معناداری Z (t-values) محاسبه‌شده است. مقدار ملاک برای ضرایب معناداری Z کمتر از 96/1 می‌باشد. درصورتی‌که این مقدار بیشتر 96/1

باشد نشان از صحت رابطه بین سازه‌ها و درنتیجه تأیید فرضیه‌های پژوهش در سطح اطمینان 95% است. با توجه به مقادیر محاسبه‌شده برای ضرایب معناداری Z که در جدول (4) نشان داده‌شده است، می‌توان صحت رابطه بین تمام سازه‌ها و شاخص‌هایشان را در سطح اطمینان 95% تأیید نمود. بر اساس محاسبات انجام‌شده در جدول (4) تمام‌مسیرهای مدل به‌جز ENV به ORG ADP و CEO به ORG ADP را می‌توان تأیید نمود. بنابراین بر اساس مقادیر محاسبه‌شده برای ضرایب معناداری Z بایستی این دو مسیر را از مدل نهایی حذف نمود. بنابراین عوامل محیطی از مدل اصلی تحقیق حذف‌شده‌اند.

جدول 4: مقادیر محاسبه شده برای ضرایب معناداری Z (t-values)

عوامل	سازه‌ها	مقادیر t-values	مسیر	مقادیر t-values	نتیجه
IT	RA	064/4	IT IND ACC	480/2	تأیید
	CO	186/5	ORG ORG ADP	726/3	تأیید
	COMP	151/9	CEO IND ACC	448/2	تأیید
	COMPAT	364/20	CEO ORG ADP	024/1	رد
	TRA	320/10	IND IND ACC	761/2	تأیید
ORG	TMS	010/10	ENV ORG ADP	084/1	رد
	IT EX	102/28	IND ACC ORG ADP	215/2	تأیید
	FORM	023/15
	SIZE	423/6
	RDD ORG	826/52
CEO	AT CEO	435/61
	INN CEO	024/44
	IT K	271/11
	TEN MAN	119/10
IND	SN	111/23
IND	IM	790/28

ضرایب معناداری Z را برای مدل کلی نشان می‌دهد. ضریب مربوط به مسیر عوامل مرتبط با فناوری اطلاعات و پذیرش فردی برابر 480/2 می‌باشد. بنابراین معنادار بودن رابطه بین سازه‌های فناوری اطلاعات و پذیرش فردی با ضریب اطمینان 95% مورد تأیید می‌باشد. ضریب مربوط به مسیر عوامل سازمانی و پذیرش سازمانی برابر 726/3 می‌باشد که درنتیجه با ضریب اطمینان 95% می‌توان معنادار بودن این رابطه را تأیید کرد. ضریب مربوط به مسیر عوامل محیطی و پذیرش سازمانی برابر 084/1 می‌باشد لذا صحت این رابطه را نمی‌توان تأیید نمود. ضریب مربوط به مسیر عوامل مرتبط با مدیر عالی اجرای با پذیرش فردی برابر 488/2 می‌باشد. بنابراین صحت

این رابطه را با اطمینان 95% می‌توان تأیید نمود. ضریب معناداری Z برای مسیر مربوط به عوامل مرتبط با مدیر عالی اجرایی با پذیرش سازمانی برابر 024/1 می‌باشد که نمی‌توان صحت این رابطه را مورد تأیید قرارداد. ضریب معناداری Z مربوط به مسیر عوامل فردی با پذیرش فردی برابر 761/2 می‌باشد. بنابراین صحت این رابطه را با اطمینان 95% مورد تأیید قرارداد. ضریب معناداری Zمسیر مربوط به پذیرش فردی به پذیرش سازمانی برابر با 215/2 می‌باشد. لذا می‌توان صحت این رابطه را با اطمینان 95% مورد تأیید قرارداد. گام بعدی بری بررسی برازش مدل ساختاری محاسبه معیار R2، معیار Q2، معیار Redundancy است. در جدول (5) مقادیر معیارهای R2، Q2 و Redundancy محاسبه‌شده است.

جدول 5: محاسبه مقادیر معیار های Redundancy, Q2, R2

عوامل	سازه‌ها	معیار R2	معیار Q2	معیار Redundancy
IT	RA	499/0	323/0	332/0
	CO	385/0	220/0	266/0
	COMP	521/0	375/0	376/0
	COMPAT	691/0	491/0	537/0
	TRA	631/0	468/0	490/0
ORG	TMS	616/0	261/0	348/0
	IT EX	792/0	575/0	595/0
	FORM	706/0	465/0	497/0
	SIZE	382/0	276/0	314/0
	RDD ORG	908/0	493/0	517/0
CEO	AT CEO	930/0	578/0	640/0
	INN CEO	938/0	642/0	651/0
	IT K	753/0	486/0	508/0
	TEN MAN	741/0	526/0	535/0
IND	SN	801/0	248/0	316/0
IND	IM	873/0	419/0	425/0
IND ACC	-	568/0	110/0	185/0
ORG ADP	-	822/0	184/0	240/0

هر چه مقدار R2 مربوط به سازه‌های درونی یک مدل بیشتر باشد، نشان از برازش بهتر مدل است. چین¹ (1998) سه مقدار 19/0، 33/0 و 67/0 را به‌عنوان ملاک برای مقادیر ضعیف، متوسط و قوی R2 معرفی می‌کند. در جدول (5) مقادیر R2 برای سازه‌های درون‌زای مدل محاسبه‌شده‌اند. همان‌طور که مشاهده می‌شود کلیه مقادیر محاسبه‌شده برای سازه‌های دور نزا با توجه به مقدارهای ملاک، مقادیر مناسبی بوده و لذا می‌توان مناسب بودن برازش مدل ساختاری را تأیید نمود. معیار Q2 قدرت پیش‌بینی مدل را مشخص می‌کند. هنسلر و همکاران² (2009) در مورد شدت قدرت پیش‌بینی مدل در مورد سازه‌های درون‌زا سه مقدار 02/0، 15/0 و 35/0 را تعیین نموده‌اند. به اعتقاد آن‌ها اگر مقدار Q2 در مورد یک سازه درون‌زا نزدیک به 02/0 باشد، نشان از آن دارد که مدل قدرت پیش‌بینی ضعیفی در قبال شاخص‌های آن سازه دارد. با توجه به مقادیر محاسبه‌شده در جدول (5) می‌توان ادعا نمود که این مدل از قدرت پیش‌بینی نسبتاً بالایی برخوردار است. درنتیجه می‌توان ادعا نمود که مدل از برازش مناسبی برخوردار است.

معیار Redundancy حاصل‌ضرب مقادیر اشتراکی (Communality) سازه‌ها در مقادیر R2 مربوط به آن‌ها به دست می‌آید و نشانگر مقدار تغییرپذیری شاخص‌های یک سازه درون‌زا است که از یک یا چندسازه برون‌زا تأثیر می‌پذیرد.

Red = Communality × R2 (1)

با توجه به فرمول فوق مقادیر معیار Redundancy را برای سازه‌های درون‌زا مدل محاسبه‌شده است و در جدول (5) نشان داده‌شده است و درنهایت مقدار که برابر با مقدار میانگین معیارهای Redundancy محاسبه‌شده برای سازه‌های درون‌زا است، محاسبه‌شده است . هر چه این مقدار بیشتر باشد مدل از برازش مناسب‌تری برخوردار است. مقدار برای مدل برابر است با:

= 433/0

و درنهایت معیار GOF مربوط به بخش کلی مدل‌های معادلات ساختاری است. بدین معنی که توسط این معیار، محقق می‌تواند پس از بررسی برازش بخش اندازه‌گیری و بخش ساختاری مدل کلی پژوهش خود، برازش بخش کلی را نیز کنترل کند. معیار GOF توسط تننهاوس و همکاران (2004) ابداع گردید و طبق فرمول زیر محاسبه می‌شود:

GOF= (2) به‌طوری‌که نشانه میانگین مقادیر اشتراکی هر سازه می باشد و نیز مقدار میانگین مقادیر R2 سازه‌های درون‌زای مدل است. که با توجه به محاسبات انجام‌شده مقدار برابر 0.663 و مقدار برابر 0.624 می باشد. در نتیجه:

= 643/0

و با توجه به سه مقدار 01/0، 25/0 و 36/0که به‌عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای معیار GOF معرفی‌شده است و حصول مقدار 643/0، می‌توان برازش بسیار مناسب مدل کلی را تأیید نمود.

9- نتیجه‌گیری و پیشنهادها

مدل اصلی تحقیق شامل پنج دسته عوامل مستقل که عبارتنداز عوامل مرتبط با فناوری اطلاعات، عوامل سازمانی، عوامل محیطی، عوامل مرتبط با مدیریت عالی اجرایی و عوامل فردی و شامل دو متغیر وابسته پذیرش فردی و پذیرش سازمانی می‌باشد. سازه‌های مرتبط با فناوری اطلاعات عبارت‌اند از مزیت نسبی، هزینه، پیچیدگی، سازگاری، مشاهده‌پذیری و آزمون‌پذیری؛ که سازه مشاهده‌پذیری با توجه به حدنصاب نرسیدن ضریب بار عاملی جهت مناسب شدن پایایی مدل از مدل نهایی حذف‌شده است. این مطلب نشان‌دهنده این است که ملموس بودن نتایج حاصل از به‌کارگیری فناوری اطلاعات تأثیر قابل‌توجهی در پروژه های ICT مراکز تحقیقاتی دانشگاهی بر پذیرش فناوری اطلاعات ندارد. نتایج این بخش از تحقیق با نتایج پژوهش باکاندا و [44]، [45]، [21] مطابقت دارد و با نتایج پژوهش [14] صرفا با توجه به حذف مولفه مشاهده پذیری مطابقت ندارد. البته از منظر سایر مولفه های سازه فناوری اطلاعات با [14] مطابقت دارد. سازه‌های عوامل سازمانی عبارت‌اند از حمایت مدیریت ارشد، تخصص فناوری اطلاعات، رسمیت، تمرکز، اندازه، عمق تغییر و آمادگی سازمانی؛ که سازه‌های تمرکز و عمق تغییر از مدل حذف‌شده‌اند. سازه عمق تغییر برای اولین بار در مدل ITAIM توسط علی یاری ارایه گردید که در سازمان های دولتی ایران پس از ارزیابی مورد پذیرش قرار گرفته بود. عمق تغییر حدی است که فرآیندها و ساختار سازمان با پذیرش و پیاده‌سازی فناوری اطلاعات دستخوش تغییر میشود، عمق تغییر بر پذیرش فناوری اطلاعات تأثیر منفی دارد. بر اساس یافته های تحقیق حاضر عمق تغییر به دلیل وجود بسترهای لازم در مراکز تحقیقاتی دانشگاهی تاثیر قایل ملاحظه ای در پذیرش ندارد. بنابراین از مدل نهایی حذف گردید.تمرکز نیز میزانی است که تصمیمگیری در یک نقطه واحد سازمانی متمرکزشده است. نتایج بدست آمده این تحقیق در رابطه با عوامل سازمانی با نتایج پژوهش [43]، [29]، [44]، [19] و [7] مطابقت دارد. در این تحقیق تمرکز تصمیمگیری در یک نقطه تأثیر قابل‌توجهی بر پذیرش فناوری اطلاعات از دیدگاه کارکنان مراکز ندارد. میتوان چنین استنباط نمود که تغییرات به وجود آمده در سازمان از دیدگاه کارکنان تأثیر قابل‌توجهی بر پذیرش و به‌کارگیری فناوری اطلاعات ندارد. ضریب معناداری Z برای سازهی عوامل محیطی کمتر از مقدار بحرانی بوده و این نشان‌دهنده عدم‌تأیید مسیر بین عوامل محیطی و پذیرش سازمانی است. بنابراین می‌توان نتیجه‌گیری نمود که عوامل محیطی یا بیرونی بر پذیرش فناوری اطلاعات در مراکز تحقیقاتی دانشگاهی تأثیر چندانی ندارد. سازه عوامل محیطی از مدل نهایی تحقیق حذف‌شده است این مطلب نشان‌دهنده تأثیر اندک عوامل بیرونی ازجمله سیاست و حمایت دولت در جهت به‌کارگیری فناوری اطلاعات میباشد. دسته عوامل مرتبط با مدیر عالی اجرایی شامل سازه‌های نگرش مدیر عالی اجرایی، نوآوری مدیر عالی اجرایی، دانش فناوری اطلاعات مدیر عالی اجرایی و تصدی مدیریتی مدیر عالی اجرایی همگی در مدل نهایی تحقیق بیان‌شده‌اند. یک مدیر باتجربه، ریسک‌پذیر، نوآور و دارای اطلاعات کافی در مورد فناوری اطلاعات در رأس یک مرکز دارای ساختار سلسه مراتب، می‌تواند نقش بسزایی در پذیرش و به‌کارگیری فناوری اطلاعات و پیشبرد اهداف سازمان داشته باشد. نتایج به دست آمده از این بخش تحقیق حاضر با نتایج پژوهش [31]، [19]، [14] و [15] همخوانی دارد. عوامل فردی شامل دو سازه هنجار ذهنی و تصویر ذهنی میباشند. این نشان‌دهنده این است که افراد سازمان از یکدیگر تأثیر پذیرفته و بر این باورند که فناوری اطلاعات منجر به ترفیع جایگاه و ارتقای منزلت آن‌ها در سازمان می‌شود. نتایج به دست آمده این تحقیق در مورد سازه عوامل فردی، با نتایج پژوهش [28]، [20]، [5] و [23] مطابقت دارد. با توجه به تجزیه‌وتحلیل‌های انجام‌شده و نتایج به‌دست‌آمده، برخی از مسیرهایی که معناداری آن‌ها مورد تأیید واقع نشده است و از مدل نهایی پژوهش حذف گردیده‌اند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که عوامل محیطی ازجمله حمایت دولت از بکار گیری فناوری اطلاعات در مراکز سازمانی و نظامی با توجه به ویژگی‌های این مراکز تأثیر معناداری بر روی پذیرش فناوری اطلاعات نداشته و همچنین مدیریت عالی مراکز سازمانی به‌صورت مستقیم اثرگذاری قابل‌توجهی بر پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان مطبوع خویش ندارد. مدل نهایی این پژوهش جهت پذیرش فناوری اطلاعات در مراکز تحقیقاتی فناوری اطلاعات دانشگاهی بر اساس مدل پذیرش فناوری اطلاعات ITAIM بعد از انجام اصلاحات و تغییرات لازم در شکل (2) نمایش داده‌شده است.

[1] 1.Chin

[2] 1.Henseler et al.

$C:\Users\sirous\Desktop\تصویر\مدل نهایی.PNG$

شکل 2: مدل نهایی تحقیق

این مدل شامل چهار دسته متغیرهای مستقل عوامل مرتبط با فناوری اطلاعات (IT)، عوامل سازمانی (ORG)، عوامل مرتبط با مدیر عالی اجرایی (CEO) و عوامل فردی (IND) و متغیرهای وابسته پذیرش فردی (IND ACC) و پذیرش سازمانی (ORG ADP) می‌باشد. عوامل مرتبط با فناوری اطلاعات شامل متغیرهای وابسته مزیت نسبی (RA)، هزینه

(CO)، پیچیدگی (COMP)، سازگاری (COMPAT) و آزمون‌پذیری (TRA) می‌باشد. به این معنا که سازه‌ها بر پذیرش فردی فناوری اطلاعات اثرگذار هستند. عوامل سازمانی (ORG) شامل متغیرهای وابسته حمایت مدیریت عالی (TMS)، تخـصص فـناوری اطلاعـات (IT EX)، رسـمیـت

(FORM)، اندازه (SIZE) و آمادگی سازمانی (RED ORG) هست. بنابراین این سازه‌ها بر پذیرش سازمانی تأثیر مثبت و معناداری دارند. عوامل مرتبط با مدیر عالی اجرایی (CEO) شامل متغیرهای وابسته نگرش مدیریت عالی اجرایی (AT CEO)، نوآوری مدیر عالی اجرایی (INN CEO)، دانش فناوری اطلاعات مدیر عالی اجرایی (IT K) و تصدی

مدیریتی مدیر عالی اجرایی (TEN MAN) می‌باشد و در نهایت عوامل فردی (IND) شامل دو متغیر وابسته هنجار ذهنی (SN) و تصویر ذهنی (IM) می‌باشد

10- منابع

1. باقری، محمد، (1388)،پذیرش بانکداری اینترنتی در ایران: بسط مدل پذیرش فناوری، فصل‌نامه علوم فناوری اطلاعات، دوره 24، شماره 13، بهار 1388، ص 5-34

2. بدیع، علی، دستجردی، علی(1395)، ارایه یک مدل مفهومی پذیرش فناوری در بانکداری الکترونیکی بر اساس مدل های TRA, TAM. TAMII, TPM همایش بین المللی تجارت و اقتصاد الکترونیکی

3. جهانگیر، غلام؛ دیانی، محمدحسین؛ نو کاریزی، محسن؛ توسعه مدل پذیرش فناوری اطلاعات دیویس(TAM) از طریق سنجش تأثیر باورهای خودکار آمد اعضای خودکارآمدی دانشگاه علوم پزشکی مشهد بر پذیرش سامانه‌های اطلاعاتی، پژوهش‌نامه کتابداری و اطلاع‌رسانی،1394، 5(2)، 319-339

4. حسینی، نگین(1392)، پذیرش و استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی پیوسته لاتین توسط اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های شهر کرمانشاه بر اساس نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوریUTAUT، فصل‌نامه دانش سیاسی، سال هفتم، شماره27

5. حسین پور، جعفر، (1386)، نقش فناوری اطلاعات در تحول ساختار سازمان‌ها، اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 237 از 182 تا 195، خرداد و تیر 1386

6. حق‌شناس، اصغر، دلوی، محمدرضا، شفیعیه، مسعود(1386)؛ نقش سرمایه‌های اجتماعی در توسعه،تدبیر، دی ماه، شماره 188

7. خلعتبری، احمد، (1390)، ارائه یک مدل جدید برای پذیرش سرویس‌های دولت الکترونیک توسط کاربران، پایان‌نامه دانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی، دانشکده مهندسی صنایع، 1390

8. داور پناه، محمدرضا، (1381)، موانع زیر ساختی بهرهگیری از فناوری اطلاعات در کتابخانه های دانشگاهی ایران، کتابداری و اطلاع رسانی، دوره2، شماره 5، صفحه 1 تا 23

9. داوری، علی، (1392)، مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم‌افزار pls، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی

10. درودی، فریبرز، (1389)، برنامه‌ریزی راهبردی فناوری اطلاعات، کتاب ماه علوم و فنون، اردیبهشت 1389، شماره 125 از 20 تا 35

11. رضایی، مسعود، (1388)، نظریه‌های رایج درباره‌ی پذیرش فناوری اطلاعات و ارتباطات، پژوهش‌های ارتباطی (پژوهش و سنجش)، دوره 16 ، شماره4، زمستان 1388

12. رستمی، مسلم، (1391)، نقش عوامل موثر بر پذیرش و بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در بین جوانان روستایی بر اساس نظریه نشر نوآوری راجرز- مطالعه موردی: روستاهای اورامانات استان کرمانشاه، کتابداری و اطلاع رسانی، دوره 16، شماره 2، از صفحه 119 تا 138

13. علی یاری، شهرام، (1394)، نقش عوامل فردی و سازمانی و مدیریتی مؤثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان‌های دولتی ایران]، فصل‌نامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، سال هفتم، شماره 30

14. علی یاری، شهرام، (1393)، ارائه مدل پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان‌های دولتی ایران، رساله دکترا، گروه مهندسی صنایع دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه جامع امام حسین (ع)، 1393

15. فهامی، ریحانه، زارع، حسین، (1392)، عوامل موثر بر پذیرش فناوری های جدید در آموزش از راه دور با استفاده از مدل پذیرش فناوری ( مطالعه مورد دانشگاه پیام نور اصفهان)، رهیافتی نو در مدیریت، دوره 4، شماره 1، از 67 تا 79

16. قلی پور، رحمت‌الله، (1383)، تأثیر فناوری اطلاعات بر ساختار سازمانی و نیروی کار، مدریت فرهنگ‌سازمانی، شماره 7 از 127 تا 125

17.

کیهان، جواد، محمدمرادی نقده، سارا، (1379)، بررسی عوامل مؤثر بر استفاده و پذیرش فنآوری رایانه توسط معلمان در امر تدریس با استفاده از نقشه های شناختی فازی، پژوهش در نظام های آموزشی، شماره 43 از 233 تا 249

18. کاهویی، مهدی (1392)، عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در محیط بالینی از دیدگاه پرستاران، پياورد سلامت، دوره 7، شماره 4، از صفحه 262 تا صفحه 277

19. مشایخی، علینقی و همکاران، بررسی عوامل کلیدی موثر بر کاربرد فناوری اطلاعات در سازمان های دولتی ایران: کاربرد روش دلفی، مجله مدرس علوم انسانی، دوره 9، شماره 3، پاییز 1384

20. مانیان، امیر و همکاران، (1386)، استفاده از مدل معادلات ساختاری در ارائه مدلی برای موفقیت برنامه‌ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات، فصلنامه دانش مدیریت دانشگاه تهران، شماره74، 1386، ص 117 تا 138

21. محمدی، علی(1392)، شناسایی و تبیین عوامل مؤثر بر پذیرش نوآوری فناوری اطلاعات در سازمان‌های دولتی با رویکرد معادلات ساختاری، مدریت فناوری اطلاعات، دوره 5، شماره 4، از صفحه 195 تا 218

22. محترمی، امیر، خداداد حسینی، سید حمید، الهی، شعبان (1392)، بررسی عوامل موثر بر فناوری های اطلاعاتی در سازمان ها، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، شماره 3، ص 97 تا ص 122

23. نادری، بنی، محمود و همکاران (1394)، عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات در هتل های شهر شیراز، مطالعات مدیریت گردشگری، سال نهم، شماره 29

24.Anderson J. (2007). Social, ethical and legal barriers to e-health. International Journal of Medical Informatics; 76(5): 480-3

25.Akbari, M., & Alipour Pijani, A. (2013). ICT َAdoption: A Case Study of SMEs in Tehran (Iran). The International Journal of Humanities, 20(3), 93-121.

26.Beglaryan, M., Petrosyan, V., & Bunker, E. (2017). Development of a tripolar model of technology acceptance: Hospital-based physicians’ perspective on EHR. International Journal of Medical Informatics, 102, 50-61.

27.Cimperman, M., Brenčič, M. M., & Trkman, P. (2016). Analyzing older users’ home telehealth services acceptance behavior—applying an Extended UTAUT model. International journal of medical informatics, 90, 22-31.

28.Chang, K.M & Cheung, W. (2001). Determianants of intention to use internet/ www.at work: a confirmatory study. Information and management, 39(1), 1-14

29.Chen,C.D; Fan, Y.W &Farn, C.K (2007) Predicting Electronic toll collection service Adoption: An Integration of the technology Acceptance model and theory of planned Behavior. Transportation Research, part c, 15, 300-311

30.Chen, K., & Chan, A. H. S. (2014). Gerontechnology acceptance by elderly Hong Kong Chinese: a senior technology acceptance model (STAM). Ergonomics, 57(5), 635-652.

31.Damanpour, F. (1991). Organizational Innovation: A Meta-analysis of Effects of Determinants and Moderators. Academy of Management Journal, 34 (3), pp. 555-590

32.Dickman Portz, J. et al . (2019) ,Using the Technology Acceptance Model to Explore User Experience, Intent to Use, and Use Behavior of a Patient Portal Among Older Adults With Multiple Chronic Conditions: Descriptive Qualitative Study. Journal of Medical Internet Research. Vol 21. , 1-12

33.Fischer, S. H., David, D., Crotty, B. H., Dierks, M., & Safran, C. (2014). Acceptance and use of health information technology by community-dwelling elders. International journal of medical informatics, 83(9), 624-635.

34.Farzandipour,M. Nadi-Ravandi,S. Gilasi,H. Soleimani.N. (2019). Iranian Health Information Technology Acceptance Model (IHITAM) from Users’ Views. ACTA Inform MED. 27(4): 245-252

35.Heltzol, pual. (2019). IT manager's survival gide: 11 ways to thrive in the years ahead. CIO publisher.

36.Handayani, P. W., Hidayanto, A. N., Pinem, A. A., Hapsari, I. C., Sandhyaduhita, P. I., & Budi, I. (2017). Acceptance model of a Hospital Information System. International journal of medical informatics, 99, 11-28.

37.Hoque, R., & Sorwar, G. (2017). Understanding factors influencing the adoption of mHealth by the elderly: An extension of the UTAUT model. International Journal of Medical Informatics, 101, 75-84.

38.Hsieh, P. J. (2015). Physicians’ acceptance of electronic medical records exchange: An extension of the decomposed TPB model with institutional trust and perceived risk. International journal of medical informatics, 84(1), 1-14.

39.IT Project management and reporting Guidelines, October, (2018). Information technology services university of California office of the president.

40.Jack T. Marchewka. (2015). Information Technology Project Management: Providing Measurable Organizational Value. 5th Edition: Wiley Publishing

41.King, W.R., He, J (2006).” A meta-analysis of the Teachnology acceptance model”. Information & management vol, 43, pp : 740-755

42.Kwon, T.H. & Zumad, R.W. (1987) .Unifying the Fragmented Models of Information systems Implementation. In Boland, J.R. and Hirschheim R. (edition). Critical Issues in information systems Research. New York, Wiley.

43.Koh. Ch. Prybutok, V.R., Ryan. Sh & Ibragimova, B .(2006). The impotance of strategic in an emerging e-government environment. Business Process Management Jornal, 12(1):22-33

44.Kanda.M.J& Ogollah Kennedy, (2013), " Factors influencing adoption and use of information and communication technology at the ethics and anticorruption of Kenya". Journal of Business Administration and Management Sciences Research Vol. 2(11), pp. 224-309

45.Lee, J.D. & Jongsu Lee, J.(2009). E-government adoption in ASEAN: the case of Cambodia Sinawong Sang. Internet Research, 19(5): 517-534

46.Mishra, D., Akman, I., & Mishra, A. (2014). Theory of reasoned action application for green information technology acceptance. Computers in human behavior, 36, 29-40.

46.Oreg S. Personality, (2006) context ,and resistance to organizational change. European Journal of Work andOrganizational Psychology; 15(1): 73-101.

47.Pan, C.C., & Brophy, J. (2003). Students attitude equation modeling inquiry. Jornal of Educational media and Library 41(2), 181-194

48.Rogers, Everettm. ; Chafee, Steven, H. (1983). Communication as an Academic Discipline: A Dialogue. Journal of Communication Vol 33 no 3, pp: 18-30

49.Sun,H.&Zhang, P. (2006).The role of moderating factors in user technology acceptance. Human- Computer studies, 64: 53-78.

50.Schaper, Louise K., and Graham P. Pervan. (2007).” ICT and OTC: Amodel of Information and Communication technology acceptance and utilization by occupational therapists.” International journal of medical informatics 76: s 212-s221.

51.Sindhu Yoga,I. Dyah Permatha Korry. N, Dhian Rani Yulianti.N. (2019). ”Information Technology Adoption on Digital Marketing Communication Channel” International Journal of Social Sciences and Humanities

Vol. 3 No. 2. pages: 95~104

52.Tsiknakis M, Kouroubali A. (2009) Organizational factors affecting successful adoption of innovativeeHealth services: A case study employing the FITT framework. International Journal of MedicalInformatics; 78(1): 39-52.

53.Turban .E. , Linder .D., Mclen E., Wetherbe. J., (2002) "Information technology for management " 6 THED , 720 pages

54.Thong, J. Y. L., and Yap, C.S., (1995)." CEO characteristics, organizational characteristics and information technology adoption in the small business. , omega 23(4), 429-442

55.Tung,F.C.Chang S.C. &Chou, C.M.(2008). An Extension of Trust and TAM Model with IDT in the Adoption of the electronic logistics information system in HIS in the medical Industry. In.J. Medical informatics, 77. 324-335

56.Venketash, V. and Davis, F.D. (2006). A theoretical extension of the technology acceptance model: four longitudinal field studies. Management science, 46(2), 186-204

57.Venkatesh, V. Bala. H., (2008), " technology acceptance model3 and research agenda on interventions". Decision Science Volume 39, Number2

Share To

Article Url

A model information technology adoption in academic research projects in the filed ICT based on Information Technology Adoption Integrated Modeling (ITAIM)

Rimag

Links

Related Centers

Technical Support

Official pages