Manuscript ID : 1402082444703 Visit : 1117 Page: 49 - 78

Article Type: Original Research

Analyzing the Role of Digital Transformation in Education by a Focus on Innovation with a Meta-Synthesis Method

Subject Areas : Promoting and developing a culture of innovation

Zahra Gholamzadeh ¹ , Abbas Khamseh ² , Mohammad Reza Parsanejad ³

1 - Ph.D. Student, Department of Technology Management, Faculty of Management and Economics, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 - Associate Professor, Department of Industrial Management, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran
3 - Assistant Professor, Faculty of Management, Economics and Progress Engineering, University of Science and Technology, Tehran, Iran

Received: 2023-11-15 Accepted : 2024-06-02 Published : 2024-09-22

Keywords: Digital Transformation, Industry 5.0, Educational Digital Transformation, Innovation,

Abstract :

Due to the direction of trends toward 5.0 industry technologies, a new concept called digital transformation has emerged, which has affected various areas of society. Since reaching the desired level of application of Industry 5.0 requires the training of skilled human resources in the application and development of technologies in this field, its widespread use in education was quickly followed in many countries. The innovative integration of these technologies in education has made the traditional methods of education extinct, which has led to a serious transformation in the learning process in schools and universities. Identifying the dimensions and components of digital transformation in education can help policymakers facilitate this process and lead to accelerating the achievement of digitalization goals. Intending to identify these dimensions and components, this research has examined 47 related articles with the meta synthesis method. Then, in the quantitative section, to determine the order of importance of the dimensions and their weighting factor, a ranking has been done. The results of the research showed that among the six identified dimensions, organizational transformation with a weighting factor of 0.217 has the highest priority and infrastructural transformation with a weighting factor of 0.201 has the second priority. The general results of the research have also shown the importance of adopting an ecosystem approach in the implementation of digital transformation in schools

References:

1. توکلی‌راد،رضا و زرگران‌خوزانی،فاطمه. (1401). الگوی تحول دیجیتال سازمانی موفق. ششمسن کنفرانس بین المللی مطالعات بین رشته¬ای در مدیریت و مهندسی, دانشگاه تهران،26 بهمن 1401.
2. حسینی نسب، سید مهدی، شامی زنجانی، مهدی، قلی پور، آرین، (2021). ارائه مدل شایستگی مدیر ارشد دیجیتال به عنوان حکمران تحول دیجیتال در سازمان. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات, 36(3), 860-835.Dor: 10.52547/JIPM.36.3.835
3. سینائی، سید عطالله و موسوی مشهدی، سارا؛ (2022). تحلیل جامعه شناختی اثر فضای مجازی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان. نشریه نوآوری و ارزش آفرینی, 10(20), 95-105.
4. شیرازی، مهرزاد، یزدانی،حمیدرضا، زارعی‌متین،حسن، (1401). ارائه نقشه راه جاری سازی فرهنگ سازمانی مورد نیاز برای تحول دیجیتال با رویکرد فراترکیب، انجمن علمی مدیریت رفتار سازمانی، دوره 10، شماره 3(9)،21-1.
5. کاظم پور، ندا و روشن، مریم. (2023). واکاوی آثار تحولات دیجیتال بر یادگیری. کنگره ملی فضای مجازی و فناوری های نوین: چالش ها و فرصت ها(1).
6. کرباسی، شیرین، هاشم¬زاده خوراسگانی، غلامرضا، خمسه، عباس، فتحی هفشجانی، کیامرث.(1401). مدلی برای تدوین نقشه راه فناوری صنعت نسل 0.4 با رویکرد مدیریت هوشمند در صنایع، مطالعات مدیریت کسب وکار هوشمند، 11(41)، 189-220. doi.org/10.22054/IMS.2022.66053.2124
7. مدرسی، یاسمن؛ سید نقوی، میر علی؛ رودساز، حبیب؛ رئیسی وانانی، ایمان؛ (2023). طراحی چارچوب مفهومی برای مولفه های نرم تحول دیجیتال با استفاده از تحلیل مضمون. فصلنامه مطالعات منابع انسانی, 13(47), 88-57.doi:10.22034/JHRS.2023.172970
8. مرادی،سعید و کشمیری،سمانه. (1400). آمادگی برای رهبری تحول دیجیتال در مدارس. فصلنامه علمی مدیریت مدرسه, 9(2), 386-358.
9. محمودی،علی، خمسه،عباس، حسینی شکیب،مهرداد. (1401)؛ الگوی نوآورانه بانکداری اجتماعی مبتنی بر تحول دیجیتال در صنعت بانکداری ایران، پژوهش نامه مدیریت تحول، سال چهاردهم، 2(28) ؛ پاییز و زمستان، 125-149. doi.org/10.22067/tmj.2023.79121.1358
10. مهدی، رضا، شفیعی، مسعود، کیخا، احمد.(2023). سناریوها و الگوهای آموزش عالی آینده در افق 1410. نشریه نوآوری و ارزش آفرینی, 11(22), 132-119.
11. Al Hasani, S. H. S., & Husin, N. A. (2021). A review of digital transformation of education in Oman. Journal of Business Management and Accounting, 11(2), 41-59.
12. Alenezi, M. (2021). Deep Dive into Digital Transformation in Higher Education Institutions. Education Sciences, 11(12), 770.
13. Alenezi, M. (2023). Digital learning and digital institution in higher education. Education Sciences, 13(1), 88. 14. Annette, L. (2021). A digital learning future. Impact, 2021(3), 4-5.
15. Baihaqy, A., & Subriadi, A. P. (2023). Development of Digital Transformation Maturity Measurements: A Systematic Literature Review. Journal of Nonformal Education, 9(1).
16. Balyer, A., & Öz, Ö. (2018). Academicians' Views on Digital Transformation in Education. International Online Journal of Education and Teaching, 5(4), 809-830.
17. Benavides, L. M. C., Tamayo Arias, J. A., Arango Serna, M. D., Branch Bedoya, J. W., & Burgos, D. (2020). Digital transformation in higher education institutions: A systematic literature review. Sensors, 20(11), 3291.
18. Bilyalova, A., Salimova, D., & Zelenina, T. (2020). Digital transformation in education. Paper presented at the Integrated Science in Digital Age: ICIS 2019.
19. bin Nordin, M. N., Maidin, S. S., Rajoo, M., Mahmod, M., Jani, W. N. F. A., Yusoh, M. P., . . . Mosbiran, N. F. (2022). International Frameworks For 21st Century Competences: Comparative Education. resmilitaris, 12(2), 7332-7344.
20. Broo, D. G., Kaynak, O., & Sait, S. M. (2022). Rethinking engineering education at the age of industry 5.0. Journal of Industrial Information Integration, 25, 100311.
21. Bygstad, B., Øvrelid, E., Ludvigsen, S., & Dæhlen, M. (2022). From dual digitalization to digital learning space: Exploring the digital transformation of higher education. Computers & Education, 182, 104463.
22. Carayannis, E. G., & Morawska-Jancelewicz, J. (2022). The futures of Europe: Society 5.0 and Industry 5.0 as driving forces of future universities. Journal of the Knowledge Economy, 1-27.
23. CERASİ, C. C., & CANTEKİN, C. (2022). DIGITAL TRANSFORMATION IN EDUCATION: MALTEPE UNIVERSITY EXAMPLE.
24. Ciancarini, P., Giancarlo, R., & Grimaudo, G. (2023). Digital Transformation in the Public Administrations: a Guided Tour For Computer Scientists. arXiv preprint arXiv:2305.05551.
25. Coelho, P., Bessa, C., Landeck, J., & Silva, C. (2023). Industry 5.0: The Arising of a Concept. Procedia Computer Science, 217, 1137-1144.
26. Demchenko, M. V., Gulieva, M. E., Larina, T. V., & Simaeva, E. P. (2021). Digital Transformation of Legal Education: Problems, Risks and Prospects. European Journal of Contemporary Education, 10(2), 297-307.
27. Deroncele-Acosta, A., Palacios-Núñez, M. L., & Toribio-López, A. (2023). Digital Transformation and Technological Innovation on Higher Education Post-COVID-19. Sustainability, 15(3), 2466.
28. Dobrolyubova, E., Alexandrov, O., & Yefremov, A. (2017). Is Russia ready for digital transformation? Paper presented at the Digital Transformation and Global Society: Second International Conference, DTGS 2017, St. Petersburg, Russia, June 21–23, 2017, Revised Selected Papers 2.
29. Edmead, M. (2016). Digital transformation: Why it’s important to your organization. IDG Contrib. Netw.
30. Elkordy, A., & Iovinelli, J. (2021). Competencies, culture, and change: A model for digital transformation in K-12 educational contexts. Digital transformation of learning organizations, 203-218.
31. Engeness, I. (2018). Learning and Teaching with Digital Tools: Insights for Learning Arising from the Cultural-Historical Theory.
32. Fernández, A., Gómez, B., Binjaku, K., & Meçe, E. K. (2023). Digital transformation initiatives in higher education institutions: A multivocal literature review. Education and Information Technologies, 1-32.
33. Furjan, M. T., Strahonja, V., & Tomičić-Pupek, K. (2018). Framing the digital transformation of educational institutions. Paper presented at the Central European Conference on Information and Intelligent Systems.
34. Gerlakh, I., Galustov, A., Egizaryants, M., & Tvelova, I. (2022). Digital Transformation of Education: Comparative Analysis of Students and Their Parents’ Survey Results. Paper presented at the IX International Scientific and Practical Conference “Current Problems of Social and Labour Relations"(ISPC-CPSLR 2021).
35. GİLLPATRİCK, T. (2020). Innovation and the digital transformation of education. The Journal of Limitless Education and Research, 5(3), 194-201.
36. Gracia, J. (2023). ICT in the digital transformation of education in schools in Southern Spain in the context of post-pandemic learning.
37. Hammer, M. (2020). Identifying antecedents to learning effectively with digital media: a student-centered approach. Universität Tübingen,
38. Hanelt, A., Bohnsack, R., Marz, D., & Antunes Marante, C. (2021). A systematic review of the literature on digital transformation: Insights and implications for strategy and organizational change. Journal of Management Studies, 58(5), 1159-1197.
39. Hartong, S., & Decuypere, M. (2023). Platformed professional (itie) s and the ongoing digital transformation of education. In (Vol. 29, pp. 1-21): Waxmann.
40. Hul, S. (2022). Cambodia: Innovation-Driven EduTech Roadmap 2030. Paper presented at the 2022 14th International Conference on Software, Knowledge, Information Management and Applications (SKIMA).
41. Iensen, M. H. F., da Silva, L. B. P., & Pontes, J. (2023). Educational Testbed in the Context of Industry 4.0 and 5.0: Literature Review. Paper presented at the Optimization, Learning Algorithms and Applications: Second International Conference, OL2A 2022, Póvoa de Varzim, Portugal, October 24-25, 2022, Proceedings.
42. Jeladze, E., Pata, K., & Quaicoe, J. S. (2017). Factors Determining Digital Learning Ecosystem Smartness in Schools. IxD&A, 35, 32-55.
43. Jiang, B., Ding, Y., & Wei, Y. (2023). The Core Technology Engine of Digital Transformation in Education: Trustworthy Education Artificial Intelligence. Journal of East China Normal University (Educational Sciences), 41(3), 52.
44. Kane, G. C., Palmer, D., Phillips, A. N., Kiron, D., & Buckley, N. (2015). Strategy, not technology, drives digital transformation. MIT Sloan Management Review.
45. Kassymova, G., Akhmetova, A., Baibekova, M., Kalniyazova, A., Mazhinov, B., & Mussina, S. (2020). E-Learning environments and problem-based learning. International Journal of Advanced Science and Technology, 29(7), 346-356.
46. Kirschner, P. A., & De Bruyckere, P. (2017). The myths of the digital native and the multitasker. Teaching and Teacher education, 67, 135-142.
47. Kovalchuk, V. I., Maslich, S. V., Movchan, L. G., Soroka, V. V., Lytvynova, S. H., & Kuzminska, O. H. (2022). Digital transformation of vocational schools: problem analysis. Paper presented at the CTE Workshop Proceedings.
48. Kuhn, C., & Lucke, D. (2021). Supporting the digital transformation: a low-threshold approach for manufacturing related higher education and employee training. Procedia CIRP, 104, 647-652.
49. Kumar, R. M., & Sangtani, R. (2023). Digital Innovation and Transformation. Journal of Artificial Intelligence, Machine Learning and Neural Network (JAIMLNN) ISSN: 2799-1172, 3(01), 25-38.
50. Lolic, T., Stefanovic, D., Dionisio, R., Dakic, D., & Havzi, S. (2022). Learning Environment Digital Transformation: Systematic Literature Review. Industrial Innovation in Digital Age, 87-94.
51. Mahraz, M.-I., Benabbou, L., & Berrado, A. (2019). A systematic literature review of digital transformation. Paper presented at the Proceedings of the international conference on industrial engineering and operations management.
52. McCarthy, A. M., Maor, D., McConney, A., & Cavanaugh, C. (2023). Digital transformation in education: Critical components for leaders of system change. Social Sciences & Humanities Open, 8(1), 100479.
53. Mohamed Hashim, M. A., Tlemsani, I., & Matthews, R. (2021). Higher education strategy in digital transformation. Education and Information Technologies, 1-25.
54. Mahmood, F., Khan, A. Z., & Khan, M. B. (2019). Digital organizational transformation issues, challenges and impact: A systematic literature review of a decade. Abasyn University Journal of social sciences, 12(2).
55. Oliveira, K. K. d. S., & de SOUZA, R. A. (2022). Digital transformation towards education 4.0. Informatics in Education, 21(2), 283-309.
56. Pata, K., Tammets, K., Väljataga, T., Kori, K., Laanpere, M., & Rõbtsenkov, R. (2022). The Patterns of School Improvement in Digitally Innovative Schools. Technology, Knowledge and Learning, 27(3), 823-841.
57. Peng, Y., & Wang, X. (2022). Online education of a music flipped classroom based on artificial intelligence and wireless network. Wireless Communications and Mobile Computing, 2022.
58. Perrotta, C. (2023). Afterword: Platformed Professionalities and the Ongoing Digital Transformation of Education. Tertium Comparationis.
59. Pihir, I., Tomičić-Pupek, K., & Furjan, M. T. (2018). Digital transformation insights and trends. Paper presented at the Central European Conference on Information and Intelligent Systems.
60. Pihir, I., Furjan, M. T., & Tomičić-Pupek, K. (2023). DIGITAL TRANSFORMATION OF EDUCATIONAL ECOSYSTEM AND GRANTS SUPPORT SYSTEM IN SCHOOLS. Paper presented at the EDULEARN23 Proceedings 61. Program, C. A. S. (2018). Critical Appraisal Skills Program Qualitative Studies Checklist.
62. Quaicoe, J. S., Ogunyemi, A. A., & Bauters, M. L. (2023). School-Based Digital Innovation Challenges and Way Forward Conversations about Digital Transformation in Education. Education Sciences, 13(4), 344.
63. Qayyum, A. (2023). Assessing the Digital Transformation of Education Systems. Handbook of Open, Distance and Digital Education, 249.
64. Rauseo, M., Harder, A., Glassey-Previdoli, D., Cattaneo, A., Schumann, S., & Imboden, S. (2023). Same, but Different? Digital Transformation in Swiss Vocational Schools from the Perspectives of School Management and Teachers. Technology, Knowledge and Learning, 28(1), 407-427.
65. Renz, A., Vladova, G., & Hellmuth, D. (2021). Beyond Technology: Dimensions of Digital Transformations in Schools. Paper presented at the ISPIM Conference Proceedings.
66. Rodríguez-Abitia, G., & Bribiesca-Correa, G. (2021). Assessing digital transformation in universities. Future Internet, 13(2), 52.
67. Røe, Y., Wojniusz, S., & Bjerke, A. H. (2022). The digital transformation of higher education teaching: Four pedagogical prescriptions to move active learning pedagogy forward. Paper presented at the Frontiers in Education.
68. Rof, A., Bikfalvi, A., & Marques, P. (2022). Pandemic-accelerated digital transformation of a born digital higher education institution. Educational Technology & Society, 25(1), 124-141.
69. Rof, A., Bikfalvi, A., & Marquès, P. (2020). Digital transformation for business model innovation in higher education: Overcoming the tensions. Sustainability, 12(12), 4980.
70. Safonov, Y., Usyk, V., & Bazhenkov, I. (2022). Digital transformations of Education policy. Baltic Journal of Economic Studies, 8(2), 127-136.
71. Sepúlveda, A. (2020). The digital transformation of education: connecting schools, empowering learners. TIC EDUCAÇÃO, 249.
72. Shalini, S., & Devi, T. (2023). Digital Transformation. In Industry 4.0 Technologies for Education (pp. 67-79): Auerbach Publications.
73. Shenkoya, T., & Kim, E. (2023). Sustainability in higher education: digital transformation of the fourth industrial revolution and its impact on open knowledge. Sustainability, 15(3), 2473.
74. Singh, A., & Singh, K. (2022). ERP Systems and Their Importance for Implementation at Educational Institutions.
75. Tátrai, F. S., András (2021). School Innovation Roadmap. https://reflecting4change.eu/wp-content/uploads/2021/02/D3.1-Implementation-Plan.pdf.
76. Van Vu, D., Tran, G. N., & Van Nguyen, C. (2022). Digital Transformation, Student Satisfaction, Word of Mouth and Online Learning Intention in Vietnam. Emerging Science Journal, 6, 40-54.
77. Verina, N., & Titko, J. (2019). Digital transformation: conceptual framework. Paper presented at the Proc. of the Int. Scientific Conference “Contemporary Issues in Business, Management and Economics Engineering.
78. Vindača, O., Ļubkina, V., Žogla, I., & Prudņikova, I. (2020). Effective digital transformation in the context of higher education. Paper presented at the EDULEARN20 Proceedings.
79. Visvizi, A., Troisi, O., & Grimaldi, M. (2023). Exploring the drivers for digital transformation in smart education: An ecosystems approach. ITM Web Conf., 51, 01003.
80. Voronin, D., Saienko, V., & Tolchieva, H. (2020). Digital transformation of pedagogical education at the university. Paper presented at the International Scientific Conference “Digitalization of Education: History, Trends and Prospects” (DETP 2020).
81. Wu, Y., Xu, Q., & Wang, Z. (2023). A Maturity Model for Digital Transformation in Education. Journal of East China Normal University (Educational Sciences), 41(3), 25.
82. Xiao, J. (2019). Digital transformation in higher education: critiquing the five-year development plans (2016-2020) of 75 Chinese universities. Distance Education, 40(4), 515-533.
83. Xiao, J. (2019). Digital transformation in higher education: critiquing the five-year development plans (2016-2020) of 75 Chinese universities. Distance Education, 40(4), 515-533.
84. Yang, Z. (2023). Digital Transformation to Advance High-Quality Development of Higher Education. Journal of Educational Technology Development and Exchange (JETDE), 15(2), 2.
85. Yanli, X., & Danni, L. (2021). Prospect of Vocational Education under the Background of Digital Age: Analysis of European Union's “Digital Education Action Plan (2021-2027)”. Paper presented at the 2021 International Conference on Internet, Education and Information Technology (IEIT).
86. Yanli, X., & Danni, L. (2021). Prospect of Vocational Education under the Background of Digital Age: Analysis of European Union's “Digital Education Action Plan (2021-2027)”. Paper presented at the 2021 International Conference on Internet, Education and Information Technology (IEIT).
87. Yehya, F. M. (2021). Promising Digital Schools: An Essential Need for an Educational Revolution. Pedagogical Research, 6(3).
88. Yildiz, E. P. (2022). Teacher Education in the Digital Transformation Process in North Cyprus: A Situation Analysis Study. International Education Studies, 15(1), 187-199.
89. Yuan, Y. (2022). Quantitative analysis of Chinese classroom teaching activity under the background of artificial intelligence. Education and Information Technologies, 27(8), 11161-11177.
90. Zain, S. (2021). Digital transformation trends in education. In Future directions in digital information (pp. 223-234): Elsevier.
91. Zhu, C. (2015). Organisational culture and technology-enhanced innovation in higher education. Technology, Pedagogy and Education, 24(1), 65-79.
92. Zhu, X., Ge, S., & Wang, N. (2021). Digital transformation: A systematic literature review. Computers & Industrial Engineering, 162, 107774.
93. Zybin, D., Antonovskiy, A., & Churakov, D. (2023). Directions of digital transformation of scientific and educational activities. Applied psychology and pedagogy, 8, 14-28. doi:10.12737/2500-0543-2023-8-1-14-28.

Full-Text:

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری به روش فراترکیب

*زهرا غلامزاده ** عباس خمسه *** محمدرضا پارسانژاد

* دانشجوی دکتری مدیریت تکنولوژی، گروه مدیریت تکنولوژی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. zahra.gholamzadeh@srbiau.ac.ir

** دانشیار گروه مدیریت صنعتی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی،کرج، ایران.

abbas.Khamseh@Kiau.ac.ir

*** استادیار دانشکده مدیریت، اقتصاد و مهندسی پیشرفت، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران.

parsanejad@iust.ac.ir

تاریخ دریافت: 24/08/1402 تاریخ پذیرش: 13/03/1403

چکيده

با توجه به جهت گیری روندها به سوی فناوری های صنعت 5.0، مفهومی جدید به نام تحول دیجیتال ظهور کرده که حوزههای مختلف جوامع را تحت تاثیر خود قرار داده است. از آنجا که رسیدن به سطح مطلوب کاربرد صنعت 5.0، نیازمند تربیت نیروی انسانی دارای مهارت در به کارگیری و توسعه فناوریهای این حوزه است، استفاده گسترده آن در آموزش و پرورش به سرعت در بسیاری از کشورها دنبال گردید. تلفیق نوآورانه این فناوریها در آموزش توانسته شیوههای سنتی آموزش را منقرض کرده که منجر به تحولی جدی در فرایند یادگیری در مدارس و دانشگاه‌ها شده است. شناسایی ابعاد و مولفههای تحول دیجیتال در آموزش
میتواند به سیاستگذاران در تسهیل این فرایند کمک نموده و منجر به تسریع دستیابی به اهداف دیجیتالیشدن گردد. این پژوهش با هدف شناسایی این ابعاد و مولفهها، در ابتدا با روش فراترکیب، 47 مقاله مرتبط را مورد بررسی قرارداده است. سپس در بخش کمی، جهت تعیین ترتیب اهمیت ابعاد و ضریب وزنی آنها به شیوه سوارا رتبهبندی صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که در بین شش بعد شناسایی شده، تحول سازمانی با ضریب وزنی 0.217 اولویت اول و تحول زیرساختی با ضریب وزنی 0.201 اولویت دوم را دارا است. نتایج کلی تحقیق نیز اهمیت اتخاذ رویکرد اکوسیستمی در پیادهسازی تحول دیجیتال در مدارس را نشان داده است.

واژه‌های کلیدی: تحول دیجیتال، صنعت 5.0، تحول دیجیتال آموزشی، نوآوری.

نوع مقاله: پژوهشی

1- مقدمه

با ظهور صنعت 5.0 که توسعهدهندهی فناوریهای صنعت 4.0 (رباتیک، واقعیت مجازی، هوش مصنوعی، واقعیت افزوده ، اینترنت اشیاء، محاسبات ابری و...) است؛ و اهمیت روزافزون به کارگیری و گسترش فناوریهای این حوزه در رشـد اقتـصادی- اجتماعی؛ اهمیت برنامه‌ریزی برای رسیدن

نویسندة عهده‌‌دار مکاتبات: عباس خمسه Abbas.Khamseh@Kiau.ac.ir

به سطوح مناسبی از تحول دیجیتال در همهی بخشها افزایش یافته است. به طوریکه امروزه تحول دیجیتال به یکی از اهداف اصلی موسسات آموزشی در کشورهای پیشرو در دنیا تبدیل شده است (کومار و سانگتانی¹، 2023؛ کولهو²و همکاران، 2023؛ زین³، 2021؛ کوهن و لونک⁴، 2021؛ محمدهاشم⁵ و همکاران، 2021؛ بیلیالوا، سالیمووا و زلنینا⁶، 2020). مطالعات و پژوهشهای بینالمللی نیز حاکی از تغییر پارادایم آموزشی با استفاده از فناوری های صنعت 5.0 دارد، که منجر به تغییر مدلها، ابزارها، محتواها و فرآیندهای آموزشی مبتنی بر تحول دیجیتال گردیده است تا بتواند صلاحیتهای دیجیتال نیروی انسانی را تامین نماید (لنسن، دی سیلوا و پونتس⁷، 2023).

موضوع تحول دیجیتال در دهه اخیر در فضای آموزشی بسیاری از کشورهای دنیا در حال پیگیری است، زیرا باعث افزایش نوآوریهای آموزشی، بهبود مدیریت سازمان، کاهش هزینهها و بهبود محیطهای یادگیری برای دانشآموزان
میگردد (آلنزی⁸، 2023). تحول دیجیتال توانسته با
بهرهگیری از هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی در
پلتفرمهای آموزشی، دانشآموزان را به سمت و سوی خاص و نیازهای آموزشی منحصر به او، هدایت کند و سیستمهای آموزشی را به سمت هوشمندسازی و بهینهسازی یادگیری سوق دهد (هارتونگ و دکویپر⁹، 2023).

امروزه شاهد آن هستیم که، استفاده از پلتفرمهای هوشمند، واقعیت افزوده، واقعیت مجازی، هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، محتواهای الکترونیکی، بازیوارسازی آموزشی و ... در آموزش در بسیاری از کشورها دنبال گردیده است و سیاست گذاری در نهادهای مربوطه برای رسیدن به سطح مطلوب تحول دیجیتال آغاز گردیده و بر اساس مولفههای رهبری دیجیتال، تحول دیجیتال در آموزش و...، با قوت درحال پیگیری است (وو، شو و وانگ¹⁰، 2023؛ پروتا¹¹، 2023؛ درونسل آکوستا ¹²و همکاران، 2023؛ سپولودا¹³، 2020؛ شاو¹⁴، 2019).

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 50

با جایگزینی صنعت 5.0 به جای صنعت 4.0 و قرارگرفتن انسانها در مرکزیت نوآوری و اهمیت یافتن مهارتهای انسانی در تعامل با ربات، ماشین، رایانه، هوش مصنوعی و... تحول دیجیتال در حوزههای مختلف از جمله در در حوزهی آموزش ضرورت پیدا کردیده است، لذا این موضوع حائز اهمیت است که دانشگاهها و حوزههای آموزشی به طور کامل از تحول دیجیتال و فواید حاصل از آن بهرهمند شوند (کارایانیس و موراوسکا جانکلویکز¹⁵، 2022). بنابرین تحول دیجیتال یکی از الزامات آینده به شمار میرود و لذا در این بین، نقش نظام آموزشی به عنوان یکی از ارکان تربیتکننده نیروی انسانی بسیار حائز اهمیت است (سافونو، اوسک و بازهنکو¹⁶، 2022).

ضرورت تغییر در رویکردهای آموزشی از دیرباز هم از سوی صنعت و هم در دانشگاه به رسمیت شناخته شده بود. اولین مطالعه به سال 1918 به عنوان اولین ارزیابی به آموزش مهندسی ایالات متحده برمیگردد و پژوهشها بر این نکته اذعان دارد که در آینده‌ای نه چندان دور بر اساس تحول دیجیتال، همه می‌توانند از آموزشهای با کیفیت شخصی برخوردار شوند (برو، کایانک و سایت¹⁷، 2022). بنابرین تحول دیجیتال برای تقویت کیفیت آموزش ضروری به نظر می‌رسد، زیرا یکی از اهداف آن تغییر آموزش و روشهای یادگیری بیشتر است، بنابرین باید با جدیت بدان پرداخته شود. مطالعات اخیر نیز نشان داده است که فرآیندهای دخیل در تحول دیجیتال منجر به ایجاد محیط یادگیری موثرتر برای فراگیران گردیده است (ییلدیز¹⁸، 2022؛ روف¹⁹ و همکاران، 2022).

در سالهای اخیر موضوع تحول دیجیتال در اسناد
بینالمللی نیز مورد توجه قرار گرفته است. دگرگونی دیجیتالی آموزش یک دستور کار کلیدی برای بسیاری از کشورها در سراسر جهان است. پژوهشها در این زمینه نشان میدهد که طیف گستردهای از اسناد ملی در دسترس است که هر کدام دیدگاه و استراتژیهای منحصر به فرد خود را برای تحول دیجیتال دارند. یکی از گرایش‌های جالبی که از مطالعات بیرون می‌آید، رواج تمرکز بر مهارت‌های قرن بیست و یکم، مانند تفکر انتقادی، همکاری، خلاقیت و حل مسئله، به‌عنوان یک محرک کلیدی برای تحول دیجیتال است. علاوه بر این، بسیاری از این اسناد ملی اهمیت زیرساختهای دیجیتال مانند: دسترسی به پهن باند و شبکههای بی سیم را، به عنوان پیش نیاز تحول دیجیتال موفق ذکر میکنند.

به طور مثال، برنامه اقدام آموزش دیجیتال (2027-2021) یک ابتکار سیاست اتحادیه اروپا است، که چشمانداز مشترکی از آموزش دیجیتال با کیفیت بالا، فراگیر و در دسترس را در اروپا تعیین میکند و هدف آن حمایت از انطباق آموزش و پرورش است. سیاست‌گذاران، دانشگاهیان و محققان در سطح ملی، اتحادیه اروپا و بینالمللی وکشورهای عضو عصر دیجیتال به برنامه اقدام که در 30 سپتامبر 2020 به تصویب رسید، فراخوانده شدند تا برای همکاری بیشتر در سطح اروپا در زمینه آموزش دیجیتال برای رسیدگی به چالشها و فرصتهای همه گیر COVID-19، برنامههای خود را ارائه دهند. این مرکز سیزده اقدام راهبردی را در اختیار کشورهای عضو قرار می دهد که شامل موارد زیر است:

اقدام 1: گفت و گوی ساختاریافته با کشورهای عضو در مورد عوامل مؤثر برای آموزش و مهارتهای دیجیتال موفق، اقدام 2: توصیه شورا در مورد رویکردهای یادگیری ترکیبی برای آموزش ابتدایی و متوسطه با کیفیت بالا و فراگیر، اقدام 3: چارچوب محتوای آموزش دیجیتال اروپایی، اقدام 4: اتصال و تجهیزات دیجیتال برای آموزش و پرورش، اقدام 5: طرحهای تحول دیجیتال برای مؤسسات آموزشی، اقدام 6: دستورالعملهای اخلاقی در مورد استفاده از هوش مصنوعی و دادهها در آموزش و یادگیری برای مربیان، اقدام 7: دستورالعملهای مشترک برای معلمان و مربیان برای تقویت سواد دیجیتال و مقابله با اطلاعات نادرست از طریق آموزش و تعلیم و تربیت، اقدام 8: به روز رسانی چارچوب صلاحیت دیجیتال اروپایی، شامل هوش مصنوعی و مهارتهای مرتبط با دادهها، اقدام 9: گواهینامه مهارتهای دیجیتال اروپایی EDSC))، اقدام 10: پیشنهاد تشکیل یک شورا برای بهبود ارائه مهارتهای دیجیتال در آموزش و پرورش، اقدام 11: جمعآوری بین ملی دادهها و هدف در سطح اتحادیه اروپا در مورد مهارتهای دیجیتال دانشآموزان، اقدام 12: دورههای کارآموزی فرصتهای دیجیتال، اقدام 13: مشارکت زنان در STEM²⁰ (آنته²¹، 2021؛ یانلی و دنی²²، 2021).

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 51

در اسناد ملی برخی کشورهای دیگر نیز اهمیت تحول دیجیتال در آموزش و پرورش به عنوان یکی از روندهای تاثیرگذار بر آینده و دستیابی به فناوری، نوآوری و کارآفرینی مورد توجه قرار گرفته است. به طور مثال در سند ملی 2030 کامبوج، نقشه راه علوم و فناوری و ضرورت آموزش و یادگیری فناورانه و مبتنی بر ظرفیتهای دیجیتال مورد توجه قرار گرفته است. هدف نقشه راه این دانشگاه، ارتقای نتیجه کلی یادگیری، سواد دیجیتال، مهارت‌های کارآفرینی و آمادگی فن‌آوری کامبوج است. این برنامه، از سنین بسیار پایین که کودکان آموزش عمومی رسمی خود را آغاز می‌کنند، شروع میشود (هول²³، 2022).

در اسناد سازمان بینالمللی یونسکو نیز بر اهمیت تحول دیجیتال، چهارچوبهای مدارس متصل به اینترنت و آموزش از راه دور تاکید شده است و بر ضرورت توجه کردن به رویکرد چهارگانه: نقشه، اتصال، مالی و توانمندسازی، برای رسیدن به سطح مطلوب در مدارس تاکید گردیده است. همچنین در این اسناد ذکر شده است که: مدرسه بر پایه ی یادگیری تلفیقی، یادگیری از خانه، دسترسی به محتوا و مربی از راه دور و در هر زمان، دوره های دسترسی و منابع حمایتی، تکنولوژیها، رسانه‌ها و ابزارهای مورد نیاز فردی از جمله موارد قابل توجه در تحول دیجیتال در مدارس است (سپولودا، 2020). همچنین تحول دیجیتال میتواند بین همهی ذینفعان آموزش از جمله: دانشآموزان، معلمان و والدین ارتباط برقرار کند و موجب بهبود فرآیندها و سیستم آموزشی گردد (الحسنی و حسین²⁴، 2021).

تحول دیجیتال در آموزش برخی کشورها به صورت کیفی و با تمرکز بر شخصیسازی آموزش دنبال گردیده است. به

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 52

عنوان نمونه میتوان به برنامههای کشور چین در این زمینه اشاره کرد. موضوع تحول دیجیتال در آموزش چین، در سال‌های اخیر توجه فزاینده‌ای را به خود جلب کرده است و بر این اساس است که این کشور به توسعه سریع زیرساخت دیجیتال خود ادامه می‌دهد. پژوهش ها نشان میدهد که فناوری دیجیتال این پتانسیل را دارد که به طور قابل توجهی سیستم آموزشی چین را متحول کند و تجربیات یادگیری شخصیتر، نوآورانهتر و کارآمدتر را برای
دانشآموزان فراهم کند. امروزه تحول دیجیتال در آموزش و پرورش به عنوان یک استراتژی ملی در چین قلمداد میشود و در برنامهها و سیاستگذاریهای این کشور دنبال
میگردد (شاو²⁵،2019). در پژوهش دیگری که در کشور ترکیه انجام گرفته است، بالیر و از ²⁶ (2018)، ضرورتهای تحقق تحول دیجیتال و به کارگیری موفق آن در عرصه آموزش را، شامل: داشتن چشم انداز دقیق در بخشهای مدیریتی و کلان، طراحی محیط یادگیری مناسب، محتوای نوآورانه و زیرساختهای مناسب فناورانه و آمادگی مدیران برای این تحول و کیفیت تحول دیجیتال، عنوان کردهاند. با این وجود در پژوهشهای انجام گرفتهی در برخی از کشورها، نتایج حاکی از آن است که که در اثر کشورها و

مدارس، استفاده ی از فناوریهای صنعت 5.0 به صورت استفاده از برخی فناوریها و جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است. در اکثر کشورها، کمتر به یک سیاست کلان تر در این خصوص توجه شده است و برنامهریزی یکپارچهتر با رویکرد نوآوری در تحول دیجیتال در بسیاری از این کشورها مورد غفلت واقع شده است. لذا شاهد پژوهشهای پراکنده در حوزهی آموزش و پرورش در این خصوص هستیم (گراسیا²⁷ ، 2023).

لذا با توجه به پژوهشهای فوق، شکاف اصلی پژوهشها عدم توجه یکپارچه به مولفهها و ابعاد تحول دیجیتال در آموزش و پرورش، به عنوان یکی از اولین گامهای مهم برای
برنامهریزی یکپارچه و اجرای آن است. بنابرین مساله اصلی پژوهش حاضر؛ باتوجه به ضرورت برنامهریزی منسجم و جامع برای دستیابی به سطح بهتر تحول دیجیتال در مدارس ایران؛ شناسایی ابعاد و مولفههای تاثیرگذار بر تحول دیجیتال در آموزش است، همچنین در ادامهی این پژوهش، به دلیل محدودیتهای منابع در مدارس ایران، به دنبال تعیین ضریب اهمیت هر یک از ابعاد در آموزش و پرورش ایران از منظر نوآوری هستیم که میتواند برای اجرای موفق تحول دیجیتال در آموزش راهگشا باشد، زیرا تحول دیجیتال صرفا یک اتفاق فناورانه نیست. اما از آنجائیکه بررسیها نشان داده است که ابعاد و مولفههای موثر بر تحول دیجیتال در آموزش و پرورش، به صورت یکپارچه ارائه نگردیدهاند، لذا در این پژوهش قصد داریم با مرور پژوهشهای داخلی و خارجی زیرمولفهها را شناسایی و در قالب ابعاد دستهبندی کرده و میزان اهمیت هریک را با توجه به آموزش و پرورش ایران از منظر خبرگان تعیین نماییم.

پژوهش حاضر از نظر موضوعی، جهت شناسایی مولفهها و ابعاد تحول دیجیتال در آموزش با رویکرد نوآوری؛ که برای اولین بار در کنار هم صورت میگیرد؛ و نیز یکپارچهسازی و دستهبندی آنها دارای نوآوری است. همچنین با استفاده از روش سوارا برای تعیین ضریب اهمیت و رتبهبندی هر یک از ابعاد به کمک خبرگان متخصص در تحول دیجیتال و صاحب تجربه در آموزش و پرورش ایران، ابعاد دارای اهمیت بالاتر در آموزش و پرورش ایران شناسایی گردیده که
میتواند مورد توجه سیاستگذاران آموزشی قرار گیرد. برای نخستین بار نیز با روش آمیخته (کیفی- کمی) چنین پژوهشی در موضوع تحول دیجیتال آموزشی در ایران انجام شده است.

2-مبانی نظری و پیشینه

صنعت 5.0 تعریف توسعه یافتهی صنعت 4.0 است که با رسیدگی به چالشهای انسانی، به دنبال راه حلی انسان محور است. ایدئولوژی صنعت 5.0 در سال 2020، پس از بحث و تبادل نظر و اشتراکگذاری ایدهها در دو کارگاه مجازی، به طور رسمی در ژانویه 2021، با انتشار رسمی آن در سند کمیسیون اروپا ظهور کرد (آلوز، لیما و کاسپار²⁸، 2023). در واقع صنعت 5.0 با هدف قرار دادن رفاه انسانها و ایجاد همزیستی بهینه انسان و ماشین، ذهنیت و هوش انسانی را با کارآیی هوش مصنوعی و ماشین درهم میآمیزد (لنگ²⁹ و همکاران،2022).

تحول دیجیتال را نیز میتوان به عنوان "شتاب فعالیت‌های تجاری، فرآیندها، شایستگی‌ها و مدل‌ها" برای به‌کارگیری کامل تغییرات و فرصت‌های فناوری‌های دیجیتال و تأثیر آن‌ها به شیوه‌ای استراتژیک و اولویت‌بندی شده تعریف کرد. (شالینی و دوی³⁰، 2023؛ ادمید³¹، 2016).

تحول دیجیتالی آموزش و علم، تشکیل اکوسیستمی از
راهحلهای دیجیتال است، از جمله: ایجاد یک محیط آموزشی الکترونیک امن، فراهم آوردن امکانات لازم زیرساخت دیجیتال موسسات، افزایش صلاحیت دیجیتال در ذینفعان، تحول دیجیتال فرآیندها و خدمات، اتوماسیون داده ها و جمع آوری و تجزیه و تحلیل آنها را شامل می شود (سافونو، اوسیک و بازهنکو³²، 2022).

کمسیون اروپا بیان میکند که تحول دیجیتال در آموزش و پرورش باید آموزش شخصی تر، دانش آموز محورتر، انعطافپذیرتر و زمینه یادگیری مشارکتی و خلاق تر را فراهم کند (رو، ووجنیوز و بجرک³³، 2022). تحول دیجیتال آموزش با هدف مهندسی مجدد فرآیند آموزش و تدریس و بهبود کیفیت و کارایی از طریق فناوری های دیجیتال است (جایانگ، دینگ و وی³⁴، 2023).

استفاده از ظرفیت‌های تحول دیجیتال، میتواند منجر به بهره‌وری در آموزش، کاهش هزینهها و خطا در مدیریت سیستمهای آموزشی شود، به علاوه تحول دیجیتال میتواند یک اکوسیستم ایجاد نماید که افراد، محتوا، فرآیندها و... را در یک سیستم آموزشی به هم متصل نماید (کراسی و کانتکین³⁵،2022؛ پتا ³⁶و همکاران،2022).

بنابرین ترسیم چشمانداز و توجه به سه رکن: «فرهنگ و مهارت‌ها»، «زیرساخت‌ها و فناوری‌ها» و «اکوسیستم‌ها» در تحول دیجیتال در آموزش، امری مهم به شمار میرود (وان وو، تران و وان نگوین³⁷، 2022).

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 53

در زمینه آموزش، تحول دیجیتال مستلزم بازاندیشی فرآیندهای آموزش و یادگیری برای مخاطبان است که با در نظر گرفتن جنبههای عملی تحول دیجیتال از طریق دانش و مهارتهای فنی؛ به کمک ادغام مهارت، طرز فکر و نگرش دیجیتال؛ میسر می‌گردد و همچنین جنبه‌های عملی تحول دیجیتال از طریق دانش و مهارتهای فنی، تکنولوژیکی و انسانی ایجاد شده و موجب بهبود سیستمهای آموزشی و سازمانی میگردد (کراسی و کانتکین، 2022).

تحول دیجیتال در آموزش شامل چندین بعد است که در پژوهشهای مختلف بدان پرداخته شده است، برای رسیدن به سطح مطلوب تحول دیجیتال ضرورت دارد در ابعاد مختلف نیز تحول ایجاد شود که شامل: تحول در فناوری، تحول در سازمان، تحول در زیرساختها، تحول در فرهنگ و تحول در اقتصاد است.

1-2-تحول در فناوری: تحول در استفاده از فناوریهای دیجیتال در کلاس درس و محتوای آموزشی از جمله بازی وارسازی و.. ، تحول در یادگیری و شخصیسازی آموزش با استفاده از فناوریهای صنعت 5.0 در روند آموزش از رویکردهای فناورانه در تحول دیجیتال است (آلنزی³⁸،2023؛ اولیورا و دی سوزا³⁹، 2022).

یکی از مولفهها در تحول دیجیتال، تحول در محتوا و استفاده از فناوریهای مربوطه است. در پژوهشهای بسیاری بر اهمیت محتوا در تحول دیجیتال و استفاده از فناوریهای صنعت 5.0 برای تحول در محتوای آموزشی اشاره گردیده است و در مقالات بسیاری در مورد استفاده از فناوریهایی نظیر واقعیت افزوده، واقعیت مجازی، کلان داده، اینترنت اشیاء و... در آموزش بحث گردیده است. بسیاری از
پژوهشهای انجام شده در این زمینه بر موفقیت آموزش و اثربخش تر شدن آن به خاطر استفاده از این فناوریها اشاره گردیده است. در برخی از پژوهشها نیز بر اهمیت هماهنگی این فناوریها با نیاز سازمان و انتخاب فناوریهای بهینه تاکید کردهاند (انگنس⁴⁰، 2108؛ مهراز، بنابو و برادو⁴¹، 2019).

شخصیسازی و تحول در یادگیری، موضوع دیگری است که در مقالات متعددی به آن اشاره گردیده است و این موضوع را با به کارگیری آموزشهای آنلاین در بسترهای پلتفرمهای دیجیتال و به کارگیری قابلیتهای این محیط، مورد بررسی قرار دادهاند، در برخی مقالات نیز به استفاده از فناوریهایی نظیر هوش مصنوعی و بازی وارسازی، برای کمک به شخصیسازی آموزش اشاره گردیده است، همچنین با استفاده از تحول دیجیتال و فناوریهای آن میتوان فرآیند یادگیری هر دانشآموز اعم از محتوای درسی، ساعات مطالعه، روند آموزش و ... را شخصیسازی کرد و نتایج پژوهشها بر روند مثبت و بهبود یادگیری فردی اشاره دارد (روف، بیکفالوی و مارکوس⁴²،2022؛ گیلپاتریک⁴³، 2020؛ وینکادا⁴⁴ و همکاران،2020).

2-2-تحول در سازمان: تحول در فرآیندها، مدیریت فرآیندها و یکپارچهسازی سامانههای اداری-آموزشی، تحول در مدیریت و رهبری سازمان برای تحول دیجیتال ضروری است (سینگ و سینگ⁴⁵،2022؛ اولیورا و دی سوزا، 2022). در برخی مقالات تحول دیجیتال را مستلزم تحول در سازمان و ساختار آن میدانند و از منظر سازمانی، استراتژیهای تحول دیجیتال و چشمانداز سازمان، رهبری دیجیتال، رویههای مدیریتی و... را مورد توجه قرار داده و بررسی کردهاند. در پژوهشها اشاره گردیده است که تحول دیجیتال در آموزش نیازمند رویکردی جامع است که نیازهای همه ذینفعان از جمله: دانش‌آموزان، معلمان و مدیران را در نظر می‌گیرد. برخی پژوهشگران همچنین بر اهمیت توسعه چشمانداز و استراتژی روشن برای تحول دیجیتال در مدارس تاکید کردهاند، مقالات متعددی نیز در سطح سازمانی به سنجش آمادگی سازمان و میزان بلوغ دیجیتال در سازمان پرداختهاند و ابعاد ضروری برای رسیدن به سطح مطلوب بلوغ دیجیتال در سازمان را مورد توجه قرار دادهاند (راسئو⁴⁶ و همکاران، 2023؛ ببیهقی و سوبریادی⁴⁷، 2023؛ یحیی⁴⁸، 2021؛ زو، گی و وانگ،⁴⁹ 2021؛ بناویدس⁵⁰ و همکاران، 2020).

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 54

تحول در فرآیندها نیز با کمک ابزارها و فناوریهای دیجیتال، یکی دیگر از موضوعاتی است که میتواند در دیجیتالیشدن مدارس و افزایش بهرهوری موثر باشد. استفاده از سامانههای یکپارچه نظیر اتوماسیون، پلتفرمهای آموزشی و سیستمهای اداری میتواند در مدیریت مدرسه و بهبود مدیریت آموزشی آن موثر واقع شود. نتایج پژوهشها نشان داده است که با ورود سیستمهای یکپارچه مدیریت منابع، کل فرآیندها و روندهای دیجیتالی را میتوان یکپارچه کرد و با اتصال اطلاعات میتوان روند ارزیابی دانشآموزان، ایجاد پروندههای دانشآموزی، برنامهریزی منابع انسانی و منابع درسی و... را به صورتی خودکار تبدیل کرد که این موضوع در تسهیل روند مدیریت اطلاعات و مدیریت آموزشی مدرسه بسیار تاثیرگذار است (روردیگوز آبیتا و بربیسکا کوریا⁵¹، 2021؛ فورجان استراهونجیا و تومیسیک پوپک⁵²، 2018؛ کان⁵³ و همکاران، 2015).

3-2-تحول در فرهنگ: چشمانداز مدیریت، رهبری، رویکردها و دیدگاههای افراد و مسائل مرتبط از منظر فرهنگی در رسیدن به سطح بهتر برای تحقق تحول دیجیتال حائز اهمیت است (راوسئو ⁵⁴و همکاران،2023؛ رنز، ولادووا و هلموس⁵⁵، 2021).

تعامل ذینفعان در بستر تحول دیجیتال، یکی دیگر از ابعاد مهم تحول دیجیتال است. تغییر رویکردها، روشها و فرهنگ سازمانی در بهرهگیری مناسب از ظرفیتهای تحول دیجیتال، نقش بسیار مهمی را در رسیدن به سطح مطلوب ایفا میکند. ابعاد فرهنگی شامل: جهتگیری هدف،
تصمیمگیری مشارکتی، جهتگیری نوآوری، رهبری ساختاریافته، رهبری حمایتی، چشمانداز مشترک و رسمی، فرهنگ نوآوری از جمله مسائل مهم در تحول دیجیتال در سازمان است. باور معلمان در ضرورت به کارگیری
فناوریهای تحول دیجیتال در آموزش و تاثیر آن بر یادگیری بسیار حائز اهمیت است. در برخی از مقالات علت عقب افتادگی حوزهی آموزش در به کارگیری موثر
فناوریهای دیجیتال را عامل فرهنگ سازمانی به شمار
میرود و عدم مشارکت مدیران، کارکنان و معلمان در برنامههای تحول دیجیتال را عامل مهمی برای عدم موفقیت این برنامهها میدانند (رودریگرز آبیتا و بریبیسکا کوریا، 2021؛ الکوردی و لوینلی⁵⁶، 2021؛ زو⁵⁷، 2015).

4-2-تحول در زیرساختها: تجهیزات، استفاده از پلتفرمها، بسترهای تحول دیجیتال در آموزش و ضمن خدمت معلمان، تحول در کلاس درس و ایجاد کلاس درس هوشمند و تحول در محیط و بازطراحی فضای یادگیری را شامل میشود (زیبین، آنتونووسکی و چوراکو⁵⁸،2023؛ آلنزی، 2023؛ اولیورا و دی سوزا، 2022؛ دوبرولیوبوا، آلکساندرو و یفرمو⁵⁹، 2017).

یکی از مسائل مهم در تحول دیجیتال، تحول در
زیرساختها و تجهیزات مورد نیاز مدارس برای اجرا و
پیادهسازی تحول دیجیتال است و در مقالات به بررسی وضعیت دسترسی به اینترنت پرسرعت، تجهیزات مورد نیاز آموزش دیجیتال اعم از لپ تاپ، موبایل، تبلت، برد هوشمند، ویدئو پرژکتور و... پرداخته شده است و فراهم بودن زیرساختهای لازم و وجود تجهیزات فناوری در مدارس را از الزامات تحول دیجیتال بر شمردهاند (کووالچوک ⁶⁰و همکاران، 2022؛ سپولودا⁶¹، 2020).

یکی از مسائل مهم دیگر که در تحول دیجیتال به آن پرداخته شده است، تحول در صلاحیتها و شایستگیهای دانشآموزان و معلمان است و مقالات متعددی به بررسی اهمیت این موضوع، شیوهها و استراتژیهای مربوط به آن پرداختهاند و نتایج این پژوهشها نشان داده است که علاوه بر اهمیت توانمندی دانشآموزان در استفاده از فناوریهای دیجیتال و کار با آن، توانمندی و شایستگیهای دیگری نظیر همکاری، تفکر انتقادی، توان حل مساله، خلاقیت، مهارتهای اجتماعی و فرهنگی و توانمندی برقراری ارتباط نیز برای تحقق شایستگیها و صلاحیتهای دیجیتال بسیار حائز اهمیت هستند (اولیورا و دی سوزا، 2022؛ بین نوردین⁶² و همکاران، 2022؛ کریسچنر و دی برویکر⁶³، 2017).

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 55

در مقالات و پژوهشهای دیگری نیز بر اهمیت محیط یادگیری دیجیتال و کلاس درس هوشمند تاکید کرده و تلفیق هوش مصنوعی و برخی فناوریهای دیجیتال را با کلاس درس مورد بررسی قرار دادهاند، نتایج این پژوهشها نشان داده است که ترسیم دقیق محیط یادگیری دیجیتال و تدوین دستورالعملهایی برای هدایت مدارس در موضوع طراحی محیط میتواند کارگشا باشد. همچنین در برخی مقالات به استفاده از فناوری هوش مصنوعی برای تسهیل یادگیری دانشآموزان و طراحی کلاس درس هوشمند اشاره گردیده است و نتایج پژوهشها در این خصوص نشان داده است که استفاده از این فناوری، به جهت بهبود فرآیند یادگیری و تسهیل مدیریت کلاس برای معلم و دانش آموز بسیار سودمند است (پنگ و وانگ⁶⁴، 2022؛ بیگستاد⁶⁵ و همکاران؛ 2022؛ لولیک⁶⁶ و همکاران، 2022).

5-2-تحول در اقتصاد: کاهش هزینهها، بهرهوری در آموزش و پرورش، تربیت نیروی انسانی دارای صلاحیتهای دیجیتال و تامین منابع آن، رسیدن به دستاوردها و خروجی مورد نظر و منابع مالی مورد نیاز، با نگاه اقتصادی به تحول دیجیتال است (گیل پارتریک، 2020). جنبههای اقتصادی در تحول دیجیتال نیز بسیار حائز اهمیت است. تحول

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 56

دیجیتال با کاهش هزینهها و بهبود عوامل اقتصادی و ارائه خدمات آموزشی، شرایط بهتری را برای رشد مهارتها، کیفیت یادگیری و برنامههای آموزشی فراهم میآورد. همچنین تربیت نیروی انسانی دارای مهارتهای دیجیتال، زمینهساز رسیدن به سطوح مناسب اقتصاد دیجیتال است و لذا نمیتوان جنبهی اقتصادی تحول دیجیتال را در حوزهی آموزش و پرورش نادیده گرفت. طبق برنامههای تحول دیجیتال در آموزش و پرورش، کسب مهارتهای مورد نیاز کسب و کارهای آینده مبتنی بر فناوریهای دیجیتال، بسیار حائز اهمیت است. همچنین جنبهی دیگر تحول دیجیتال، هزینههای فناوریهای دیجیتال، نوسازی سیستمهای آموزشی، محدودیت منابع و موانع موجود بر سر راه تحول دیجیتال از منظر جنبههای اقتصادی آن است (محمدهاشم، تلمسانی و متیوز⁶⁷، 2021؛ دمچنکو⁶⁸ و همکاران، 2021؛ ورونین، ساینکو و تولچیوا⁶⁹، 2020).

3-روششناسی

در این پژوهش از روش آمیخته (کیفی-کمی) استفاده گردیده است. در بخش کیفی پژوهش، ابتدا برای دستیابی به مولفهها و ابعاد پژوهش جستجوی گستردهی اسناد، کتب و مقالات فارسی و انگلیسی صورت گرفته است، برای تحقق این هدف از رویکرد فراترکیب سندلوسکی و باروسو استفاده شده است. طی هفت مرحله‌ی روش باروسو ابتدا سوال پژوهش تنظیم گردید، سپس با مرور نظاممند پژوهشها و انتخاب مقالات مرتبط، استخراج اطلاعات، تجزیه و تحلیل نتایج کیفی، کنترل کیفیت و ارائه یافته ها، موضوع «تحول دیجیتال در آموزش»، مورد بررسی قرار گرفت. علت انتخاب روش فراترکیب برای بخش کیفی این پژوهش، فراوانی ادبیات و پراکندگی زیاد پژوهشها در زمینهی تحول دیجیتال بوده است و به دلیل اینکه برای رسیدن به سطح مطلوب پیادهسازی و اجرای تحول دیجیتال در آموزش و پرورش، نیازمند یکپارچهسازی اطلاعات و رسیدن به چگونگی مسیر حرکت و نوآوری هستیم، از رویکرد فراترکیب در بخش کیفی پژوهش بهره گرفته ایم. سوال اصلی این پژوهش این است که: ابعاد اصلی، مولفهها و شاخصهای تحول دیجیتال در آموزش و پرورش چه مواردی هستند؟ و برای دستیابی به هدف نوآوری، اهمیت نسبی ابعاد تحول دیجیتال، جهت برنامهریزی و پیادهسازی در ایران چگونه است؟ بر اساس اهداف و مساله اصلی پژوهش، کلمات کلیدی شامل: « ابعاد تحول دیجیتال»، «رهبری دیجیتال»، « بلوغ دیجیتال»، « تحول دیجیتال در آموزش و پرورش»، «تحول دیجیتال آموزشی» و « نوآوری دیجیتال » مورد جستجو قرار گرفتهاند. در این پژوهش در بخش فراترکیب، ابتدا با مطالعه منابع با روش کتابخانهای و مرور پژوهشهای داخلی و خارجی شامل مقالات چاپ شده در پایگاههای داده معتبر خارجی (گوگل اسکلار، اریک، ساینس دایرکت، ریسرچ گیت، الزوییر، اسپرینگر) و
پایگاههای داده معتبر داخلی (نورمگز، پایگاه داده جهاد دانشگاهی، پورتال علوم انسانی، مگ ایران) و مجلات معتبر، از سال 2013 الی 2023، مقالات استخراج گردیده است. علت انتخاب این بازه برای استخراج مقالات و اسناد، تحولات زیاد عرصههای علمی و کیفیت پژوهش ها بوده است که ممکن است تاثیرات زیادی بر نتایج این پژوهش داشته باشد و همچنین فراوانی پژوهشها در مورد تحول دیجیتال در حوزهی آموزش در یک دهه اخیر بوده است.

مورد مطالعه این پژوهش آموزش و پرورش ایران و زمان انجام پژوهش سال 1402 میباشد. همچنین با توجه به نیازمندیهای پژوهش در بخش کمی،9 نفر از خبرگان به شیوه ی هدفمند انتخاب گردیده و ابعاد تحول دیجیتال، با ابزار پرسشنامه، توسط خبرگان اولویت بندی و به شیوه ی سوارا ضریب وزنی ابعاد برای آموزش و پرورش ایران، محاسبه گردیده است.

نتایج بررسی مقالات در جدول 1 به نمایش گذاشته شده است.

جدول 1. فراوانی مقالات در پایگاههای داده

پایگاه داده های غیرفارسی و فارسی	فراوانی کل	فراوانی مقالات نهایی
Google Scholar	297	16
Science Direct	87	6
Springer	32	5
ERIC	27	2
ELSEVIER	23	2
RESEARCH GATE	112	7
نورمگز	16	1
پورتال جامع علوم انسانی	34	1
پایگاه داده جهاد دانشگاهی	19	3
مگ ایران	12	4

با توجه به جدول 1، 659 مقاله ی اولیه در پایگاههای داده پیدا شد که با توجه به معیارهای ورود منجر به حذف612 مقاله و ورود 47 مقاله مرتبط با سوال پژوهش گردید، که مراحل آن در جدول 2 به نمایش درآمده است.

جدول2: مراحل انتخاب مقالات نهایی

مراحل	تعداد مقالات مورد بررسی	تعداد مقالات حذف شده	دلایل حذف
جستجوی کلمات کلیدی در پایگاه داده	ورود 659 مقاله و بررسی عناوین	خروج 361 مقاله	نامرتبط بودن عنوان-تکراری بودن مقالات- سال انتشار مقالات انگلیسی قبل از 2013- سال انتشار مقالات فارسی قبل از 1395- اعتبار ناکافی سطح علمی و پژوهشی مقاله
بررسی‎مقالات انتخاب شده در مرحله پیشین	ورود 298 مقاله و بررسی چکیده	خروج 102مقاله	عدم ارتباط هدف و موضوع-روش غیرکیفی و زمینه ی پژوهش-عدم امکان دسترسی به محتوا
بررسی‌مقالات انتخاب شده در مرحله پیشین	ورود 196 مقاله و بررسی ادبیات،روش و یافته ها	خروج 99 مقاله	عدم ارتباط هدف و موضوع-روش غیرکیفی-یافته های غیرمرتبط و نتایج ضعیف
بررسی‌مقالات انتخاب شده در مرحله پیشین	ورود 97 مقاله و مشاوره برای اجماع نظری	خروج 50 مقاله	عدم ارتباط هدف و موضوع-روش غیرکیفی-یافته های غیرمرتبط-طرح تحقیقاتی ناسازگار با هدف و زمینه ی اصلی پژوهش، متغیرها و مدل
تعداد مقالات نهایی	ورودی 47 مقاله منتخب

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 57

بر اساس جدول شماره‌ی 2، 47 مقاله نهایی در پژوهش انتخاب شد که بر اساس کدگذاری باز، محوری و انتخابی در جدول شماره‌ی 3 به نمایش درآمده است.

اعتبار پژوهش بر مبنای روش سندلوسکی و باروسو و بر اساس طی مراحل تحقیق مورد تایید قرار گرفته، که شامل مراحل زیر است:

1-استفاده از شاخصهای ورود و بررسی مقالات و استفاده از نرمافزار اندنوت برای ذخیره مقالات و بررسی آنها به منظور افزایش روایی توصیفی

2-بررسی روایی تفسیری با استفاده از نظر خبرگان

3-استفاده از یک متخصص در پژوهش به منظور افزایش روایی نظری

4 -ممیزی کل فرآیند و اجماع نظری پژوهشگران.

پایایی این پژوهش به کمک برنامه ارزیابی مهارت های انتقادی Critical Appraisal Skilla Program,2018) ) توسط تیم پژوهش و کارشناسان خبره، جهت ارزیابی کیفیت، دقت، اعتبار و اهمیت مقالههای نهایی، مورد بررسی قرار گرفت.

سوالات مورد نظر جهت سنجش کیفیت مقالات، در 10 عنوان تنظیم گردیده است که در خصوص 47 مقاله منتخب مورد بررسی قرار گرفت و مضمون این سوالات شامل: وضوح اهداف تحقیق، منطق روششناسی(کیفی)، سازگاری طرح تحقیق برای دستیابی به اهداف، سازگاری روش نمونهگیری برای دستیابی به اهداف، سازگاری روش نمونهگیری برای دستیابی به اهداف، سازگاری روش جمع‌آوری داده ها با موضوع تحقیق، کیفیت رابطه بین محقق و شرکتکنندگان، کیفیت ملاحظات اخلاقی، دقت در تجزیه و تحلیل دادهها، بیان شفاف دادهها و ارزش تحقیق است.

سپس با استفاده از ارزیابی مقایسهای سندلوسکی و باروسو، مقالات منتخب بر اساس معیارهای عنوان مقاله، سال انتشار، هدف، روش، تحلیل و یافتهها ارزشیابی شده و بر اساس برنامه مهارت‌های ارزیابی انتقادی به آنها امتیاز داده شد که به دلیل حجم مقالات نهایی تنها سه مورد از آن، در جدول3 به نمایش درآمده است.

بر اساس جدول 3، فراوانی مقالات دارای امتیاز عالی (50-41) 71.5 درصد بوده است و مقالاتی که در تحلیل سوالات سنجش کیفیت، توانستهاند از نظر تیم پژوهش امتیاز بسیارخوب (40-31) را کسب کنند، 28.5 درصد بوده است

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 58

که این موضوع نشان از کیفیت مقالات انتخابی در این پژوهش دارد.

[1] . Kumar & Sangtani

[2] . Coelho

[3] . Zain

[4] -Kuhn & Lucke

[5] . Mohamed Hashim

[6] . Bilyalova, Salimova, & Zelenina

[7] . Iensen, da Silva, & Pontes

[8] .Alenzi

[9] .Hartong & Decuypere

[10] . Wu, Xu, & Wang

[11] .Perrotta

[12] . Deroncele-Acosta

[13] . Sepúlveda

[14] . Xiao

[15] . Carayannis & Morawska-Jancelewicz

[16] . Safonov, Usyk, & Bazhenkov

[17] . Broo, Kaynak, & Sait

[18] . Yildiz

[19] . Rof

[20] . science-technology-engeeniering-mathematic

[21] . Annette

[22] . Yanli & Danni

[23] . Hul

[24] . Al Hasani & Husin

[25] . Xiao

[26] . Balyer & Öz

[27] . Gracia

[28] . Alves, Lima & Caspar

[29] 26. Leng

[30] .Shalini & Devi

[31] . Edmead,

[32] .Safonov, Usyk, & Bazhenkov

[33] -Røe, Wojniusz, & Bjerke

[34] -Jiang, Ding, & Wei

[35] - CERASİ & CANTEKİN

[36] - Pata

[37] -Van Vu, Tran, & Van Nguyen

[38] - Alenezi

[39] - Oliveira & de SOUZA

[40] . Engeness

[41] . Mahraz, Benabbou, & Berrado

[42] . Rof, Bikfalvi, & Marques

[43] . GİLLPATRİCK

[44] . Vindača

[45] . Singh & Singh

[46] . Rauseo

[47] . Baihaqy & Subriadi

[48] . Yehya

[49] . Zhu, Ge, & Wang

[50] . Benavides

[51] . Rodríguez-Abitia & Bribiesca-Correa

[52] . Furjan, Strahonja, & Tomičić-Pupek

[53] . Kane

[54] . Rauseo

[55] . Renz, Vladova, & Hellmuth,

[56] . Elkordy & Iovinelli

[57] . Zhu

[58] . Zybin, Antonovskiy, & Churakov

[59] . Dobrolyubova, Alexandrov, & Yefremov

[60] . Kovalchuk

[61] . Sepúlveda

[62] . bin Nordin

[63] . Kirschner & De Bruyckere

[64] . Peng & Wang

[65] . Bygstad

[66] . Lolic

[67] . Mohamed Hashim, Tlemsani, & Matthews

[68] .Demchenko

[69] . Voronin, Saienko, & Tolchieva

جدول 3. ارزیابی و مقایسه مقالات بازیابی شده

نویسنده و سال	عنوان مقاله	هدف، روش و تحلیل	یافتهها	امتیاز
McCarthy,et al.,(2023)	تحول دیجیتال در آموزش: مؤلفه های حیاتی برای رهبران تغییر سیستم	هدف: بررسی روندهای اقتصادی، سیاسی، روندهای اجتماعی و تکنولوژیکی مؤثر بر آموزش ابتدایی و متوسطه روش: تحلیل موضوعی	سازمانهای هدفمند دارای یک چهارچوب تحول دیجیتال واضح هستند- در سازمان وزارت آموزش و پرورش تحلیل شده تا حدودی شفافیت در مورد چرایی تحول دیجیتال وجود دارد و تغییرات مورد نیاز واضح و دقیق نشده است.-چگونگی تبدیل دیدگاه های آموزشی مدرسه به عمل در تحول دیجیتال و عدم وضوح آن باید مرتفع گردد- انتخاب فناوری و راه حل ها و سیستم های مناسب برای مدارس، به دلیل محدودیت منابع ضرورت دارد- نیازهای توسعه شخصی دانش آموزان و نیاز به استعدادیابی و نیاز معلمان باید شناسایی شود- از مدیران مدارس می خواهد که بسیاری از جنبه ها را در نظر بگیرند، مانند: زیرساخت، برنامه درسی و ارزیابی، فرآیند تغییر آماده سازی، توسعه افراد و استعدادها، سیاستهای حاکمیتی، و منابع مالی، لذا باید برنامهDT نیازهای شناسایی شده را برآورده کرده و قابل اجراء و دارای چابکی بوده و قابلیت تامین مالی را داشته باشد.- نوآوریهای آموزشی در DT با توجه به جهان در حال تغییر ضروری است.	50
Quaicoe , Ogunyemi and Bauters, (2023)	چالش‌های نوآوری دیجیتال مبتنی بر مدرسه و راه رو به جلو، گفتگو در مورد تحول دیجیتال در آموزش و پرورش	هدف: بررسی انواع نوآوری و بهره گیری از فرصت ها و چالش های تحول دیجیتال برای بهره‌وری تحول‌دیجیتال در مدارس، با مشارکت نهادهای بین المللی روش: تحلیل کیفی و کمی	این مقاله یک مدل مبتنی بر مدرسه برای استفاده از تحول دیجیتال را فرموله کرده و فرصت ها و نقاط قوت در مدارس در مناطق جنوب صحرای آفریقا برای ایده پردازی جهانی نوآوری(های) دیجیتال مدرسه محور را مورد بررسی قرار داده است.	42
OLIVEIRA & SOUZA,(2022)	تحول دیجیتال به سمت آموزش 4.0	هدف: توسعه و آزمایش روشی به نامTADEO)) تحول دیجیتال در آموزش و ارائه مدل مفهومی آن در مدارس پرتغال روش: کیفی و کمی	نتایج حاصل از ارزیابی دانش آموزان و مربیان شرکت کننده در تجارب تدریس و یادگیری با هدایت روش TADEO برای دستیابی به یادگیری مهارت های نرم و سخت و موفقیت آن و نیز کاهش اثرات زیست محیطی انسان زا، اشاره دارد.	48

4-یافتههای پژوهش

بر اساس روش سندلوسکی و باروسو، یافتههای47 مقاله نهایی بر اساس تحلیل طبقهبندی که شامل کدگذاری باز، محوری و انتخابی است، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

بنابرین ابتدا عبارات مرتبط با «تحول دیجیتال در آموزش» به صورت کدهای اولیه استخراج شدند. سپس کدهای اولیه به صورت مفاهیمی که بیانگر الگوهای موجود در یافته ها هستند به کمک کدگذاری باز تحت عنوان زیرمولفهها شناسایی گردیدند.

سپس زیرمولفهها برای برای تشخیص روابط معنایی از طریق کدگذاری محوری تحت عنوان مولفه ها و سپس ابعاد شامل: «تحول دیجیتال آموزش و پرورش» و «تحول دیجیتال آموزشی»،
دستهبندی شدند. نتایج حاصله در جدول 4 قابل مشاهده است.

بر اساس جدول4 و ارزیابی و مقایسه مقالات بازیابی شده، 2 بعد و 9 مولفه و 62 زیرمولفه به دست آمده است. سپس با بررسی‌مولفه و زیر مولفه های فوق بر اساس هریک از ابعاد جدول 4، مدل مفهومی پژوهش در قالب شکل 1 به نمایش درآمده است. همچنین با تحلیل مقالات جدول2،
زیرمولفههای دارای فراوانی در جدول 5 به نمایش در آمده است.

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 59

جدول 4. کدگذاری باز و محوری دادههای استخراج شده

ابعاد تحول دیجیتال	مولفه	زیرمولفه	محقق/ سال	فراوانی مقالات
ابعاد تحول دیجیتال آموزش و پرورش	فناوری	فناوری های دیجیتال بازی وار سازی- تلفیق فناوری های واقعیت افزوده، واقعیت مجازی، اینترنت اشیاء و... در تدریس- استفاده از هوش مصنوعی و داده‌کاوی در شخصی سازی آموزش- استفاده از فناوری‌های دیجیتال و پلتفرم‌ها در آموزش مجازی	GİLLPATRİCK, (2020)- Rof et al., (2022) Vindača et al., (2020)-Mahraz et al., (2019)-Engeness, (2018) توکلی راد و زرگران خوزانی،(1401)-کرباسی و همکاران، (1401)-حیدری و همکاران، (1401)-محمودی، خمسه، حسینی شکیب، (1401)-شیرازی، یزدانی، زارعی متین، (1400)	10
	سازمان	استراتژی های تحول دیجیتال- چشم انداز سازمان- رویه های مدیریتی- بلوغ دیجیتال- رهبری دیجیتال- فرآیندهای سازمانی و یکپارچه سازی منابع- فرآیندهای دیجیتال- شایستگی های مدیر ارشد دیجیتال	McCarthy, et al,. (2023)-Rauseo et al., (2023) -Baihaqy & Subriadi, (2023) Yehya, ( 2021) Rodríguez-Abitia & Bribiesca-Correa, (2021) Zhu, Ge, & Wang, (2021) -Benavides, et al,. (2020)-Pihir, et al,. (2018)-Kane, et al,. (2015) حیدری و همکاران، (1401)	10
	زیرساخت	تجهیزات- اینترنت پرسرعت، موبایل، تبلت و لپ تاپ- پلتفرم های آموزشی خاص معلمان و دانش آموزان- تجهیزات کلاس درس هوشمند- زیرساختهای شبکه، امنیت داده	Kovalchuk et al., (2022) -Oliveira & de SOUZA, (2022)- bin Nordin et al., (2022)-Bygstad, et al,. (2022)- Lolicet al,. (2022)-Yuan, (2022)- Peng & Wang, (2022)- Sepúlveda, (2020)-Kirschner & De Bruyckere, (2017) سینایی و موسوی مشهدی، (1401)	10
	فرهنگ	فرهنگ تعاملی- روش ها و رویه‌ها- جهت گیری هدف- تصمیم گیری مشارکتی- جهت گیری نوآوری- رهبری ساختاریافته- رهبری حمایتی- چشمانداز مشترک و رسمی، فرهنگ نوآوری- تجربیات دیجیتال کاربران- پذیرش دیجیتال- خانواده دیجیتال	Gerlakh,.et al. (2021)-Rodríguez-Abitia & Bribiesca-Correa, (2021) -Elkordy & Iovinelli, (2021)- Hammer, (2020) - C. Zhu, (2015) توکلی راد و زرگران خوزانی، (1401)- شیرازی، یزدانی، زارعی متین،(1400)- مدرسی و همکاران، (1402)	8
	اقتصاد	مدیریت بر هزینه‌ها- بهرهوری آموزش دیجیتال- اقتصاد دیجیتال- تربیت نیروی انسانی دارای صلاحیت های دیجیتال- هزینه های فناوری و نوسازی سیستم های آموزشی- دستاوردهای نوآوری های دیجیتال- هزینه های نوآوری های دیجیتالسازی	Mohamed Hashim, et al,. (2021) - Demchenko, et al,. (2021)- Voronin, et al,. (2020) حیدری و همکاران، (1401)-مهدی، شفیعی و کیخا، (1402)	5
	پداگوژی (تکنیک‌های نوین‌آموزشی)	شیوه های آموزشی معکوس- آموزش پروژه محور- آموزش زمینه محور- بازی وارسازی- محتوای دیجیتال- ارزشیابی دیجیتال- ارزیابی عملکردی- یادگیری عملگرا- یادگیری تلفیقی	Quaicoe, Ogunyemi and Bauters, (2023)- Zongkai Yang,(2023)- OLIVEIRA &SOUZA,(2022)	3
	محیط یادگیری	کلاس هوشمند- فضای دیجیتال- اتاق فکر دیجیتال- تعاملات دیجیتال- کاربران دیجیتال- کلاس آنلاین- کلاس مجازی	Shenkoya Kim, (2023)- Visvizi,et al,. (2023)- Quaicoe, et al,. (2023)- Fernández, et al,. (2023) OLIVEIRA&SOUZA,(2022)- Rof, et al,. (2020)- Tátrai, Szűcs, (2021)-Rodríguez-&Bribiesca, (2021) توکلی راد و زرگران خوزانی، (1401)-مرادی وکشمیری، (1400)	10
	محتوای آموزشی	محتوای دیجیتال- محتوای شخصی شده- محتوای تعاملی دیجیتال	Quaicoeet al,. (2023) مدرسی و همکاران، (1402)	2
	نوآوری آموزشی	شخصی سازی یادگیری- یادگیری فعال- یادگیری دیجیتال بازی وار - ارزشیابی دیجیتال- استعدادیابی دیجیتال- یادگیری مساله محور دیجیتال	Quaicoe et al,.(2023) Kassymova et al., (2020)	2

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 60

جدول5. فراوانی زیرمولفهها (کدهای باز) در مقالات منتخب نهایی

عنوان زیرمولفه	منبع	فراوانی
نیروی کار دیجیتال/ صلاحیت های دیجیتال	Fernández, et al,.(2023)- McCarthy et al,. (2023)- OLIVEIRA & SOUZA,(2022) -Mamdouh Alenezi ,(2021)- حیدری و همکاران، (1401)	5
رهبری و مدیریت	McCarthy et al,. (2023)- Quaicoe, et al,. (2023)- OLIVEIRA & SOUZA,(2022)- Rodríguez& Bribiesca,(2021)- حیدری و همکاران، (1401)- شیرازی و همکاران، (1400)	6
فضای یادگیری دیجیتال	Fernández et al,.(2023)- McCarthy et al,. (2023)حیدری و همکاران، (1401)- شیرازی و همکاران، (1400)-توکلی راد و زرگران خوزانی، (1401)	5
زیرساخت فناوری	Yang,(2023)- Fernández, et al,.,(2023)- McCarthy et al,.(2023)- Quaicoe, et al,. (2023)- OLIVEIRA & SOUZA,(2022)- Bygstad, et al,. (2022)-حیدری و همکاران، (1401)- توکلی راد و زرگران خوزانی، (1401)-کرباسی و همکاران، (1401)- شیرازی و همکاران، (1400)	10
تجربه کاربر	Fernández et al,.(2023)- McCarthy et al,. (2023) Rof, et al,. (2020)	3
پذیرش فناوری و فرهنگ	Fernández et al,.(2023)- Visvizi, et al,.(2023)-توکلی راد و زرگران خوزانی، (1401) شیرازی و همکاران، (1400)	4
پداگوژی(روشهای تدریس و فعالیت های تعلیم و تربیت)	Quaicoe et al,.(2023)- Yang,(2023)- OLIVEIRA & SOUZA,(2022)	3
نوآوری	Visvizi, et al,.(2023)- Quaicoe, et al,.(2023)- Fernández, et al,.(2023)-OLIVEIR&SOUZA,(2022)- Rof, et al,. (2020)توکلی راد و زرگران خوزانی، (1401)-	6

شکل1. مدل مفهومی ابعاد و مولفه‌های تحول دیجیتال در آموزش و پرورش

در بخش کمی، جهت اولویتبندی و تعیین اهمیت نسبی ابعاد تحول دیجیتال در آموزش و پرورش از روش سوارا استفاده گردیده است. این روش که در سال 2010 توسط کرسولین و همکارانش (2010)، ابداع شده است،
تصمیمگیرنده را قادر میسازد تا به انتخاب، تعیین اهمیت نسبی و وزندهی به شاخصها بپردازد. که علت انتخاب آن، تعیین تقدم ابعاد و تعیین ضریب وزنی هر بعد توسط خبرگان، در این پژوهش بوده است.

از آنجائیکه در اولین گام در این روش میبایست ابعاد براساس درجه اهمیت با استفاده از نظر خبرگان در پرسشنامه چیده شوند، لذا در گام نخست ابعاد پس از پایش اولیه مولفهها، دستهبندی و موارد غیر مستقل حذف گردید. سپس درجهی اهمیت ابعاد تحول دیجیتال با رویکرد اثربخشی و نوآوری، توسط 9 نفر از خبرگان از طریق پرسشنامه و نرمافزار اکسل تعیین گردید. ابعاد منتخب نهایی به صورت نام اختصاری، در جدول 6 نمایش داده شده است. همچنین مشخصات خبرگان که به شیوهی هدفمند انتخاب گردیدهاند، در جدول 7 ارائه گردیده است. نتایج نظرات خبرگان و ضریب وزنی هر یک از ابعاد

تحول دیجیتال در جدول 8 ارائه گردیده است.

جدول 6. ابعاد و نام اختصاری استفاده شده در پرسشنامه

نام	تحول فناورانه	تحول زیرساختی	تحول آموزشی	تحول فرهنگی	تحول اقتصادی	تحول سازمانی
علامت اختصاری	TT	IT	ET	CT	ECT	OT
کد	C1	C2	C3	C4	C5	C6

جدول 7. ویژگی های خبرگان

ردیف	تخصص	شغل و سابقه فعالیت	تحصیلات	سابقه (سال)
1	سیاست گذاری در آموزش	هیات مدیره شرکت دانش بنیان فناورانه دیجیتال- مدرس مدرسه	دکتری	24
2	هوش مصنوعی	مدیرعامل شرکت دانش بنیان پلتفرم های دیجیتال- هیات علمی پژوهشگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات	دکتری	15
3	فناوری های نوین‌آموزشی	پژوهشگر پسادکتری-طراح آزمایشگاه واقعیت افزوده برای کتب درسی -مدرس دانشگاه	دکتری	10
4	سیاست گذاری آموزش	عضو گروه هیات تالیف کتب درسی آموزش و پرورش، مدرس مدرسه	دکتری	23
5	پژوهشگر فناوری های نوین	مدرس دانشگاه	دکتری	10
6	تصمیم‌گیر‌ی	مدرس دانشگاه	دکتری	12
7	پژوهشگر تحول دیجیتال	مدرس دانشگاه	دکتری	10
8	پژوهشگر فناوری های نوین	مدیر مدرسه	ارشد	20
9	تصمیم‌گیری	مدیر مدرسه	ارشد	21

جدول 8. محاسبه وزن ابعاد موثر بر تحول دیجیتال در آموزش و پرورش با رویکرد اثربخشی و نوآوری

W		Recalculated Weight qj =	Coefficient Kj = Sj+1			Comparative Importance of Average Value Sj		Criterion	کد
0.217		1.000	1.000			0		OT	C6
0.201		0.926	1.080			0.08		IT	C2
0.175		0.806	1.149			0.148889		CT	C4
0.161		0.742	1.087			0.086667		ET	C3
0.139		0.643	1.153			0.153333		TT	C1
0.108		0.497	1.294			0.294444		ECT	C5
0.108	0.497			1.294	0.294444		ECT			C5

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 61

5- بحث و نتیجهگیری

فناوریهای صنعت 5.0 و به کارگیری آن در آموزش در بسیاری از مدارس توانسته است کیفیت آموزش را بهبود بخشیده، روند آموزش را برای دانشآموزان شخصیسازی کرده و برنامهی درسی و سطح دسترسی را به شیوهای نوآورانه متحول نماید (مک کارتی و همکاران، 2023؛ کوایکو، اوگوینمی و باتر،2023). همچنین با تلفیق این فناوریها و بازیوارسازی محتوای آموزشی، استفاده از هوش مصنوعی، کلان داده و دادهکاوی، اینترنت اشیاء و ... در ساخت آموزش و کلاس درس هوشمند، تحول بسیاری را در حوزهی آموزش رقم زده است. اما تحول دیجیتال در برخی مدارس هنوز نتوانسته کیفیت مورد نظر را در مدیریت یادگیری و بهینهسازی مدیریت مدرسه، حاصل کند (مک کارتی و همکاران، 2023؛ کاظم پور و روشن،2023).

لذا پژوهش حاضر در پاسخ به سوال چیستی ابعاد و
مولفههای اصلی تحول دیجیتال در مدارس انجام شد، همچنین پاسخ به سوال میزان اهمیت نسبی هر یک از ابعاد باتوجه به رویکرد نوآوری در آموزش و پرورش ایران، در این پژوهش دنبال گردید. در پاسخ به سوال اول، به کمک جستجوی مقالات داخلی و خارجی به شیوهی فراترکیب، ابعاد فناوری، سازمان، زیرساخت، فرهنگ و اقتصاد در تحول دیجیتال در آموزش و پرورش ایران شناسایی گردید، همچنین برای دستیابی به تحول دیجیتال آموزشی توجه به مولفههای پداگوژی، محیط یادگیری، محتوای آموزشی و نوآوری آموزشی بر مبنای فناوریهای تحول دیجیتال حائز اهمیت شناخته شد. لذا بر اساس یافتههای بخش کیفی، مدل پژوهش در قالب شش بعد تحول اقتصادی، تحول سازمانی، تحول فناورانه، تحول آموزشی و تحول زیرساختی به همراه زیرمولفههای هر یک از آنها ارائه گردید. در پژوهش کیانکارینی¹ و همکاران اش ( 2023) برای رخ داد تحول دیجیتال، توجه به ابعاد فناورانه و سازمانی مهم بر شمرده شده است. همچنین قیوم²(2023) به اهمیت زیرساختها، توجه به بعد اقتصادی و مولفههای آموزشی در تحول دیجیتال اشاره کرده است. بالیر و از (2018) نیز در پژوهش خود بر ضرورت توجه به ابعاد فرهنگی تحول دیجیتال، محیط یادگیری، ارزشیابی، ابعاد زیرساختی مورد نیاز، فناوریهای آموزشی و نوآوری در زمینههای مرتبط با آموزش دیجیتال تاکید کردهاند.

همچنین پژوهشها دلالت دارد که نیاز است این ابعاد و فرآیند تحول آنها به صورت یکپارچه مورد توجه قرار گیرد. زیرا تحول دیجیتال فقط یک دستاورد وابسته به بهبود تکنولوژی نیست و ضرورت دارد که همهی ابعاد آن مورد توجه قرار گیرد، که این موضوع با پژوهش پیهیر، فورجان و تومیک پوپک³(2023)، ورنیا و تیتکو⁴(2019) و جلادز، پاتا و کوایکو⁵(2017)، نیز همخوانی دارد.

برای تعیین اهمیت نسبی هر یک از ابعاد شناسایی شده در مرحلهی کیفی پژوهش، نظر خبرگان در ارزیابی آموزش و پرورش ایران به شیوهی سوارا استخراج گردید. نتایج تحلیل سوارا در بخش کمی این پژوهش نشان داد که تحول سازمانی با عدد 0.217 دارای اهمیت و اولویت بالاتر است. بنابرین نیاز است که سازمان دارای چشمانداز تحول دیجیتال بوده و استراتژی تحول دیجیتال خود را تنظیم کرده باشد، همچنین آمادگی دیجیتال، بلوغ دیجیتال و رهبری دیجتال در سازمان بسیار حائز اهمیت است، صلاحیتهای دیجیتال منابع انسانی و مدیریت ارشد سازمان نیز نقش اساسی را در رسیدن به سطح مطلوب تحول دیجیتال ایفا میکند. هانلت⁶ و همکاران (2021)، حسینی نسب، شامی زنجانی و قلی پور(2021) و محمود، خان و خان⁷(2016) نیز بر اهمیت داشتن استراتژی دیجیتال و تغییرات سازمانی برای تحقق تحول دیجیتال در سازمان تاکید کردهاند.

تحول زیر ساختی با عدد 0.201 در اولویت دوم قرار دارد و نزدیکی ضریب وزنی آن به تحول سازمانی، بر توجه و
برنامهریزی همزمان این دو بعد در سازمان دلالت دارد. تحلیل فراوانی مولفه های فرهنگی و زیرساختی در
پژوهشها (جدول 5) نیز موید اهمیت دو بعد تحول سازمانی و تحول زیرساختی است.

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 62

تحول فرهنگی با عدد 0.175 و تحول آموزشی با عدد 0.161 در رتبههای بعدی قرار دارند و نزدیکی ضریب وزنی ابعاد، نشان از اهمیت نگاه یکپارچه و اکوسیستمی بر تمامی ابعاد تحول دیجیتال دارد.

بنابرین با توجه به یافتههای پژوهش فوق، برای رسیدن به سطح مطلوب تحول دیجیتال آموزشی در مدارس ایران، نیازمند نگاه یکپارچه بر همهی ابعاد تحول دیجیتال و برنامهریزی منسجم برای اجرای هستیم، لذا شناسایی ابعاد و مولفهها به عنوان اولین گام ضروری بوده و اتخاذ رویکرد اکوسیستمی برای پیادهسازی ابعاد شناسایی شده، میبایست در آموزش و پرورش ایران به صورت همزمان مورد توجه و برنامهریزی قرار گیرد تا خروجی آن کیفیت بخشی و تحول نوآورانه در آموزش و کلاس درس باشد.

6- محدودیتها و پیشنهادات

عدم دسترسی به اسناد سیاستگذاری تحول دیجیتال در آموزش و پرورش کشورهای پیشرو، عدم دسترسی به اسناد علمی تولید شده در حوزهی سیاستگذاری تحول دیجیتال در مدارس ایران و تعداد کم پژوهشهای دانشگاهی که تحول دیجیتال را با رویکرد یکپارچه و اکوسیستمی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده باشند، از جمله محدودیتهای این پژوهش بود.

جهت بهبود پژوهشهای آتی و تحلیل جامع، پیشنهاد
میگردد، پژوهشها بر روی بررسی اکوسیستم تحول دیجیتال در آموزش و پرورش ایران، ابعاد، مولفه ها،
چالشها و نیازها در مدارس، مورد بررسی و ارزیابی پژوهشگران قرار گیرد.

منابع

1. توکلی‌راد،رضا و زرگران‌خوزانی،فاطمه. (1401). الگوی تحول دیجیتال سازمانی موفق. ششمسن کنفرانس
بینالمللی مطالعات بین رشتهای در مدیریت و مهندسی, دانشگاه تهران،26 بهمن 1401.

2. حسینی نسب، سید مهدی، شامی زنجانی، مهدی، قلی پور، آرین، (2021). ارائه مدل شایستگی مدیر ارشد دیجیتال به عنوان حکمران تحول دیجیتال در سازمان. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات, 36(3), 860-835.Dor: 10.52547/JIPM.36.3.835

3. سینائی، سید عطالله و موسوی مشهدی، سارا؛ (2022). تحلیل جامعه شناختی اثر فضای مجازی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان. نشریه نوآوری و ارزش آفرینی, 10(20), 95-105.

4. شیرازی، مهرزاد، یزدانی،حمیدرضا، زارعی‌متین،حسن، (1401). ارائه نقشه راه جاری سازی فرهنگ سازمانی مورد نیاز برای تحول دیجیتال با رویکرد فراترکیب، انجمن علمی مدیریت رفتار سازمانی، دوره 10، شماره 3(9)،21-1.

5. کاظم پور، ندا و روشن، مریم. (2023). واکاوی آثار تحولات دیجیتال بر یادگیری. کنگره ملی فضای مجازی و فناوری های نوین: چالش ها و فرصت ها(1).

6. کرباسی، شیرین، هاشمزاده خوراسگانی، غلامرضا، خمسه، عباس، فتحی هفشجانی، کیامرث.(1401). مدلی برای تدوین نقشه راه فناوری صنعت نسل 0.4 با رویکرد مدیریت هوشمند در صنایع، مطالعات مدیریت کسب وکار هوشمند، 11(41)، 189-220.

doi.org/10.22054/IMS.2022.66053.2124

7. مدرسی، یاسمن؛ سید نقوی، میر علی؛ رودساز، حبیب؛ رئیسی وانانی، ایمان؛ (2023). طراحی چارچوب مفهومی برای مولفه های نرم تحول دیجیتال با استفاده از تحلیل مضمون. فصلنامه مطالعات منابع انسانی, 13(47), 88-57.doi:10.22034/JHRS.2023.172970

8. مرادی،سعید و کشمیری،سمانه. (1400). آمادگی برای رهبری تحول دیجیتال در مدارس. فصلنامه علمی مدیریت مدرسه, 9(2), 386-358.

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 63

محمودی،علی، خمسه،عباس، حسینی شکیب،مهرداد. (1401)؛ الگوی نوآورانه بانکداری اجتماعی مبتنی بر تحول دیجیتال در صنعت بانکداری ایران، پژوهش نامه مدیریت تحول، سال چهاردهم، 2(28) ؛ پاییز و زمستان، 125-149.

doi.org/10.22067/tmj.2023.79121.1358

10. مهدی، رضا، شفیعی، مسعود، کیخا، احمد.(2023). سناریوها و الگوهای آموزش عالی آینده در افق 1410. نشریه نوآوری و ارزش آفرینی, 11(22), 132-119.

11. Al Hasani, S. H. S., & Husin, N. A. (2021). A review of digital transformation of education in Oman. Journal of Business Management and Accounting, 11(2), 41-59.

12. Alenezi, M. (2021). Deep Dive into Digital Transformation in Higher Education Institutions. Education Sciences, 11(12), 770.

13. Alenezi, M. (2023). Digital learning and digital institution in higher education. Education Sciences, 13(1), 88.

14. Annette, L. (2021). A digital learning future. Impact, 2021(3), 4-5.

15. Baihaqy, A., & Subriadi, A. P. (2023). Development of Digital Transformation Maturity Measurements: A Systematic Literature Review. Journal of Nonformal Education, 9(1).

16. Balyer, A., & Öz, Ö. (2018). Academicians' Views on Digital Transformation in Education. International Online Journal of Education and Teaching, 5(4), 809-830.

17. Benavides, L. M. C., Tamayo Arias, J. A., Arango Serna, M. D., Branch Bedoya, J. W., & Burgos, D. (2020). Digital transformation in higher education institutions: A systematic literature review. Sensors, 20(11), 3291.

18. Bilyalova, A., Salimova, D., & Zelenina, T. (2020). Digital transformation in education. Paper presented at the Integrated Science in Digital Age: ICIS 2019.

19. bin Nordin, M. N., Maidin, S. S., Rajoo, M., Mahmod, M., Jani, W. N. F. A., Yusoh, M. P., . . . Mosbiran, N. F. (2022). International Frameworks For 21st Century Competences: Comparative Education. resmilitaris, 12(2), 7332-7344.

20. Broo, D. G., Kaynak, O., & Sait, S. M. (2022). Rethinking engineering education at the age of industry 5.0. Journal of Industrial Information Integration, 25, 100311.

21. Bygstad, B., Øvrelid, E., Ludvigsen, S., & Dæhlen, M. (2022). From dual digitalization to digital learning space: Exploring the digital transformation of higher education. Computers & Education, 182, 104463.

22. Carayannis, E. G., & Morawska-Jancelewicz, J. (2022). The futures of Europe: Society 5.0 and Industry 5.0 as driving forces of future universities. Journal of the Knowledge Economy, 1-27.

23. CERASİ, C. C., & CANTEKİN, C. (2022). DIGITAL TRANSFORMATION IN EDUCATION: MALTEPE UNIVERSITY EXAMPLE.

24. Ciancarini, P., Giancarlo, R., & Grimaudo, G. (2023). Digital Transformation in the Public Administrations: a Guided Tour For Computer Scientists. arXiv preprint arXiv:2305.05551.

25. Coelho, P., Bessa, C., Landeck, J., & Silva, C. (2023). Industry 5.0: The Arising of a Concept. Procedia Computer Science, 217, 1137-1144.

26. Demchenko, M. V., Gulieva, M. E., Larina, T. V., & Simaeva, E. P. (2021). Digital Transformation of Legal Education: Problems, Risks and Prospects. European Journal of Contemporary Education, 10(2), 297-307.

27. Deroncele-Acosta, A., Palacios-Núñez, M. L., & Toribio-López, A. (2023). Digital Transformation and Technological Innovation on Higher Education Post-COVID-19. Sustainability, 15(3), 2466.

28. Dobrolyubova, E., Alexandrov, O., & Yefremov, A. (2017). Is Russia ready for digital transformation? Paper presented at the Digital Transformation and Global Society: Second International Conference, DTGS 2017, St. Petersburg, Russia, June 21–23, 2017, Revised Selected Papers 2.

29.

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 64

Edmead, M. (2016). Digital transformation: Why it’s important to your organization. IDG Contrib. Netw.

30. Elkordy, A., & Iovinelli, J. (2021). Competencies, culture, and change: A model for digital transformation in K-12 educational contexts. Digital transformation of learning organizations, 203-218.

31. Engeness, I. (2018). Learning and Teaching with Digital Tools: Insights for Learning Arising from the Cultural-Historical Theory.

32. Fernández, A., Gómez, B., Binjaku, K., & Meçe, E. K. (2023). Digital transformation initiatives in higher education institutions: A multivocal literature review. Education and Information Technologies, 1-32.

33. Furjan, M. T., Strahonja, V., & Tomičić-Pupek, K. (2018). Framing the digital transformation of educational institutions. Paper presented at the Central European Conference on Information and Intelligent Systems.

34. Gerlakh, I., Galustov, A., Egizaryants, M., & Tvelova, I. (2022). Digital Transformation of Education: Comparative Analysis of Students and Their Parents’ Survey Results. Paper presented at the IX International Scientific and Practical Conference “Current Problems of Social and Labour Relations"(ISPC-CPSLR 2021).

35. GİLLPATRİCK, T. (2020). Innovation and the digital transformation of education. The Journal of Limitless Education and Research, 5(3), 194-201.

36. Gracia, J. (2023). ICT in the digital transformation of education in schools in Southern Spain in the context of post-pandemic learning.

37. Hammer, M. (2020). Identifying antecedents to learning effectively with digital media: a student-centered approach. Universität Tübingen,

38. Hanelt, A., Bohnsack, R., Marz, D., & Antunes Marante, C. (2021). A systematic review of the literature on digital transformation: Insights and implications for strategy and organizational change. Journal of Management Studies, 58(5), 1159-1197.

39. Hartong, S., & Decuypere, M. (2023). Platformed professional (itie) s and the ongoing digital transformation of education. In (Vol. 29, pp. 1-21): Waxmann.

40. Hul, S. (2022). Cambodia: Innovation-Driven EduTech Roadmap 2030. Paper presented at the 2022 14th International Conference on Software, Knowledge, Information Management and Applications (SKIMA).

41. Iensen, M. H. F., da Silva, L. B. P., & Pontes, J. (2023). Educational Testbed in the Context of Industry 4.0 and 5.0: Literature Review. Paper presented at the Optimization, Learning Algorithms and Applications: Second International Conference, OL2A 2022, Póvoa de Varzim, Portugal, October 24-25, 2022, Proceedings.

42. Jeladze, E., Pata, K., & Quaicoe, J. S. (2017). Factors Determining Digital Learning Ecosystem Smartness in Schools. IxD&A, 35, 32-55.

43. Jiang, B., Ding, Y., & Wei, Y. (2023). The Core Technology Engine of Digital Transformation in Education: Trustworthy Education Artificial Intelligence. Journal of East China Normal University (Educational Sciences), 41(3), 52.

44. Kane, G. C., Palmer, D., Phillips, A. N., Kiron, D., & Buckley, N. (2015). Strategy, not technology, drives digital transformation. MIT Sloan Management Review.

45. Kassymova, G., Akhmetova, A., Baibekova, M., Kalniyazova, A., Mazhinov, B., & Mussina, S. (2020). E-Learning environments and problem-based learning. International Journal of Advanced Science and Technology, 29(7), 346-356.

46.

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 65

Kirschner, P. A., & De Bruyckere, P. (2017). The myths of the digital native and the multitasker. Teaching and Teacher education, 67, 135-142.

47. Kovalchuk, V. I., Maslich, S. V., Movchan, L. G., Soroka, V. V., Lytvynova, S. H., & Kuzminska, O. H. (2022). Digital transformation of vocational schools: problem analysis. Paper presented at the CTE Workshop Proceedings.

48. Kuhn, C., & Lucke, D. (2021). Supporting the digital transformation: a low-threshold approach for manufacturing related higher education and employee training. Procedia CIRP, 104, 647-652.

49. Kumar, R. M., & Sangtani, R. (2023). Digital Innovation and Transformation. Journal of Artificial Intelligence, Machine Learning and Neural Network (JAIMLNN) ISSN: 2799-1172, 3(01), 25-38.

50. Lolic, T., Stefanovic, D., Dionisio, R., Dakic, D., & Havzi, S. (2022). Learning Environment Digital Transformation: Systematic Literature Review. Industrial Innovation in Digital Age, 87-94.

51. Mahraz, M.-I., Benabbou, L., & Berrado, A. (2019). A systematic literature review of digital transformation. Paper presented at the Proceedings of the international conference on industrial engineering and operations management.

52. McCarthy, A. M., Maor, D., McConney, A., & Cavanaugh, C. (2023). Digital transformation in education: Critical components for leaders of system change. Social Sciences & Humanities Open, 8(1), 100479.

53. Mohamed Hashim, M. A., Tlemsani, I., & Matthews, R. (2021). Higher education strategy in digital transformation. Education and Information Technologies, 1-25.

54. Mahmood, F., Khan, A. Z., & Khan, M. B. (2019). Digital organizational transformation issues, challenges and impact: A systematic literature review of a decade. Abasyn University Journal of social sciences, 12(2).

55. Oliveira, K. K. d. S., & de SOUZA, R. A. (2022). Digital transformation towards education 4.0. Informatics in Education, 21(2), 283-309.

56. Pata, K., Tammets, K., Väljataga, T., Kori, K., Laanpere, M., & Rõbtsenkov, R. (2022). The Patterns of School Improvement in Digitally Innovative Schools. Technology, Knowledge and Learning, 27(3), 823-841.

57. Peng, Y., & Wang, X. (2022). Online education of a music flipped classroom based on artificial intelligence and wireless network. Wireless Communications and Mobile Computing, 2022.

58. Perrotta, C. (2023). Afterword: Platformed Professionalities and the Ongoing Digital Transformation of Education. Tertium Comparationis.

59. Pihir, I., Tomičić-Pupek, K., & Furjan, M. T. (2018). Digital transformation insights and trends. Paper presented at the Central European Conference on Information and Intelligent Systems.

60. Pihir, I., Furjan, M. T., & Tomičić-Pupek, K. (2023). DIGITAL TRANSFORMATION OF EDUCATIONAL ECOSYSTEM AND GRANTS SUPPORT SYSTEM IN SCHOOLS. Paper presented at the EDULEARN23 Proceedings.

61. Program, C. A. S. (2018). Critical Appraisal Skills Program Qualitative Studies Checklist.

62. Quaicoe, J. S., Ogunyemi, A. A., & Bauters, M. L. (2023). School-Based Digital Innovation Challenges and Way Forward Conversations about Digital Transformation in Education. Education Sciences, 13(4), 344.

63. Qayyum, A. (2023). Assessing the Digital Transformation of Education Systems. Handbook of Open, Distance and Digital Education, 249.

64.

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 66

Rauseo, M., Harder, A., Glassey-Previdoli, D., Cattaneo, A., Schumann, S., & Imboden, S. (2023). Same, but Different? Digital Transformation in Swiss Vocational Schools from the Perspectives of School Management and Teachers. Technology, Knowledge and Learning, 28(1), 407-427.

65. Renz, A., Vladova, G., & Hellmuth, D. (2021). Beyond Technology: Dimensions of Digital Transformations in Schools. Paper presented at the ISPIM Conference Proceedings.

66. Rodríguez-Abitia, G., & Bribiesca-Correa, G. (2021). Assessing digital transformation in universities. Future Internet, 13(2), 52.

67. Røe, Y., Wojniusz, S., & Bjerke, A. H. (2022). The digital transformation of higher education teaching: Four pedagogical prescriptions to move active learning pedagogy forward. Paper presented at the Frontiers in Education.

68. Rof, A., Bikfalvi, A., & Marques, P. (2022). Pandemic-accelerated digital transformation of a born digital higher education institution. Educational Technology & Society, 25(1), 124-141.

69. Rof, A., Bikfalvi, A., & Marquès, P. (2020). Digital transformation for business model innovation in higher education: Overcoming the tensions. Sustainability, 12(12), 4980.

70. Safonov, Y., Usyk, V., & Bazhenkov, I. (2022). Digital transformations of Education policy. Baltic Journal of Economic Studies, 8(2), 127-136.

71. Sepúlveda, A. (2020). The digital transformation of education: connecting schools, empowering learners. TIC EDUCAÇÃO, 249.

72. Shalini, S., & Devi, T. (2023). Digital Transformation. In Industry 4.0 Technologies for Education (pp. 67-79): Auerbach Publications.

73. Shenkoya, T., & Kim, E. (2023). Sustainability in higher education: digital transformation of the fourth industrial revolution and its impact on open knowledge. Sustainability, 15(3), 2473.

74. Singh, A., & Singh, K. (2022). ERP Systems and Their Importance for Implementation at Educational Institutions.

75. Tátrai, F. S., András (2021). School Innovation Roadmap. https://reflecting4change.eu/wp-content/uploads/2021/02/D3.1-Implementation-Plan.pdf.

76. Van Vu, D., Tran, G. N., & Van Nguyen, C. (2022). Digital Transformation, Student Satisfaction, Word of Mouth and Online Learning Intention in Vietnam. Emerging Science Journal, 6, 40-54.

77. Verina, N., & Titko, J. (2019). Digital transformation: conceptual framework. Paper presented at the Proc. of the Int. Scientific Conference “Contemporary Issues in Business, Management and Economics Engineering.

78. Vindača, O., Ļubkina, V., Žogla, I., & Prudņikova, I. (2020). Effective digital transformation in the context of higher education. Paper presented at the EDULEARN20 Proceedings.

79. Visvizi, A., Troisi, O., & Grimaldi, M. (2023). Exploring the drivers for digital transformation in smart education: An ecosystems approach. ITM Web Conf., 51, 01003.

80. Voronin, D., Saienko, V., & Tolchieva, H. (2020). Digital transformation of pedagogical education at the university. Paper presented at the International Scientific Conference “Digitalization of Education: History, Trends and Prospects” (DETP 2020).

81. Wu, Y., Xu, Q., & Wang, Z. (2023). A Maturity Model for Digital Transformation in Education. Journal of East China Normal University (Educational Sciences), 41(3), 25.

82.

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 67

Xiao, J. (2019). Digital transformation in higher education: critiquing the five-year development plans (2016-2020) of 75 Chinese universities. Distance Education, 40(4), 515-533.

83. Xiao, J. (2019). Digital transformation in higher education: critiquing the five-year development plans (2016-2020) of 75 Chinese universities. Distance Education, 40(4), 515-533.

84. Yang, Z. (2023). Digital Transformation to Advance High-Quality Development of Higher Education. Journal of Educational Technology Development and Exchange (JETDE), 15(2), 2.

85. Yanli, X., & Danni, L. (2021). Prospect of Vocational Education under the Background of Digital Age: Analysis of European Union's “Digital Education Action Plan (2021-2027)”. Paper presented at the 2021 International Conference on Internet, Education and Information Technology (IEIT).

86. Yanli, X., & Danni, L. (2021). Prospect of Vocational Education under the Background of Digital Age: Analysis of European Union's “Digital Education Action Plan (2021-2027)”. Paper presented at the 2021 International Conference on Internet, Education and Information Technology (IEIT).

87. Yehya, F. M. (2021). Promising Digital Schools: An Essential Need for an Educational Revolution. Pedagogical Research, 6(3).

88. Yildiz, E. P. (2022). Teacher Education in the Digital Transformation Process in North Cyprus: A Situation Analysis Study. International Education Studies, 15(1), 187-199.

89. Yuan, Y. (2022). Quantitative analysis of Chinese classroom teaching activity under the background of artificial intelligence. Education and Information Technologies, 27(8), 11161-11177.

90. Zain, S. (2021). Digital transformation trends in education. In Future directions in digital information (pp. 223-234): Elsevier.

91. Zhu, C. (2015). Organisational culture and technology-enhanced innovation in higher education. Technology, Pedagogy and Education, 24(1), 65-79.

92. Zhu, X., Ge, S., & Wang, N. (2021). Digital transformation: A systematic

واکاوی نقش تحول دیجیتال در آموزش با تمرکز بر نوآوری.../ عباس خمسه و همکاران 68

literature review. Computers & Industrial Engineering, 162, 107774.

93. Zybin, D., Antonovskiy, A., & Churakov, D. (2023). Directions of digital transformation of scientific and educational activities. Applied psychology and pedagogy, 8, 14-28. doi:10.12737/2500-0543-2023-8-1-14-28.

[1] . Ciancarini

[2] . Qayyum

[3] . Pihir, Furjan, & Tomičić-Pupek

[4] . Verina & Titko

[5] . Jeladze, Pata, & Quaicoe

[6] . Hanelt

[7] . Mahmood, Khan, & Khan

Share To

Article Url

Analyzing the Role of Digital Transformation in Education by a Focus on Innovation with a Meta-Synthesis Method

Rimag

Links

Related Centers

Technical Support

Official pages