Thematic Recognition of Establishing the Pillars of New Generation Cities (case study: Masdar New City)
Subject Areas : Islamic urbanism
nasim ghasemi gharyeh aali
1
,
Hamidreza saremi
2
,
arash baghdadi
3
1 - PhD Student of Department of Urbanism, Shahr-e-Qods Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 - Associate Professor Department of Urban Planning, Faculty of Arts, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
3 - Assistant Professor of Department of Urbanism, Shahr-e-Qods Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
Keywords: New Cities, New Generation of New Cities, Methodology of New Cities, Masdar,
Abstract :
Thematic Recognition of Establishing the Pillars of New
Generation Cities (case study: Masdar New City)[1]
Nasim Ghasemi Gharyeh Aali*
Hamidreza Sarmi**
Arash Baghdadi***
Introduction
"New Towns" are considered one of the central themes in urban studies and, as a planned urban Settlement, have attracted the attention of managers and planners worldwide over the past century due to their connection to urbanization and their role as a "policy-based urban innovation." Currently, the establishment of the new generation of 21st-century new towns represents the strongest and most progressive trend among these emerging settlements, necessitating updated studies from various perspectives. The aim of the present research is to recognize the central theme of how the core elements and components of the new generation "Masdar" city in the United Arab Emirates are integrated, so that alongside the research findings, important lessons can be drawn, especially for the second-generation new Towns in Iran, regardless of the commonalities or differences in the planning systems of the UAE and Iran. The research questions include the following two points: 1- How can we achieve an understanding of the establishment of the core elements and components of the new generation "Masdar" city in the United Arab Emirates in an integrated manner? 2- What does the cumulative reading of the core elements and components of the new generation "Masdar" city indicate?
Research Methodology
The approach of the present research is qualitative, falling within the theoretical nature of the study. The general method of gathering research resources is based on library studies, focusing on the theoretical texts of the new generation of new towns globally. The specific methodological technique employed in this research relies on the "thematic content analysis" method, which primarily aims to identify and describe the various "themes" used in the phenomena under investigation. In this technique, the focus is on the text and its components, including words, sentences, and thematic paragraphs, systematically striving to explain and achieve the thoughts, theories, and messages present in a text. Furthermore, in terms of methodology, thematic content analysis is one of the "content analysis" methods that shares similarities with "thematic analysis" in identifying common themes, where more objective dimensions prevail over interpretive aspects. It also allows for the identification of a range of themes using methods such as focusing on "keywords" or "frequently occurring concepts" in the texts or subjects under study. In this context, the research utilized nearly 40 Latin sources, reading their content until saturation was reached, with the new city of Masdar being examined in a cohesive framework for content and thematic analysis. To address the core elements and components of establishing the new city of Masdar, the classification of findings is based on a three-level model, namely the "macro-meso-micro" analytical framework, which respectively represents the three dimensions of "structure," "approach," and "implementation" in Masdar city. Additionally, themes are organized at two inductive levels: the network of main themes and the network of sub-themes, presented in parallel from the perspectives of urban planning and architecture. The case study of this research is the new generation city of "Masdar" in the United Arab Emirates. The new city of Masdar is located in the Abu Dhabi region, adjacent to the capital city of the United Arab Emirates. The construction of this city dates back to 2006, with various completion timelines mentioned, including the years 2016 and 2030. The projected population density of this city is equivalent to 135 people per hectare, intended to accommodate 50,000 residents and 40,000 visitors over an area of nearly 7 million square meters. The location of Masdar city in the Middle East and its proximity to Iran, the initial assessment of Masdar's ambitions regarding the model of global cities, the limited existing Persian research on the recognition of second-generation new towns, the examination of Masdar as one of the second-generation new towns on a global scale, the availability of resources, especially international research on Masdar, and the potential use of the findings and evaluations of Masdar city for the planning and management system of second-generation new towns in Iran are among the reasons for selecting Masdar city as a case study in this research. The data collection method for the research was also developed through library studies, and the analysis and interpretation of the findings were conducted using thematic content analysis.
Research Findings
The findings of the research indicate that presenting a three-level methodological approach aligns with the goals and establishment of new-generation cities. Instead of the common one-dimensional readings, such as content-based interpretations of new-generation towns, these new towns can be considered simultaneously from three perspectives: "macro dimensions," "meso dimensions," and "micro dimensions," within an integrated framework of themes. The number of identified themes in these layers includes ten main themes and thirty-six sub-themes that are foundational and driving for the establishment and development of the city. At the structural level and in the main themes, characteristics such as principles of political decision-making, transformed national contexts, and especially large-scale financing models for advancing major policies along with ambition are prevalent. In the meso layer, multiple components include eleven sub-themes encompassing various modern approaches such as eco-cities, entrepreneurial cities, urban branding, and carbon-neutral cities, which practically create a mix that fosters various conflicts within a single city. In the micro layer, the theme of integration and the combination of knowledge elements such as urban planning and architecture, such as the reuse of traditional architectural styles with a contemporary interpretation in the concept and form of buildings, or the use of materials similar to clay in the facades of important city buildings were observed.
Conclusion
Overall, this new theoretical and methodological understanding of the Masdar city can, alongside other prior knowledge-based and foundational research, contribute to a deeper understanding of the complexities involved in the establishment of new-generation towns and provide new perspectives for interpreting these emerging towns. Additionally, the results focused on the Masdar city and the three-level readings of this city indicate that the establishment of this city depends on all three levels: macro, meso, and micro. These three levels have interrelated relationships with each other, and this cross-sectional reading can significantly enhance the understanding of these cities compared to one-dimensional or case-specific content readings, allowing for holistic interpretations instead of fragmented views. From the perspective of urban critique, there are some shortcomings due to the dominance of technology over the essence and spirit of the Masdar city, rather than prioritizing life over technology. Consequently, this city has not yet created a suitable urban identity.
[1]. This article is based on the Ph.D. dissertation of the first author entitled “Explanation of the desired pattern of establishment of new second-generation residential tourism Towns with an emphasis on Grounded theory (Case Study: the new city of Tiss)” under the supervision of the second author and the advice of the third author, which is running in the Islamic Azad University, Shahr-e-Qods Branch.
* PhD Student of Department of Urbanism, Shahr-e-Qods Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
ghasemi.nasim70@gmail.com
** Corresponding Author: Associate Professor Department of Urban Planning, Faculty of Arts, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
saremi@modares.ac.ir
*** Assistant Professor of Department of Urbanism, Shahr-e-Qods Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
baghdadi.arash@yahoo.com
آیتی، حمید و محمد کمیلی (1390) تحلیلی بر شهرهای جدید بهعنوان بخشی از مداخله دولت در شهرنشینی با تأکید بر دوره پس از انقلاب اسلامی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 2 (6)، صص 97-106.
احمدیان، رضا (1396) «طرحریزی شهرهاي جديد ساحلی با تأكید بر پايداري محیطی» در ذاکرحقیقی، کیانوش، مجموعه کتاب شهرهای جدید، جلد سوم «رويكردهاي نوين پايداري شهري در شهرهاي جديد»، تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید.
ارباب، پارسا و میثم بصیرت (1395) مطالعه تطبیقی ایجاد و توسعه نسلهای اول و دوم شهرهای جدید: نمونه کره جنوبی، آمایش سرزمین، 8 (2)، صص 279-309.
اسکندری، حمید (1401) تحلیل عوامل مؤثر برجذب جمعیت در شهرهای جدید، نمونه موردی: شهر جدید صدرا، برنامهریزی منطقهای، 1 (1)، صص131-150.
اکبری، صادق (1401) «مقدمه» در مجموعه قوانين و مقررات شهرهای جدید ایران با اصلاحات و الحاقات بعدی، تهران، پدیدار اندیشه پارسیان.
اکبری، صادق و کوروش عمویان (1401) مجموعه قوانين و مقررات شهرهای جدید ایران با اصلاحات و الحاقات بعدی، تهران، پدیدار اندیشه پارسیان.
باتیسته، ژان و برنارد دزر (1382) شهر، ترجمه علیاشرفی، چاپ دوم، تهران، دانشگاه هنر.
باردن، لورنس ( 1375) تحليل محتوا، ترجمه: مليحه آشتياني و محمد يمني دوزي، تهران، دانشگاه شهيد بهشتي.
بصیرت، میثم (1395) «فصل یازدهم: جزیره زیرا در آذربایجان»، در بصیرت، میثم، مجموعه کتاب شهرهای جدید، جلد دوم: تجارب جهانی نسل نوین شهرهای جدید، تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید».
---------- (1395) «فصل دوازدهم: جمعبندی و ارائه راهکاری اجرایی بهمنظور استفاده در شرایط ایران»، در بصیرت، میثم.
مجموعه کتاب شهرهای جدید، جلد دوم: تجارب جهانی نسل نوین شهرهای جدید، تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید.
---------- (1395) «فصل ششم: تجربه امارات؛ از سریعترین شهر جهان تا شهرهای بدون کربن در بیابان»، در بصیرت، میثم، مجموعه کتاب شهرهای جدید، جلد دوم: تجارب جهانی نسل نوین شهرهای جدید، تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید.
---------- (1395) مجموعه کتاب شهرهای جدید، جلد هشتم: نسل نخست شهرهاي جديد ايران، تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید.
---------- (1397) «نسل دوم شهرهاي جديد: بهسوی دستور كاري نو در سياست ملي توسعه شهري ايران»، در بصیرت، میثم.
مجموعه کتاب شهرهای جدید، جلد هشتم، نسل نخست شهرهاي جديد ايران، تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید.
پیران، پرویز (1392) مبانی مفهومی و نظری سرمایه اجتماعی، تهران، علم.
دهقانی، مصطفی و غلامرضا حقیقت نائینی و اسفندیار زبردست (1401) گونه شناسی فضاهای دانشبنیان، مطالعات شهری، 11 (42)، صص103-117.
رفيع زاده، ندا (1397) «نگرشي نو بر توسعه شهرهاي جديد ايران با مروري بر تجربيات جهاني»، در بصیرت، میثم.
مجموعه کتاب شهرهای جدید، جلد هشتم، نسل نخست شهرهاي جديد ايران، تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید.
زیاری، کرامت الله (1394) برنامهریزی شهرهای جدید، چاپ پانزدهم، تهران، سمت.
صحرائی نژاد، نسیم (1400) تجربه شکلگیری یک شهر سبز، باغ شهر هوشمند پوتراجایا، مالزی، فصلنامه انسان و محیطزیست، 58، صص 97-113.
طبرسي، محمدعلی و رسول دادگري راد (1395) رهيافتي بهسوی شهرسازي پايدار با پيوند معماري در شهرسازي اسلامي و شهرسازي مدرن (نمونه مطالعاتي شهر مصدر در امارات متحد عربي)، پژوهشهای نوین علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی، 1 (2)، صص 83-102.
عابدي جعفري، حسن و محمد سعید تسليمي و ابوالحسن فقيهي و محمد شیخزاده (1390) تحليل مضمون و شبكه مضامين: روشي ساده و كارآمد براي تبيين الگوهاي موجود در دادههاي كيفي، انديشه مديريت راهبردي، 5 (2)، صص 151-198.
قندهاری، فرناز و گلناز مرتضایی (1399) تدوین مدل مفهومی انرژی کارایی در حوزه شهرسازی مبتنی بر تجارب موفق جهانی، معماری شناسی، 3 (16)، صص 1-10.
کریمی، شیما و مهدی زندیه و یوسف گرجی (1396) تدوین الگوی اصول پایداری معماری ایرانی مدرن، در راستای مقایسه معماری سنتی ایران با پنج شهر مدرن دنیا نمونه موردی شهرهای: ونکوور، کوپنهاگ، اسلو، کوریتیبا و مصدر، مدیریت شهری، شماره 47، صص 399-414.
مدنی پور، علی (1385) شهرنشینی خرد: شهرهای جدید، جایگزینی برای شهرهای بزرگ، مجموعه مقالات همایش بینالمللی شهرهای جدید.
نصیری، اسماعیل (1393) برنامهریزی شهرهای جدید، رویکردها، تحلیل کارکردی، راهبردهای عملیاتی، تهران، آییژ.
نئوندورف، كيمبرلي اي (1395) راهنماي تحليل محتوا، مترجمان: حامد بخشي و وجيهه جلائيان بخشنده، مشهد، جهاد دانشگاهي.
هراتی، سودابه و پروانه زیویار (1391) جایگاه شهرهای جدید در نظام شهری، تهران، جهاد دانشگاهی واحد شهید بهشتی.
Abbasi, T., Premalatha, M. and Abbasi, S.A. (2012) “Masdar City: a zero-carbon, zero-waste myth”, Current Science (Bangalore), Vol. 102 No. 1, p. 12.
Anderson, R. (2007) Thematic content analysis (TCA): Descriptive presentation of qualitative data. Retrieved from http: //rosemarieanderson.com/wp-content/uploads/2014/08/ThematicContent Analysis.pdf.
Attia, S. (2019) “Al Alamein New City, a Sustainability Battle to Win”, in Attia, Sahar, Shafik, Zeinab, Ibrahim, Asmaa. New Cities and Community Extensions in Egypt and the Middle East, Visions and Challenges, Cham: Springer International Publishing AG.
Bailey, K., (1994) Methods of Social Research, Fourth Edition, New York: The Free Press.
Baydoun, M. (2013) Using innovation research to achieve sustainability in urban developments: the case of Masdar. International Journal of Technology Management & Sustainable Development, 12(1), 3-14.
Brister, W. (2017) Sustainable Green Architecture.
Creswell, J. W. (2014) Research Design Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches (4th Ed), Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
Crot, L. (2013) Planning for sustainability in non-democratic polities: The case of Masdar City. Urban Studies, 50(13), 2809-2825.
Cugurullo, F. (2013) How to build a sandcastle: An analysis of the genesis and development of Masdar City. Journal of Urban Technology, 20(1), 23-37.
Cugurullo, F. (2015) Urban eco-modernisation and the policy context of new eco-city projects: Where Masdar City fails and why. Urban Studies, 53(11), 2417-2433.
Cugurullo, F. (2017) Speed kills: fast urbanism and endangered sustainability in the Masdar City project. In Mega-Urbanization in the Global South (pp. 78-92) Routledge.
Cugurullo, F. (2018) Exposing smart cities and eco-cities: Frankenstein urbanism and the sustainability challenges of the experimental city. Environment and Planning A: Economy and Space, 50(1), 73-92.
Cugurullo, F. (2021) Frankenstein Urbanism: Eco, Smart and Autonomous Cities, Artificial Intelligence and the End of the City. London, UK: Routledge.
Cugurullo, F., & Ponzini, D. (2019) The transnational smart city as urban eco-modernisation: The case of Masdar City in Abu Dhabi. In Inside Smart Cities (pp. 149-162) Routledge.
Dempsey, M. C. (2014) Castles in the Sand: a city planner in Abu Dhabi. McFarland.
El Amrousi, M. (2017) Masdar City: As an example of sustainable facades and building skins. International journal of structural and civil engineering research, 6(1), 40-44.
Electricity Journal (2009) in Abu Dhabi’s masdar project: Dazzling? Or just a mirage? Electricity Journal, 22(5), 4-5.
Godfray, H. C. J. (2014). How can 9-10 billion people be fed sustainably and equitably by 2050. Is the planet full, 104-120.
Goldstone JA. (2010) The new population bomb: The four Megatrends that will change the world. Foreign Affairs. 31-43.
Grey, F. A. (2018) Masdar City as a Prototype for Eco‐Cities. Digest of Middle East Studies, 27(2), 261-277.
Griffiths, S., & Sovacool, B. K. (2020) Rethinking the future low-carbon city: Carbon neutrality, green design, and sustainability tensions in the making of Masdar City. Energy Research & Social Science, 62, 101368.
Hall, P., Tewdwr-Jones, M. (2020) Urban and Regional Planning, Oxon: Routledge.
Hassan, A. M., Lee, H., & Yoo, U. (2015) From medieval Cairo to modern Masdar City: lessons learned through a comparative study. Architectural Science Review, 59 (1), 39-52.
Henrie, G. (2015) Masdar City and the politics of utopian eco-development in the United Arab Emirates. Senior thesis, Lewis & Clark College.
Hosseinian, H., Damghani, H., Damghani, L., Kouhi, E., & Kouhi, M. (2019) Asia’s Cities: The way to Going Smart. International Journal of Nonlinear Analysis and Applications, 10(2), 141-152.
Ibrahim, I. (2016) Livable eco-architecture Masdar City, Arabian sustainable city. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 216, 46-55.
Jensen, B. B. (2016) Masdar City: A critical retrospection. In Under construction: Logics of urbanism in the Gulf Region (pp. 69-78) Routledge.
Kherdeen, R. (2016) Masdar City: Oriental city of the twenty-first century, Master thesis, New York University.
Madakam, S., & Ramaswamy, R. (2016) Sustainable smart city: Masdar (UAE)(A city: Ecologically balanced) Indian Journal of Science and Technology, 9(6), 5. Masdar Abu Dhabi Future Energy Company (2009) Today’s source for tomorrow’s energy.
Masdar City (2009) Welcome to Masdar City, www.masdarcity.ae.
Merlin, Pierre (2000) New Towns and European Spatial Development, Paris, http: //www.newtowns.net/03-publications/colin-ward.html.
Mezher, Dawelbait, Tsai, Al-Hosany (2016) Building Eco-Cities of the Future: The Example of Masdar City, Int. J. of Thermal & Environmental Engineering, 12 (1): 1-8.
Nader, S. (2009) Paths to a low-carbon economy—The Masdar example. Energy Procedia, 1(1), 3951-3958.
Omar, W. F. (2018) zero carbon city-masdar city critical ANALYSIS. BAU Journal-Health and Wellbeing, 1(3), 1: 1-14.
Randeree, K., & Ahmed, N. (2019) The social imperative in sustainable urban development: the case of Masdar City in the United Arab Emirates. Smart and sustainable built environment, 8(2), 138-149.
Reiche, D. (2010) Renewable energy policies in the Gulf countries: A case study of the carbon-neutral “Masdar City” in Abu Dhabi. Energy policy, 38(1), 378-382.
Sankaran, V., Chopra, A. (2020) Creating Global Sustainable Smart Cities (A Case Study of Masdar City), First International Conference on Advances in Physical Sciences and Materials, doi: 10.1088/1742-6596/1706/1/012141.
Schuler, M. (2009) Masdar city master plan: The design and engineering strategies. In 100 Per Cent Renewable (pp. 269-276) Routledge.
Zhao, J. L., Kong, Y. W., & Liu, C. A. (2011) Dongtan vs. Masdar: a tale of two zero-carbon cities. Advanced Materials Research, 243, 6919-6924.
Zhu, D., Kung, M., Whiteford, B., & Boswell-Ebersole, A. (2012) Analysis of sustainable materials used in ecovillages: Review of progress in BedZED and Masdar city. Journal of Wuhan University of Technology-Mater. Sci. Ed., 27, 1004-1007.
www.macrotrends.net/cities/22632/abu-dhabi/population, Retrieved 1 December 2023.
Associated Press, https: //www.fastcompany.com/90995444/the-uaes-green-city-is-a-cautionary-tale-its-hard-to-build-a-climate-haven-no-matter-how-much-oil-money-you-have, Retrieved 30 January 2024.
فصلنامه علمي «مطالعات شهر ایرانی- اسلامی»
شماره پنجاه و سوم، پاییز 1402: 32-1
تاريخ دريافت: 27/05/1402
تاريخ پذيرش: 06/04/1403
نوع مقاله: پژوهشی
بازشناخت استقرار ارکان شهرهای جدید نسل نو به روش تحلیل
محتوای مضمون محور (مطالعه موردی: شهر جدید مصدر)1
نسیم قاسمی قریه عالی2
آرش بغدادی4
چکیده
شهر جدید یکی از موضوعات و محورهای کانونی در مطالعات شهری محسوب میشود که در دو سده اخیر سهم قابلتوجهی از متون ناظر برساخت محیط شهری بدان پرداختهاند. در حال حاضر، استقرار نسل نوین شهرهای جدید قرن بیست و یکمی؛ قویترین جریان سازنده و پیشرو این دسته از سکونتگاههای نوپدید به شمار رفته که نیازمند مطالعات بروز از زوایای گوناگون است. باوجود اهمیت بالای اینگونه از شهرها؛ ادبیات علمی و تخصصی حول این موضوع یعنی شهرهای جدید نسل نو در ایران بسیار کمرنگ بوده و تاکنون پژوهشهای اندک شماری در این حوزه تدوین گردیده است. هدف از این پژوهش پُر کردن بخشی از خلأهای یادشده به کمک ارائه یک خوانش نوین از تجارب جهانی این دسته از نوشهرهای جدید شهری است. روش تحقیق این پژوهش کیفی به همراه استفاده از تحلیل محتوای مضمونی بهعنوان فن پژوهش هست. شیوه جمعآوری دادههای پژوهش نیز به کمک مطالعات کتابخانهای تدوین گردیده و نمونه موردی آن شهر جدید نسل نوین «مصدر» در کشور امارات متحده عربی است. یافتههای پژوهش، نشانگر آن است که ارائه یک رویکرد روش شناسانه سه سطحی با اهداف و چگونگی استقرار شهرهای نسل نوین تطابق داشته و بهجای خوانشهای تک ضلعی رایج همانند خوانشهای محتوایی از شهرهای جدید نسل نو؛ میتوان این دسته از شهرهای جدید را از سه منظر «ابعاد کلان»، «ابعاد میانی» و «ابعاد خُرد» بهصورت همزمان و در قالب مضامینی یکپارچه مدنظر قرارداد. تعداد مضامین شناساییشده در این لایهها نیز شامل ده مضمون اصلی و سیوشش مضمون فرعی سازنده و پیشران استقرار و توسعه شهر است. درمجموع، این فهم تازه نظری و روش شناسانه از شهر مصدر میتواند در کنار سایر تحقیقات پیشینی شناخت محور و مورد مبنا؛ به درکی تازهتر از پیچیدگیهای استقرار شهرهای نسل نوین کمک نماید و دریچههای تازهتری را برای خوانش این دسته از شهرهای نوپدید فراهم آورد.
واژههاي کلیدی: شهرهای جدید، شهرهای جدید نسل نوین، تحلیل محتوای مضمونی، مصدر.
بیان مسئله
دنیای شهرنشینی امروزی در حال گسترش مرزهای جمعیتی و فیزیکی خود بوده و اهمیت انواع سکونتگاههای انسانی شهرنشین نیز بدین ترتیب مرتباً در حال افزایش است. بهطوریکه شهرها در دنیا بهعنوان حامی نوآوری، پویایی، رشد، پیچیدگی و توسعه قلمداد شده (Madakam & Ramaswamy, 2016: 1) و از این نظر بهعنوان مکانهای جاذبی برای جذب جمعیت، فعالیت و ثروت محسوب میشوند. برآوردهای کنونی جمعیت شهرنشین از سکونت 7.9 میلیارد نفر جمعیت در سرتاسر جهان و چشماندازهای آینده نزدیک از سکونت یازده میلیارد جمعیت (Godfray, 2014: 104) و استقرار 70% از جمعیت کل جهان در شهرها در سال 2050 میلادی (Goldstone, 2010: 31) دقیقاً گویای این موضوع است. در ایران نیز در فاصله 60 سال بین سالهای 1335-1395، نسبت شهرنشین کشور از 31.4% به 74% رسیده و تعداد شهرهای کشور نیز از 201 مورد به 1245 مورد افزایش داشته و در طی پنجاه سال گذشته نیز تغيير كاربري ناشي از توسعه شهرها و روستاها در ایران بالغبر 550 هزار هكتار بوده (بصیرت، 1397: 239) که شهرنشینی نقش بهمراتب بالاتری در این میان داشته است. «شهرهای جدید»5 بهعنوان یک مجموعه زیستی شهری برنامهریزیشده علیرغم سابقه نهچندان طولانی به دلیل اتصال به مقوله شهرنشینی و نیز به جهت ارائه یک «نوآوری شهری سیاست مبنا» همواره در یک سده گذشته موردتوجه مدیران و برنامه ریزان در سرتاسر جهان قرار داشته است. همچنین در ادبیات تخصصی دانش شهرسازی؛ شهرهای جدید؛ یکی از موضوعات کانونی در قلمرو رشته محسوب میگردد که میتوان از زوایای مختلفی بدان نگریست در این راستا، سنتهای مختلفی از شکلگیری عرصه شهرهای جدید تاکنون در سطح جهان شکلگرفته که میتوان آنها را ذیل دودسته بزرگ شهرهای نسل قدیم (اول) و شهرهای نسل جدید (دوم، سوم، و...) طبقهبندی نمود. ازلحاظ خاستگاه، زمینه پیدایش «شهرهای جدید نسل قدیم» به آغاز قرن بیستم و کشور بریتانیا بازمیگردد که «شهر جدید» به مفهوم متداول آن؛ متفاوت باسنت های ساخت شهر در ادوار گذشته تاریخی معرفی میگردد (باتیسته و دزر، 1382: 379). در مقابل احداث «شهرهای جدید نسل نوین» دربردارنده نسلهای بعدی شهرهای جدید در قرن بیست و یکم است که پس از اولین نسل از شهرهای جدید در قرن بیستم و با یکفاصله زمانی حدود صدسال شکلگرفتهاند. نکته مشترک در این زمینه آن است که در هر دو نسل؛ صرفاً یک نظریه مشترک و واحدی بهعنوان نظریه پشتیبان یک نسل معین از شهر جدید وجود نداشته و مجموعهای از نظریههای همسو با ساخت شهر جدید را میتوان در این زمینه در نظر گرفت (نصیری، 1393: 13) (زیاری، 1394: 23، 43) (اسکندری، 1401: 199). تفاوت عمده این دودسته از شهرها نیز به اهداف و نقشهای پیشبینیشده نوشهرها بازمیگردد. در این زمینه، شهرهای جدید نسل قدیم با اهداف عمدهای همانند «جذب سرریز جمعیت از منطقه مادرشهر» و «ایجاد کانونهای اشتغال در شهر جدید» (زیاری، 1394: 116-118) و شهرهای جدید نسل نوین با اهداف متفاوتتر و کیفی همانند ایجاد شهرهای کارآفرین، شهرهایی همراه با خوشه سازی صنعتی، شهرهای اقتصادی دانشبنیان و رویآور به آموزههای تحقق پایداری شهری و ایدههای نو در آن (بصیرت، 1395: 235-236) شناخته میشوند. بهطور مشخص در خصوص کشور ایران، تجربه حضور و استقرار نسلهای قدیم و نوین شهرهای جدید را میتوان حدوداً به دو دهه 1360 خورشیدی (رفیع زاده، 1397: 181، 199) و 1400 خورشیدی (بصیرت، 1397: 221) نسبت داد و یکفاصله چهلساله را بین استقرار این دو گونه از شهرهای جدید نسل اول و نسل دوم در نظر گرفت. البته بایستی توجه داشت که تلاش برای شکلگیری شهرهای جدید در قبل از انقلاب نیز در ایران با اهداف نظامی و سیاسی و صنعتی-معدنی (آیتی و کمیلی، 1390: 101) مسبوق به سابقه بوده که تأکید در این پژوهش صرفاٌ بر شهرهای جدید برنامه محور بعد از انقلاب میباشد. بررسیهای اولیه در این زمینه نشان میدهد که نسل نوین شهرهای جدید در تعدادی از کشورهای جهان همانند سنگاپور، کره جنوبی، چین، امارات، مصر و... (بصیرت، 1395: 59-215) حالت اجرایی به خود گرفته و در کشور ایران نیز این سیاست در برخی از شهرها مرحله مطالعات و در برخی دیگر از شهرها نیز مراحل فازهای اجرایی خود را آغاز نموده است. نگاه مورد تأکید در این پژوهش، شهرهای جدید نسل نوین در هزاره جدید و قرن بیست و یکم هست. ارزیابیها درزمینه مطالعه در خصوص کلیت استقرار شهرهای جدید ایران اعم از شهرهای جدید نسل قدیم (نسل اول) و شهرهای جدید نسل نوین (نسل دوم) نشان میدهد که در این حوزه سه خلأ و چالش عمده مطالعاتی وجود داشته و این موضوع موجب ایجاد دشوارهایی در این خصوص گردیده است. خلأ نخست؛ تداوم چالشهای اجرایی چهار دهه گذشته استقرار شهرهای نسل قدیم (نسل اول) و فقدان ارزیابیهای جامع است که بهنوعی موردتوجه پژوهشگران قبلی نیز قرار داشته است. چالش دوم فقدان مبانی نظری گسترده در دسترس در خصوص فهم نظری چگونگی استقرار شهرهای جدید نسل نوین (نسل دوم، نسل سوم و...) در کشورهای مختلف توسعهدهنده این سیاست شهری است. چالش سوم نیز به فقدان چارچوبهای منسجم و یکدست ارائهکننده صورتبندی نظری از فهم شهرهای جدید نسل نوین بازمیگردد (بصیرت، 1397: 225-226). هر سه ضلع یادشده بهنوعی محدودیت زا بوده و بهمنظور فهم بهتر و کامل از موضوع پراهمیت شهرهای جدید نسل نوین برطرف سازی این سه خلأ یا چالش الزامی هست. از این نظر، این مهم میتواند چشماندازهای وسیعتری را نسبت به موضوع چگونگی احداث و استقرار این دسته از شهرها را در ایران بازنماید. در این پژوهش، بهطور مشخص تمرکز بر دو خلأ دوم و سوم است و اهداف پژوهش در تطابق با رفع این خلأ پژوهشی است. نمونه موردی این پژوهش، شهر جدید قرن بیست و یکمی «مصدر» در کشور امارات متحده عربی است. این شهر تاکنون هم ازلحاظ نظری و هم ازلحاظ عملی توجه بسیاری از پژوهشگران و مدیران اجرایی در مقیاس بینالمللی را به خود جلب نموده است و بهعلاوه متون مختلفی نیز به زبان فارسی به محتوا یابی ایدههای این شهر پرداختهاند. هدف از پژوهش حاضر؛ بازشناخت مضمون محور چگونگی استقرار ارکان و عناصر محوری و سازنده شهر جدید نسل نوین «مصدر» در کشور امارات بهصورت یکپارچه است تا در کنار یافتههای پژوهش بتوان از این محل آموزههای مهمی را بهویژه برای شهرهای جدید نسل دوم ایران صرفنظر از نقاط مشترک و یا نقاط غیرمشترک در الگوهای نظام برنامهریزی دو کشور امارات و ایران فراخوانی نمود. استقرار موقعیت شهر مصدر در خاورمیانه و نزدیکی آن با موقعیت فیزیکی کشور ایران، ارزیابی اولیه بلندپروازیهای شهر مصدر در خصوص الگو شهر و بوم شهرهای جهانی، اندکی تحقیقات موجود فارسی در خصوص شناخت شهرهای جدید نسل دوم، بررسی شهر مصدر بهعنوان یکی از شهرهای جدید نسل دوم در مقیاس جهانی، وجود منابع بهویژه تحقیقات بینالمللی در خصوص شهر مصدر و امکان استفاده از نتایج شناخت و ارزیابی شهر مصدر برای نظام برنامهریزی و مدیریتی شهرهای جدید نسل دوم ایران ازجمله دلایل انتخاب شهر مصدر بهعنوان نمونه مطالعاتی در این پژوهش است. از این نظر، هرچند انتخاب شهر «مصدر» بهعنوان یک موضوع پژوهشی با توجه بهقرار گرفتن آن ذیل شهرهای جدید جهانی مقیاس نسل نو موضوعی تازه محسوب میشود؛ بااینحال، مجموعه متون محتوایی موجود فاقد از اِشکال بهویژه اشکالات روشی شناختی از خوانش شهر نیستند. در این زمینه مروری بر متون منتشرشده در مورد این شهر نشان میدهد که بخش قابلتوجهی دارای پراکندگی بوده و این پراکندگی مانع از دیده شدن غنای این دادهها در کنار یکدیگر شده و ازاینرو بررسی یا خوانش شهر «مصدر» نیازمند رویکردهای تازهتری است. رویکردهای نوینتری که با جهتگیری کنونی استقرار شهرهای جدید نسل نو در ایران نیز بهنوعی همخوانی داشته باشد.
سؤالات پژوهش
چگونه میتوان به شناختی از چگونگی استقرار ارکان و عناصر محوری و سازنده شهر جدید نسل نوین «مصدر» در کشور امارات بهصورت یکپارچه دستیافت؟
خوانش تجمیعی مجموعه ارکان و عناصر محوری و سازنده شهر جدید نسل نوین «مصدر» گویای چیست؟
مبانی نظری
شهرسازی و شهرنشینی همواره بهنوعی با ساخت شهرهای جدید مأنوس بوده و در سابقه شهرنشینی جهان تا قرن بیست و یکم میلادی حداقل دارای دو نوع متفاوت بوده است. نوع اول شهرهای جدید ساختهشده با دستور حکومتی بهویژه شاهان بوده و نوع دوم آن بر طبق خطمشیهای دولتهای سیاسی وقت دنبال شده است. قدمت الگوی اول به هزارهها و قدمت الگوی دوم به سده پیش و به قرن بیستم بازمیگردد (رفیع زاده، 1397: 179-181). ازلحاظ نظری؛ جنبش شهرهای جدید را میتوان ذیل دو رویکرد کلان و عمده «شهریت» یا «شهرگرایی»6 و «ضد شهر» یا «ضد شهریت»7 قرارداد که مشخصاً این ایده با رویکرد متداول شهرگرایی تناسب دارد. در برداشتهای نظری و عمومی؛ پدیده «شهر جدید» مؤلفه معتبری از فلسفه شهرگرایی مدرن است (نصیری، 1393: 10) و در سیر اندیشههای نظری نیز از آرمانگرایان، سیاستگذاران و برنامه ریزان؛ شهرهای جدید (کوچک) بهعنوان جایگزینی برای شهرهای بزرگ مطرح بوده است (مدنی پور، 1385: 251). بر این مبنا، آنچه در ادبیات تخصصی برنامهریزی شهری از آن با عنوان بهعنوان شهرهای جدید و به زبان علمی دقیقتر «جنبش شهرهای جدید»8 یاد میشود معمولاً سرآغاز آن به ایده «باغ شهرها»9 و ایده پرداز اصلی آن یعنی «ابنزر هاوارد»10 در کشور انگلستان بازمیگردد (Hall & Tewdwr-Jones, 2020: 30). این خوانش از شهرهای جدید از سالهای 1898 تا 1950 میلادی را میتوان خوانش قرن بیستمی از شهرهای جدید نامگذاری نمود که تولد ایده جدید نوشهرها و سیر تکوین و ساخت انواع باغ شهرهایی همانند ولوین11 و انواع شهرهای جدید در قالب یک سیاست اضطراری توسعه شهری12 را بهمنظور مقابله با تمرکزگرایی و شهرنشینی شتابان با خود به همراه داشته است. بااینحال، امروزه در قرن بیست و یکم دیگر نمیتوان شهرهای جدید را همچنان با مفهومی همانند «باغ شهرها» مورد مقایسه و ارزیابی نمود و هماکنون همانگونه که اشاره شد شکل جدیدتری از شهرهای جدید در قالب شهرهای جدید قرن بیست و یکمی نیز در دسترس هست. در تعاریف دانشگاهی، منظور از شهرهای جدید؛ اجتماعی خودبسنده با جمعیت و مساحت مشخص، دارای فاصلهای معین از «مادرشهر»، برنامهریزیشده و از پیش تعیینشده، با اهدافی معین و برخوردار از تمام تسهیلات لازم برای یک محیط مستقل هست (هراتی و زیویار، 1391: 23-24). در تعاریف قانونی ازجمله «قانون ایجاد شهرهای جدید» مصوب 1380 نیز؛ «شهر جدید» به محدودههای جمعیتی مستقل حداقل سیهزارنفری در خارج از محدوده قانوني و حريم استحفاظي شهرها استناد گردیده است (اکبری و عمویان، 1401: 12). درحالیکه در شهرهای جدید قرن بیستمی (نسل نخست) در معیارهایی همانند تحققپذیری و موفقیت در عرصه عمل همچنان موضوعاتی مهم تلقی میگردد؛ نوع متفاوتی از شهرهای جدید (نسل نو) در قرن بیست و یکم باهدف تازهتری برنامهریزی و توسعه داشتهاند (ارباب و بصیرت، 1395: 281-282). در این زمینه کشورهای مختلف جهان هرکدام بسته به شکل شهرهای جدید قرن بیستمی؛ هرکدام بهنوعی به سمتوسوی استقرار شهرهای جدید قرن بیستمی حرکت داشتهاند. درواقع، برخلاف تجربیات ابتدایی شهرهای جدید که در جستجوی امکانات زندگی در شرایط سالم و بهدوراز مسائل و مشکلات شهرهای متراکم و نیز پاسخگویی به تقاضای فزاینده مسکن بود؛ در تجارب جدیدتر عمدتاً اهداف دیگری نظیر توسعه اقتصادی، خلق فرصت برای توسعه سیاسی، رقابتپذیری شهری، اولویتدهی به مسائل کیفی بر مسائل کمّی و یا شهرسازی مبتنی بر رویکردهای نوینی همانند دوستداری محیطزیست و یا بوم شهرها دنبال میگردد (بصیرت، 1395: 235-237). بهطورکلی، امکان نگاه بازتری به شهرهای جدید و نحوه استقرار این شهرها به نسبت شهرهای موجود وجود دارد و از این نظر امکان گسترش حوزه تفکر نظری در شهرهای جدید بهویژه شهرهای جدید نسل نوین وجود دارد. بر این مبنا، ادبیات نظری شهرهای جدید بهویژه در سطح جهانی در حال پوستاندازی و تولد یک دسته از مفاهیم تخصصی نوینی است که جایگاه شهرهای جدید را در نظام عملی شهرسازی جهان و پایگاه نظری دانش شهرسازی بهمراتب تقویت نموده است. این مجموعه مفاهیم تخصصی نظری و یا عمل مبنا خود از یکسو برآمده از تجارب استقرار نسلهای نوین شهرهای جدید بوده و از سوی دیگر بر روند اجرایی و استقرار شهرهای جدید نسل نوین اثرگذار بوده است. این روند بهگونهای در حال حرکت و رشد است که استقرار نسل نوین شهرهای جدید را با اهداف آرمانیتری از استقرار نسل قدیم شهرهای جدید همراه ساخته است. بهطورکلی، شواهد موجود از چگونگی استقرار نسلهای نوینتر شهرهای جدید در سرتاسر جهان نشان میدهد اهداف متداول و کلیشهای همانند جذب جمعیت متوقفشده و نسل نوین شهرهای جدید عملاً به سمتوسوی اهدافی متعالیتر و والاتر حرکت نموده است. بر این مبنا، مشخصاً سوگیری کیفی جایگزین جهتگیریهای کمّی شده و در مواردی نیز شهرها با اهداف خاص و ویژهای طراحی و احداث میگردند. ازلحاظ تیپ سرريزهاي جمعيتي شهرهاي بزرگ، پخشایش تراكم جمعيت و فعاليت و یا صرف ساخت شهر بر روی اراضی بکر در سطح جهانی بندی تاکنون گونههای مختلفی از شهرهای جدید در سرتاسر جهان وجود داشته و میتوان به اشکال مختلفی به این دسته از شهرها نگریست. بهعنوان نمونه، «پی یر مرلين»13 از صاحبنظران شناختهشده در عرصه شهرهای جدید معتقد است در سرتاسر دنيا میتوان به سه گروه از «شهرهاي جدید پايتختي»، «شهرهاي جديد صنعتي» و «شهرهاي جديد سكونتي» استناد نمود که همگی برآمده از چهارچوب سیاستهای توسعه شهري در کشورهای مختلف میباشند (Merline, 2000: 9). در یک دستهبندی عامتر و جدیدتر میتوان انواع شهرهای جدید را از منظر استقرار و پیدایش به نوع یا انواع نسلهای پیدایش این شهرها دستهبندی نمود. برایناساس، شهرهای جدید را میتوان به دودسته کلان و عمده «شهرهای نسل قدیم» و «شهرهای نسل نوین» طبقهبندی نمود. بر این مبنا در کنار شهرهای جدید نسل اول که الهام گرفته از تجربه کشور انگلستان در نیمه دوم قرن بیستم میلادی میباشند؛ میتوان به طیف متنوعی از نسلهای نوینتر شهرهای جدید همانند شهرهای جدید نسل دوم، شهرهای جدید نسل سوم، شهرهای جدید نسل چهارم و ... استناد نمود که سابقه پیدایش این نسلهای مختلف از یک کشور به کشور دیگر متفاوت بوده و بنابراین در بین کشورهای مختلف طیف متنوعی از شهرهای نسل نوین شکلگرفته و ازاینرو همه ملل دارای یک نوع مشخص از شهرهای جدید نسل نوین نبوده و تنوعی از این حیث در این میان وجود دارد. در همین راستا و در مورد کشور ایران؛ شهرهای نسل دوم در حال اجرا، شهرهای اقتصادی و فعالیت محور تعریف گردیدهاند و بهمنظور پشتیبان فعالیتهای اقتصادی هدفگذاری شده برنامه ششم توسعه و کمک به تحقق رشد اقتصادی مدنظر قرار داشتهاند (اکبری، 1401: 10). جدول شماره 1، به ده نمونه از شهرهای جدید نسل نوین قرن بیست و یکم در سطح جهانی استناد دارد.
جدول شماره 1: نمونه بوم شهرهای نوپدید و شهرهای جدید نسل نو در مقیاس جهانی
ردیف | نام بوم شهر جدید | کشور | ردیف | نام بوم شهر جدید | کشور |
1 | باغهای دریای سیاه14 | بلغارستان | 6 | پاژو15 | کره جنوبی |
2 | دریاچه می اکسی16 | چین | 7 | العالمین17 | مصر |
3 | نیاپولیس18 | قبرس | 8 | پوتراجایا | مالزی |
4 | فوجی ساوا19 | ژاپن | 9 | جزیره «زیرا» | آذربایجان |
5 | کونزو تکنو20 | کنیا | 10 | مصدر | امارات متحده عربی |
منبع: (بصیرت، 1395: 179، 215) (صحرائی نژاد، 1400: 97) (Henrie, 2015: 27) (Attia, 2019: 1)
شکل شماره 1: تصویری رندر شده از بوم شهر جدید دریاچه می اکسی، چین
(Hosseinian, 2019: 145)
پیشینه تحقیق
تحقیقات مرور شده در این بخش صرفاً محدود به شهر «مصدر» بوده و دامنهای از پژوهشهای فارسی و لاتین را در بردارد.
کریمی، زندیه و گرجی در پژوهشی با عنوان «تدوین الگوی اصول پایداری معماری ایرانی مدرن، در راستای مقایسه معماری سنتی ایران با پنج شهر مدرن دنیا (نمونه موردی شهرهای: ونکوور، کوپنهاگ، اسلو، کوریتیبا و مصدر)» در جستجوی تطبیقی شناخت اصول مشترک و غیرمشترک پایدارکننده معماری شهرها در دو الگوی سنتی و نوین برآمدهاند. رویکرد آن پژوهش اسنادی و به شکل تطبیقی هست که یکی از نمونههای موردی بررسیشده شهر «مصدر» هست. مشخصاً و در همین زمینه و در شهر مصدر استفاده از پنل های فتوولتائیک، تبدیل زبالههای شهری و انسانی به منبع تولید انرژی در حوزه «انرژی»، استفاده از سیستم نقلیه سریع شخصی سریع21 همراه باانرژی الکتریکی و بهکارگیری خیابانهای کمعرض در «حوزه حملونقل» و اهمیت دادن به فضای بین ساختمانها در حوزه «پویایی شهری» بهعنوان مجموعهای از راهکارهای متنوع پایدارسازی شهری شناسایی و معرفیشده است (کریمی، زندیه و گرجی، 1395: 399-414).
فدریکو کاگورولو22 در مقالهای انتقادی با عنوان «چگونه یک قلعه شنی بسازیم: تحلیلی از هوشمندی و توسعه شهر مصدر» تولد این شهر را در ابتدا با رشد شکلگیری آگاهی سبز23 و رشد بوم شهرها24 در سیاستگذاری شهری پیوند داده است. بوم شهرهایی که با مصرف بالای منابع در شهرها در ارتباط بوده و نیاز به تغییر در پارادایمهای ساخت شهر را یادآوری میکنند. رویکرد آن پژوهش مبنی بر ارتباط دهی مابین رویکردهای پایداری در شهر و پیوند آنها با نحوه استقرار بوم شهرها و نیز ارزیابی سطوح سهگانه پایداری شامل سطوح اقتصادی، اجتماعی و محیطزیستی درروند استقرار این بوم شهرها با تأکید بر شهر جدید نسل نوین مصدر در امارات هست. هدف از آن پژوهش، نوعی بازشناخت نظری شهر مصدر از دریچه تاریخ، جغرافیا و هسته شکلگرفته شهر بوده است. ازجمله نتایج ارزیابی آن پژوهش؛ استقرار و تأکید بوم شهر مصدر بر یکی از این سه سطوح یعنی ابعاد اقتصادی شهر، اولویتدهی اقتصاد بر بُعد اجتماع و محیط و بهنوعی پنهانسازی ماهیت واقعی شهر از منظر نقد شهری است (Cugurullo, 2013: 23-37).
کاسیم راندره25 و ندیم احمد26 در پژوهشی با عنوان «امر اجتماعی در توسعه پایدار شهری، نمونه موردی: شهر مصدر در امارات متحده عربی» به دنبال اثربخشی پایداری اجتماعی بوم شهرها و شهر مصدر بودهاند. رویکرد روششناختی آن پژوهش کیفی استفاده از فن پژوهشی «مطالعه موردی» جهتگیری اکتشافی است که طی آن تحلیل ابعاد عملکرد اجتماعی، زیستمحیطی و اقتصادی شهر مصدر مدنظر قرارگرفته است. بر طبق یافتههای آن پژوهش؛ اگرچه شهر مصدر بهطور اساسی به نوآوری در توسعه پایدار شهری کمک نموده ولی عملاً درزمینه های زیستمحیطی و اقتصادی و در گردش سرمایه در فناوری سبز مؤثر بوده و شهر برخوردار از انگیزه قوی کارآفرینی تجاری است. نویسندگان، همچنین ربط وثیقی در این زمینه مابین «ابعاد اجتماعی شهر» و «پایداری در شهر» متصور بوده که این جهتگیری در زمان بررسی در شهر جدید مصدر یا «بوم شهر مصدر» مشهود نبوده و این مهم بهعنوان بخشی از کمبودهای این بوم شهر بزرگمقیاس معرفیشده است (Randeree & Ahmed, 2019: 138-149).
فیلیشیا گری27 در تحقیقی با عنوان «شهر مصدر بهعنوان یک پیش الگو برای بوم شهرها» به بررسی تلاشهای کشور امارات برای ایجاد تحول در توسعه شهری پرداخته است. نویسنده در فرآیند ارائه استدلال پژوهش بیان نموده است که اگرچه شهر مصدر تماماً احداث نشده خود به فضایی سازگاربامحیطزیست تبدیلشده ولی مسائلی همانند ابعاد سیاستگذاری شهری بر تکمیل و عملکرد کامل شهر تأثیر گذاشته است. همچنین این بوم شهر قویاً در ارتباط با عناصری کلانی همانند مکان، فضا، و نفوذ نفت در کشور امارات است که عملاً ماهیت استقرار این بوم شهر را از دیگر بوم شهرها در مقیاس جهانی متمایز و نیز دور مینماید. از سوی دیگر مشخصههای بارز شهر مصدر درزمینه نوع طراحی سازهای شهر، فناوریهای انرژی خورشیدی و نیز و برنامههای حملونقل ویژگیهایی هستند که میتوانند برای ساختن دیگر بوم شهرها بهعنوان الگو و مدل مورداستفاده قرار گیرند. برایناساس، این چشمانداز برای شهر مصدر تعریفشده است تا بتواند در کنار سرمایهگذاری از این محل ضمن استقرار شهریت خود، مبنایی برای «قدرت نرم» کشور امارات متصور گردد تا با ارائه یک بسته جذابیت چند بستره فرهنگی و فناورانه و محیطی بهنوعی این بوم شهر را از دیگر بوم شهرهای موجود و آتی جهانی متمایز نماید (Grey, 2018: 261-277).
ولید فوأد عمر28 در پژوهشی با عنوان «شهر بدون کربن، تحلیل انتقادی شهر مصدر» در ابتدا به مقوله اقلیم و لزوم سازگاری هرگونه از استقرار معماری و شهرسازی با آن سخن به میان آورده و از کمبودهای اساسی کمبود منابع آب و انرژی در این مناطق از جهان تأکید نموده است. برایناساس، بهمنظور استفاده از محیط طبیعی برای استقرار شهرها در کنار حفظ معماری بومی و پایدار شهری نیاز به استراتژیهای اقلیمی برای مقابله با شرایط سخت و درک شرایط محیطی وجود دارد. نویسنده، همچنین استدلال نموده است که اگرچه پیشرفت مستمر در فناوریها ابزار جدیدی را برای دستیابی به آبوهوای راحت ارائه میدهد؛ بااینحال، این فناوریها؛ منجر به هزینههای بالای ساختمان، نگهداری و کاهش منابع تجدید پذیر میگردد و این دغدغه بهصورت شناخت مزایا و معایب استفاده از فناوریها و مواد جدید بهصورت انتقادی در شهر مصدر دنبال شده است. ازجمله محورهای انتقادی نویسنده به این شهر مواردی همانند عدم وجود جمعیت کافی، عدم مکانیابی صحیح شهر و استقرار شهر در بیابان و نیازمند به انرژی بالا، نیازمندی به منابع آبی بالا جهت نگهداری تأسیسات شهر، بودجه بسیار سنگین 22 میلیارد دلاری احداث شهری، ناچیز بودن سهم کاهش گاز گلخانه شهر مصدر به نسبت سهم انتشار آلایندهها در کل کشور امارات، فقدان اثر مشهود حرکت بهسوی یوتوپیای شهری و عدم انتظار از احتمال تبدیلشدن «شهر مصدر» به یک الگو شهر برای دیگر شهرهای مشابه هست (Omar, 2018: 1-14).
عباس حسن29، هو وون لی30 و یو سانگ یو31 در پژوهشی با عنوان «از قاهره قرونوسطی تا شهر مدرن مصدر: درسهای آموختهشده از یک مطالعه تطبیقی» در ابتدا به بررسی تفاوتهای کنونی شهرهای عربی و میل به غربی شدن این شهرها سخن به میان آورده و بر ناپایدار بودن این ریختشناسی شهری در اقلیمهای گرم و ابهامآوری در میراث معماری شهرهای عربی تأکید نمودهاند. بر این مبنا، محققان از لزوم شناخت مجدد و فراموششده شهرسازی سنتی عربی- اسلامی سخن به میان آورده و پتانسیلهای موجود را به شکل تطبیقی در دو شهر سنتی و مدرن در خاورمیانه بررسی نمودهاند. محققان به در بیان یافتههای خود استدلال نمودهاند که شهر سنتی عربی ازنظر معماری و شهرسازی غنی است و بهجای رد و طرد بایستی از آن آموخت. شکل شهری، جهتگیری جنوب شرقی- شمال غربی، توجه به استقرار میدانهای عمومی در شهر، فضاهای عمومی در شهر، توجه به شبکه معابر سلسلهمراتب شده از 8 تا 25 متر و اختلاط در کاربری اراضی ازجمله مزایای کاربردی نحوه استقرار شهر مصدر معرفیشده که شباهت بالایی با شهرهای سنتی قرونوسطی در بررسی تطبیقی داشتهاند (Hassan, Lee, Yoo, 2015: 39-52).
روش تحقیق
رویکرد پژوهش حاضر از میان رویکردهای سهگانه در پژوهش (Creswell, 2014: 5) از نوع رویکرد کیفی و ماهیت آن نظری است. روش عام گردآوری منابع پژوهش مبتنی بر مطالعات کتابخانهای با جهتگیری برخوانش متون نظری در حوزه شهرهای جدید بهویژه نسلهای نوشهرهای جدید در سطح جهانی است. فن خاص روششناختی پژوهش نیز متکی بر روش «تحلیل محتوای مضمون محور»32 است. این فن یکی از انواع پرکاربرد فن تحلیل محتوا محسوب شده که رویکرد عمده آن شناخت و توصیف انواع «مضامین»33 بهکاررفته در پدیدههای موردبررسی است (Anderson, 2007: 1). این فن پژوهش کیفی متفاوت از فن شناختهشده تحلیل مضمون34 مستقل و متفاوت بوده و در اين فن؛ تمركز بر متن و اجزاي تشکیلدهنده آن اعم از كلمات، جملات، پاراگرافهای موضوع است و در آن بهطور نظاممند سعي در تبيين و دستيابي به اندیشهها، نظریهها و پیامهای موجود در یک متن صورت میگیرد (باردن، 1375: 120). در اين روش بهجای استفاده از مقیاسها و پرسشنامههای از پيش طراحیشده؛ مضامين متن موردسنجش قرار میگیرند (نئوندورف، 1395: 192-193). بهعلاوه، ازلحاظ روششناسی؛ تحلیل محتوای مضمونی؛ يكي از روشهای «تحليل محتوا» است كه با «تحليل مضمون» در شناخت مضامين مشترك دادهها، مشابهت داشته و در آن بیشتر ابعاد عینی در آن بهجای ابعاد تفسیری غلبه دارد. این فن عموماً براي نامگذاری و گروهبندی مضامين استفاده میشود و از تفسير و توضيح معاني مضامين، پرهيز میگردد (عابدي جعفري، تسليمي، فقيهي، شیخزاده، 1390: 157-158). در این فن پژوهشی؛ امکان شناخت طیفی از مضامین با روشهایی همانند تمرکز بر «کلید واژگان» یا «مقولات پُرتکرار» متون یا موضوعات موردبررسی وجود دارد (عابدي جعفري، تسليمي، فقيهي، شیخزاده، 1390: 162). در این پژوهش نیز پژوهشگر پس از دسترسی به اسناد علمی محدود ولی قابلدسترس (نزدیک به 40 منبع لاتین) و خوانش محتوایی آن متون از همین رویه تا مرحله اشباع استفادهشده و شهر جدید مصدر در یک قالب یک بافتار موردتوجه و تدقیق محتوایی و مضمون محور قرارگرفته است.بهمنظور پاسخدهی به ارکان و عناصر محوری استقرار شهر جدید مصدر؛ شیوه طبقهبندی یافتهها نیز بر مبنای یک الگوی سه سطحی یعنی الگوی تحلیل سه سطحی «کلان- میانی و خُرد» از پدیده مورد بررسی است. همچنین، مضامین در سه سطح قیاسی کلان- میانی - خرد شامل ساختار- رویکرد- اجرا و در دو سطح استقرایی شبکه مضامین اصلی- شبکه مضامین فرعی بهموازات یکدیگر و از دو دریچه نگاه شهرسازی و معماری معرفی و به نظم درآمدهاند. این الگو، مورد تأکید بسیاری از پژوهشگران مطالعات شهری (پیران، 1392: 124-127) بوده، تاکنون در حوزه شهرهای جدید بهویژه شهرهای نسل نوین به کار گرفته نشده و در زمان تحلیل بر روی همه این سه سطح تمرکز شده است. دلیل انتخاب این الگوی سه سطحی در حوزه دانشی شهرهای جدید الزامات فهم نظری و خوانش این شهرها به شکل یکپارچه است. بهعنوان نمونه رجوع و خوانش دیدگاههای میانی توسعه بوم شهرها35 نمیتواند خارج از دو زمینه محلی و ملی آن موردبررسی قرار داشته باشد (Crot, 2013: 2821). در مورد شهر مصدر نیز علاوه بر اینکه استقرار شهر نیازمند خوانش ابعاد کلان جغرافیایی سازنده آن (Cugurullo, 2021: 86) است؛ بااینحال این بُعد کلان میبایستی در کنار ابعاد میانی دیگری قرار گیرد.
معرفی نمونه موردی پژوهش
شهر جدید «مصدر» در منطقه ابوظبی و در مجاورت شهر ابوظبی پایتخت کشور امارات متحده عربی قرار دارد. ابوظبی در طول پنجاه سال گذشته از یک منطقه روستایی با کمتر از 10 هزار نفر به یک شهری با جمعیت یکمیلیوننفری رسیده (Randeree & Ahmed, 2019: 140) و بهعلاوه دارای بزرگترین ذخایر منابع فسیلی نفت بوده (Sankaran & Chopra, 2020: 1) هماکنون نیز بهعنوان بزرگترین شیخنشین در سال 2023 میلادی دارای جمعیتی حدود یک و نیم میلیون نفر هست. شهر مصدر دارای اهداف چهارگانه «کمکرسانی به پیشبرد و تنوع سازی اقتصاد شهر ابوظبی»، «نظارت و بهبود جایگاه ابوظبی در بازار در حال تکامل انرژی جهانی»، «معرفی کننده کشور امارات بهعنوان توسعهدهنده فناوری و نهفقط واردکننده صرف فناوری»، «القای داشتن سهمی معنادار از توسعه پایدار انسانی» (ر.ک:Mezher, Dawelbait, Tsai, Al-Hosany, 2016) و احداث اولین شهر بدون بازیافت و شهر کربن صفر در مقیاس جهانی (Omar, 2018: 2) هست. سال احداث این شهر به سال 2006 میلادی بازگشته و دوره پایانی آن، سالهای متفاوتی ازجمله سال 2016 (Reiche, 2010: 379) و سال 2030 میلادی ذکر گردیده است (Omar, 2018: 2). تراکم جمعیت پیشبینیشده این شهر معادل 135 نفر در هکتار بهمنظور پوشش دهی به سکونت 50 هزار نفر مقیم و 40 هزار نفر مسافر در مساحتی نزدیک به 7 میلیون مترمربع هست (Omar, 2018: 2). ازلحاظ موقعیت نسبی قرارگیری؛ مصدر در نزدیکی فرودگاه بینالمللی ابوظبی و 17 کیلومتری این شهر است (ر.ک: Masdar city, 2009). شاخصهای پیشبینیشده جمعیتی این شهر درمجموع بالغبر 90 هزار جمعیت شامل 50 هزار جمعیت ثابت و 40 هزار جمعیت شناور میباشد که بدین منظور پیشبینی استقرار 70 هزار شغل نیز بدین منظور صورت گرفته است (Electricity Journal, 2009: 4-5). همچنین باتوجهبه نوین بودن ماهیت این شهر، پروژه شکلگیری ابتکارانه در پنج حوزه به شرح زیر تفکیک گردیده است
جدول شماره 2: اجزاء پنجگانه طراحی شهر ابتکارانه مصدر
ردیف | نام بخش اصلی شهر | عملکرد پیشبینیشده |
1 | واحد مدیریت کربن | نظارت دقیق بر میزان تولید گاز دیاکسید کربن |
2 | واحد صنعتی | انرژیهای تجدید پذیر |
3 | انستیتو علم و فناوری | فناوریهای پایدار همانند انرژیهای نو |
4 | توسعه دارایی شهری | تأمین مالی شهر |
5 | مدیریت تجهیزات و درآمد | افزایش ذخایر مالی و سرمایهگذاری در فناوری |
منبع: (Reiche, 2010: 380-381)
علی رغم این پیش بینی ها، برآورد در سال 2023 میلادی نشان می دهد که تاکنون حدود 15000 نفر در شهر مصدر زندگی و کار می کنند و از این میان تنها 5000 نفر مقیم می باشند و به علاوه مساحت کنونی شهر 3.8 کیلومتر مربع با حدود ساخت یک چهارم از کل و کمتر از یک ششم اندازه امیدهای اصلی آن در حالت کامل شهر است (ر.ک: Associated Press, 2023.). لازم به ذکر است که تشریح دقیق از وضعیت کنونی شهر نیازمند ساخت کامل شهر و ارزیابی دقیقتر از روند نسبی میزان موفقیت در جذب جمعیت و فعالیت در این شهر درآینده و در طول زمان است.
یافتههای تحقیق
بهمنظور استنتاج دقیق، یافتهها در قالب مجموعهای از جداول در قالبهای منظم اندیشهای سازماندهی شده است. بدین منظور در راستای پاسخ به سؤال اول پژوهش؛ پس از شناسایی مجموعهای از کُدهای مضامین فرعی؛ مضامین اصلی پدیدارشده نیز به شکل یک الگوی سه سطحی روششناختی تنظیمشده تا ارکان و عناصر محوری شهر مصدر شناسایی گردد.این الگوی سه سطحی (کلان- میانی- خُرد) دیدگاهی کلنگر به پدیدهها (شهرهای جدید) داشته و کاربردهای مناسبی برای سازماندهی مضامین و دستهبندیهای آن وجود دارد. برایناساس استفاده از این دیدگاه تحلیلی کلنگر در حوزه شهرهای جدید نسل نوین (نسل دوم در ایران) نیز میتواند مفید و مؤثر باشد. شکلهای زیر جزئیات نحوه کاربست الگو را برای شهرهای جدید نسل نوین نشان میدهد.
شکل شماره 2: الگوی سه سطحی پیشنهادشده خوانش شهرهای جدید نسل نوین ایران
شکل شماره 3: مضامین کلان شناساییشده مدل پژوهش و عناصر سهگانه محوری آن
شکل زیر نیز، مختصات مضامین محوری شناساییشده در مورد شهر موردمطالعه یا شهر مصدر هست.
شکل شماره 4: مختصات مضامین اصلی الگوی سه سطحی معرفیشده
در ادامه معرفی و بیان یافتههای پژوهش؛ بر نمونه موردی پژوهش یعنی شهر جدید «مصدر» تمرکز دقیقتری اعمالشده و بر طبق ساختار معرفیشده؛ مختصات سهگانه یا سه سطحی مضامین فرعی شناساییشده مؤثر در سطح استقرار شهر نسل نوین «مصدر» به تفکیک سه لایه کلان، میانی و خُرد مورد شناسایی قرارگرفته است.
جدول شماره 3: مختصات مضامین فرعی شناساییشده مؤثر در سطح استقرار کلانشهر نسل نوین مصدر
ردیف | نام مضمون | منابع پشتیبان قابل استناد مضمون | تصاویر، شواهد و گزارههای پشتیبان |
1 | نظام تصمیمگیری کلان
| بصیرت، 1395: 125 Reiche, 2010: 378-379 Cugurullo, 2018: 6-7 Jensen, 2014: 49 | فدرال محور و تصمیم سازی واحد و متکی بر فرد (هفت رهبر شیخنشین در کل کشور و شیخنشین ابوظبی برای شهر مصدر) |
2 | تمرکز عمیق بر انرژی (همآوایی با اقلیم) بهعنوان پیشران اصلی توسعه شهر (نفت- آب- انرژی خورشیدی) | Omar, 2018: 1-2 بصیرت، 1395: 112، 119 کریمی، زندیه، گرجی، 1396: 406 Reiche, 2010: 379 |
|
3 | شهرنشینی و شهرسازی سریع و بزرگمقیاس (در کل کشور امارات) | بصیرت، 1395: 107-108 بصیرت، 1397: 217 Cugurullo, 2017: 66 5 Dempsey, 2014: 9 Jensen, 2014: 48-4 |
|
4 | آبادسازی اراضی بکر و توسعه جزایر مصنوعی (در کل کشور امارات) | بصیرت، 1395: 116-117 بصیرت، 1397: 238 |
|
5 | شهرگرایی و شهرنشینی همآوا با گفتمان توسعه پایدار و توسعه اقتصادی و محیطزیستی (مکانهای دانش) | دهقانی، حقیقت نائینی، زبردست، 1401: 112 بصیرت، 1395: 119 |
|
6 | شهرگرایی و شهرنشینی اقتصادگرا، تجارت مبنا، سرمایه محور، تنوع اقتصاد شهری | Omar, 2018: 2 بصیرت، 1395: 108-109 Reiche, 2010: 379 Cugurullo, 2021: 86 |
|
7 | شهرگرایی همآوا با اقتصاد جهانی | بصیرت، 1395: 108 Cugurullo, 2017: 67 |
|
8 | رقابتپذیری شهری و منطقهای | بصیرت، 1397: 237 |
|
9 | شهرسازی مبتنی بر درآمدهای بزرگ نفتی (در کل کشور امارات) | بصیرت، 1395: 107-108 Omar, 2018: 12 Reiche, 2010: 380 Schuler, 2009: 243 Cugurullo, 2018: 6-7 |
|
10 | آیندهاندیشی و رهایی از شهرسازی مبتنی بر درآمدهای نفتی (Petro-urbanism) و حرکت بهسوی پایداری | بصیرت، 1395: 119، 125 کریمی، زندیه، گرجی، 1396: 406 Crot, 2013: 2821 |
|
11 | معماری و شهرسازی دانشبنیان | Cugurullo, 2017: 66 کریمی، زندیه، گرجی، 1396: 406 |
|
12 | توسعه فناوریهای هوشمند و پایدار | Omar, 2018: 2 Cugurullo & Ponzini, 2019: 158 |
|
13 | پراگماتیسم و دوری از برنامه محوری وسیع | Jensen,2014: 49 | اجرایی سازی پروژههای بزرگمقیاس بلند پروازانه و استمرار آن به کمک تعریف پروژههای کوچک در مرتبه دوم |
14 | ارائه «الگو شهرها» و شهرسازی مبتنی بر الگوی جهانی با اهدافی متعالی | بصیرت، 1395: 124-125 بصیرت، 1397: 238 Omar, 2018: 12 Cugurullo & Ponzini, 2019: 159 Nader, 2009: 3957 Cugurullo, 2021: 76 Masdar, 2009: 6-8 |
|
لازم به ذکر است که منظور از شواهد و گزارههای پشتیبان؛ نزدیکترین و در دسترس ترین منابع علمی است که در مورد مضمون شناساییشده اطلاعرسانی علمی نموده و استنادات علمی در مورد هر یک از مضامین را تقویت نموده و بر این مبنا مقصود از این استناددهی؛ تمرکز عمیق و یا تشریح با جزئیات زیاد هر یک از این مضامین نبوده چراکه خود نیازمند پژوهشهایی مستقل و جدیدتری است. ارکان کلان سازنده شهر مصدر شامل بر چهار محور اصلی و چهارده محور فرعی است. در محورهای اصلی؛ نخستین عامل به نحوه تصمیمگیری و تصمیم سازی در خصوص مدیریت فضای ۶۰۰/۸۳ کیلومترمربع این کشور بازمیگردد. از این نظر باتوجهبه ماهیت شیخنشین اداره این کشور شامل شیخنشینهای ابوظبی، دبی، شارجه، عجمان، فجیره، راسالخیمه و امالقوین؛ تصمیمات فردی و شورایی بهمراتب نافذتر از تشکیلات بوروکراتیک و وسیع در کشورهای وسیعی همانند ایران است. دومین محور اصلی مؤثر در این زمینه، موقعیت و مقر قرارگیری کشور امارات و پیشینه تحولات سیاسی- اقتصادی و اجتماعی این کشور ازجمله آبوهوای بیابانی و نیز ضریب بالای مهاجرپذیری در این کشور کوچک است. این مجموعه تحولات خود وابسته به سومین محور کلان یعنی محورهای عمده سیاستگذاری و حکمرانی سیاسی بازمیگردد که نیمه دوم قرن بیستم و از سالهای 1980 میلادی به بعد تحولات بسیار چشمگیری درزمینه استقرار فعالیت و جمعیت در شهرهای بزرگ و مطرحی همانند ابوظبی و دبی به خود دیده است. محوری که خود بیانگر نحوه تأمین مالی اینگونه از هزینههای زیربنایی و وسیع مقیاس است. این چهار محور؛ محورهای کلان جهت دهنده استقرار شهر مصدر نیز عملاً بوده که در چهارده محور فرعی قابلیت بیان موردی رادارند. این چهارده محور نقش «ساختاری» را مطابق با الگوی سه سطحی معرفی شناسایی مضامین ارکان استقرار شهر «مصدر» داشته و در دیاگرام زیر بهصورت گرافیکی در یک نما قابلیت رؤیت دارند.
شکل شماره 5: شبکه چهاردهگانه مضامین کلان شناساییشده شهر مصدر در یک نگاه
جدول شماره 4: مختصات مضامین فرعی شناساییشده مؤثر در سطح استقرار میانی شهر نسل نوین مصدر
ردیف |
| نام مضمون | منابع پشتیبان قابل استناد | ردیف | نام مضمون | منابع پشتیبان قابل استناد |
1 |
| شهر پایدار | Reiche, 2010: 379 | 7 | شهر برندینگ شده (مدینه الاحتمالات) | بصیرت، 1397: 237-238 |
2 |
| شهر بدون کربن | Omar, 2018: 1 بصیرت، 1395: 119، 126 Reiche, 2010: 379 Schuler, 2009: 245 | 8 | شهر مکان سازی شده | بصیرت، 1397: 237-238 |
3 |
| شهر کمکربن
| بصیرت، 1395: 119، 126 Zhao, Kong, Liu, 2011: 6923 | 9 | شهر دانشمحور | بصیرت، 1395: 120 |
4 |
| شهر بدون بازیافت | Abbasi et al, 2012 Ibrahim, 2016: 51 | 10 | بوم شهر (مدرن اقتصادگرا) | Cugurullo & Ponzini, 2019: 153 Cugurullo, 2017: 70 Ibrahim, 2016: 54-55 Cugurullo, 2013: 23 Grey, 2018: 1 Griffiths & Sovacool, 2020: 1 |
5 |
| شهر کارآفرین | بصیرت، 1397: 237 | 11 | شهر آینده | بصیرت، 1395: 125 Reiche, 2010: 379 |
6 |
| شهر هوشمند | Cugurullo & Ponzini, 2019: 149 | 12 | - | - |
ارکان میانی سازنده شهر «مصدر» شامل بر چهار محور اصلی و یازده محور فرعی است.«جهتگیریهای نظری استقرار شهر» اولین محور اصلی در این زمینه است که با مبانی نظری و اصول استقرار شهرهای جدید نسل نوین نیز تطابق دارد. بهعبارتدیگر، جهتگیری عمده شهرهای جدید نسل نوین قبل از هر چیز برخاسته از پیشرفتهای نظری دانش است که اهمیت ابعاد نظری استقرار شهرهای جدید نوین هزاره پیش رو را نشان میدهد. دومین محور اصلی شناساییشده؛ «رویکردهای جهانی و نوین ساخت شهر» است که بهویژه با رویکردهای نوین و متأخر در علوم ساخت شهر ازجمله پیشرفتهای علمی و نظری در سه رشته تخصصی شهرسازی، معماری و عمران آمیختگی بالایی دارد. ایدههایی همانند پایداری در شهر، هوشمندی در شهر و مصرف بهینه انرژی یا تولید کمتر کربن در این راستا قرار دارند. سومین محور نیز «الگوهای جهانی و نوین عملی ساخت شهر و برنامهریزی شهری» است که بازتاب موردی رویکردهای جهانی یادشده در قالب مواردی همانند «شهر پایدار»، «بوم شهرها»، «شهرهای کمکربن» و نظایر آن مطرح میگردد و این سه محور اصلی تشکیلدهنده یازده محور فرعی در سطح میانی هستند که در دیاگرام زیر به شکل گرافیکی قابلمشاهده است.
شکل شماره 6: شبکه یازدهگانه مضامین میانی شناساییشده شهر مصدر در یک نگاه
جدول شماره 4: مختصات مضامین فرعی شناساییشده مؤثر در سطح استقرار خرد شهر نسل نوین مصدر
ردیف | نام مضمون | منابع پشتیبان قابل استناد | ردیف | نام مضمون | منابع پشتیبان قابل استناد |
1 | تراکم متعادل | بصیرت، 1395: 108، 120 بصیرت، 1397: 238 | 7 | معماری و شهرسازی با استاندارد بالا | احمدیان، 1396: 53 Zhu, Kung, Whiteford, Boswell-Ebersole, 2012: 1006 El Amrousi,2017: 43 |
2 | شهرسازی اجرامحور | Zhao, Kong, Liu, 2011: 6923 | 8 | استقرار آزمایشگاهها و قطبهای فناوری | بصیرت، 1395: 119 Reiche, 2010: 380 Baydoun, 2013: 8 Cugurullo, 2021: 73 |
3 | شهرسازی و معمای تلفیقی یا یکپارچه | قندهاری و مرتضایی، 1399: 5 احمدیان، 1396: 57 طبرسی و دادگرراد، 1395: 101 Schuler, 2009: 245 Ibrahim, 2016: 51-53 Hassan, Lee, Yoo, 2015: 10 El Amrousi,2017: 43 | 9 | استقرار مراکز تحقیقاتی بینالمللی | بصیرت، 1395: 126 Omar, 2018: 3 Baydoun, 2013: 8 Cugurullo, 2021: 73 |
4 | معماری و شهرسازی زیرساخت محور | بصیرت، 1395: 121 احمدیان، 1396: 58 Zhao, Kong, Liu, 2011: 6923 Omar, 2018: 4-5, 8 | 10 | معماری و شهرسازی تک پارادایم و چند پارادایمی | بصیرت، 1395: 119، 126 Cugurullo & Ponzini, 2019: 149 |
5 | معماری و شهرسازی فناوری محور | احمدیان، 1396: 58 Zhu, Kung, Whiteford, Boswell-Ebersole, 2012: 1006 | 11 | اولویتدهی فنّاوری بر عامل انسانی و هویت در ساخت شهر و تجربه محوری تجاری در ساخت و مدیریت شهر (نقد شهر) | Cugurullo & Ponzini, 2019: 158 Cugurullo, 2018: 7, 14 Cugurullo, 2015: 1 Cugurullo, 2013: 35 Cugurullo, 2021: 82 Jensen, 2014: 48-49 |
6 | معماری و شهرسازی انرژی محور | Zhao, Kong, Liu, 2011: 6923 Omar, 2018: 8 El Amrousi,2017: 40 Madakam & Ramaswamy, 2016: 1 | 12 | - | - |
در آخرین لایه شناخت یعنی ارکان خرد، سه محور اصلی و یازده محور فرعی وجود دارد که همگی برگرفته از مضمون پراگماتیسمی بودن الگوی توسعه شهری در کشور امارات و شیخنشینهای هفتگانه آن هستند. در این سه محور اصلی مضامین شناساییشده ناظر بر «چارچوبهای اجرایی» مثل تلفیقگرایی ابعاد اجرایی شهرسازی و معماری با یکدیگر، « چارچوبهای مورد مبنا» همانند استقرار قطبهای فناوری و «چارچوبهای عملیاتی با جهتگیریهای معین» همانند شکلگیری مراکز تحقیقاتی علمی هستند. برایناساس، یازده محور فرعی در سطح خرد شناساییشدهاند که در دیاگرام زیر به شکل گرافیکی قابلمشاهده است.
شکل شماره 7: شبکه یازدهگانه مضامین خُرد شناساییشده شهر مصدر در یک نگاه
نتیجهگیری
همانطور که ایده پیشنهادی «ابنزر هاوارد» در قرن بیستم یک ایده نوآورانه شهرسازی تلقی میگردید در قرن کنونی بیست و یکم و قرن پیش رونیز بدون شک الگوها و مدلهای نوینتری از شهرها و شهرنشینی بروز خواهند نمود که نمونههای قبلی آن تاکنون در طول تاریخ شهرنشینی و شهرسازی بشر مشاهده نشده است. شهر «مصدر» در امارات متحده عربی را میتوان از این دسته از نوشهرها برشمرد که در ادبیات تخصصی برنامهریزی شهری از آن با عنوان «شهرهای جدید نسل نوین» نامبرده میشود. برایناساس، استقرار شهرهای جدید نسل نوین یکی از مهمترین پلهای بسترساز این شیوه نوین شهرسازی هزاره است که نمونههای آن در مقیاسهای مختلفی در سرتاسر جهان و ازجمله در منطقه خاورمیانه همانند امارات، عربستان و امارت متحده عربی و در شرق آسیا همانند کره جنوبی تاکنون احداث و به بهرهبرداری رسیده است. شهرهایی که به دلیل تفاوت ماهوی با شهرهای نسل اول نیازمند انجام پژوهشهای نوینتری در این حوزه بهمنظور استقرار کامل بوده و علیرغم اهمیت این دسته از شهرهای نوپدید تاکنون مبانی نظری قدرتمند و ارزیابیهای وسیعی از این دسته از شهرهای جدید برخلاف شهرهای نسل اول در ادبیات تخصصی شهرهای جدید تدویننشده و هشدارها و تدابیر علمی لازم نیز در این خصوص بهطور کامل اندیشیده نشده است. در خصوص شهر «مصدر» نیز عمده متون بیشتر شکل محتوایی داشته و کمتر خوانشهای جامعنگر چندلایهای از چیستی و چگونگی شهر صورت گرفته و در این زمینه نوعی خلأ وجود داشته که در این پژوهش بخشهایی از آن به کمک تحلیل محتوایی مضمون محور پُرشده است. تردیدی در این بحث وجود ندارد که در طیف شباهتها و تفاوتهای استقرار شهر مصدر با نوع استقرار شهرهای جدید نسل نو در ایران کفه ترازو بر مقوله تفاوتها میچرخد؛ بااینحال رجوع و خوانش این شهر بهویژه از زوایای نگاههای متفاوت میتواند بازهم سودمند باشد؛ چراکه زمینه فهم نظری و فهم الگوهای استقرار شهرهای نسل نوین را بهمراتب شفافتر مینماید. برایناساس، الگوی خوانش شهر مصدر در این پژوهش بر مبنای یک الگوی خوانش سه سطحی و مضمون محور است که به تفکیک سه لایه کلان، لایه میانی و لایه خُرد شکلگرفته و درمجموع دربردارنده ده «مضمون اصلی» و سیوشش «مضمون فرعی» به شکل یکپارچه است. نتایج متمرکزشده بر شهر مصدر و خوانش سه سطحی از این شهر نشان میدهد که استقرار این شهر وابسته به هر سه سطح کلان، میانی و خُرد بوده و این سه سطح دارای روابط متداخلی با یکدیگر بوده و این خوانش سه سطحی متقاطع با یکدیگر به شکل بسیار بهتری از قرائتهای تک سطحی یا خوانشهای محتوایی موردی میتواند دامنه شناخت از این شهرها را وسعت بخشد و بهجای نگاههای جزءنگر با خود امکان تبیینهای کلنگر را فراهم آورد. این سه سطح به ترتیب نمایانگر ابعاد سهگانه «ساختار»، «رویکرد» و «اجرا» در شهر مصدر است. همچنین این دید چندضلعی به چگونگی استقرار شهر نحوه مفصلبندی و استخوانبندی شهر را به شکل شفافتری نمایش میدهد و میتواند مکملی برای اضلاع مختلف و مهم سازنده شهر همانند جایگاه انرژیهای نوین و نحوه تولید و مصرف آن در بدنه شهر باشد. این مضامین متکثر در وهله اول و از زاویه «نگاه درونی» به شهر گویای پیچیدگیها و چگونگی استقرار این نوشهر جدید نسل نوین عربی است و از زاویه «نگاه بیرونی» نشانگر ابعاد چندلایهای شهرهای جدید نسل نوین در هزاره جدید است. نگاهی به مضامین اصلی و فرعی شناساییشده در شهر مصدر گویای آموزههای مهمی در این زمینه است. در سطح ساختار و مضامین اصلی، مشخصههایی همانند اصول تصمیمگیری سیاسی، موقعیتهای متحول شده کشوری و بهویژه الگوهای کلان تأمین مالی برای پیشبرد سیاستهای کلان بزرگمقیاس همراه با بلندپروازی، نافذ میباشند. در سطح ساختار و مضامین فرعی، مشخصهها؛ نشاندهنده جهتگیری صحیح آینده نگارانه متناسب با ساختارهای کلان شهرنشینی کشور امارات همانند اتکا به درآمد نفتی در ساخت بزرگمقیاس شهری، توسعه اراضی بکر و ساختوساز سریع شهری توأم با رویکردهای معاصر پایداری و نیز برنامهریزی و ساخت شهری همزمان برای احداث نوشهرهایی همانند «مصدر» برای رهایی از این وابستگی درآمدی به طلای سیاه در قالب یک نوشهر یا یک بوم شهر بزرگمقیاس نودهزارنفری در هزاره نوین است. موضوعی که بهوضوح نشاندهنده سطح معینی از پیچیدگیها به دلیل حضور مؤلفههای چند سطحی ذکرشده و یا مؤلفههایی همانند شکلگیری «الگو شهر» در این سطح اصلی تصمیمگیری است. الگو شهرهایی که بهویژه وابسته به منابع درآمدی نفتی بالا در سرزمینهای بکر بوده و عملاً این ویژگیها از امکان تعمیم الگو به سایر نقاط جهان قویاً میکاهد. این پیچیدگی و تازگی در استقرار نوشهرها با مؤلفههای چند سطحی شناساییشده در سطح میانی و اهمیت ابعاد رویکردهای نظری در استقرار نوشهرهایی همانند «مصدر» فزونی یافته بهویژه که در این لایه نیز مؤلفههای چندگانهای شامل بر یازده مضمون فرعی شامل انواع رویکردهای نوین همانند بوم شهرها، شهر کارآفرین، برندینگ شهری و یا شهرهای بدون کربن با یکدیگر وجود داشته که عملاً آمیزشها آنها هم در یک شهر زمینه تضادهای گوناگونی را هم از منظر نظری و هم از منظر کاربردی و هم از منظر هویتی برای شهر مصدر فراهم میآورد. تبدیلشدن ایده شهر بدون کربن مصدر به شهر کمکربن مصدر به دلیل موج انتقادات و عدم برآورده سازی انتظارات نمونهای از این تضادها در سطح میانی است. در همین راستا و در شهری همانند مصدر به دلیل حضور رویکردهای نظری همانند «برندینگ شهری» شهر از یک «شهر عربی» به یک «شهر چندملیتی» سوق دادهشده و عملاً امکان تضاد بین این رویکرد با رویکردهای مکان سازی برگرفته از آمیختگی سنت و مدرنیته فراهم هست. امر مهمی که نشاندهنده عدم امکان همزمان اتخاذ چند رویکرد نظری نوین پایداری شهری در کنار است که عملاً نیازمند زمان بالاتری از زمانهای کوتاهمدت برای تحققپذیری و ملاحظات گستردهتر دانشی است. در مضامین فرعی از یکسو هماهنگی با مضامین میانی و مضامین کلان در مصادیقی همانند استقرار انستیتو علم و فناوری شهر با رویکرد میانی شهر فناوری و مضمون لزوم حضور قوی فناوری در شهر وجود داشته و درعینحال مضمون تلفیقگرایی و ترکیب عناصر دانشهایی همانند شهرسازی و معماری با یکدیگر همانند استفاده مجدد از مشربیهای سنتی با برداشتی معاصر در کانسپت و فرم ساختمان و یا استفاده از پوششیهای شبیه به خاک رس در نمای ساختمانهای مهم شهر همراه با استفاده از الگوهای پارامتریک اصیل و نیز تورفتگی و بیرونزدگی ساختمانها و فرم فشرده ساختمانها با کوچههای باریک عملاً بر جذابیت استقرار شهر افزوده است. بااینحال در این ضلع نیز کمبودهایی به دلیل غلبه فناوری بر جسم و جان شهر بهجای برتری زندگی بر فناوری وجود داشته و برایناساس شهر مصدر در خلق ارزشهای اجتماعی و هویت شهری چشمانداز مناسبی تاکنون نداشته و عمده نقدهای بیرونی به این شهر در مقوله هویت جمعی سازگار با رویکردهای پایداری معاصر به کار گرفتهشده در روح شهر است. هویتی که لازمه آن استقرار جمعیت و حضور یک زندگی شهری پرجنبوجوش و ورای جذب کنونی جمعیت اندک و یا جذب اندک جمعیت با یک دسته از فعالیتهای محدود فناورانه خشک و بدون جان و روح و تحرک در شهر است. در این راستا، دستاورد این پژوهش برای پژوهشگران حوزه شهرهای جدید در ایران؛ تداوم تحقیقات در حوزه شهرهای جدید بهویژه شهرهای جدید نسل دوم در ایران است که باوجود تعدد مطالعات در حوزه شهرهای جدید نسل اول؛ پژوهشهای اندکی در خصوص شهرهای نسل دوم و تجارب جهانی آن در داخل کشور صورت گرفته است. همچنین این پژوهش به نسبت سایر پژوهشهای موردی صورت گرفته در خصوص شهر مصدر آن است که در این پژوهش از خوانش محتوایی رایج همانند دیگر مقالات موجود صرفنظر شده و در عوض شهر جدید مصدر از زاویه نگاه جدیدتر و با روش تحقیق کمتر شناختهشدهای موردبررسی و تجزیهوتحلیل قرارگرفته و مجموعهای از مضامین اصلی و فرعی سازنده ارکان محوری شهر برای نخستین به شکلی جامع و در سه سطح کلان- میانی و خرد شناسایی گردیده است. بهعلاوه، دستاوردهای این پژوهش علاوه بر این شهر برای عموم شهرهای جدید نسل دوم کشور نیز قابلاستفاده بوده و قویاً اهمیت جایگاه مضامین و ارکان سازنده شهر را در مقابل خوانشهای محتوایی از شهرها را به عموم شهرسازان و مدیران اجرایی یادآوری مینماید. این یافتههای مهم درمجموع نشاندهنده حضور یک دسته از ظرافتها و حسابگریهای هوشمندانه در ظرفیتهای پیش روی شهرهای نسل نوین در شهر مصدر و دیگر نوشهرها است و این خوانش متکثر بیشازپیش بایستی موردتوجه و دقت نقادان، نظریهپردازان، سیاستگذاران و متولیان شهری بهمنظور استقرار نوشهرهای نسل جدید در هزاره جدید باشد.
منابع
آیتی، حمید و محمد کمیلی (1390) تحلیلی بر شهرهای جدید بهعنوان بخشی از مداخله دولت در شهرنشینی با تأکید بر دوره پس از انقلاب اسلامی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 2 (6)، صص 97-106.
احمدیان، رضا (1396) «طرحریزی شهرهاي جديد ساحلی با تأكید بر پايداري محیطی» در ذاکرحقیقی، کیانوش، مجموعه کتاب شهرهای جدید، جلد سوم «رويكردهاي نوين پايداري شهري در شهرهاي جديد»، تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید.
ارباب، پارسا و میثم بصیرت (1395) مطالعه تطبیقی ایجاد و توسعه نسلهای اول و دوم شهرهای جدید: نمونه کره جنوبی، آمایش سرزمین، 8 (2)، صص 279-309.
اسکندری، حمید (1401) تحلیل عوامل مؤثر برجذب جمعیت در شهرهای جدید، نمونه موردی: شهر جدید صدرا، برنامهریزی منطقهای، 1 (1)، صص131-150.
اکبری، صادق (1401) «مقدمه» در مجموعه قوانين و مقررات شهرهای جدید ایران با اصلاحات و الحاقات بعدی، تهران، پدیدار اندیشه پارسیان.
اکبری، صادق و کوروش عمویان (1401) مجموعه قوانين و مقررات شهرهای جدید ایران با اصلاحات و الحاقات بعدی، تهران، پدیدار اندیشه پارسیان.
باتیسته، ژان و برنارد دزر (1382) شهر، ترجمه علیاشرفی، چاپ دوم، تهران، دانشگاه هنر.
باردن، لورنس ( 1375) تحليل محتوا، ترجمه: مليحه آشتياني و محمد يمني دوزي، تهران، دانشگاه شهيد بهشتي.
بصیرت، میثم (1395) «فصل یازدهم: جزیره زیرا در آذربایجان»، در بصیرت، میثم، مجموعه کتاب شهرهای جدید، جلد دوم: تجارب جهانی نسل نوین شهرهای جدید، تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید».
---------- (1395) «فصل دوازدهم: جمعبندی و ارائه راهکاری اجرایی بهمنظور استفاده در شرایط ایران»، در بصیرت، میثم. مجموعه کتاب شهرهای جدید، جلد دوم: تجارب جهانی نسل نوین شهرهای جدید، تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید.
---------- (1395) «فصل ششم: تجربه امارات؛ از سریعترین شهر جهان تا شهرهای بدون کربن در بیابان»، در بصیرت، میثم، مجموعه کتاب شهرهای جدید، جلد دوم: تجارب جهانی نسل نوین شهرهای جدید، تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید.
---------- (1395) مجموعه کتاب شهرهای جدید، جلد هشتم: نسل نخست شهرهاي جديد ايران، تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید.
---------- (1397) «نسل دوم شهرهاي جديد: بهسوی دستور كاري نو در سياست ملي توسعه شهري ايران»، در بصیرت، میثم. مجموعه کتاب شهرهای جدید، جلد هشتم، نسل نخست شهرهاي جديد ايران، تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید.
پیران، پرویز (1392) مبانی مفهومی و نظری سرمایه اجتماعی، تهران، علم.
دهقانی، مصطفی و غلامرضا حقیقت نائینی و اسفندیار زبردست (1401) گونه شناسی فضاهای دانشبنیان، مطالعات شهری، 11 (42)، صص103-117.
رفيع زاده، ندا (1397) «نگرشي نو بر توسعه شهرهاي جديد ايران با مروري بر تجربيات جهاني»، در بصیرت، میثم. مجموعه کتاب شهرهای جدید، جلد هشتم، نسل نخست شهرهاي جديد ايران، تهران، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به سفارش شرکت مادر تخصصی عمران شهرهای جدید.
زیاری، کرامت الله (1394) برنامهریزی شهرهای جدید، چاپ پانزدهم، تهران، سمت.
صحرائی نژاد، نسیم (1400) تجربه شکلگیری یک شهر سبز، باغ شهر هوشمند پوتراجایا، مالزی، فصلنامه انسان و محیطزیست، 58، صص 97-113.
طبرسي، محمدعلی و رسول دادگري راد (1395) رهيافتي بهسوی شهرسازي پايدار با پيوند معماري در شهرسازي اسلامي و شهرسازي مدرن (نمونه مطالعاتي شهر مصدر در امارات متحد عربي)، پژوهشهای نوین علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی، 1 (2)، صص 83-102.
عابدي جعفري، حسن و محمد سعید تسليمي و ابوالحسن فقيهي و محمد شیخزاده (1390) تحليل مضمون و شبكه مضامين: روشي ساده و كارآمد براي تبيين الگوهاي موجود در دادههاي كيفي، انديشه مديريت راهبردي، 5 (2)، صص 151-198.
قندهاری، فرناز و گلناز مرتضایی (1399) تدوین مدل مفهومی انرژی کارایی در حوزه شهرسازی مبتنی بر تجارب موفق جهانی، معماری شناسی، 3 (16)، صص 1-10.
کریمی، شیما و مهدی زندیه و یوسف گرجی (1396) تدوین الگوی اصول پایداری معماری ایرانی مدرن، در راستای مقایسه معماری سنتی ایران با پنج شهر مدرن دنیا نمونه موردی شهرهای: ونکوور، کوپنهاگ، اسلو، کوریتیبا و مصدر، مدیریت شهری، شماره 47، صص 399-414.
مدنی پور، علی (1385) شهرنشینی خرد: شهرهای جدید، جایگزینی برای شهرهای بزرگ، مجموعه مقالات همایش بینالمللی شهرهای جدید.
نصیری، اسماعیل (1393) برنامهریزی شهرهای جدید، رویکردها، تحلیل کارکردی، راهبردهای عملیاتی، تهران، آییژ.
نئوندورف، كيمبرلي اي (1395) راهنماي تحليل محتوا، مترجمان: حامد بخشي و وجيهه جلائيان بخشنده، مشهد، جهاد دانشگاهي.
هراتی، سودابه و پروانه زیویار (1391) جایگاه شهرهای جدید در نظام شهری، تهران، جهاد دانشگاهی واحد شهید بهشتی.
Abbasi, T., Premalatha, M. and Abbasi, S.A. (2012) “Masdar City: a zero-carbon, zero-waste myth”, Current Science (Bangalore), Vol. 102 No. 1, p. 12.
Anderson, R. (2007) Thematic content analysis (TCA): Descriptive presentation of qualitative data. Retrieved from http: //rosemarieanderson.com/wp-content/uploads/2014/08/ThematicContent Analysis.pdf.
Attia, S. (2019) “Al Alamein New City, a Sustainability Battle to Win”, in Attia, Sahar, Shafik, Zeinab, Ibrahim, Asmaa. New Cities and Community Extensions in Egypt and the Middle East, Visions and Challenges, Cham: Springer International Publishing AG.
Bailey, K., (1994) Methods of Social Research, Fourth Edition, New York: The Free Press.
Baydoun, M. (2013) Using innovation research to achieve sustainability in urban developments: the case of Masdar. International Journal of Technology Management & Sustainable Development, 12(1), 3-14.
Brister, W. (2017) Sustainable Green Architecture.
Creswell, J. W. (2014) Research Design Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches (4th Ed), Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
Crot, L. (2013) Planning for sustainability in non-democratic polities: The case of Masdar City. Urban Studies, 50(13), 2809-2825.
Cugurullo, F. (2013) How to build a sandcastle: An analysis of the genesis and development of Masdar City. Journal of Urban Technology, 20(1), 23-37.
Cugurullo, F. (2015) Urban eco-modernisation and the policy context of new eco-city projects: Where Masdar City fails and why. Urban Studies, 53(11), 2417-2433.
Cugurullo, F. (2017) Speed kills: fast urbanism and endangered sustainability in the Masdar City project. In Mega-Urbanization in the Global South (pp. 78-92) Routledge.
Cugurullo, F. (2018) Exposing smart cities and eco-cities: Frankenstein urbanism and the sustainability challenges of the experimental city. Environment and Planning A: Economy and Space, 50(1), 73-92.
Cugurullo, F. (2021) Frankenstein Urbanism: Eco, Smart and Autonomous Cities, Artificial Intelligence and the End of the City. London, UK: Routledge.
Cugurullo, F., & Ponzini, D. (2019) The transnational smart city as urban eco-modernisation: The case of Masdar City in Abu Dhabi. In Inside Smart Cities (pp. 149-162) Routledge.
Dempsey, M. C. (2014) Castles in the Sand: a city planner in Abu Dhabi. McFarland.
El Amrousi, M. (2017) Masdar City: As an example of sustainable facades and building skins. International journal of structural and civil engineering research, 6(1), 40-44.
Electricity Journal (2009) in Abu Dhabi’s masdar project: Dazzling? Or just a mirage? Electricity Journal, 22(5), 4-5.
Godfray, H. C. J. (2014). How can 9-10 billion people be fed sustainably and equitably by 2050. Is the planet full, 104-120.
Goldstone JA. (2010) The new population bomb: The four Megatrends that will change the world. Foreign Affairs. 31-43.
Grey, F. A. (2018) Masdar City as a Prototype for Eco‐Cities. Digest of Middle East Studies, 27(2), 261-277.
Griffiths, S., & Sovacool, B. K. (2020) Rethinking the future low-carbon city: Carbon neutrality, green design, and sustainability tensions in the making of Masdar City. Energy Research & Social Science, 62, 101368.
Hall, P., Tewdwr-Jones, M. (2020) Urban and Regional Planning, Oxon: Routledge.
Hassan, A. M., Lee, H., & Yoo, U. (2015) From medieval Cairo to modern Masdar City: lessons learned through a comparative study. Architectural Science Review, 59 (1), 39-52.
Henrie, G. (2015) Masdar City and the politics of utopian eco-development in the United Arab Emirates. Senior thesis, Lewis & Clark College.
Hosseinian, H., Damghani, H., Damghani, L., Kouhi, E., & Kouhi, M. (2019) Asia’s Cities: The way to Going Smart. International Journal of Nonlinear Analysis and Applications, 10(2), 141-152.
Ibrahim, I. (2016) Livable eco-architecture Masdar City, Arabian sustainable city. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 216, 46-55.
Jensen, B. B. (2016) Masdar City: A critical retrospection. In Under construction: Logics of urbanism in the Gulf Region (pp. 69-78) Routledge.
Kherdeen, R. (2016) Masdar City: Oriental city of the twenty-first century, Master thesis, New York University.
Madakam, S., & Ramaswamy, R. (2016) Sustainable smart city: Masdar (UAE)(A city: Ecologically balanced) Indian Journal of Science and Technology, 9(6), 5.
Masdar Abu Dhabi Future Energy Company (2009) Today’s source for tomorrow’s energy.
Masdar City (2009) Welcome to Masdar City, www.masdarcity.ae
Merlin, Pierre (2000) New Towns and European Spatial Development, Paris, http: //www.newtowns.net/03-publications/colin-ward.html.
Mezher, Dawelbait, Tsai, Al-Hosany (2016) Building Eco-Cities of the Future: The Example of Masdar City, Int. J. of Thermal & Environmental Engineering, 12 (1): 1-8.
Nader, S. (2009) Paths to a low-carbon economy—The Masdar example. Energy Procedia, 1(1), 3951-3958.
Omar, W. F. (2018) zero carbon city-masdar city critical ANALYSIS. BAU Journal-Health and Wellbeing, 1(3), 1: 1-14.
Randeree, K., & Ahmed, N. (2019) The social imperative in sustainable urban development: the case of Masdar City in the United Arab Emirates. Smart and sustainable built environment, 8(2), 138-149.
Reiche, D. (2010) Renewable energy policies in the Gulf countries: A case study of the carbon-neutral “Masdar City” in Abu Dhabi. Energy policy, 38(1), 378-382.
Sankaran, V., Chopra, A. (2020) Creating Global Sustainable Smart Cities (A Case Study of Masdar City), First International Conference on Advances in Physical Sciences and Materials, doi: 10.1088/1742-6596/1706/1/012141
Schuler, M. (2009) Masdar city master plan: The design and engineering strategies. In 100 Per Cent Renewable (pp. 269-276) Routledge.
Zhao, J. L., Kong, Y. W., & Liu, C. A. (2011) Dongtan vs. Masdar: a tale of two zero-carbon cities. Advanced Materials Research, 243, 6919-6924.
Zhu, D., Kung, M., Whiteford, B., & Boswell-Ebersole, A. (2012) Analysis of sustainable materials used in ecovillages: Review of progress in BedZED and Masdar city. Journal of Wuhan University of Technology-Mater. Sci. Ed., 27, 1004-1007.
www.macrotrends.net/cities/22632/abu-dhabi/population, Retrieved 1 December 2023.
Associated Press, https: //www.fastcompany.com/90995444/the-uaes-green-city-is-a-cautionary-tale-its-hard-to-build-a-climate-haven-no-matter-how-much-oil-money-you-have, Retrieved 30 January 2024.
[1] . این مقاله برگرفته از رساله دکتری نویسنده اول با عنوان «تبیین الگوی مطلوب استقرار شهرهای جدید مسکونی- گردشگری نسل دوم با تأکید بر نظریه برخاسته از داده (مورد پژوهی: شهر جدید تیس)» به راهنمایی نویسنده دوم و مشاوره نویسنده سوم است که در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس در حال تدوین است.
[2] * دانشجوی دکتری گروه شهرسازی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران ghasemi.nasim70@gmail.com
[3] ** نویسنده مسئول: دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران saremi@modares.ac.ir
[4] *** استادیار گروه شهرسازی، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران baghdadi.arash@yahoo.com
[5] . New Towns
[6] . Urbanity
[7] . Anti-Urbanity
[8] . New Town Movement
[9] . Garden City
[10] . Ebenezer Howard
[11] . Welwyn
[12] . Emergency Policy of Urban Development
[13] . Merline
[14] Black Sea Garden
[15] Paju
[16] Meixi Lake
[17] Al Alamein
[18] Neapolis
[19] Fujisawa
[20] Konza Techno City
[21] . PRT
[22] . Federico Cugurullo
[23] . Green-Consciousness
[24] . Eco-City
[25] . Kasim Randeree
[26] . Nadeem Ahmed
[27] . Felicia Grey
[28] . Walid Fouad Omar
[29] 3.Abbas Hassan
[30] . Hyowon Lee
[31] . UooSang Yoo
[32] . Thematic Content Analysis
[33] . Themes
[34] . Thematic Analysis
[35] . Eco-Developments
