The role and functions of cultural of sport organizations
Subject Areas :
Kiyumars Moladoost
1
,
Samira Aliabadi
2
,
Akbarian Mostafa
3
,
امیر مسعود امیر مظاهری
4
1 -
2 - Department of Sport management,Sanandaj Branch,Islamic azad University,Sanandaj
3 - Department of Social Sciences, Islamic Azad University and Ahad
4 - Associate Professor, faculty Members of Social Sciences Department, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Iran
Keywords: Cultural Behavior, Cultural Responsibility, Cultural Management, Sports Organizations,
Abstract :
Sport is one of the most important and fundamental social phenomena that is effective in promoting the culture of any society. Sports organizations use sports tools and power to make consistent and sometimes lasting changes in different societies. The purpose of this study is to investigate the role and functions of cultural of sport organizations. The main question of this study is based on the function and role of cultural of sport organizations in Iranian society to achieve a suitable solution and model. The present study is development in terms of purpose and in terms of data, qualitative and descriptive in nature. The researcher used secondary data that was collected from research articles, publications, websites, related blogs, reports, etc. and is based on previous documents and research. The issues of cultural management in the field of sports in the country were identified in two dimensions, "lifestyle of athletes, coaches, referees and fans and sports spectators" and "managers and policy makers". The "lifestyle of athletes, coaches, referees, fans and sports spectators" dimension was categorized into 18 categories and the "managers and policy makers" dimension was divided into 5 categories. There are different functions and roles for sports in improving the culture of any society. Attention of managers to their managerial capabilities and roles as well as athletes and the sport community of the country to different areas of culture causes the development and growth of sports and culture of the country
آجرلو، مصطفی. محمدکاظمی، رضا. نادری خورشیدی، علیرضا. قربانی، محمدحسین. (1395). طراحی ساختار تشکیلاتی کلان ورزش جمهوری اسلامی ایران، مطالعات مدیریت ورزشی، شماره 38، صص 252-231.
آقاپور، مهدی. (1392). جامعه‌شناسی تماشاگری ورزش، مجله ویستا، https://vista.ir
آشوری، داریوش. (1357). تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ، تهران، مرکز اسناد فرهنگی آسیا.
احمدزاده، احمد. موسوی، سیدجعفر. دوستی، مرتضی. (1393). شناسایی فرصت‌ها و چالش‌های فرهنگی ورزش استان مازندران، نشریه علمی - پژوهشی، پژوهشهای معاصر در مدیریت ورزشی، دوره 4، شماره 7، شماره پیاپی 7، صص 29-15.
احمدی، عبدالحمید. نوری نیا، حسین. مقدم، غلامرضا. (1391). مسائل فرهنگی ورزش قهرمانی ایران از دیدگاه صاحب نظران، پژوهشهای فیزیولوژی و مدیریت در ورزش، شماره 10، صص 100 – 87.
تجاری، فرشاد. (1391). ایجاد شاخص‌های توسعه فرهنگی در ورزش، دومین همایش ملی استعدادیابی ورزشی، تهران: سازمان ورزش بسيج
جوادی پور، محمد. راسخ، نازنین. (1398). نقش ورزش و توسعه دیپلماسی ورزشی در پیشبرد سیاستهای فرهنگی-اجتماعی و روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران، مديريت ورزشي (حركت)، دوره 11، شماره 2، صص 234 – 219.
حاتمی، سعید. سبحانی، یزدان. بیرامی ایگدر، جمال الدین. (1394). تأثیر ساختار سازمانی بر توانمند سازی کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان لرستان، مدیریت ورزشی سال هفتم، شماره 4 (پیاپی 27)، صص 546-533.
خداپرست، سیاوش. بخشعلی‌پور، وحید. اکبرخواه، عباس. (1399). نقش ورزش در توسعه رفتارهای اخلاقی و فرهنگی، دوفصلنامه جامعه شناسی و مدیریت سبک زندگی، سال ششم، شماره شانزدهم، صص 95- 75.
خدادادکاشی، شعله. عباسی، گلناز. (1397). اخلاق ورزشی، پیشنهاداتی برای بهبود نظام اخلاقی، ماهنامه تدبیر، دوره ۲۹، شماره ۳۰۴، صص ۳۶-۳۳.
خسروپناه، عبدالحسین. (1390). جریان شناسی ضدفرهنگها، قم، تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
دوفرانس، ژاک. (1385). جامعه‌شناسی ورزش، ترجمه: نیک‌گهر، تهران: اشتشارات توتیا.
رابينز، استيفن. (1381). تئوري سازمان، ترجمة سيدمهدي الواني و حسن دانايي فرد، تهران: انتشارات صفار.
رابينز، استينن پي. (1379). تئوري سازمان (ساختار، طراحي، كاربردها)، ترجمة دانايي فرد، حسن و الواني، مهدي، انتشارات صفار اشراقي، صص 45-40.
رحماني فيروزجاه، علي. شارع پور، محمود. رضايي پاشا، صديقه. (1390). سنجش تمايز سرمايه اجتماعي جوانان با محوريت مشارکت ورزشي (مطالعه موردي: دانشجويان ورزشکار و غيرورزشکار دانشگاه مازندران)، نشریه جامعه شناسي مطالعات جوانان، دوره 2، شماره 2، صص 62 – 37.
رضايي، علي‌اكبر. شادالويي، نوريه. (1392). بررسي تحول فرهنگي در سازمان‌ها و نهادهاي فرهنگي کشور، مديريت فرهنگي، دوره 7، شماره 21، صص 23-1.
رفیع‌پور، فرامرز. (1392). آناتومی جامعه، تهران: شرکت سهامی انتشار.
رمضانی‌نژاد، رحیم. رحمتی، محمدمهدي. میریوسفی، سید جلیل. نژادسجادي، سیداحمد. (1395 ). شناسایی عوامل و ملاك‌هاي مؤثر در توسعۀ فرهنگی در ورزش قهرمانی، مطالعات مدیریت ورزشی، دوره8، شماره40، صص 61-78.
شیرانی، علیرضا. صحت، سعید. تم زار، فاطمه. (1391). ضرورت بررسی و اصلاح ساختار سازمانی شرکت‌های بیمه پس از آزادسازی در صنعت بیمه ایران، تازه‌های جهان بیمه، شماره 170، صص 21-5.
صفابخش، محسن. (1386). طرح توسعه فرهنگ ورزش کشور، سازمان تربیت بدنی.
صمديان، ابوالفضل. سيدعلوي، سيدبلال. (1390). بررسي نقش مديران فرهنگي صدا و سيما در روند جهاني شدن فرهنگ، نشریه مديريت فرهنگي، دوره 5، شماره 13، صص 7- 1.
عابدی، احیا. رضوی سیدمحمدحسین. دوستی، مرتضی. احمدی،سیدعبدالحمید. (1397). شناسایی ابعاد و رویکردهای توسعه فرهنگی ورزش و عوامل موثر بر آن، فصلنامه مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، دوره 17، شماره 42، صص 32-9.
عباداتی، نرجس. عباداتی جهرمی، سهیلا. (1394). مدیریت سازمان‌ها و مراکز فرهنگی، تهران: ساکو.
عضدانلو، حمید. (1388). آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی، تهران: انتشارات نشر نی.
عیوضی، محمدرحیم. (1386). فرهنگ اسلامی: مفاهیم، ویژگی‌ها و اصول، زمانه، شماره 58.
قاسمی، حمید. (1386). نقش رسانه‌های جمعی در توسعه‌ی ورزش کشور، رساله دکتری، تهران: دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات.
قلیزاده، آذر. (1390). شناسی جامعه فرهنگی، تهران: انتشارات آموزشی.
کشکر، سارا. قاسمی، حمید. (1399). میزان همخوانی اسناد بالادستی ملی با وظایف و اهداف سازمان‌های ورزشی و رسانه‌های جمعی در زمینه توسعه ورزش بانوان ایران، مطالعات مدیریت ورزشی، شماره 62، صص 134-111.
کشکر، سارا. قاسمی، حمید. کارگر، غلامعلی. (1395). تعریف فرهنگ ورزش و مؤلفه‌های آن با تکیه بر آرای متخصصان، ورزشکاران و دست اندرکاران ورزش کشور، نشریه مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش، دوره 3، شماره 4 - شماره پیاپی 12، صص 22-11.
لقمانی، محسن. خطیبی نژاد، فرشته. (1395). نقش ورزش در شکل‌گیری شخصیت اجتماعی و فرهنگی افراد جامعه، دومین همایش ملی علوم کاربردی ورزش و تندرستی، تبریز: دانشگاه شهيد مدني آذربايجان.
محسنی، رضاعلی .( 1388). تحلیل رفتار پرخاشگری و خشونت ورزشی با تاکید بر رهیافت روانشناختی اجتماعی، مطالعات جامعه شناسی، دوره 2، شماره 3، مرداد ، صص 72-51.
مرادی، سالار. خالدیان، محمد. مصطفایی، فردین. (1393). نقش ورزش در توسعه ارتباطات میان فرهنگی و اجتماعی، مدیریت ارتباطات در رسانه‌های ورزشی، سال اول، شماره 4، صص 60-55.
مقتدائی، مرتضی. ازغندی، علیرضا. (1395). آسیب‌شناسی سیاستگذاری فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، دوره 12، شماره 34، صص 26-7.
نیک نژاد، محمدرضا. (1389). تحليل اجتماعي تفاوت‌هاي جنسيتي در فعاليت‌هاي ورزشي، مطالعه موردي: دانشجويان دانشگاه مازندران، استاد راهنما: قربانعلي ابراهيمي، پايان نامه كارشناسي ارشد دانشگاه پيام نور.
وطن‌خواه، هادی. فهیمی نژاد، علی. طیبی ثانی، سیدمصطفی. (1398). مطالعه عوامل موثر در بهبود ظرفیت‌سازی سازمان‌های ورزشی به منظور پاسخگویی به مسئولیت اجتماعی با کاربرد نظریه سه شاخگی، نشریه مطالعات مديريت ورزشي (پژوهش در علوم ورزشي)، دوره 11، شماره 58، صص 218 -201.
Davenport, T. H., & Prusak, L. (1998).Working knowledge, how organizations manage what they know. Boston: Harvard Business School Press. 89.
Nazerian SH, Rahim GH, Soltani I, Nazerian I. (2015), Examine the relationship between organizational culture and professional ethics among employees of the city clubs of Isfahan, Journal of Sport & Exercise Psychology. 4 (3): 171-176. (In Persian)
Nekoogar, F. (1996). “ Persian wrestling”, URL: http://www.pahlavani.com
Nixon, H. and Frey, J.H. (1996). A Sciology of Sport, Wadsworth publishing Company.
Quangyen, T., & Yezhuang, T. (2013). Organizational structure: Influencing factors and impact on a firm. American Journal of Industrial and Business Management, 3, 229-236.
Sandvik MR. (2019), Sport, stories, and morality: a Rortyan approach to doping ethics, Journal of the Philosophy of Sport; 46(3): 383-400.
Tojari, F. (2012). Developing of cultural development indicators in sports. The 2nd national congress of talent scout in sports. Tehran.
Wade M. (2019), Tactics of the Ugly Australian: Morality, masculinity, nationalism and governance amid a cheating controversy in sport, Journal of Sociology; 55(3): 528-550.
MODIRIAT-E-FRDA JOURNAL ISSN 2228-6047 |
The role and functions of cultural of sport organizations
Kiyumars Moladoost1*, Samira Aliabadi2, Mostafa Akbarian3, Amir Masoud Amir Mazaheri4
Master Student of Cultural Affairs - Cultural Affairs Management, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Iran, (Corresponding Author; email: k.moladoost@gmail.com)
2- Assistant Professor,Department of Sport management,Sanandaj Branch,Islamic azad University,Sanandaj,Iran.
3- Faculty member of the Department of Social Sciences, Islamic Azad University and Ahad, Tehran
4- Associate Professor, faculty Members of Social Sciences Department, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Iran
Article Info | ABSTRACT |
Article type: Research Article
Article history: Received: 18 March 2021 Revised: 10 June 2021 Accepted: 16 June 2021
Keywords: Cultural Behavior, Cultural Responsibility, Cultural Management, Sports Organizations. | Sport is one of the most important and fundamental social phenomena that is effective in promoting the culture of any society. Sports organizations use sports tools and power to make consistent and sometimes lasting changes in different societies. The purpose of this study is to investigate the role and functions of cultural of sport organizations. The main question of this study is based on the function and role of cultural of sport organizations in Iranian society to achieve a suitable solution and model. The present study is development in terms of purpose and in terms of data, qualitative and descriptive in nature. The researcher used secondary data that was collected from research articles, publications, websites, related blogs, reports, etc. and is based on previous documents and research. The issues of cultural management in the field of sports in the country were identified in two dimensions, "lifestyle of athletes, coaches, referees and fans and sports spectators" and "managers and policy makers". The "lifestyle of athletes, coaches, referees, fans and sports spectators" dimension was categorized into 18 categories and the "managers and policy makers" dimension was divided into 5 categories. There are different functions and roles for sports in improving the culture of any society. Attention of managers to their managerial capabilities and roles as well as athletes and the sport community of the country to different areas of culture causes the development and growth of sports and culture of the country |
| |
نقش و کارکردهای فرهنگی سازمان‌های ورزشی
کیومرث مولادوست*1، سمیرا علی آبادی2، مصطفی اکبریان3، امیرمسعود امیرمظاهری4
چکیده
هدف: ورزش یکی از پدیده‌های مهم و اساسی اجتماعی است که در ارتقای فرهنگ هر جامعه‌ای اثرگذار است. سازمان‌های ورزشی با استفاده از ابزار و قدرت ورزشی تغییرات سازگار و گاهاً پایدار در جوامع مختلف ایجاد می‌کنند. هدف از این مطالعه بررسی نقش و کارکردهای فرهنگی سازمان‌های ورزشی است.
روش شناسی/ رویکرد: مطالعه حاضر از منظر هدف از نوع توسعه‌ای، از حیث داده‌ها، کیفی و ماهیت توصیفی دارد. پرسش اساسی این مطالعه بر پایه‌ی کارکرد و نقش فرهنگی، سازمان‌های ورزشی در جامعه ایران برای دستیابی به راهکار و مدل مناسب است. محقق از داده‌های ثانویه استفاده کرده که این داده‌ها از مقالات تحقیقی، نشریات، وب سایت‌ها، وبلاگ‌های مربوطه، گزارشات و غیره جمع‌آوری شده و بر پایه‌ی اسناد و مدارک و پژوهشهای پیشین استوار است.
یافته‌ها: موضوعات مدیریت فرهنگی در گستره ورزش کشور در دو بعد، «سبک زندگی ورزشکاران، مربیان، داوران و هواداران و تماشاگران ورزشی» و «مدیران و سیاستگذاران» شناسایی شد. بُعد «سبک زندگی ورزشکاران، مربیان، داوران و هواداران و تماشاگران ورزشی» در 18 مقوله و بُعد «مدیران و سیاستگذاران» نیز در 5 مقوله دسته‌بندی شدند.
ارزش/اصالت پژوهش: کارکرد و نقش‌های مختلفی برای ورزش در بهبود فرهنگ هر جامعه‌ای وجود دارد. توجه مدیران به قابلیت و نقش‌های مدیریتی خود و همچنین ورزشکاران و جامعه ورزشی کشور به حوزه‌های مختلف فرهنگ باعث توسعه و بالندگی ورزش و فرهنگ کشور می‌شود.
کلیدواژه‌ها: رفتار فرهنگی، مسئولیت فرهنگی، مدیریت فرهنگی، سازمان‌های ورزشی.
استناد: مولادوست، کیومرث؛ علی آبادی ، سمیرا؛ اکبریان ، مصطفی؛ امیرمظاهری، امیرمسعود (1401). نقش و کارکردهای فرهنگی سازمان‌های ورزشی.
دریافت مقاله: ........15/12/1401 پذیرش مقاله: ........10/05/1402..
مقدمه
ورزش در زندگی انسان مدرن جایگاه ویژه‌ای دارد. اما انسان اولیه و سنتی نیز از بازی و انواع فعالیت‌های جسمی بیگانه نبوده بلکه با اهداف مختلف نظیر؛ تقویت قوای جسمانی، آمادگی برای جنگیدن و شکار کردن، حفظ قلمرو حاکمیتی، شادی و لذت‌جویی و غیره به بازی می‌پرداخت، از این‌رو بازی ریشه در فرهنگ انسان‌ها دارد و ورزش به عنوان یک عنصر مدرن یافته و تمدنی بخش مهمی از فرهنگ جهانیان را تشکیل می‌دهد. هر جامعه انسانی، ورزش‌های مخصوص به خود را دارند و آداب و رسوم آن‌ها در ورزش برگرفته از فرهنگ و ارزش‌های اجتماعی حاکم بر آن جامعه بوده و از سوی دیگر ورزش نیز بر اساس اثرات مختلف جامعه‌شناختی بر فرهنگ جوامع مختلف نقش بازی می‌کند. فرهنگ حاکم بر مردم متأثر از عوامل مختلف اجتماعی است. این عوامل می‌توانند باورها، نگرش‌ها و عملکردها را تحت تأثیر خود قرار دهند. یکی از این عوامل ورزش می‌باشد. فعالیت‌ها و جشنواره‌های ورزشی، نمودی از سازمان اجتماعی‌اند و به عنوان یکی از عوامل موثر در شکل‌گیری سیاست‌ها و مناسبات داخلی و خارجی می‌تواند کارکردهای متعدد اجتماعی، فرهنگی و ارتباطی داشته و تأثیرات و تحولات زیادی را برجای بگذارد(مرادی و همکاران، 1393: 55).
فرهنگ ایرانی دارای سابقة کهن و درخشان است. از آنجا که غنا و عمق هر فرهنگی تا حد زیادی به قدمت آن فرهنگ وابسته است، بنابراین فرهنگ ایرانی، با سابقه‌ای طولانی و در مواجهه با تنگناهای گوناگون آب دیده شده و استحکام لازم را به‌دست آورده است. اطمینان ایرانی از زیربنای فرهنگی خود باعث شده که او از زمان تشکیل اولین امپراتوری جهان به دست خود تاکنون، از طرح فرهنگ‌های دیگر در کنار فرهنگ خود نهراسد. بدین ترتیب، فرهنگ ایرانی از تجربیات فرهنگی دیگران، استفاده کرده و به رشد و ترقی خود ادامه داده است(عیوضی، 1386). فرهنگ، یک واقعیت چند لایه است و دانشمندان علوم انسانی تنها براساس علاقه‌ها و ذهنیت‌های خود به بعد خاصی از فرهنگ توجه نموده‌اند(خسروپناه، 1390). کاربردی‌ترین و دقیق‌ترین تعریف مفهوم فرهنگ متعلق به تایلور5 است. او فرهنگ را این‌گونه تعریف کرد(آشوری، 1357: 32):
«فرهنگ، کلیت درهم تافته‌ای است شامل دانش، دین، هنر، قانون، اخلاقیات و هرگونه توانایی و عادتی که آدمی همچون عضوی از جامعه به‌دست می‌آورد».
فرهنگ مجموعه پیچیده‌ای شامل دانش، دین و اعتقادات، باورها، هنرها، صنایع فنون، اخلاق، حقوق و قوانین و آداب و رسوم بالاخره تمام قابلیت‌ها و عادات و رفتاری است که انسان به عنوان عضو جامعه خود فرا می‌گیرد و در برابر آن جامعه وظایف و تعهداتی را در بردارد (قلیزاده، 1390). فرهنگ به‌عنوان یکی از عناصر اصلی توسعه، نقش مهمی در توسعه همه‌جانبه یک کشور دارد، بنابراین برای رسیدن به جامعه‌ای آرمانی و توسعه یافته، به فرهنگ حاکم در آن جامعه باید پرداخته شود. سیاست‌گذران، برنامه‌ریزان، مدیران و متولیان فرهنگی کشور با تبیین موجودی فرهنگ ایران زمین، رشد و توسعه فرهنگی کشور را فراهم می‌کنند. دستگاه‌های فرهنگی باید شرایطی فراهم آورند که در بستری مناسب، همه توانایی‌های فرهنگی و هنری ایران هویدا شود. آشکارسازی قدرت فرهنگی ایران موجب توان چانه‌زنی و گفتمان فرهنگی بین‌المللی نیز می‌شود و در برون رفت بسیاری از موانع موجود در کشور و همچنین در رشد و توسعه سایر بخش‌ها نظیر، اقتصاد، سیاست، ورزش و غیره نقش اساسی ایفا می‌کند. از سوی دیگر سازمان‌ها، کارکردها و نقش‌هایی برای حاکمیت دارند که این نقش در شرح وظایف آن سازمان آمده است. بر اساس این شرح وظایف، برنامه‌ها و اهداف سازمان، توسعه و پیشرفت لازم صورت می‌گیرد. سازمان‌ها برای اجرای برنامه‌ها و رسیدن به اهداف تعیین شده، وظایفی را برای بخش‌های مختلف زیرمجموعه خود تعریف می‌کنند. این وظایف، اقداماتی که باید انجام شود را به درستی مشخص می‌کنند.
سازمان‌های ورزشی نیز وظایفی به عهده دارند. این سازمان‌ها بر حسب اینکه چه اهدافی دارند و نقش آن‌ها در حاکمیت چه چیزی می‌باشد، از ساختاری مصوب تشکیل یافته‌اند. در این ساختار وظایف محوله به بخش‌های مختلفی، محول شده است.
در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دربارة تربیت‌بدنی به صراحت در اصل سوم چنین آمده است: «دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل (ماده) دوم، همة امکانات خود را برای امور زیر به‌کار برد: آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی». این جمله نشان می‌دهد که در قانون اساسی به تربیت‌بدنی به‌عنوان امری آموزشی و پرورشی تأکید شده است(کشکر و قاسمی، 1399: 112)، سازمان‌های ورزشی به‌عنوان سازمان‌های مسئول فعالیت‌های ورزشی در جامعه هستند(کشکر و قاسمی، 1399: 112)، رسالت و مسئولیت آن‌ها عبارتند از:
1- وزارت ورزش و جوانان؛ رسالت و مسئولیت آن در بخش ورزش عبارت است از: پرورش نیروی جسمانی و تقویت روحیة سالم در افراد، توسعه و تعمیم ورزش و هماهنگ کردن فعالیت‌های تربیت بدنی و تفریحات سالم، ایجاد و ادارة امور مراکز ورزش و توسعه و ترویج ورزش قهرمانی به‌منظور تحقق اهداف نظام(کشکر و قاسمی، 1399: 115).
2- کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران بر اساس اصل مندرج در منشور المپیک به منظور توسعه ورزش، تربیت نیروهای جوان، حمایت از نهضت المپیک، رونق بخشیدن رشته‌های ورزشی و برنامه بازی‌های المپیک و آسیایی و همچنین شرکت در اقداماتی که موجب ارتقای صلح و حمایت و ترغیب اخلاقیات ورزشی باشد، تشکیل شده است6.
3- فدراسیون‌های ورزشی
4- ادارات کل ورزش و جوانان استان‌ها
5- غیره
عملکرد سازمان‌ها براساس شرح وظایف و مسئولیت‌هایی که به موجب قانون توسط قانونگذار به آن‌ها محول شده است، می‌باشد؛ از این‌رو، باید نخست اسناد بالادستی سازمان‌ها به‌عنوان چراغ راه آن‌ها در انجام وظایف‌شان مورد بررسی قرار گیرند. از سوی دیگر سازمان‌های ورزشی بخشی از حوزه‌ی کلان فرهنگی کشور را تشکیل می‌دهند و خط‌مشی رفتاری و عملکردی این سازمان‌ها در شورای عالی انقلاب فرهنگی تبیین می‌شود، بنابراین بررسی نقش و کارکرد فرهنگی سازمان‌های ورزشی بسیار حائزاهمیت است. اینکه چه اقدامات فرهنگی از سوی این سازمان‌ها انجام می‌شود و اثربخشی این سازمان‌ها در فرهنگ چیست، بسیار مهم است و به سیاستگذاران کمک می‌کند تا در برنامه‌ها و سیاستهای آتی به کمبودها توجه بیشتری داشته باشند.
پژوهش دربارۀ عوامل و ملاک‌های توسعۀ فرهنگی در ورزش، كمتر مورد توجه یا علایق پژوهشگران، نهادهای آموزشی و سیاستگذاری قرار گرفته است(رمضانی‌نژاد و همکاران، 1395: 665). در تحقیق تجاری (1391) به لزوم ایجاد شاخص‌های فرهنگی در ورزش اشاره شده است و ایجاد این شاخص‌ها را در برنامه‌ریزی بهینه ورزش کشور منشأ اثر دانسته است؛ ولی در این تحقیق نیز نه تنها تعریفی از فرهنگ ورزش ارائه نشده است، بلکه شاخص‌های فرهنگی مورداشاره نیز معرفی نشده‌اند(کشکر و همکاران، 1395: 12). نتایج تحقیق احمدی و همکاران، (1391) با عنوان «مسائل فرهنگی ورزش قهرمانی ایران از دیدگاه صاحب‌نظران» بیانگر آن است که: «صاحب‌نظران از نبود برنامه فرهنگی روشن و مشخص در ورزش کشور، مشخص نبودن وظایف فدراسیون‌ها در حوزه‌های فرهنگی، ضعف ساختارهای مناسب در مدیریت فرهنگی ورزش، نبود نظام هدفمند فرهنگی در سطح باشگاه‌ها، شعارزدگی در کارهای فرهنگی حوزه ورزش، وجود فاصله بین برنامه‌های فرهنگی ورزش با نیازهای جامعه ورزش، سلیقه‌گرایی و افراط یا تفریط مدیران در اعمال سیاستهای فرهنگی و اخلاقی در حوزه ورزش، عملکرد بخشنامه‌ای در حوزه فرهنگی ورزش، فقدان فهم مشترک مدیران از مفهوم فرهنگ و اخلاق در ورزش، تقدم و اولویت نتیجه‌گرایی بر ارزش محوری، فقدان ضمانت اجرایی سیاستهای فرهنگی در حوزه ورزش، را به عنوان مهمترین مسایل فرهنگی در ورزش عنوان کرده‌اند(احمدی و همکاران،1391). ورزش و مسابقات ورزشی نقش مهمی در شناخت مشارکت و تشریک مساعی بین افراد، مکاران،مسئولیت‌پذیری و بروز استعدادهای اجتماعی، تحکیم ارتباطات اجتماعی، تقویت همبستگی و مشارکت اجتماعی، ارتقای سلامت روانی و جسمی، پرورش اخلاق انسانی و اجتماعی، تقویت و ارتقاء سرمایه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و انسانی، گسترش روابط بین‌الملل و ارتباطات میان فرهنگی، تقویت تفاهم و توسعه صلح و ... دارد(مرادی و همکاران،1393). احمدزاده و همکاران، (1393) در مهمترین چالش فرهنگی ورزش را در کمرنگ شدن معنویت بین ورزشکاران و همچنین شادابی و سرخوشی مردم در کسب پیروزی را فرصت فرهنگی ورزش استان مازندران می‌دانند. رمضانی‌نژاد و همکاران (1395) نیز توسعۀ فرهنگ اجتماعی، توسعۀ فرهنگ سیاسی، توسعۀ فرهنگ اقتصادي، تقویت هویت ملی دینی و توسعۀ آموزشی و فناوري اطلاعات را به عنوان عوامل مؤثر در توسعۀ فرهنگی در ورزش قهرمانی بیان کرده‌اند. چیستی فرهنگ ورزش بر غنای محتوا و اهداف برنامه‌ها و نگرش‌های سازمانی می‌افزاید. اما در کمتر منابع تحقیقاتی علمی می‌توان تعریفی از فرهنگ ورزش دید و این امر مفهوم نتایج حاصله در این نوع تحقیقات را برای خوانندگان با ابهام همراه کرده است(کشکر و همکاران، 1395: 14).
کشکر و همکاران، (1395) در پژوهشی با عنوان «تعریف فرهنگ ورزش و مؤلفه‌های آن با تکیه بر آرای متخصصان، ورزشکاران و دست اندرکاران ورزش کشور» به دنبال تعریفی روشن از فرهنگ در ورزش هستند که در تعریف ارائه شده، آمده است: «فرهنگ ورزش یعنی مجموعه باورها و مفروضات انسانی مورد انتظار جامعه در ورزش و رفتار بر اساس ارزش‌ها و هنجارهای مطلوب جامعه شامل رفتار محترمانه با رعایت اخلاق و تکریم فرهنگ سایر ملل و اقوام و ایجاد عادت به ورزش از طریق مدیریت منابع برای خلق شرایط و امکانات ورزش کردن و نمایش نمودهای ملموس زیبایی شناختی و هنرمندانه به عنوان مصنوعات ورزش در جامعه».
اگرچه پژوهشگران در این تحقیق سعی کرده‌اند، تعریفی جامع ارائه کنند و این تعریف در نوع خود نیز قابل توجه و با اهمیت است، اما برخی از واژه‌های مورد استفاده، کژتابی دارند. رفتار محترمانه در این تعریف در جوامع و گروه‌های مختلف، معانی و تعاریف متفاوتی دارد و برداشت یکنواختی از این واژه صورت نمی‌گیرد، از این‌رو این تعریف را نمی‌توان یک تعریف جامع برای فرهنگ ورزش قلمداد کرد.یافته‌های عابدی و همکاران، (1397) در تحقیقی با عنوان «شناسایی ابعاد و رویکردهای توسعه فرهنگی ورزش و عوامل موثر بر آن» نشان داد: «از مجموع 135گزاره کد گذاری شده، 23 مقوله به عنوان عوامل موثر، در قالب سه رویکرد 1) رواج و مشارکت در ورزش 2) توسعه ارزش، اخلاق و هویت بومی و ملی در ورزش 3) ورزش به‌عنوان ابزار و هدف توسعه، شناسایی و دسته‌بندی شدند. بر این اساس، سیاستهای کلی و منویات رهبری، توسعه نظام ورزش، توجه به رویکرد سلامت، توسعه اجتماعی، توسعه سیاسی، توجه به خانواده و اوقات فراغت، توجه به ارزش، اخلاق، هویت بومی و ملی، توجه به ورزش قهرمانی، توجه به ورزش همگانی و تربیتی، شاخص‌های توسعه کمی ورزش، مدیریت و برنامه‌ریزی، توسعه اقتصادی و زیرساختی ورزش، توسعه سرمایه‌گذاری، توجه به ورزش‌های بومی و محلی، توسعه فرهنگ ورزش، توسعه علمی و آموزشی، رسانه و تبلیغات، توسعه حقوقی ورزش، توجه به‌نظام تشویق و تنبیه، نظارت و ارزیابی، مشارکت بخش خصوصی، توسعه فرصت‌های برابر و توجه به توسعه ورزش بانوان بودند. بر اساس نتایج این تحقیق، توسعه فرهنگی ورزش به‌عنوان یک هدف، به هماهنگی و هم‌افزایی تمام عناصر تأثیرگذار بر آن وابسته است». نتایج تحقیق جوادی‌پور و راسخ، (1398) با عنوان «نقش ورزش و توسعه دیپلماسی ورزشی در پیشبرد سیاستهای فرهنگی-اجتماعی و روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران»، چالش‌ها و ضعف‌های مختلف شامل نبود خط‌مشی‌های روشن و شفاف، نداشتن آگاهی و دانش لازم در این زمینه، عدم شناخت ظرفیت‌های بالقوه دیپلماسی فرهنگی ورزشی را مشخص می‌کند و پیشنهادها و اقداماتی را در زمینه تحقق اهداف دیپلماسی ورزشی از طریق میزبانی رویدادهای بین‌المللی، حضور در رویدادهای بین‌المللی، اعزام مربیان و ورزشکاران، بستر رسانه ملی، استفاده از ستارگان و نخبگان ورزشی و عضویت هدفمند در مجامع بین‌المللی ارائه می‌دهد.
خداپرست و همکاران، (1399) در پژوهشی با عنوان «نقش ورزش در توسعه رفتارهای اخلاقی و فرهنگی» نشان دادند: «ورزش بر روحیه ورزشکاران (817/0)، مسئولیت شخصی (793/0)، مراقبت و ارتباط (783/0)، مسئولیت اجتماعی (768/0) اثر مستقیم، مثبت و معنی‌داری دارد؛ اثر آن بر متغیر ثبات قدم (03/0-) معنی‌دار نبود. بنابراین بر پایه این مدل، می‌توان به ارزیابی ابعاد رفتارهای اخلاقی و فرهنگی در میان جوانان ورزشکار پرداخت و همچنین اطلاعات علمی در زمینه اقدامات ضداخلاقی را که باید باشگاه‌های فرهنگی و ورزشی برای جلوگیری از ایجاد آن در میان ورزشکاران از نظر توسعه مدیریتی انجام دهد، فراهم سازد».
ارزیابی عملکرد و یا شناخت کارکردهای سازمان‌ها، به ابزار و شاخص مناسب نیاز دارد. برای اینکه بتوان میزان نقش و عملکرد یک سازمان را بر اساس مولفه‌ای مشخص سنجید، ابتدا باید شاخص‌های آن مولفه تبیین و بر اساس آن اندازه‌گیری صورت گیرد. طبعاً برای اندازه‌گیری مولفه فرهنگ در سازمان‌های ورزشی نیز باید شاخص‌های فرهنگی قابل سنجش در سازمان‌های ورزشی تبیین و مشخص شوند. سازمان‌های ورزشی در عرصه‌ی مسایل و موضوعات فرهنگی و اجتماعی از طریق توانمندی‌های مختلف ورزش نقش بسزایی در فرهنگ جوامع مختلف دارند. اهمیت و نقش سازمان‌های ورزشی در عرصه‌ی شکل‌دهی فرهنگ عمومی جامعه انکارناپذیر است. وزارت ورزش و جوانان به عنوان یکی از سازمان‌هایی که موثر در ترویج و نهادینه سازی فرهنگ عمومی جامعه، نقش بسیار مهم و حائزاهمیتی در سیاستگذاری فرهنگی دارد.
در واقع، مفروض اصلی این مطالعه آن است که نقش و کارکرد ویژه‌ی این سازمان‌ها صرفاً در بحث ورزش و سیاستگذاری ورزشی نیست، بلکه این سازمان‌ها عهده‌دار بخشی از سیاستگذاری وکارکردهای مختلف فرهنگی نیز هستند و منحصر کردن وظایف آن‌ها صرفاً به امر ورزش نوعی محدود نمودن شرح وظایف است.
حال این سئوال طرح می‌شود که نقش و کارکرد فرهنگی در سازمان‌های ورزشی چیست؟ چگونه سیاستهای فرهنگی صورت‌بندی و تدوین شده است و اجرا می‌شوند؟ اساساً جنبه‌های موردنظر سیاستهای فرهنگی در برنامه‌های کلان این سازمان‌ها کدامند؟ به عبارتی دیگر، مؤلفه و شاخص‌های اصلی و اساسی فرهنگ در ساختار و کارکرد فرهنگی در سازمان‌های ورزشی کشور ایران کدام است؟ و آیا از بستر و رهگذر برنامه‌های عملیاتی مدون و مصوب در این سازمان‌ها می‌توان به مدل یا الگوی مناسب برای بهبود و توسعه فرهنگ کشور دست یافت؟ این تحقیق سعی دارد تا پاسخ یا پاسخ‌هایی مناسب و منطقی برای این سئوالات و سئوالاتی از این دست وجود پیدا کند؛ بنابراین، برای تحقق این هدف، با بررسی اسناد بالادستی و تکالیف تبیین شده برای سازمان‌های مورد بحث و همچنین دیدگاه خبرگان و صاحب‌نظران در اسناد علمی، مورد بررسی و کنکاش قرار گیرد.
روش شناسی تحقیق
مطالعه حاضر از منظر هدف از نوع توسعه‌ای، از حیث داده‌ها، کیفی و ماهیت توصیفی دارد. محقق از داده‌های ثانویه استفاده کرده که این داده‌ها از مقالات تحقیقی، نشریات، وب سایت‌ها، وبلاگ‌های مربوطه، گزارشات و غیره جمع‌آوری شده و بر پایه‌ی اسناد و مدارک و پژوهشهای پیشین استوار است. از اهداف اين تحقيق يافتن نقش و کارکردهای فرهنگی سازمان‌های ورزشی در کشور ایران و موضوعات فرهنگی قابل طرح در ورزش است. طي بررسي ادبيات فرهنگ و کارکرد آن در ورزش و اثربخشی آن و همچنین ساختار فرهنگ در سازمان‌های ورزشی بازخواني شده و مورد بحث قرار گرفته است. در بخش دیگر، سطوح مدیریت، ساختار و وظایف بررسی و موضوعات فرهنگی و قلمروی فرهنگی در ورزش مقوله‌بندی و کدگذاری شد.
با مرور مستمر از بحث فرهنگ و ارتباط اثربخش آن در ورزش با تحصیل نظرات اندیشمندان و پژوهشگران از مباحث مطرح شده در همایش‌ها و سمینار‌هاي مرتبط با فرهنگ و ورزش و همچنين ادبيات موضوع و مقالات ارائه شده در منابع علمي به صورت هدفدار و در جهت پاسخگويي به سؤالات تحقيق مرور شده است. با توجه به اينكه پژوهشهای محدود در زمينه کارکرد فرهنگی سازمان‌ها منتشر شده است؛ بنابراین براي يافتن پاسخ سؤالات و دستيابي به يك بررسي جامع، به خلاصه سازي و مقوله‌بندي مقالات نياز است. به اين منظور و با بهره‌گيري از شيوه اسنادي، پژوهشهای قابل استفاده برای پاسخگويي به سؤالات زير، سود برده مي‌شود:
1- نقش اصلي فرهنگ در ورزش كدامند؟
2- ساختار سازمانی فرهنگ در ورزش چگونه است؟
3- چه موضوعات مدیریت فرهنگی از طریق ورزش قابل طرح و ارایه هستند؟
یافته‌ها
1- سطوح مدیریت در سازمان‌های فرهنگی
سازمان‌های فرهنگی دولتی از زاویه سطوح مدیریتی مطابق جدول 1 از هم باز شناخته می‌شوند(عباداتی و عباداتی جهرمی، 1394: 16):
جدول 1. سطوح مدیریت در سازمان‌های فرهنگی | |||
سطوح مدیریت | کارکرد و نقش | متولی | ملاحظات |
1. بخش سیاستگذار و راهبردی | سازمان‌هایی که امر سیاست‌گذاری‌های کلان را انجام می‌دهند. | 1- مجلس شورای اسلامی، 2- شورای عالی انقلاب فرهنگی. | 1- در حوزه تصویب قوانین مربوط به بخش فرهنگ. 2- در حوزه سیاستگذاری عام در بخش فرهنگ. |
٢. بخش میانی یا پشتیبانی؛ وزارتخانه‌ها و سازمان‌های ذیربط | در این حوزه سیاستهای کلان بخش اول به روش تبدیل می‌شود | وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صداوسیما، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت آموزش و پرورش، سازمان ملی جوانان |
|
٣. بخش اجرایی یا مجری | عملیاتی کردن و پیاده‌سازی سیاستهای بخش راهبردی بر مبنای قوانین و آیین‌نامه‌هایی است که بخش میانی طراحی می‌کند. |
|
|
۴. بخش نظارتی | این بخش مراقبت می‌نماید تا امور فرهنگی توسط سازمان‌های ذیربط منطبق با سیاستهای فرهنگی، مورد اجرا گذاشته شوند. | 1- مجلس شورای اسلامی، 2- شورای عالی انقلاب فرهنگی، 3- سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی | 1- نظارت بر کلیه امور کشور بر اساس قانون اساسی، ذاتی و جزء لاینفک وظایف مجلس است. 2- به عنوان مهمترین دستگاه سیاستگذار که اصول، خط‌مشی‌ها و برنامه‌های فرهنگی را تبیین و تصویب می‌کند و لازم است تا بر حسن اجرای آن‌ها نظارت داشته باشد. 3- این سازمان بر اساس قانون جنبه ملی داشته و از نظر مدیریتی تابع رهبری بوده و هیچ‌یک از قوای سه گانه به صورت مستقل اعمال نفوذی در آن ندارند، به همین منظور شورایی متشکل از نمایندگان قوای سه گانه کشور، سیاستگذاری و نظارت بر آن را اعمال می‌کنند. |
مأخذ: عباداتی و عباداتی جهرمی، 1394: 16 | |||
2- سازمان‌های ورزشی
وزیر ورزش دارای رابط‌های مستقیم با شورای عالی ورزش است. شورای عالی ورزش نیز با وزارت آموزش‌وپرورش و آموزش عالی (دانشگاه‌های دولتی، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه پیام‌نور، دانشگاه‌های نظامی و انتظامی)، وزارت کشور (شهرداری‌های سراسر کشور و سایر سازمان‌های مردم‌نهاد)، وزارت کار و رفاه، ستاد کل نیروهای مسلح (ارتش، سپاه و ناجا)، کمیتۀ ملی‌المپیک و ملی‌پارالمپیک، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت اقتصاد و دارایی و مجمع اتحادیه‌های ورزشی در ارتباط است(آجرلو و همکاران، 1395: 249). برخی از سازمان‌های ورزشی کشور عبارتند از:
1- وزارت ورزش و جوانان جمهوری اسلامی ایران
2- کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران
3- فدراسیون‌های ورزشی
4- سازمان‌های ورزشی وابسته به شهرداری‌های کشور
5- سازمان‌های تربیت بدنی و ورزش وابسته به سازمان‌های نظامی و انتظامی(نیروهای مسلح)
6- معاونت تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش
7- اداره کل تربیت بدنی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
8- ادارات کل ورزش و جوانان استان‌ها
3- سطوح مدیریتی فرهنگ در ورزش
بر اساس سطوح مدیریتی فرهنگی کشور و ساختارهای سازمانی ورزش کشور، سطوح مدیریت فرهنگی در ورزش به شرح جدول 1 است:
جدول 2. سطوح مدیریت فرهنگی در ورزش | |
سطوح مدیریتی | متولی |
1. بخش سیاست گذار و راهبردی | 1- شورای عالی انقلاب فرهنگی 2- مجلس شورای اسلامی 3- وزارت ورزش و جوانان جمهوری اسلامی ایران 4- کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران |
٢. بخش میانی یا پشتیبانی | 1- فدراسیون‌های ورزشی 2- ادارات کل ورزش و جوانان استان‌ها 3- سازمان‌های ورزشی وابسته به وزارتخانه‌های مختلف، نیروهای مسلح، شهرداری‌ها |
٣. بخش اجرایی با مجری | 1- کمیته‌های فرهنگی در فدراسیون‌های ورزشی 2- معاون فرهنگی و امور جوانان در ادارات کل ورزش و جوانان استان‌ها 3- کمیته‌های فرهنگی در هیات‌های ورزشی |
۴. بخش نظارتی
| 1- مجلس شورای اسلامی 2- شورای عالی انقلاب فرهنگی 3- سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی 4- وزارت ورزش و جوانان جمهوری اسلامی ایران 5- کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران |
مأخد: یافته‌های پژوهش | |
4- ساختار سازمانی
ساختار به‌صورت رسمی، تعیین‌کنندۀ چهارچوب امور سازمان و اختیارات و نیز نوع هماهنگی و ارتباطات میان آن‌ها است(کوانجن و یژوانگ7، 2013: 230). باوجود ساختار مناسب، افراد در سازمان سریع‌تر می‌توانند اطلاعات را به‌دست آورند و تصمیم‌گیری نمایند؛ درنتیجه، سرعت واکنش سازمان‌ها در برابر متغیرهای محیطی نیز بیشتر خواهد شد(داونپورت و پروساک8، 1998: 89). ساختار، آينة تمام‌نماي قواعد، مقررات، رويه‌ها، استانداردها، جايگاه تصميم‌گيري، نحوة ارتباطات، تفكيك بخش‌ها، مشاغل و تلفيق آن‌ها و سلسله مراتب اختيارات است. مفهوم نسبتاً ساده و ملموس از ساختار به شكل نمودار سازماني، نمايان مي‌شود كه يك نماد قابل رؤيت از كل فعاليت‌ها، شيوه‌هاي ارتباطي و فرايندهاي سازماني است. به‌طورکلی، نمودار سازماني خلاصه‌اي از واقعيت ساختار سازماني است(رابينز، 1379). رابينز ساختار سازماني را از اجزاي سازمان مي‌داند از سه عنصر پيچيدگي9، رسميت10 و تمركز11 تشكيل شده است(رابينز، 1381: 22). کارایي و اثربخشي سازمان‌ها به عوامل مختلفي مانند دانش و مهارت کارکنان، روش‌ها و دستورالعمل‌هاي کاري، ارتباطات درون‌سازماني و برون‌سازماني و ساختار سازماني وابسته است که ساختار سازماني، مهمترین عامل مؤثر بر کارایي است؛ زیرا سایر عوامل را تحت تأثير قرار مي‌دهد. بنابراین اگر ساختار سازماني دچار ایراد باشد طبيعتاً آن سازمان نمي‌تواند کارآمدي و اثربخشي لازم را داشته باشد(شیرانی و همکاران، 1391: 6). نمودار سازمانی وزارت ورزش جمهوری اسلامی ایران دارای پیچیدگی فراوانی به‌لحاظ تفکیک افقی و عمودی می‌باشد و به‌نظر می‌رسد که طراحان این ساختار با نگاه تخصص‌گرایانه به امور، کارها را بسیار ریز و تخصصی نموده‌اند و با تدبیری زیرکانه با گسترش مشاغل در زمانی که قانون اجازۀ این کار را می‌داده است، تلاش نموده‌اند تا با نیم‌نگاهی رفاهی و مساعدتی به کارکنان، هم افراد از این مشاغل بهره‌مند شوند و هم اینکه در آینده با توسعۀ فعالیت‌ها، راه برای تعریض ساختار سازمانی باز باشد، اما درحال حاضر، تفکیک افقی زیاد و سلسله‌مراتب متعدد، منجر به پیچیدگی زیاد ساختار سازمانی در این وزارتخانه شده است. ازسوی‌دیگر، این ساختار سنتی عمودی باعث تمرکز بسیاری از وظایف در دست مدیران عالی شده است(آجرلو و همکاران، 1395: 250).
4-1) ساختار وزارت ورزش و جوانان
ساختار تشکیلاتی در وزارت ورزش و جوانان در طول زمان، فربه‌تر، پیچیده‌تر و دارای سلسله مراتب بیشتر شده است و این پیچیدگی بر چابکی آن اثر منفی داشته است(آجرلو و همکاران، 1395: 250). نقش مهم ادارات ورزش و جوانان استان‌ها به عنوان اهرم اجرايي وزارت ورزش و جوانان مغفول مانده است(حاتمی و همکاران، 1394: 536). نمودار تشکیلاتی سازمانی وزارت ورزش و جوانان در دیاگرام 1 آمده است.
دیاگرام 1. ساختار سازمانی وزارت ورزش و جوانان |
|
مأخذ: سایت وزارت ورزش و جوانان |
چارت وزارت ورزش و جوانان شامل شش معاونت ساماندهي امور جوانان، امور فرهنگي و تربيتي، توسعه ورزش قهرماني و حرفه‌اي، امور بانوان و توسعه ورزش همگاني، حقوقي، امور مجلس و هماهنگي امور استان‌ها و توسعه منابع و پشتيباني است. شوراي عالي ورزش و جوانان، شركت توسعه و نگهداري اماكن ورزشي، خبرگزاري برنا، كميته ملي المپيك، كميته ملي پارالمپيك و گزينش بخش‌هايي هستند كه به صورت مستقيم با شخص وزير در ارتباط هستند.
متولی فرهنگ در ساختار تشکیلاتی وزارت ورزش و جوانان به واحدهایی با عنوان معاونت امور فرهنگي و توسعه ورزش همگانی است که این معاونت دارای سه دفتر با عناوین؛ 1ـ دفتر امور فرهنگي، 2ـ دفتر برنامه‌ريزي تربيتي و 3ـ دفتر برنامه‌ريزي ازدواج و تعالي خانواده است.
4-2)ساختار کمیته ملی المپیک
كميته ملي المپيك زير نظر ساختار وزارت ورزش و جوانان است. دو ساختار سازمانی برای فعالیت‌های کمیته بین‌المللی المپیک وجود دارد. دیاگرام 2، ساختار سازمانی کمیته بین‌المللی المپیک بر اساس مجمع IOC Session و ساختار سازمانی کمیته بر اساس مجمع عمومی ANOC را نشان می‌دهد. فعالیت‌های کمیته ملی المپیک بر مبنای مجامعی که ذکر شد، صورت می‌گیرد.
دیاگرام 2. ساختار سازمانی کمیته بین‌المللی المپیک | |
مجمع عمومی ANOC | مجمع IOC Session |
|
|
مأخذ: سایت کمیته ملی المپیک | |
مطابق ساختار سازمانی مجمع IOC Session، فرهنگ به همراه آموزش در کمیسیون فرهنگی و آموزش المپیک قرار دارد. در این ساختار فرهنگ نتوانسته نقش مستقلی ایفا کند و عنصری منحصربه‌فرد دیده نشده است. بلکه فرهنگ به همراه آموزش است که قطعا بخشی از انرژی و توان و منابع مادی، انسانی و مالی کمیسیون مذکور صرف آموزش شده و همه انرژی اعضای کمیسیون به فرهنگ اختصاص نمی‌یابد. از سوی دیگر از منظر شاخص‌های یونسکو مفاهیمی همچون؛ «اخلاق»، «همبستگی»، «مطبوعات»، «رادیو و تلویزیون»، «گردآوری تمبر، سکه و یادگارهای المپیک» و «محیط زیست» از مباحث فرهنگی هستند، در حالی‌که این مفاهیم در کمیسیون‌های مجزا و خارج از کمیسیون فرهنگی قرار گرفته‌اند.
دیاگرام 3. نمودار سازمانی شورای المپیک آسیا |
|
مأخذ: سایت کمیته ملی المپیک |
دیاگرام 3 بیانگر نمودار سازمانی شورای المپیک آسیا است. در این ساختار نیز فرهنگ در کنار آموزش در یک کمیته با عنوان «کمیته آموزش و فرهنگ» تنظیم شده است. فرهنگ به عنوان یک عنصر مهم و با کارکردهای اساسی دیده نشده است.
4-3)ساختار سازمانی ادارات کل ورزش و جوانان استان‌ها
ساختار سازمانی ادارات کل ورزش و جوانان استان‌ها از الگوی یکنواختی پیروی می‌کند. این ساختار در دیاگرام 4 قابل مشاهده است:
|
|
مأخذ: سایت ادارات کل ورزش و جوانان استان‌ها |
همانطور که در دیاگرام 4 مشاهده می‌شود، بخش فرهنگ در قالب معاونت فرهنگی و امور جوانان قرار دارد و در بخش ورزش ساختار و عنصر فرهنگ وجود ندارد. معاونت مورد بحث شامل سه گروه است که دو گروه با عناوین؛ «گروه ساماندهی امور جوانان»، «گروه مشارکت‌های اجتماعی جوانان» متولی امور جوانان بوده و یک گروه با عنوان «گروه فرهنگی و تربیتی» در ساختار تعبیه شده است که عهده‌دار مسئولیت‌های فرهنگی سازمان مورد بحث است.
5- شرح وظایف و مسئولیت سازمان‌های ورزشی
همه سازمان‌ها مسئولیتی در راستای تحقق اهداف کلان کشور را بر عهده دارند، که سازمان‌های ورزشی نیز از این امر مستثنی نیستند. قانونگذار وظایفی را به عهده همه سازمان‌ها گذاشته است که در ایفای آن نقش باید جدیت داشته باشند. وظایف فرهنگی در سازمان‌های مورد مطالعه در جدول 3 بیان شده است:
جدول 3. شرح وظایف فرهنگی در سازمان‌های مورد مطالعه | ||||||||
نام سازمان | تعداد بندهای شرح وظایف | بندهای‌که به طور مستقیم به فرهنگ ارتباط دارند | بندهایی‌که به طور غیرمستقیم به فرهنگ ارتباط دارند | بندی که واژه فرهنگ دارد | بندهایی که غیرمستقیم به فرهنگ اشاره دارند | |||
وزارت ورزش و جوانان در حوزه ورزش | 25 بند | 1بند | 2بند | بند 4- ترویج ارزش‌ها و موازین اسلامی و ارزش‌های فرهنگی- اخلاقی، انقلابی، منش پهلوانی در ورزش | بند 18- احیاء و تقویت ورزش‌های ملی و روستایی و بازی‌های بومی، محلی و توسعه زیرساخت‌های آن و تلاش برای ارتقاء و ترویج جهانی آن‌ها با هماهنگی دستگاه‌های ذیربط | بند 24- همکاری و هماهنگی با بخش گردشگری و محیط زیست در بهره‌گیری از ظرفیت‌های ورزشی کشور | ||
کمیته ملی المپیک | 31 بند | 1 بند | 2 بند | بند 24- تدوین کتب، نشریات و مقالات ورزشی، فرهنگی و هنری و خبری مربوط به جنبش المپیک و مقررات فنی فدراسیون‌های بین‌المللی | بند 22- اتخاذ تدابیر لازم برای مقابله با هرگونه تبعیض، خشونت و فساد در ورزش | بند 30- همکاری و هماهنگی با سازمان‌های ذیربط در حفظ محیط زیست به‌منظور دسترسی به محیط سالم زیست و حفظ مراکز زیست محیطی | ||
فدراسیون‌های ورزشی آماتوری جمهوری اسلامی ایران (مصوب 19تیرماه 1400 مجلس شورای اسلامی) | 26 بند | 1 بند | 2 بند | بند ۱۷ـ برنامه‌ریزی و اجرای امور فرهنگی و آموزشی در رشته/رشته‌های تحت پوشش. | بند ۱۹ـ تشویق و حمایت از مسؤلیت‌پذیری در قبال حفظ محیط زیست. | بند ۲۰ـ حمایت از نهضت داوطلبی مرتبط با اهداف و وظایف. | ||
ادارات کل ورزش و جوانان استان‌ها – (استان یزد) | 36 بند | 2 بند | 2 بند | بند 1 – ایجاد بستر رشد تعالی، شادی و نشاط فرهنگ ورزش و سلامت در بین آحاد جامعه و نسل جوان | بند 26 –ساماندهی فعالیت‌های فراغتی نسل جوان متناسب با مقتضیات دوره جوانی در جهت سازندگی کشور و رفع محرومیت فرهنگی و اجتماعی جوانان در مناطق شهری و روستائی | بند 2 – تلاش در راستای تحقق اخلاق اسلامی در ورزش و تربیت جوانان در سطح استان | بند 6 – بررسی و ایجاد زمینه‌های مناسب جهت گسترش ورزش و تفریحات سالم در روستاها و مناطق در سطح استان | |
سازمان ورزش شهرداري(تهران) | 14 بند | - | - | - | - | - | - | |
سازمان فرهنگي اجتماعي ورزشي شهرداري(اصفهان) | 36بند | 2 بند | 3 بند | د: طراحي و ساخت تنديس‌ها و يادمان‌ها در ميادين و پارك‌ها در جهت تعظيم ارزش‌ها و شعائر مذهبي، فرهنگي و ملي و همچنين در جهت تقريب حس زيباشناسي در شهروندان با رعايت مقررات مربوط. | هـ: تشويق مؤسسات ذي‌ربط جهت اجراء برنامه‌ها و مسابقات فرهنگي، هنري تشويقي براي عابران و رانندگان و بازديدكنندگان در فضاهاي متعلق به شهرداري و تشريك مساعي با آن‌ها در جهت برگزاري نمايشگاه‌ها با آن‌ها. | ب: هماهنگي با صدا و سيما جهت تهيه و اجراء برنامه‌هاي راديويي و تلويزيوني اعم از گفتگو، انيميشن، تئاتر، فيلم تلويزيوني و يا سينمايي. | د: تجهيز پارك‌هاي عمومي به تالار، سالن، آمفي‌تئاتر برگزاري نمايشگاه‌ها، جشنواره‌ها، از طريق واگذاري آن‌ها بدون انتقال قطعي در قالب قراردادهاي مصوب شوراي شهر. | ح: احداث و اداره و نگهداري كتابخانه‌هاي مخصوص شهرداري. |
مأخذ: یافته‌های تحقیق | ||||||||
آنچه مهم و اساسی به چشم می‌آید نبود شرح وظایف یکسان برای همه حوزه‌های تحت امر یک سازمان برای مقوله فرهنگ است. مثلاً ادارات کل ورزش و جوانان استان‌ها اگرچه از یک ساختار سازمانی الگو تبعیت می‌کنند ولی شواهد موجود در سایت‌های این ادارات از منظر شرح وظایف تفاوت‌های وجود دارد.
موضوعات فرهنگی
6- 1) قلمرو مديريت فرهنگي
قلمرو مديريت فرهنگي شامل سه سطح سنتی، وسیع و ژرف است(صمديان و سيدعلوي، 1390: 5-4):
6- 1-1) قلمرو سنتي؛ داراي دو کارکرد اصلي است يکي حفظ و ارائه موثر ميراث فرهنگي به عامه مردم و دیگری مساعدت به هنر خلاق و مساعدت به انتشار و گستردگی هنر است؛
6- 1-2) قلمرو وسيع؛ در اين گرايش، قلمرو فرهنگي گسترده بزرگي دارد چون علاوه بر در نظر گرفتن محتواي هنر محروم اجتماعي را نيز مدنظردارد؛
6- 1-3) ژرف قلمرو؛ اين قلمرو که هنوز عمدتا آرمانگر است تمام ادارات دولتي که بايد براي توسعه فرهنگي بسيج شوند اگرچه تفکر درباره هدف‌هاي فرهنگي توسعه، همچون هدف‌هاي که به اصول پذيرفته شده مربوط مي‌شود
عمـق بيشتري يافته است کاربرد عملي اين هـدف‌ها با محدودیت مواجه است.
6-2) موضوعات مدیریت فرهنگی
مدیریت فرهنگی در عرصه ورزش کشور را می‌توان در دو بعد، «سبک زندگی ورزشکاران، مربیان، داوران و هواداران و تماشاگران ورزشی» و «مدیران و سیاستگذاران» دسته‌بندی نمود. بعد «سبک زندگی ورزشکاران، مربیان، داوران و هواداران و تماشاگران ورزشی» شامل 18 مقوله «مسئولیت اجتماعی»، «فرهنگ احترام به طبیعت و محیط زیست»، «روابط اجتماعی»، «نظم و انضباط اجتماعی»، «خانواده»، « آداب و رسوم و میراث فرهنگی»، «خوراک و تغذیه سالم»، «وطن دوستی و عرق ملی»، «دین و مذهب»، «رویدادهای اجتماعی»، «منش پهلوانی»، «پوشش و مدگرایی»، «علم و کتابخوانی»، «بهداشت و ایمنی»، «اقتصاد و معیشت»، «شناخت هنرهای ایران و جهان»، «فرهنگ سازمانی» و «حمایت از بازی‌های ملی و بومی» و در بعد «مدیران و سیاستگذاران» نیز تعداد 5 مقوله شامل «اهداف و رویکرد فرهنگی»، «برنامه‌ها و سیاستهای فرهنگی»، «سازماندهی و ساختار فرهنگی»، «بودجه فرهنگی» و «نظارت و کنترل حوزه فرهنگ ورزش» است.
موضوعات مدیریت فرهنگی در عرصه ورزش کشور در جدول 4 آمده است. برخی از مقوله‌ها و شاخص تدوین شده همپوشانی داشته ارتباط تنگاتنگی بین آن‌ها وجود دارد. کارکرد برخی از شاخص‌ها به گونه‌ای است که می‌توان در دو یا چند مقوله قرار گیرد.
جدول 4. موضوعات مدیریت فرهنگی در عرصه ورزش کشور | |||
بعد | مقوله | شاخص | ملاحظات |
سبک زندگی ورزشکاران، مربیان، داوران و هواداران و تماشاگران ورزشی | مسئولیت اجتماعی | حمایت از زندانیان غیرعمد |
|
خدمت رسانی به مردم |
| ||
فرهنگ صلح و دوستی |
| ||
گفتگوی تمدن و فرهنگ بین‌المللی |
| ||
خدمت رسانی به مردم در زمان وقوع جنگ و حوادث بلیات |
| ||
حمایت از کودکان کار |
| ||
حمایت از زنان سرپرست خانواده |
| ||
حمایت از افراد معلول و آسیب‌پذیر |
| ||
پرداخت مالیات |
| ||
فرهنگ نظارت عمومی بر سلامت جامعه |
| ||
احترام به پیشکسوتان و بزرگان جامعه |
| ||
شناخت و احترام به مشاهیر فرهنگ و ادب ایران و جهان |
| ||
اخلاق حرفه‌ای |
| ||
حضور در مراسم و تشریفات حکومتی، ملی و محلی |
| ||
همکاری با سازمان‌های مردم نهاد و بشر دوستانه |
| ||
فرهنگ احترام به محیط زیست | احترام به حقوق حیوانات |
| |
احترام به طبیعت |
| ||
خسارت به محیط زیست |
| ||
نمادهای محیط زیستی ورزش |
| ||
ترانه‌های محیط زیست |
| ||
فرهنگ مصرف آب |
| ||
روابط اجتماعی | فرهنگ متانت | سنجیده رفتار کردن | |
آداب و معاشرت اجتماعی | آداب و معاشرت با زنان | ||
آداب و معاشرت با آقایان | |||
آداب و معاشرت با مشاهیر و فرهیختگان | |||
آداب و معاشرت با مقامات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ... | |||
فرهنگ ارتباطات در فضای مجازی و رسانه |
| ||
فرهنگ گفتگوی اجتماعی | سنجیده سخن گفتن | ||
زندگی گروهی و اردوه‌ها |
| ||
نظم و انضباط اجتماعی | فرهنگ رانندگی و رفت و آمد | استفاده از دوچرخه | |
استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی | |||
فرهنگ رعایت قوانین و مقررات | فرهنگ پارتی بازی و رشوه | ||
فرهنگ قراردادها و معاملات | |||
فرهنگ شهرنشینی | فرهنگ آپارتمان نشینی | ||
فرهنگ تشکل‌های صنفی |
| ||
فرهنگ خانواده | تکریم سالمندان |
| |
صله رحم و ارتباطات خانوادگی |
| ||
تحکیم خانواده (گرامیداشت خانواده) |
| ||
روابط جنسی |
| ||
تربیت فرزندان |
| ||
میراث فرهنگی و آداب و رسوم | مراعات آداب و سنن |
| |
شناخت اساطیر ایرانی | به منظور تقویت فرهنگ اصیل در راستای مقابله با تهاجم فرهنگی | ||
حمایت از میراث فرهنگی | استفاده از صنایع دستی ایرانی | ||
موزه | |||
اشاعه ارزش‌های گردشگری ایران و مناطق | فرهنگ مسافرت | ||
شناخت عناصر فرهنگی خودی و دیگران(کشورهای دیگر) |
| ||
اشاعه فرهنگ و مبادله | استفاده از نمادهای فرهنگی | ||
پاسداشت زبان فارسی (معیار) و زبان‌های محلی (استفاده از زبان فارسی) | |||
استفاده از موسیقی ایرانی و محلی | |||
فرهنگ خوراک و تغذیه | خوراک و تغذیه تخصصی و ویژه‌ی ورزشی |
| |
فرهنگ خوراک عام |
| ||
فرهنگ وطن دوستی(پرستی)(عرق ملی) | وفاق ملی |
| |
وطن دوستی |
| ||
احترام به پرچم و سرود ملی کشورها |
| ||
احترام به تاریخ و گذشته خود و دیگران |
| ||
تحکیم ارزش‌های قومیتی |
| ||
شناخت هویت ملی |
| ||
حس تعلق |
| ||
دفاع از وطن و کشور |
| ||
فرهنگ دین و مذهب | احترام به مناسک، اعیاد و عزاداری های مذهبی |
| |
احترام به مذهب و دین دیگران و رقبا |
| ||
شناخت خرافه گرایی و پایبندی به موازین عقلی و دوری از خرافه گرایی |
| ||
رویدادهای اجتماعی | جشنواره‌های فرهنگی |
| |
گردهمایی‌های فرهنگی |
| ||
منش پهلوانی | پایبندی به سنت پهلواني در فرهنگ ايران زمين | راستي | |
تواضع | |||
گذشت | |||
حرمت و عزت نفس | |||
رقابت و چشم و هم‌چشمی | |||
مردمداري | |||
برتری جویی و تشخّص طلبی | |||
معنويت | |||
بازی جوانمردانه | دوپینگ و سوءاستفاده از دارو | ||
خشونت | |||
تقلب | |||
فرهنگ پوشش و مدگرایی | فرهنگ پوشش | استفاده از پوشاک محلی | |
استفاده از لباس‌های بسیار تنگ | |||
استفاده از تولیدات داخلی لباس | |||
مدگرایی | تتو و خالکوبی | ||
آرایش مو | |||
برداشتن ابرو در مردان | |||
استفاده بیش از حد از لوازم آرایشی توسط خانم‌ها | |||
ورود عناصر فرهنگ جدید | |||
فرهنگ علم و کتابخوانی | ساخت کتابخانه در مناطق محرم |
| |
تجهیز کتابخانه ها |
| ||
مطالعه روزانه |
| ||
ترویج کتابخوانی |
| ||
ترویج علم و مدیریت دانش |
| ||
فرهنگ بهداشت و ایمنی | آراستگی و نظافت |
| |
بهداشت روانی | آسیب رساندن به خود | ||
آسیب رساندن به دیگران | |||
بهداشت جسمی |
| ||
فرهنگ اقتصاد و معیشت | فرهنگ مصرف گرایی |
| |
تولیدات داخلی |
| ||
استفاده از امکانات و تجهیزات داخلی کشور به جای خارجی |
| ||
شناخت هنرهای هفت گانه(فرهنگ سینما و موسیقی و غیره) | رفتن به سینما | تاریخ سنما و تاتر | |
نقاشی | حمایت از نقاشان | ||
رفتن به تئاتر | شناخت هنرمندان بنام | ||
هنر عکاسی، هنرهای تجسمی | تاریخ هنر | ||
موسیقی | رفتن به کنسرت | ||
تاریخ موسیقی | |||
گوش کردن موسیقی ایرانی | |||
فرهنگ سازمانی | نوآوری و خلاقیت و ابداع |
| |
حل مساله |
| ||
کار گروهی و تیمی |
| ||
| حمایت از بازی‌های ملی، بومی و محلی | سوارکاری |
|
تیراندازی |
| ||
شنا |
| ||
حمایت از ورزش چوگان |
| ||
بازی های بومی و محلی |
| ||
مدیران و سیاستگذاران | اهداف و رویکرد فرهنگی |
|
|
برنامه‌ها و سیاستهای فرهنگی |
|
| |
سازماندهی و ساختار فرهنگی |
|
| |
بودجه فرهنگی |
|
| |
نظارت و کنترل حوزه فرهنگ ورزش |
|
| |
مأخذ: یافته‌های تحقیق | |||
شاخص‌های فرهنگی قابل طرح در سازمان‌های ورزشی در دیاگرام 5 بیان شده است.
دیاگرام 5. شاخص‌های فرهنگی قابل طرح در سازمان‌های ورزشی |
|
مأخذ: یافته‌های تحقیق |
6- کارکرد سازمان‌های ورزشی در حوزه فرهنگ
نظریه کارکردگرایی که از دیدگاه هربرت اسپنسر و امیل دورکیم نشات می‌گیرد برای هر پدیده اجتماعی، کارکرد معینی را قائل می‌شود و این وظیفه کارکردی بر دوام و اداره جامعه موثر است(نیک نژاد، 1389: 27). از نگاه این مکتب، جامعه مانند يك نظام سازمان يافته، باثبات و منسجم در نظر گرفته مي‌شود كه اكثر افراد آن درباره ارزش‌هاي اساسي با يكديگر توافق دارند. در شرايط عادي كليه عناصر نظام اجتماعي از قبيل: مدرسه، خانواده يا دولت متناسب با يكديگر عمل مي‌كنند و هر عنصر در مجموعه نظام اجتماعي نقشي در جهت ثبات كل جامعه ايفا مي‌كند. هرگونه تغييراجتماعي به مثابه حالتي ويرانگر تلقي مي‌شود. مگر اينكه نسبتاً آرام انجام پذيرد. زيرا تغيير در بخشي از نظام معمولاً تغيير در ساختار اجزاء نظام را در پی دارد. اين ديدگاه از آن جهت كه گرايش به محافظه كاري و تثبيت وضع موجود دارد، مورد انتقاد اساسي قرار گرفته است(رحماني فيروزجاه و همکاران، 1390: 41).
کارکرد نمادین ورزش شامل کارکردهایی چون هویت جمعی، چهره‌های حماسی و رویدادهای افسانه‌ای است(دوفرانس، 1385). كاركردگرايان در سنجش عناصراجتماعي مانند ورزش به سهم و نقش آن در ثبات اجتماعي تأكيد و توجه دارند. كاركردگرايان ورزش را به مثابه نهاد شبه‌مذهبي12 در نظر مي‌گيرند كه با استفاده از مراسم و تشريفات خاص خود به تقويت ارزش‌هاي مشترك بين افراد و جامعه مي‌پردازد(رحماني فيروزجاه و همکاران، 1390: 42).
از منظر کارکردگرایان ساختی، کارکردهای ورزش شامل افزایش سازگاری روانی و اجتماعی افراد، جامعه‌پذیری با نقش‌های اجتماعی، همبستگی اعضای جامعه، ایجاد هویت ملی و اجتماعی و به خصوص تحرک اجتماعی می‌باشد(نیکسون و فرج13، 1996). ورزش به عنوان یک عنصری قوی و فعال، نقش مؤثری در جامعه رو به توسعه امروزی ایفا می‌کند و استمرار و تداوم آن در ارتقاء سطح فرهنگی جامعه تأثیر دارد(محسنی، 1388: 51).
با توجه به ارتباط متقابل بین ورزش و فرهنگ حاکم بر یک جامعه و تأثیرات متقابل آن‌ها بر یکدیگر، می‌توان کارکردهای ویژه‌ای برای ورزش در حوزه فرهنگ به شرح زیر انتظار داشت:
1- انتقال و اشاعه فرهنگ ایرانی
2- مبادله فرهنگی
3- آگاهی و دانش و شناخت فرهنگی خود و دیگران(کشورهای رقیب و دوست)
4- ترویج علم، فرهنگ و ادب ایرانی
5- احترام به فرهنگ خودی و دیگران
6- تکامل فرهنگی اجتماعی
7- حفط سرمایه فرهنگی و اجتماعی
8- همکاری با سازمان‌های مردم نهاد و بشر دوستانه
9- مراسم و تشریفات حکومتی، ملی و محلی
10- احترام به تاریخ و گذشته خود و دیگران
11- نمود فرهنگ ایرانی در بازی‌های رایانه‌ای
12- آموزش و نهادینه‌سازی فرهنگ ملی‌گرایی
13- شناخت چالش‌های فرهنگی ورزشکاران، مربیان، داوران، هواداران و تماشاگران
14- تقویت فرهنگ اصیل در راستای مقابله با تهاجم فرهنگی
15- گفتگوی فرهنگی و تمدنی
راهبردها، سیاست‌ها و برنامه‌های سازمان‌های ورزشی به گونه‌ای تنظیم و هدایت شوند تا کارکردهای پیش‌گفته در حوزه مدیران فرهنگی و ورزشی و جامعه ورزشی کشور نمود عینی داشته باشد.
کارکردها و قابلیت ورزش در بهبود و توسعه فرهنگ بسیار زیاد است. بنابراین انتظار می‌رود سیاستگذاران و مدیران فرهنگی کشور به‌خصوص مدیران فرهنگی سازمان‌های ورزشی از ظرفیت‌های موجود بهترین نحو استفاده کنند و به توسعه کشور در ابعاد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی گام بردارند.
بحث و نتیجه‌گیری
امروزه ورزش در زندگی مردم دنیا نقش مهمی دارد و میلیون‌ها نفر به آن اشتغال دارند(ويد ، 2019). پديده‌ی ورزش در همة جوامع بشری، جايگاه ويژه‌ای دارد. جامعه‌شناسان از آن به‌عنوان آشکارترین نماد زندگی اجتماعی و فرهنگی ياد می‌کنند و آن را در عقلانی شدن زندگی اجتماعی و توسعة جوامع مدرن مؤثر می‌دانند(سندويک، 2019). پدیده تماشاگری ورزش هنگامی که از هیجانات زودگذر فاصله گرفته و به حالت یک جریان اجتماعی مستحکم تبدیل می‌شود، روابط اجتماعی و همبستگی‌های فکری و عملی بخش‌های مختلف مردم را توسعه بخشیده و موجبات انتقال هنجارها و ارزش‌های فرهنگی مشترک و تسریع و سهولت فرهنگ‌پذیری جمعی می‌شود و انتقال و تبادل فرهنگی را توسّط تماشاچیان در جامعه یا در سطح قاره‌ها و بین‌المللی فراهم می‌کند(مرادی و هممکاران، 1393: 56). تماشای ورزش و مسابقات ورزشی در یک جریان سالم و با فرهنگ، موجب تحکیم روابط اجتماعی، همزیستی مسالمت‌آمیز، همبستگی بشری، تبادل فرهنگی، تعالی انسان‌ها و ترقّی اجتماعی خواهد بود و این، همان سرمایه‌ای است که پیرو دوکوبرتن در بنیانگذاری ورزش جدید در متن ورزش جستجو می‌کرد(آقاپور، 1392).
مولفه‌ها و شاخص‌های فرهنگی در حوزه ورزش به برقراری هدف‌های واقعی و شناخت مراحل کنترل کمک کرده و تنگناها و محدودیت‌های انجام کار را به روشنی نشان می‌دهد و به مدیران فرهنگی و ورزشی کمک می‌کند که فعالیت‌های گذشته را تجزیه و تحلیل نموده و برای فعالیت‌های جدید برنامه‌ریزی کنند. این شاخص‌ها همچنین برای مقایسه بین بخش‌های مختلف حوزه ورزش در داخل و خارج و ایجاد رقابت بین آن‌ها بسیار مفیدند و به این علت است که اندازه‌گیری شاخص‌ها باید جز اولویت‌های نخست مدیریتی ورزشی قرار گیرد یک سیستم اندازه‌گیری شاخص‌های فرهنگی جز لاینفکی از سیستم اطلاعاتی مدیریتی است و نشان می‌دهد که منابع چگونه مصرف شده‌اند و توجه به کدام بخش‌ها می‌تواند دریابد که استراتژی‌های انتخابی وی به درستی انجام می‌شوند یا نه ؟ و یا نتایج حاصل از آن‌ها همان نتایج مورد انتظار است یا خیر؟ انتخاب و اندازه‌گیری شاخص‌های فرهنگی جدای از منافع استراتژیک آن کارکردهای تقویت کننده سودمند دیگری را نیز برای ورزش در بر دارد(تجاری، 1391).
براي مديريت بهينه در هر حوزه‌اي، لازم است كه سياست‌هاي متناسب با آن حوزه اتخاذ شود و مسير را براي رسيدن از وضعيت موجود به وضعيت مطلوب هموار سازد. سياست‌گذاري فرهنگي، شامل اصول و راهبردهاي كلي و عملياتي شده‌اي است كه بر نوع عملكرد يك نهاد اجتماعي در امور فرهنگي استيلا دارند. به اين اعتبار، منظومه‌اي سامان يافته از اهداف نهايي درازمدت، ميان برد، قابل سنجش و نيز ابزارهاي وصول به آن اهداف را در بر مي‌گيرد(رضايي و شادالويي، 1392: 9). بی‌توجهی به مسئولیت اجتماعی در سازمان‌های ورزشی، از منظر حقوقی و قانونی مشکلاتی را برای این سازمان‌ها ایجاد نمی‌کند، اما سبب می‌شود برخی فواید مالی، اعتباری و تبلیغاتی ناشی از مسئولیت اجتماعی را از این سازمان‌ها دور کند. ازطرفی، بهبود عملکرد سازمان‌ها درخصوص مسئولیت اجتماعی می‌تواند به‌عنوان یک ابزار تبلیغاتی، سبب بهبود وجهه و اعتبار سازمان‌ها شود. بی‌توجهی به این مسئله در برنامه‌ریزی‌های سازمانی سبب شده است درعمل، از مسئولیت اجتماعی به‌عنوان راهکاری برای ارتقای اعتبار سازمانی استفاده نشود. ناآگاهی مدیران سازمان‌های ورزشی از نحوة ظرفیت‌سازی در سازمان‌های خود برای پاسخگویی به مسئولیت اجتماعی سبب شده است در سازمان‌های ورزشی برنامه‌ریزی مدونی برای ارتقای مسئولیت اجتماعی ایجاد نشود. افزون بر این، نبود ظرفیت‌سازی در سازمان‌های ورزشی سبب شده است تلاش‌های ایجادشده برای بهبود مسئولیت اجتماعی با شکست مواجه شود(وطن‌خواه و همکاران، 1398: 205). ایفای نقش و کارکرد اصلی فرهنگ در ساختار ورزش موجب بهبود و توسعه فرهنگ ایرانی می‌شود. این امر مستلزم آن است که سیاستگذاران، راهبرد و برنامه‌ی اصولی و منطبق با روش‌های علمی و صحیح تدوین و تنظیم شود.
پویایی سازمان‌ها، تحول و توسعه آن‌ها در سایه بازنگری رویه‌ها و سیاستهای حاکم است، از این‌رو، ساختارها، وظایف و مسئولیت‌های بخش‌های فرهنگی سازمان‌های ورزشی به بازنگری نیاز دارند، از این‌رو، رویه‌ها و روش‌های مرسوم و کنونی باید مورد توجه قرار گیرند و مجددا نگاهی تازه به آن‌ها داشته باشند. بازنگری سیاست‌ها و رویه‌ها موجود الزامی به نظر می‌رسد.
موضوعات مدیریت فرهنگی در عرصه ورزش کشور را در دو بعد، «سبک زندگی ورزشکاران، مربیان، داوران و هواداران و تماشاگران ورزشی» و «مدیران و سیاستگذاران» دسته‌بندی شد. بعد «سبک زندگی ورزشکاران، مربیان، داوران و هواداران و تماشاگران ورزشی» در 18 مقوله و در بعد «مدیران و سیاستگذاران» نیز تعداد 5 مقوله قرار گرفت.
مدیران و سیاستگذاران فرهنگی در سازمان‌های ورزشی باید به دنبال مقوله‌ها و شاخص‌هایی نظیر تبیین اهداف و رویکرد فرهنگی، «برنامه‌ریزی و سیاستگذاری فرهنگی، سازماندهی و بازنگری ساختارهای فرهنگی سازمان‌های ورزشی، بودجه فرهنگی و همچنین به بازخورد امور فرهنگی، اثربخشی آن و کنترل حوزه فرهنگ در سازمان‌های ورزشی بپردازند.
از سوی دیگر جامعه ورزشی کشور شامل ورزشکاران، مربیان، داوران، هواداران و تماشاگران ورزشی به مقوله‌ها و شاخص‌هایی نظیر مسئولیت اجتماعی خود، احترام به طبیعت و محیط زیست، روابط اجتماعی، نظم و انضباط اجتماعی، حس وطن دوستی و عرق ملی، اعتقاد به دین و مذهب و احترام به سایر ادیان، تحکیم بنیاد خانواده ایرانی، شناخت و اعتقاد به آداب و رسوم و میراث فرهنگی، شناخت هنرهای ایران و جهان و ارج نهادن به آن‌ها، فرصت شماری رویدادهای اجتماعی، التزام به منش پهلوانی، توجه وافر به علم و کتابخوانی، داشتن فرهنگ خوراک و تغذیه سالم، استفاه از پوشش مناسب شان و جایگاه اجتماعی و مدگرایی متعارف، رعایت اصول بهداشت و ایمنی، توجه به اقتصاد و معیشت، توجه جدی به فرهنگ سازمانی و ملزم به رعایت فرهنگ حاکم بر سازمان‌های ورزشی و حمایت از بازی‌های ملی و بومی به عنوان بخشی از تاریخ و فرهنگ گذشته ایران باید به طور کامل و جدی بپردازند و مورد توجه قرار دهند. توجه مدیران به وظایف و نقش‌های مدیریتی خود و همچنین ورزشکاران و جامعه ورزشی کشور به حوزه‌های مختلف فرهنگ باعث توسعه و بالندگی ورزش و فرهنگ کشور می‌شود. کشور در بخش‌های فرهنگی و ورزشی توسعه قابل توجهی پیدا می‌کند. این امور در صلح و نگاه جهانی به ایران اثربخش بوده و در سایه فرهنگ، بسیاری از مسائل بین‌المللی پیش‌روی سیاستمداران کشور راه گشا خواهد بود.
منابع
آقاپور، مهدی. (1392). جامعه‌شناسی تماشاگری ورزش، مجله ویستا، https://vista.ir
آشوری، داریوش. (1357). تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ، تهران، مرکز اسناد فرهنگی آسیا.
احمدزاده، احمد. موسوی، سیدجعفر. دوستی، مرتضی. (1393). شناسایی فرصت‌ها و چالش‌های فرهنگی ورزش استان مازندران، نشریه علمی - پژوهشی، پژوهشهای معاصر در مدیریت ورزشی، دوره 4، شماره 7، شماره پیاپی 7، صص 29-15.
احمدی، عبدالحمید. نوری نیا، حسین. مقدم، غلامرضا. (1391). مسائل فرهنگی ورزش قهرمانی ایران از دیدگاه صاحب نظران، پژوهشهای فیزیولوژی و مدیریت در ورزش، شماره 10، صص 100 – 87.
تجاری، فرشاد. (1391). ایجاد شاخص‌های توسعه فرهنگی در ورزش، دومین همایش ملی استعدادیابی ورزشی، تهران: سازمان ورزش بسيج
جوادی پور، محمد. راسخ، نازنین. (1398). نقش ورزش و توسعه دیپلماسی ورزشی در پیشبرد سیاستهای فرهنگی-اجتماعی و روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران، مديريت ورزشي (حركت)، دوره 11، شماره 2، صص 234 – 219.
حاتمی، سعید. سبحانی، یزدان. بیرامی ایگدر، جمال الدین. (1394). تأثیر ساختار سازمانی بر توانمند سازی کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان لرستان، مدیریت ورزشی سال هفتم، شماره 4 (پیاپی 27)، صص 546-533.
خداپرست، سیاوش. بخشعلی‌پور، وحید. اکبرخواه، عباس. (1399). نقش ورزش در توسعه رفتارهای اخلاقی و فرهنگی، دوفصلنامه جامعه شناسی و مدیریت سبک زندگی، سال ششم، شماره شانزدهم، صص 95- 75.
خدادادکاشی، شعله. عباسی، گلناز. (1397). اخلاق ورزشی، پیشنهاداتی برای بهبود نظام اخلاقی، ماهنامه تدبیر، دوره ۲۹، شماره ۳۰۴، صص ۳۶-۳۳.
خسروپناه، عبدالحسین. (1390). جریان شناسی ضدفرهنگها، قم، تعلیم و تربیت اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
دوفرانس، ژاک. (1385). جامعه‌شناسی ورزش، ترجمه: نیک‌گهر، تهران: اشتشارات توتیا.
رابينز، استيفن. (1381). تئوري سازمان، ترجمة سيدمهدي الواني و حسن دانايي فرد، تهران: انتشارات صفار.
رابينز، استينن پي. (1379). تئوري سازمان (ساختار، طراحي، كاربردها)، ترجمة دانايي فرد، حسن و الواني، مهدي، انتشارات صفار اشراقي، صص 45-40.
رحماني فيروزجاه، علي. شارع پور، محمود. رضايي پاشا، صديقه. (1390). سنجش تمايز سرمايه اجتماعي جوانان با محوريت مشارکت ورزشي (مطالعه موردي: دانشجويان ورزشکار و غيرورزشکار دانشگاه مازندران)، نشریه جامعه شناسي مطالعات جوانان، دوره 2، شماره 2، صص 62 – 37.
رضايي، علي‌اكبر. شادالويي، نوريه. (1392). بررسي تحول فرهنگي در سازمان‌ها و نهادهاي فرهنگي کشور، مديريت فرهنگي، دوره 7، شماره 21، صص 23-1.
رفیع‌پور، فرامرز. (1392). آناتومی جامعه، تهران: شرکت سهامی انتشار.
رمضانی‌نژاد، رحیم. رحمتی، محمدمهدي. میریوسفی، سید جلیل. نژادسجادي، سیداحمد. (1395 ). شناسایی عوامل و ملاك‌هاي مؤثر در توسعۀ فرهنگی در ورزش قهرمانی، مطالعات مدیریت ورزشی، دوره8، شماره40، صص 61-78.
شیرانی، علیرضا. صحت، سعید. تم زار، فاطمه. (1391). ضرورت بررسی و اصلاح ساختار سازمانی شرکت‌های بیمه پس از آزادسازی در صنعت بیمه ایران، تازه‌های جهان بیمه، شماره 170، صص 21-5.
صفابخش، محسن. (1386). طرح توسعه فرهنگ ورزش کشور، سازمان تربیت بدنی.
صمديان، ابوالفضل. سيدعلوي، سيدبلال. (1390). بررسي نقش مديران فرهنگي صدا و سيما در روند جهاني شدن فرهنگ، نشریه مديريت فرهنگي، دوره 5، شماره 13، صص 7- 1.
عابدی، احیا. رضوی سیدمحمدحسین. دوستی، مرتضی. احمدی،سیدعبدالحمید. (1397). شناسایی ابعاد و رویکردهای توسعه فرهنگی ورزش و عوامل موثر بر آن، فصلنامه مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، دوره 17، شماره 42، صص 32-9.
عباداتی، نرجس. عباداتی جهرمی، سهیلا. (1394). مدیریت سازمان‌ها و مراکز فرهنگی، تهران: ساکو.
عضدانلو، حمید. (1388). آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی، تهران: انتشارات نشر نی.
عیوضی، محمدرحیم. (1386). فرهنگ اسلامی: مفاهیم، ویژگی‌ها و اصول، زمانه، شماره 58.
قاسمی، حمید. (1386). نقش رسانه‌های جمعی در توسعه‌ی ورزش کشور، رساله دکتری، تهران: دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات.
قلیزاده، آذر. (1390). شناسی جامعه فرهنگی، تهران: انتشارات آموزشی.
کشکر، سارا. قاسمی، حمید. (1399). میزان همخوانی اسناد بالادستی ملی با وظایف و اهداف سازمان‌های ورزشی و رسانه‌های جمعی در زمینه توسعه ورزش بانوان ایران، مطالعات مدیریت ورزشی، شماره 62، صص 134-111.
کشکر، سارا. قاسمی، حمید. کارگر، غلامعلی. (1395). تعریف فرهنگ ورزش و مؤلفه‌های آن با تکیه بر آرای متخصصان، ورزشکاران و دست اندرکاران ورزش کشور، نشریه مطالعات مدیریت رفتار سازمانی در ورزش، دوره 3، شماره 4 - شماره پیاپی 12، صص 22-11.
لقمانی، محسن. خطیبی نژاد، فرشته. (1395). نقش ورزش در شکل‌گیری شخصیت اجتماعی و فرهنگی افراد جامعه، دومین همایش ملی علوم کاربردی ورزش و تندرستی، تبریز: دانشگاه شهيد مدني آذربايجان.
محسنی، رضاعلی .( 1388). تحلیل رفتار پرخاشگری و خشونت ورزشی با تاکید بر رهیافت روانشناختی اجتماعی، مطالعات جامعه شناسی، دوره 2، شماره 3، مرداد ، صص 72-51.
مرادی، سالار. خالدیان، محمد. مصطفایی، فردین. (1393). نقش ورزش در توسعه ارتباطات میان فرهنگی و اجتماعی، مدیریت ارتباطات در رسانه‌های ورزشی، سال اول، شماره 4، صص 60-55.
مقتدائی، مرتضی. ازغندی، علیرضا. (1395). آسیب‌شناسی سیاستگذاری فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، دوره 12، شماره 34، صص 26-7.
نیک نژاد، محمدرضا. (1389). تحليل اجتماعي تفاوت‌هاي جنسيتي در فعاليت‌هاي ورزشي، مطالعه موردي: دانشجويان دانشگاه مازندران، استاد راهنما: قربانعلي ابراهيمي، پايان نامه كارشناسي ارشد دانشگاه پيام نور.
وطن‌خواه، هادی. فهیمی نژاد، علی. طیبی ثانی، سیدمصطفی. (1398). مطالعه عوامل موثر در بهبود ظرفیت‌سازی سازمان‌های ورزشی به منظور پاسخگویی به مسئولیت اجتماعی با کاربرد نظریه سه شاخگی، نشریه مطالعات مديريت ورزشي (پژوهش در علوم ورزشي)، دوره 11، شماره 58، صص 218 -201.
Davenport, T. H., & Prusak, L. (1998).Working knowledge, how organizations manage what they know. Boston: Harvard Business School Press. 89.
Nazerian SH, Rahim GH, Soltani I, Nazerian I. (2015), Examine the relationship between organizational culture and professional ethics among employees of the city clubs of Isfahan, Journal of Sport & Exercise Psychology. 4 (3): 171-176. (In Persian)
Nekoogar, F. (1996). “ Persian wrestling”, URL: http://www.pahlavani.com
Nixon, H. and Frey, J.H. (1996). A Sciology of Sport, Wadsworth publishing Company.
Quangyen, T., & Yezhuang, T. (2013). Organizational structure: Influencing factors and impact on a firm. American Journal of Industrial and Business Management, 3, 229-236.
Sandvik MR. (2019), Sport, stories, and morality: a Rortyan approach to doping ethics, Journal of the Philosophy of Sport; 46(3): 383-400.
Tojari, F. (2012). Developing of cultural development indicators in sports. The 2nd national congress of talent scout in sports. Tehran.
Wade M. (2019), Tactics of the Ugly Australian: Morality, masculinity, nationalism and governance amid a cheating controversy in sport, Journal of Sociology; 55(3): 528-550.
[1] . نویسنده مسئول، دانشجوی مدیریت امور فرهنگی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران k.moladoost@gmail.com
[2] - استادیار گروه مدیریت ورزشی، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران
[3] - گروه مردم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
[4] - دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ایران، a.amirmazaheri@gmail.com
[5] - Tylor
[6] - http://www.olympic.ir/fa/aboutnoc/nochistory
[7] - Quangyen & Yezhuang
[8] - Davenport & Prusak
[9] - Complexity
[10] - Formalization
[11] - Centralization
[12] - Qusi - Religious
[13] - Nixon and ferj
