Exploring the antecedents and consequences of smart good governance using the fuzzy Delphi method (FDM)
Subject Areas :Seyed Abdolrasoul Hosseini 1 , Mohammad Ghasemi 2 , Nour Mohammad Yaghubi 3 , Habibollah Salarzehi 4
1 -
2 - Associate professor, Department of Public Management, Sistan and Baluchestan University, Zahedan, Iran
3 - Professor, Department of Public Management, Sistan and Baluchestan University, Zahedan, Iran
4 - Associate professor, Department of Public Management, Sistan and Baluchestan University, Zahedan, Iran
Keywords: Precedents, Consequences, Governance, Good Governance, Smart Governance, Smart Good Governance ,
Abstract :
Background: The present study aimed to identify the antecedents and consequences of smart good governance using the fuzzy Delphi method (FDM). Method: The present study is a mixed-method study that was conducted using a deductive-inductive approach. It is also an applied study in terms of its objectives and a descriptive survey study in terms of the design and methodology. The research population included all experts in the field of governance. Accordingly, 26 experts were selected based on the principle of theoretical adequacy and using purposive sampling. In the qualitative part of the study, semi-structured interviews were conducted to collect data. In addition, in the quantitative part, a Researcher made questionnaire was used to collect the data. The validity and reliability of the questionnaire were confirmed via content validity and test-retest method. In the qualitative part, the data collected from the interviews were analyzed using ATLAS.ti software and the indexing method. Besides, in the quantitative part of the study, the antecedents and consequences of smart good governance were ranked using the fuzzy Delphi method (FDM). Results: A comparison of the precedents of smart good governance showed that smart technology and data, electronic and smart interaction, rule of law, competent and committed authorities, cyber and smart security, good smart society and citizens, smart management and executive leadership, e-architecture, smart e-government, the quality of laws and regulations, transparent governance, democratic and smart infrastructure, strategies and political stability, the strengthening of civil society, and public awareness were ranked as the most important factors, respectively. It was also shown that efficiency and effectiveness, entrepreneurship, improving quality of life and sustainable development, ethics and morality, equality and inclusive justice, downsizing, successful crisis management, immediate response to challenges, increasing closeness and compassion between government and people, reducing corruption, technological knowledge, reducing work time and administrative processes, and eliminating bureaucracy were the most important consequences of smart good government, respectively. The insights from this study can contribute to establishing smart good governance.
[1] Vymětal, P. (2007). Governance: Defining the concept. Working papers: University of Economics, Prague Faculty of International Relations.
[2] یعقوبی، نورمحمد (1394). مدیریت دولتی: سیر اندیشه های نوین، تهران: سمت، چاپ پنجم.
[3] مقیمی، محمد؛ اعلایی اردکانی، مصطفی (1390). سنجش شاخص های حکمرانی خوب و نقش دولت الکترونیک در ارتقای آن. مدیریت تکنولوزی اطلاعات، 3 (8)، 188-171 .
[4] Van Donge, J. K. (2008). The Plundering of Zambian Resources by Frederick Chiluba and his Friends: A Case Study of The Interaction Between National Politics and The International Drive Towards Good Governance. Published by Oxford University Press on behalf of Royal African Society.
[5] امام جمعه زاده، سید جواد؛ شهرام نیا، امیرمسعود؛ صفریان گرمه خانی، روح الله (1395). الگوي حكمراني خوب: جامعه همكار و دولت كارآمد در مديريت توسعه. فصلنامه تخصصي علوم سياسي، 12 (36)، 40-7 .
[6] Pereira, G. V., Parycek, P., Falco, E., & Kleinhans, R. (2018). Smart governance in the context of smart cities: A literature review. Information Polity, 23(2), 143-162. https://doi.org/10.3233/IP-170067.
[7] Kaufmann, D. (2009). Aggregating governance indicators. Policy Research Working Paper. 5(2195), 13-6.
[8] ادیانی، سید یونس. ( 1396). فن حکمرانی: فن توسعه انسانی، دفتر مطالعات بنیادین حکومتی، تهران، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، 114-1 .
[9] The World Bank, (2006) "A decade of measuring the quality of governance. ," The World Bank, Washington, DC.
[10] Kaufmann Daniel & Kraay Aart. (2013). Governance Indicators: Where Are We, Where Should We Be Going? Policy Research Working Paper 4730, p. 4 .
[11] منتظري، محمد؛ بهمنی، اکبر؛ فتحی زاده، علیرضا (1397). الگوي حکمرانی خوب از دیدگاه نهج البلاغه: گامی در جهت تبیین الگوي اسلامی ایرانی پیشرفت. مطالعات الگوي پیشرفت اسلامی ایرانی، 6 (11)، 155-133 .
[12] Furio Cerutti (2017). Conceptualizing Politics: An Introduction to Political Philosophy, Routledge, p. 17 .
[13] Bevir, M. (2013) "Governance: A Very Short Introduction," Oxford University Press, Oxford, UK.
[14] Hufty, M. (2011) "Investigating Policy Processes: The Governance Analytical Framework (GAF)," in Research for Sustainable Development: Foundations, Experiences, and Perspectives.
[15] Smith, D. & Politowski, D. (2008). Good Governance as Risk-Based Management Systems Approach to Internal Control. Second Edition, London, Published BSI.
[16] Fukuyama, F. (2016). Governance: What do we know, and how do we know it? Annual Review of Political Science, 19, 89–105.
[17] Praveen, K. (2008). Public Sector Governance Reform: The World Bank’s Framework. International Journal of Public Sector Management, (21)5: 556-567.
[18] KASK, O. (2014). Partnership Agreement between the States of the African, Caribbean and Pacific group of States on the one part, and the European Community and its member States on the another part, available at: http://ec.europa.eu/development/icenter/repository/agr01_en.pdf.
[19] Dijkstra, G. (2017). Aid and good governance: Examining aggregate unintended effects of aid. Evaluation and Program Planning, 68, 225-32.
[20] Kaufmann, D., Kraay, A., & Mastruzzi, M. (2010). The worldwide governance indicators: Methodology and analytical issues. Working Paper No. 5430. Washington, DC: The World Bank.
[21] Dhaoui, Iyad, (2019) Good governance for sustainable development. MPRA: Munich Personal RePEc Archive https://mpra.ub.uni-muenchen.de/92544/ MPRA.
[22] Latif, K. F., & Williams, N. (2017). Team effectiveness in Non-Governmental Organizations (NGOs) projects. Evaluation and Program Planning, 64, 20–32. doi:10.1016/j.evalprogplan.2017.05.004 .
[23] قبادی، خسرو (1398). تعیین و الویت بندی شاخصهای نقش نهادهای مدنی در کارآمدی دولت. سیاست نظری، 25، 205-223 .
[24] Yuanni Wanga, H.; Caoa, Y. Y.; Ruilian, Z. (2020). Empowerment through emotional connection and capacity building: Public participation through environmental non-governmental organizations. Environmental Impact Assessment Review, 80, 1-9 .
[25] Sharma, Sujeet Kumar (2015). Adoption of e-government Services:The role of service quality dimensions and demographic variables. Transforming Government:People,Process and Policy, Vol.9,No.2, pp: 207-222.
[26] Un-Habitat. (2006). “The Global Campaign on Urban Governance”. www.un habitat.org.
[27] عبادی، نغمه، پیران نژاد، علی (1393). حکمرانی الکترونیک در شهرداری‌ها: مطالعه پورتال شهرداری‌های کشور، مدیریت دولتی، شماره 2، ص 265-288 .
[28] تقوا، محمدرضا؛ تقوی فرد، محمدتقی؛ معینی، علی؛ زین الدینی، محمدرضا (1396). مدلي براي دولت هوشمند: تبيين ابعاد دولت هوشمند با استفاده از روش فراتركيب، فصلنامة مطالعات مديريت كسب و كار هوشمند، 6 (21)، 131-168.
[29] Jiménez C.E. (2013) "Smart Governance: An approach to smart governance", Perspective Journal.
[30] رستم زاده، نادر؛ افشاری، مصطفی؛ علم، زهرا؛ و قربانی، سعيد. ( 1398). ارائة مدل حکمرانی خوب الکترونيک در وزارت ورزش وجوانان. مطالعات مدیریت ورزشی، 11 (56)، 62-43 .
[31] Commission of the European Communities. (2003). The role of E government for Europe's future. Boston: Olympic Publications.
[32] Lin, B. (2011). Information technology capability and value creation. Journal of Technology in Society, 29(1), 93-106.
[33] Lynn L. E., Heinrich C. J., Hill C. J. (2000) "Studying governance and public management: Challenges and prospects", Journal of Public Administration Research and Theory, 10 (2), 233-262.
[34] Mooij J. (2003)"Smart governance? Politics in the policy process in Andhra Pradesh", India. ODI Working Papers, 228. Available from .http://www.odi.org.uk/resources/download/1793.pdf.
[35] Chourabi H., Nam T., Walker S., Gil-García J. R., Mellouli S., Nahon K. & et al (2012) Understanding smart cities: An integrative framework. 2012 45th Hawaii International Conference on System Sciences, pp. 2289-2297, Hawaii: IEEE .
[36] Zwahr, T., & Finger, M. (2010). Enhancing the e-governance model: Enterprise architecture as a potential methodology to build a holistic framework. Available at: https://pdfs.semanticscholar. org/e99d/ 40796f84248ed8227734fa99abfee31b2409.pdf(Accessed 14 July 2018).
[37] Gronlund, A., & Horan, T. A. (2004). Introducing e-gov: History, definitions and issues. Communications of the Association for Information Systems, 15(4), 32-7.
[38] Estevez, E., & Janowski, T. (2013). Electronic governance for sustainable developmentconceptual framework and state of research. Government Information Quarterly, 6(30), 21-8.
[39] Ministry of Communication & IT. (2010). Business intelligence and e-governance. National Informatic Centre of Department of Information Technology of Ministry of Communication & IT. New Delhi: Ministry of Communication & IT Publications.
[40] Periakaruppan, P. (2010). Implementation of e-governance in Madurai city municipal corporation. M A Thesis. Kamaraj University.
[41] مردانی، محمدرضا؛ منصوری، الهه (1395). شناسایی شاخص هاي کلیدي هوشمندسازي نهادهاي حاکمیتی دولت (مطالعه موردي: وزارت کشور)، فصلنامه توسعه اجتماعی (توسعه انسانی سابق)،10 (4)، 196-171 .
[42] Micera, R., Presenza, A., Splendiani, S., & Del Chiappa, G. (2013). SMART Destinations. New strategies to manage tourism industry. In International Forum on Knowledge Asset Dynamics IFKAD (2013)(págs. 1405-1422). Zagreb: IFKAD. Recuperado el (Vol. 19).
[43] McAfee, A., Brynjolfsson, E., Davenport, T. H., Patil, D. J., & Barton, D. (2012). Big data: the management revolution. Harvard business review, 90(10), 60-68.
[44] Sulaiman, AhmadNizam,Farid,T. Meldi Kesuma, Iskandarsyah Madjid, Ridha Siregar (2020). The Role of Good Government Governance Principles in Enhancing the Performance of Public Organization in Aceh, Indonesia. Advances in Social Science, Education and Humanities Research, volume 292.
[45] Rathin Biswas, Arnab Jana, Kavi Arya, Krithi Ramamritham (2019). A good-governance framework for urban management. Journal of Urban Management 8 (2019) 225–236.
[46] Abdul Rahim (2019). Governance and Good Governance- A Conceptual Perspective. Journal of Public Administration and Governance, 2019, Vol. 9, No. 3.
[47] Haliah and Nirwana (2019). The development of good governance model for performance improvement. International Journal of Excellence in Government, Vol. 1 No. 1, pp. 21-36.
[48] Gil-Garcia, J. R., Helbig, N., & Ojo, A. (2014). Being smart: Emerging technologies and innovation in the public sector. Government Information Quarterly, 31, 11-18.
[49] Dewi Mutiara, Siti Yuniarti and Bambang Pratama (2018). Smart governance for smart city. Earth and Environmental Science 126 (2018) 012073.
[50] Zaheer Allam and Peter Newman (2018). Redefining the Smart City: Culture, Metabolism and Governance. Smart Cities 2018, 1, 4–25.
[51] Creswell JW. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research.Boston: PearsonPublication.
https://pdfs.semanticscholar.org/e99d/40796f84248ed8227734fa99abfee31b2409.pdf
(Accessed 14 July 2018).
[52] Saldena, J. (2013). The coding manual for qualitative researchers. Translate by Guywan, A., Scientific and Cultural Publishing Company.
دو فصلنامه علمي فناوري اطلاعات و ارتباطات ایران | سال چهاردهم، شمارههای 51 و 52 ، بهار و تابستان 1401 صص: 97_112 |
|
کاوش پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند با رویآورد دلفیفازی
سید عبدالرسول حسینی* محمد قاسمی** نورمحمد یعقوبی** حبیبالله سالارزهی****
*دانشجوی دکتری مدیریت، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
**دانشیار، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
***استاد، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
****دانشیار، گروه مدیریت دولتی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
تاریخ دریافت: 06/03/1400 تاریخ پذیرش: 28/01/1401
نوع مقاله: پژوهشی
چكیده
زمینه: پژوهش حاضر به منظور شناسایی پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند از طریق رویکرد دلفیفازی انجام پذیرفت.
روش: پژوهش در زمره پژوهشهای آمیخته در رهیافت قیاسی- استقرایی است؛ که از حیث هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی -پیمایشی است. جامعهآماری پژوهش را کلیه فعالان حوزه حکمرانی تشکیل میدهند که 26 نفر از خبرگان آنها براساس اصل کفایتنظری و با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند انتخاب شدهاند. در بخش کیفی پژوهش برای گردآوری اطلاعات از مصاحبه نیمهساختاریافته استفاده شد. علاوه براین در بخش کمی برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محققساخته استفاده شد که روایی و پایایی آن با استفاده از روایی محتوا و آزمون مجدد تأیید شد. در بخش کیفی، دادههای به دست آمده از مصاحبه با استفاده از نرم افزار Atlas.ti و روش شناسهگذاری تحلیل شد. همچنین در بخش کمی پژوهش، با استفاده از فن دلفیفازی اولویتبندی پیشایندها و پسایندها انجام پذیرفت.
یافتهها و نتایج: نتایج پژوهش حاکی از آن است که از میان پیشایندها به ترتیب فناوری و دادههای هوشمند، تعامل الکترونیک و هوشمند، حاکمیت قانون، کارگزاران شایسته و متعهد، امنیت سایبری و هوشمند، جامعه و شهروند خوب هوشمند، مدیریت هوشمند و رهبری قوای اجرایی، معماری الکترونیک، دولت هوشمند و الکترونیک و کیفیت قوانین و مقررات، حکمرانی شفاف، زیرساخت دموکراتیک و هوشمند، راهبردها و ثباتسیاسی، و تقویت جامعه مدنی و ارشاد عمومی بالاترین اولویت را داشتند. و در میان پسایندها اثر بخشی و کارایی، کارآفرینی، ارتقاء کیفیت زندگی و توسعه پایدار، اخلاق و اخلاق مداری، برابری و عدالت فراگیر، کوچکسازی، مدیریت بحران موفق، پاسخ آنی به چالشها، افزایش نزدیکی و عطوفت بین دولت و مردم، کاهش فساد، فهم فناوری، کاهش زمان انجام کار و پروسههای اداری، حذف بورواکراسی به ترتیب دارای بالاترین الویت بودند. نتایج پژوهش می تواند در تلاش جهت استقرار حکمرانی خوب هوشمند یاری رسان باشد.
واژگان کلیدی: پیشایند، پسایند، حکمرانی، حکمرانی خوب، حکمرانی هوشمند، حکمرانی خوب هوشمند
نویسنده مسئول: محمد قاسمی m_ghasemi@mgmt.usb.ac.ir
1. مقدمه
کشورهای مختلف از مجموعه پارامترهای حکمرانی خود پیروی می کنند و غالباً نتیجه سیاست های مبتنی بر آنها را ارزیابی می کنند. حکمرانی مفهوم جدیدی نیست و به اندازه تمدن بشری قدمت دارد. حکمرانی به معنی قوانین، فرایندها و رفتارهایی است که بر نحوه اعمال قدرت تأثیر می گذارد و شامل جنبه هایی مانند شفافیت، آزادی، مشارکت، پاسخگویی، اثربخشی و انسجام می شود. بنابراین، حکمرانی منعکس کننده پیچیدگی جامعه و تمامی اقدامات صورت گرفته، بازاندیشی، حل تعارض بین کنشگران و اتخاذ تصمیمات در چارچوب قوانین مشخص و تعریف شده (حاکمیت قانون)، عملکرد مناسب نهادها و سازمان ها و پذیرش آنها از سوی مردم (مشروعیت)، کسب اتفاق نظر، احترام به تنوع و تفاوتها می باشد [1]. به عبارت ساده "حکمرانی" به معنی فرایند تصمیم گیری و فرایند مورد استفاده برای اجرا یا عدم اجرای تصمیمات است. حکمرانی ممکن است در چندین زمینه مانند حکمرانی شرکتی، حکمرانی بین المللی، حکمرانی ملی، حکمرانی محلی، حکمرانی خوب، حکمرانی هوشمند و ... مورد استفاده قرار گیرد. از آنجا که حکمرانی فرایند تصمیم گیری و مورد استفاده برای اجرای تصمیمات است، تجزیه و تحلیل حکمرانی بر بازیگران رسمی و غیر رسمی درگیر در تصمیم گیری و اجرای تصمیمات اتخاذ شده و ساختارهای رسمی و غیر رسمی مورد استفاده برای اجرای تصمیمات تمرکز دارد.
جهان پیوسته در حال دگرگونی است و بشر همواره کوشیده تا بر چالشهای موجود غلبه کرده ومحیطی برای زندگی خویش فراهم سازد که در آن به بالاترین احساس رضایت از کیفیت زیستن دست یابد. فضای پیچیده حکمرانی، پیوسته اندیشمندان و حکمرانان را برای رهایی از نارسایی ها و رسیدن به حدمتعالی زندگی، به فکر اصلاح و ایجاد ساختارهای جدید حکمرانی وادار نموده است. حرکت جهانی در کشورهاي توسعه یافته براي تغییر ساختار نهاد حاکمیتی، با دگرگونی جوامع از سنتی به دانایی محور و بهره گیري از شرایط نوین ارتباطی پدید آمده است.
نظریه حکمرانی خوب در مقابل حکمرانی ضعیف مطرح شده است. در حکمرانی ضعیف، قوانین و مقررات از کارکرد مناسب بازار می کاهد و فساد اداری را ترویج و رقابت را تضعیف می کند؛ اولویت گذاریهای نامناسب به تخصیص بد منابع می انجامد، و ناتوانی در وضع قوانین و مقررات متناسب با الزامات توسعه مشهود است. ایجاد و بهبود فرآیند حکمرانی خوب را باید بر پیوستاری مطالعه کرد که در یک سوی آن حکمرانی ضعیف و سوی دیگر آن حکمرانی خوب است، و حرکت روی این پیوستار از حکمرانی ضعیف به حکمرانی مطلوب، فعالیتهای متعدد و متنوعی را می طلبد. الگوی حکمرانی خوب مطلوب و سبب ساز تعالی جامعه است [2].
حكمرانـي خـوب، واژه اي اسـت كـه تغييـر پـارادايم نقـش دولـت و حكومتها را بيان مي كند، و زمينه را براي مشاركت يكسـان و برابـر تمـام شـهروندان در فراينـد تصميم گيري فراهم مي آورد و بيان كنندة اين واقعيت است كه حكمراني متعلق به مـردم اسـت و توسط مردم شكل مي گيرد [3]. در حقيقت حكمراني خوب داراي دو بخش است؛ در بخش اول، شراكت(كه گاهي فراتر از مشاركت است) بين سه ركن اصلي یعنی دولت، جامعه مدني و بخش خصوصي را نشان مي دهد، که این شراكت سبب مي شود تا امور و مسائل عمومي به شكل صحيحتر و بهينه تري اداره شود [4]، و در بخش دوم، كه شاخص هاي حكمراني خوب را براي يك نظام سياسي به دو وجه سلبي و ايجابي تعريف مي كند، در حقيقت كيفيت و ماهيت دولت را ترسيم مي كند [5].
هوشمند شدن پدیده ها در عصر نوین، موضوعی غیرقابل کتمان است. امروزه اهمیت هوشمندسازی تقریبا بر هیچ‌کس پوشیده نیست، و کلیه سیاستمداران و مدیران به‌دنبال ترویج آن در جامعه هدف خود هستند. افزایش هزینه نیروی کار، بازدهی پایین و احتمال بروز خطاهای انسانی بعضا جبران‌ناپذیر، بسیاری از مدیران و حکمرانان را برای حرکت به سمت هوشمندسازی متقاعد نموده است.
حکمرانی هوشمند عبارت است از، ظرفیت استفاده از اقدامات و فعالیتهای هوشمندانه و سازگارانه برای مراقبت و تصمیم گیری در مورد یک مسأله [6]. در حکمرانی هوشمند، مسئولان کشور بایستی نسبت به مسائل جامعه پاسخگو باشند و چالشهای گوناگون را به صورت شفاف با مردم در میان بگذارند؛ حکمرانی هوشمند میزان مشارکت مردم را در فعالیتهای مختلف افزایش میدهد و باعث کاهش هزینه‌های اداره جامعه میشود. هدف از دموکراسی، پایه‌گذاری یک حکومت آرمانی و کامل است؛ امّا وجود فساد، سیاست‌های ناعادلانه و مدیریت نادرست حکمرانان باعث میشود تا مردم اعتماد خود را نسبت به آنها از دست بدهند. حکمرانی هوشمند قصد دارد با ایجاد یک فضای مشارکتی و با کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات و تحلیل و داده کاوی، همکاری میان مردم، دولت و تمامی نهادهای جامعه را بهبود بخشد.
حكمراني خوب يك نظام سياستي فعال و نوآور است كه بايد تماما هوشمند باشد، یعنی حکمرانی خوب هوشمند؛ اين نظام بايد هوش واقعي و هوش مصنوعي را در مديريت راهبردي بكار گيرد تا به ارتقاي حكمروايي كشور كمك كند.
حکمرانی خوب هوشمند، نوعی ابزار هوشمندسازی اسـت کـه به کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات، تحلیل و داده کاوی برای تأمين وتقویت حکمرانی خوب بکار میرود [7].
هوشمندسازی در واقع بخشی از علم مدیریت و حکمرانی است که به ارایه روشهایی (که ممکن است به استفاده از رایانه محدود نشود) می پردازد که به حل برخی مسایل کمک می کند. روش های حل مسأله در هوشمندسازی شامل: شناسایی وضعیت موجود و مشکل بوجود آمده، شناسایی علل به وجود آورنده مشکل، و در نهایت بررسی امکانات موجود برای حل مسأله است. مهمترین نکته در زمینه هوشمندسازی در حکمرانی خوب اقدام به تغییر در سبک حکمرانی و فعالیت ها در جهت ارتقاء کیفیت حکمرانی خوب هوشمند است.
آنچه حکمرانی خوب را به سوی هوشمندی پیش می برد، تنها استفاده از ابزار الکترونیکی و سیستم ارتباطاتی نیست. حکمرانی خوب هوشمند، حکمرانی است که در اداره تمام امور کشور و شهروندان شامل خدمات، سرویس های دولتی و خصوصی و جامعه مدنی به صورت آنلاین و هوشمند کاربرد دارد؛ بنابراین یکی از تفاوت های عمده آن با دیگر مفاهیم حکمرانی (حکمرانی خوب، حکمرانی هوشمند، حکمرانی الکترونیک، حکمرانی شهری و ......) توانایی در پاسخگویی و حل مسائل جامعه و شهروندان تحت سلسله مراتبی پایین به بالا (در کنار سلسله مراتبی بالا به پایین) است. در حکمرانی خوب هوشمند، شهروندان به دلیل آگاهی بیشتر از جامعه خودشان و مشارکت در اداره آن، مسئولیت پذیری زیادی دارند و در سطح مشارکتی خود، تولیدکننده خدمات خواهند بود. در حکمرانی خوب هوشمند، سياستها، چشم اندازها، مأموريت ها، طرح و برنامه ها و.... بر پايه تحلیل و داده کاوی و اهداف و آرمانهاي واقعي تبيين مي شوند [8].
استفاده روز افزون از ICT و تغییر نگرش مردم نسبت به حکومت باعث گردید تا رفته رفته حکمرانان برای کاهش هزینه ها و ارتباط مؤثر با نهادها و شهروندان به استفاده از ICT بپردازند، بطوریکه استفاده از ICT و تحلیل و داده کاوی مفهوم حکمرانی هوشمند را معرفی کرد. تلفیق مفهوم حکمرانی خوب و هوشمندی، حکمرانی خوب هوشمند را بوجود آورد. امروزه حکمرانی هوشمند به عنوان ابزاری قدرتمند جهت دسترسی به حکمرانی خوب هوشمند مورد توجه قرار گرفته، و ایران به عنوان کشوری در حال توسعه، ناگزیر از حرکت به سمت حکمرانی هوشمند است تا مشخصه های حکمرانی خوب را بهبود بخشد. همچنین، ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪن و پیچیده‌تر ﺷﺪن ﺟﻮاﻣﻊ بشری، ﻣﻮﺿﻮع ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﺧﻮب ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﯾﺖ ﺟﻠﺐ ﻫﻤﮑﺎري ﻣﺮدم و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﺪﻧﯽ و دوسویگی ﯾﺎ رواﺑﻂ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ و ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺑﺮاي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ، به‌مراتب و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻫﻤﯿﺖ و ﺿﺮورت ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ رهیافت‌های ﺳﻨﺘﯽ و ﻗﺪﯾﻤﯽ اﻋﻤﺎل ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ یک‌سویه ﺑﺮاي اداره جامعه ﭘﯿﭽﯿﺪه اﻣﺮوز ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ نمی‌رسند، ﻟﺬا رویکردهای ﺟﺪﯾﺪ حاکمیتی در ﻗﺎﻟﺐ ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ ﺧﻮب هوشمند و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺎزوﮐﺎرﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن ﺿﺮوري ﻫﺴﺘﻨﺪ.
لذا با توجه به جدید بودن موضوع حکمرانی خوب هوشمند و عدم انجام تحقیق در این زمینه، محقق بر آن شد تا پیشایندها و پسایندهای موضوع را بررسی نماید؛ و از آنجا که همواره برای یک موضوع و متغیر پیشایندها و پسایندهای متعددی ممکن است وجود داشته باشد، اینکه ما بتوانیم آنها را اولویت بندی کنیم خیلی مهم است؛ چون ما همواره نمی توانیم با توجه به امکانات و زمان محدودی که داریم، تمام متغیرهای مختلف یک موضوع را بطور همزمان با هم مورد بررسی قرار دهیم؛ از اینرو ما متغیرها را اولویت بندی می کنیم که ببینیم کدام مهمتر و دارای اولویت هست، و تمرکز بیشتری روی آن داشته باشیم. همچنین، با توجه به جدید بودن موضوع، تعیین پیشایندها و پسایندهای آن، و اولویت بندی آنها به انجام تحقیقات بعدی و ارایه مدل و الگوی متناسب با موضوع کمک شایانی خواهد کرد.
2. مبانی نظری
1.2 حکمرانی
حکمرانی واژهای قدیمی است که در چند دهه اخیر رایج شده است. در یک تعریف ابتدایی، حکمرانی به‌عنوان مجموعه‌ای از سنتها و نهادها که حاکمان در چارچوب آنها عمل میکنند یا به‌عنوان روش پیاده‌سازی قدرت در نهادهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشورها یا تصدی‌گری اقتصادی، سیاسی و اجرایی برای مدیریت کلیه مناسبات کشور در کلیه سطوح تعریف شده‌است. این تصدی‌گری شامل سازوکارها، فرایندها و نهادهایی است که شهروندان و گروه‌های ذی‌نفع، حقوق قانونی خود را مطالبه کرده، با تعهدات خود آشنا شده و در مورد تفاوتها یا اختلافات، با یکدیگر مواجه میشوند [9] . حکمرانی به عنوان شیوه اعمال قدرت و اختیارات در مدیریت منابع اقتصادی و اجتماعی به منظور دستیابی به توسعه تعریف شده است [10]. حکمرانی یعنی رابطۀ بین جامعه مدنی و دولت، حکمرانان و حکمرانی شوندگان، حکومت و حکومت شوندگان [11].
حکمرانی دارای سه جنبه کاملا متمایز است: الف) ساختار یک رژیم سیاسی (پارلمانی یا ریاست جمهوری، نظامی و یا غیر نظامی، استبدادی و یا دموکراتیک)، ب) روند اعمال قدرت برای مدیریت منابع اقتصادی و اجتماعی یک کشور و ج) ظرفیت دولت ها برای طراحی، تدوین و اجرای سیاست ها و عملکردها و نقش ها دولتی [12].
حکمرانی می‌تواند متمرکز بر گستره وسیعی، از دولتها گرفته تا سازمانهای رسمی و غیررسمی،و طایفه‌ها و خانواده‌ها باشد؛ و از طریق گستره وسیعی از ابزارها، شامل قوانین، هنجارها یا قدرت پیاده شود [13]. هدف حکمرانی می‌تواند خلق، تقویت یا بازتولید هنجارها یا نهادهای اجتماعی باشد [14]. طبق واژه‌نامه کسب‌وکار، حکمرانی به معنای پیاده‌سازی سیاست‌ها، و پایش دائمی از اجرای مناسب آنها می باشد.
توجه حکمرانی به ابعاد راهبردی تر هدایت است، یعنی اخذ تصمیمات کلان‌تر در زمینه نحوه هدایت و نقش ها. به‌عبارت دیگر، حکمرانی علاوه بر جواب این سؤال که" به کجا برویم"، به سؤالات: چه کسی باید در تصمیم گیری دخیل باشد و با چه ظرفیتی، نیز پاسخ می دهد. حكمراني تركيبي است از سنتها (آداب و رسوم و قواعد)، نهادها و فراينـدهايي كـه مشخص مي كنند قدرت بايد چگونه اعمال شود، شهروندان چگونه حق مشاركت و اعتراض دارنـد و تصميمها چگونه در مورد مباحث عمومي به كار ميروند [15].
2.2 حکمرانی خوب
حکمرانی خوب یکی از موضوعات بسيار مهم و جدیدی است که از دهة 1980 به بعد در ادبيات توسعه مطرح شده است؛ ظهور این مفهوم در جهان امروز، بيان كنندة نقش در حال تحول حكومتهـا در اداره جوامـع و تغييـر نگرش نسبت به كاركرد حكومت است. در مورد حکمرانی خوب، تقریباً هيچ تعریف پذیرفته شدة جهانی وجود ندارد [16]. اولین مرجعي كه در اين زمينه به طرح موضوعاتی پرداخت بانك جهاني است، که در سـال 1989 طی گزارشی آن را اینگونه تعريـف كرد: ارائه خدمات عمومي كارآمد، نظام قضايي قابل اعتماد و نظام اداري پاسخگو [17]؛ یعنی سه جنبه متمایز از حکمرانی خوب ارائه داد: نوعی نظام سیاسی؛ فرایندي که در مدیریت منابع اجتماعی و اقتصادي کشور در جهت توسعه اعمال می شود؛ و ظرفیت دولتها براي طراحی، تدوین و اجراي خطمشیها.
حکمرانی خوب به عنوان مدیریت شفاف و مسئولانه منابع انسانی، طبیعی، اقتصادی و مالی برای دستیابی به اهداف توسعه برابر و پایدار؛ و همچنین ناشی از رویه های تصیمیم گیری شفاف در سطح سازمان های دولتی و مؤسسات و نهادهای مسئولیت پذیر، برتری قانون در مدیریت و توزیع منابع و ظرفیت سازی برای تعیین و اجرای اقدامات با هدف پیشگیری و مبارزه با فساد تعریف شده است [18].
حکمرانی خوب بعضی مواقع فقط به اجرای مؤثر سياستها اشاره دارد، و نه به مباحثی مثل پاسخگویی دموکراتيک و آزادیهای مدنی [19]؛ اما بطورکلی حکمرانی خوب در سه بعد سياسی، اقتصادی و اداری خلاصه می شود [20].
حکمرانی خوب به مجموعه ای از خصوصیات کیفی مربوط به فرآیندهای قانونگذاری و مبانی نهادی آنها اشاره دارد. مفهوم حکمرانی دربرگیرنده ارزشهایی مانند قبیل مشارکت ارتقایافته، شفافیت، پاسخگویی و دسترسی عمومی به اطلاعات است. حکمرانی خوب همچنین به مبارزه با فساد کمک می کند و تامین حقوق اساسی انسان و حاکمیت قانوان کمک می کند؛ بر این اساس، مؤسسات و سیستمهای دارای حکمرانی موثر که پاسخگوی نیازهای عمومی هستند، خدمات اساسی را ارائه داده و رشد فراگیر را ارتقا می بخشند. مؤسسات و نهادها مبانی اساسی حکمرانی خوب هستند. علاوه بر این، حکمرانی خوب دربرگیرنده روابط بین دولت و مردم است [21].
در روابط جديد، جامعه مدني از طريق بسيج عمومي براي مشاركت اجتماعی افراد در فعاليتهاي اقتصادي، اجتماعي و سياسي، اقدام مینمایند [22]. جامعهمدنی شامل همه حوزههایی است که پس از تعیین و تجزیه حوزه دولت و تجارت باقی میماند [23]. نهادهای جامعه مدنی، سازمانهای مردم نهاد داوطلبانه و غیرانتفاعی که برای رفاه اجتماعی کار میکنند تعریف میشوند [24].
3.2 حکمرانی هوشمند
حکمرانی هوشمند ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﺮ پایه ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺮاي ﻓﺮاﻫﻢ کردن اﻃﻼﻋﺎت و ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﮐﺎرﺑﺮان جهت اﯾﺠﺎد ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﺧﻮب اثربخش و ﮐﺎرآﻣﺪ اﺳﺖ [25]. از نظر نهادهای تخصصی و مشورتی سازمان ملل متحد، حکمرانی هوشمند، مجموعه اقدامات فردی و نهادی، عمومی و خصوصی جهت برنامه‌ریزی و اداره مشترک امور و فرایند مستمر ایجاد تفاهم میان منافع متفاوت و متضاد که در قالب اقدامات مشارکتی و سازگار حرکت کرده، و شامل نهادهای رسمی و ترتیبات غیررسمی و سرمایه اجتماعی شهروندان است [26]. در واقع، حکمرانی هوشمند به این امر اشاره میکند که قدرت در داخل و خارج از اقتدار رسمی و نهادهای حکومتی وجود دارد. در برنامه اجتماعات هوشمند کانادا، اجتماع هوشمند یک منطقه جغرافیایی است که می‌تواند شامل چند کشور نیز باشد که در آن شهروندان، سازمانها و نهادهای دولتی، فناوریهای جدید اطلاعاتی و ارتباطی را برای تحول در منطقه مورد استفاده قرار میدهند. ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ هوشمند ﺳﺎزوﻛﺎرﻫﺎ و ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎﻳﻲ را در ﺑﺮ می‌گیرد ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ آنها افراد می‌توانند ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد را ﺑﻪ بحث گذاشته، تفاوتها را کم‌رنگ ﺳﺎﺧﺘﻪ، اﺣﻘﺎق ﺣﻘﻮﻗﺸﺎن را ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ؛ ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ در ﻋﺼﺮ ﻓﻨﺎوري اﻃﻼﻋﺎت و ارﺗﺒﺎﻃﺎت، ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ دروازه‌هایی بانام وبﺳﺎﻳﺖﻫﺎ اﺳﺖ . [27]
فناوریهای اطلاعات و ارتباطات هوشمند در حال پیدا کردن راه خود در تمامی بخشهای جامعه هستند. امروزه ابتکارات بیشماری در بخش حکومتی وجود دارد که نوید الگویی جدید برای خدمات عمومی می دهد، که حکمرانی هوشمند است. به موازات ظهور فناوريهاي جديد، حکومتها بايد توانايي استفاده از آنها، انطباق با شرايط جديد و ايجاد نوآوري در شيوه ارائه خدمات همراه با سرعت و كيفيت آن را داشته باشند [28].
اصول حکمرانی هوشمند با افزودن اصل تعامل پذیری به اصول دولت باز ارائه شده توسط اوباما مشخص می شوند، که شامل چهار اصل شفافیت، همکاری، مشارکت و در نهایت تعامل پذیری می باشد؛ بنابراین، حکمرانی هوشمند شامل دولت باز نیز میشود، و در واقع بدون دولت باز، حکمرانی هوشمند پدید نخواهد آمد [29]. حکمرانی هوشمند اقدامی است که می‌تواند سبب رضایتمندی کلیه عناصر حاضر در یک جامعه شود. رشد روزافزون جمعیت و بحران‌های مختلف، رهبران و دولتمردان را به سمت هوشمندسازی در همه ابعاد و ارکان جامعه سوق داده است. ایران به عنوان یک کشور رو به رشد از لحاظ جمعیتی و اقتصادی، نیاز دارد تا به این مقوله وارد شود. یکی از مهمترین اقداماتی که مسئولین باید به آن توجه ویژه‌ای کنند، ایجاد زیرساخت‌های هوشمندسازی است.
4.2 حکمرانی خوب هوشمند
فناوری ارتباطات واطلاعات، در پشتيبانی از اجرای قوانين، فرایندها و رفتارهایی کـه حکمرانی خوب را تعریف می کنند، نقشی مهم ایفا می کنند. یکی از ابزارهایی کـه جامعه و سازمانها می توانند حکمرانی خویش را از داخل و همچنين، کـارایی و اثربخشـی را در خارج و روابط خود را با ذینفعان بهبود بخشند، کاربرد فناوری ارتباطات و اطلاعات و داده کاوی است [30]. ازطرف دیگر، با بهره گيری از این فناوری، ميزان مشارکت و مردم سالاری در جامعه نيز ارتقا می یابد [31]. در واقع، اطلاعات، عامل حياتی پيشرفت جامعه و سازمانها و منبع تقویت کنندة تمایز رقابتی شده است [32].
حاکمیت هوشمند مجموعه ای از قوانین و قواعد اداری، قضایی و عملیاتی است که فعالیتهای دولت را محدود نموده و فعالیت‌ها و ارائه کالاها و خدماتی را که بطور عمده به وسیله دولت تأمین مالی می شوند را تعیین می کند . [33] فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی سبب بهبود حاکمیت میشوند و حاکمیت مبتنی بر این فناوری ها به عبارتی حاکمیت هوشمند نامیده میشود. به اعتقاد جانستون و هانسن، حاکمیت هوشمند مبتنی بر پیاده سازی یک زیرساخت حاکمیتی خوب می باشد که باید مسئولیت‌پذیر، پاسخگو و شفاف باشد [34]. عوامل حاکمیت عبارتند از: همکاری، رهبری، مشارکت، ارتباط، تبادل داده، یکپارچگی خدمات و کاربرد، مسئولیتپذیری، و شفافیت. همچنین، بستر سیاسی نیز حیاتی میباشد؛ تا جامعهای از نظر بستر سیاستی اصلاح نشود، امکان بروز خلاقیت و نوآوری نیز در آن با مشکل مواجه خواهد شد [35].
حکمرانی خوب هوشمند، کاربرد فناوری های اطلاعات و ارتباطات، تحلیل و داده کاوی در تمامی بخـشها با هدف بهبود ارائه اطلاعات و خدمات به همة ذینفعان، ترغيب آنها بـه مشارکت در فرایندهای تصميم گيری و نوآوری، و الزام حکومت به پاسخگویی بيشتر و عملکردهای کارآتر و شفافتر اسـت [36]. حکمرانی خـوب هوشمند چنـد مؤلفـة اصلی دارد کـه عبارت اند از: چابکی و نوآوری، مشارکتی بودن، اجماع محوری و وب تعاملی، پاسخگویی، شفافيت، مسئوليت پذیری، کارایی و اثربخشی، جامعيت و تبعيض قائل نشدن ميان شهروندان، حاکميت قانون و به کارگيری فناوری اطلاعات و ارتباطات و تحلیل و داده کاوی [37].
بنابراین، حکمرانی هوشمند مسير دسـتيابی بـه حکمرانی خوب برای توسعه و ارتقای کیفیت خدمت رسانی است که به واسطة پيشرفت های فناوری ارتباطات و اطلاعات، خلاقیت و نوآوری، و هوش رقابتی هموار شده است [38]. درحقيقت، حکمرانی هوشمند در قلـب دو تحول عمـده جهانی انقلاب اطلاعاتی و انقلاب حکمرانی قرار دارد؛ هر دوی ایـن تغييرات درحـال دگرگون کردن روش حرکت جامعه و حکومت هستند. هدف استراتژیک حکمرانی خوب هوشمند، تأمين و تسهيل حکمرانی برای همة گروهها؛ یعنی حکومت، جامعة مدنی و بنگاههای کسب وکار است [39]. درکل، هـدف از حکمرانی خوب هوشمند، چابکی، جمع سپاری، ایجاد سرمایه و دانش فکری، افزایش سادگی، اخلاق مداری، پاسخگویی، مسئوليت پذیری و شفاف کردن حکمرانی خوب است؛ بنابراین، اهداف حکمرانی هوشمند شبيه به اهداف حکمرانی خوب است [40].
بر اساس گفته انجمن شهرهای هوشمند، چهار عنصر اساسی برای حکمرانی خوب در هوشمندسازی عبارت است از: رهبری قوای اجرایی، مشارکت ذینفعان، حاکمیت، و یکپارچگی؛ همه این موارد برای هوشمندسازی بر اساس مدیریت دادهها مورد نیاز است. دادههای هوشمند و حکمرانی هوشمند بطور ذاتی با یکدیگر مرتبط هستند، و این مجموعه به بررسی نحوه اداره این دادهها بر اساس احترام به اطلاعات شخصی، بدون در نظر گرفتن شکل آن می‌پردازد.
3. پیشینه پژوهش
در پژوهشی با عنوان "شناسایی شاخص هاي کلیدي هوشمندسازي نهادهاي حاکمیتی دولت"، پس از بررسی ادبیات نظري پژوهش، با استفاده از نظریات صاحبنظران، عوامل و شاخص هاي هوشمندسازي را تعیین گردیده است ؛ سپس پرسشنامه بر اساس ماتریس هاي مقایسات زوجی تلفیقی تهیه شده، و با کمک نرم افزار اکسپرت چویس وزن عوامل و شاخصها و در نهایت وزن نهایی شاخصها تعیین شده است. بر اساس نتایج پژوهش، اولویت 8 عامل اصلی به ترتیب عبارت اند از: فناوري اطلاعات و ارتباطات، منابع انسانی، حقوقی، اقتصادي، سیاسی، امنیتی و نظامی، فرهنگی ـ اجتماعی، و عمرانی و زیست محیطی. همچنین، اولویت شاخصها نیز مشخص شده اند و بر اساس آن پیشنهاداتی جهت هوشمندسازي نهادهاي حاکمیتی به وزارت کشور ارائه شده است [41].
در تحقیقی دیگر، با تمركز بر موضوع گردشگري در شهر هوشمند، طي يك مطالعة موردي به مسائلي كه به گردشگري، حكمراني مقصد، مديريت دانش و به كارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات مربوط مـي شـود، پرداخته شده است [42].
در پژوهش "داده های بزرگ: انقلاب مدیریت"، اهميت و ارزش به كارگيري داده هاي عظيم در توليد الكتريسيته و بهبود مديريت عملكردي و روابط اجتماعي و حکمرانی هوشمند بررسي گردیده است [43].
در پژوهشی دیگر، به بررسی نقش اصول حاکمیت شرکتی خوب بر عملکرد کارکنان و نیز عملکرد سازمان در بخش خدمات عمومی در استان آچه مالزی پرداخته شده است . جامعه مورد مطالعه کارمندان دولتی استان آچه بوده، که با استفاده از روش نمونه گیری احتمالی 270 نفر انتخاب شده اند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از رگرسیون چند متغیره خطی و سلسله مراتبی استفاده شده است. نتایج نشان میدهد، اصول شفافیت و پاسخگویی تأثیرات مثبت و معنی داری بر عملکرد کارکنان دارد، در حالی که اصل مسئولیت پذیری بر عملکرد سازمانی تأثیر می گذارد. عملکرد کارکنان نقش واسطه ای بین رابطه اصول حاکمیت شرکتی خوب (شفافیت و پاسخگویی) و عملکرد سازمانی ایفا می کند. همچنین مشاهده شده بخش خدماتی از طریق اجرای اصول حاکمیت خوب دولتی و افزایش عملکرد کارکنان بهبود می یابد [44].
به منظور طراحی یک چارچوب منسجم حکمرانی خوب، در مطالعه ای با عنوان "چارچوب حکمرانی خوب برای مدیریت شهری هوشمند" به بررسی مقایسه ای 22 چارچوب حکمرانی موجود در سراسر جهان پرداخته شده، و 13 معیار اصلی را به همراه 74 ملاک فرعی شناسایی گردیده است . همچنین روش انداره گیری مولفه های حکمرانی را با کمک شاخص های مختلف مورد بررسی قرار گرفته و از نظر کارشناسان برای تعیین وزن و اهیمت این شاخص ها استفاده کرده است . این مطالعه به صورت موردی بر روی شهر بمبئی انجام شده، و نتایج مطالعه نشان داده که شاخص های درصد محکومیت در پرونده های فساد، تعداد کمیسیون فعال ضد فساد، و پاسخگویی سه شاخص تاثیرگذار بر حکمرانی خوب هستند [45].
مقاله تحقیقی "حکمرانی و حکمرانی خوب از یک دیدگاه مفهومی" ، حکمرانی خوب را با همه عناصر اساسی آن به عنوان اقدامات صورت گرفته برای اجرای برنامه های توسعه با ارزشهای پایدار و مشارکت سیاسی با ایده های دموکراتیک برای دستیابی به هدف توسعه پایدار منطقه ای نعریف کرده است. همچنین در این مقاله، چشم انداز حکمرانی خوب از جمله نهادها، دولت و عوامل اجتماعی و اقتصادی در دوره اصلاحات حکمرانی خوب مورد بحث قرار گرفته است [46].
در مقاله ای با عنوان " طراحی مدل حکمرانی خوب برای بهبود عملکرد " به بررسی مجدد عوامل تعیین کننده کیفیت صورت های مالی و عملکرد دولت با در نظر گرفتن عوامل زمینه ای (عامل شخصی، عامل اجرایی و عامل سیاستگذاری)، که ممکن است بر عملکرد تأثیر بگذارند، پرداخته شده است . یافته های مطالعه نشان داد "شایستگی" به عنوان شاخص عامل شخصی بر کیفیت صورت های مالی تأثیر می گذارد، اما تاثیر مستقیمی بر عملکرد ندارد. همچنین مشاهده شده، مقررات و ارائه صورت های مالی با کیفیت به عنوان شاخص های عامل اجرایی اجتماعی، تأثیر مستقیمی بر عملکرد ندارد [47].
در مقاله ای تحت عنوان "حکمرانی خوب برای توسعه پایدار" به بررسی موضوعات توسعه پایدار و تشریح پیوند بین ابعاد حکمرانی خوب و شاخص های منتخب توسعه پرداخته شده است. همچنین، این مقاله به بررسی شرایط و الزامات حکمرانی خوب اشاره کرده است. بر اساس گفته دائو، مؤسسات و سیستمهای دارای حکمرانی موثر که پاسخگوی نیازهای عمومی هستند، خدمات اساسی را ارائه داده و رشد فراگیر را ارتقا می بخشند. مؤسسات و نهادها، مبانی اساسی حکمرانی خوب هستند. علاوه بر این، حکمرانی خوب دربرگیرنده روابط بین دولت و مردم است [21].
در پژوهشی تحت عنوان "در حال هوشمند شدن: فناوري هاي نوظهور و نوآوري ها در بخش دولتی"، مقدماتی در مورد حکمرانی هوشمند بیان شده ، و خلاصه یافته هاي حاصل از دوازده مقاله مرتبط با این موضوع در این پژوهش جاي داده شده است . یافته هاي این پژوهش نشان داد که مقالات به ارائه دیدگاه هایی درباره ماهیت حکمرانی هوشمند پرداخته اند و اقدامات و ابتکار عمل هایی درباره چگونگی مواجهه حکومت ها با مقوله هوشمند شدن، ارائه داده اند [48].
در مطالعه ای تحت عنوان "حکمرانی هوشمند برای شهر هوشمند" نشان داده شده که شاخص های حکمرانی هوشمند برای شهرها به شش دسته تقسیم می شوند؛ که عبارتند از: اقتصاد هوشمند، محیط زیست هوشمند، شرایط زندگی هوشمند، دولت هوشمند، تحرک و فعالیت هوشمندانه، و افراد/ شهروندان هوشمند [49].
در مطالعه ای با عنوان "بازتعریف شهر هوشمند: فرهنگ، متابولیسم و حکمرانی" به مرور تحقیقات در مورد ماهیت، چالش ها و فرصت های شهرهای هوشمند پرداخته شده است . در این تحقیق، چارچوب جدید شهر هوشمند بر اساس ابعاد فرهنگ، متابولیسم و حکمرانی پیشنهاد شده است. یافته های مطالعه به دنبال افزایش آگاهی سیاست گذاران در مورد چشم اندازی جایگزین در الگوی شهر هوشمند است، که به جای فناوری بیشتر بر روی پیامدهای شهری تمرکز دارد[50] .
4. روششناسی پژوهش
این پژوهش در پارادایم قیاسی- استقرایی و به صورت کیفی و کمی بر پایه پژوهش آمیخته است، که از حیث هدف، کاربردی و از نظر ماهیتو روش، توصیفی - پیمایشی میباشد. جامعه آماری پژوهش، خبرگانی متشکل از فعالان حوزه حکمرانی میباشند که با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند، 26 نفر از آنان به عنوان اعضای نمونه انتخاب شدهاند. یکی از اصول نمونه گیری در تحقیقات کیفی اصل کفایت است، که تعداد مورد مطالعه آنقدر ادامه می یابد که داده ها و اطلاعات به تکرار بیفتد؛ به این ترتیب، براساس اصل کفایت نظری، تا سرحد اشباع، دادهها و اطلاعات مورد نیاز جمع آوری شد. خبره در این پژوهش عضوی از جامعه قلمداد می شود که پس از دریافت تعریف مفهومی حکمرانی خوب هوشمند، به شناخت چنین مفهومی و پیشایندها و پسایندهای آن اذعان نماید؛ از چنین روش نمونه گیری به نمونه گیری مفهوم یاد می شود [51]. از آنجا که پژوهش حاضر یک پژوهش آمیخته است، ازاین رو، باید روششناسی پژوهش به تفکیک کیفی و کمی ارائه شود. ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختاریافته است؛ در این مصاحبه ها اگر چه پرسشها از قبل توسط محقق طراحی شده است، هنگام مصاحبه و بر اساس جواب پاسخگویان به بررسی و تعمیق بیشتر مطالب، پرداخته می شود. سؤالات مصاحبه با توجه به سؤالات تحقیق و تحقیقات مشابه و ادبیات نظری طراحی شده است که سپس با نظر کارشناسان و خبرگان مورد اصلاح قرار گرفت، که روایی و پایایی آن به ترتیب با استفاده از ضریب CVR و آزمون کاپای- کوهن مورد تأیید قرار گرفت. همچنین ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کمی، پرسشنامه محقق ساخته است که روایی و پایایی آن به ترتیب با استفاده از روایی محتوا و آزمون مجدد تأیید شد. در بخش کیفی پژوهش، دادههای به دست آمده از مصاحبه با استفاده از نرم افزار Atlas.ti و روش شناسه گذاری تحلیل، و پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند شناسایی شدند. همچنین در بخش کمی پژوهش، با استفاده از رویکرد دلفی فازی تعیین اولویت پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند انجام پذیرفت و مهمترین عوامل و پیامدهای حکمرانی خوب هوشمند مشخص شد. لازم به ذکر است در روش دلفی فازی پرسشنامهها حداقل دو بار و در دو مقطع زمانی متفاوت توزیع و جمع آوری میشود. ازاین رو، میتوان از نرخ ناسازگاری و اختلاف میانگین فازیزدایی دو مرحله برای سنجش و بررسی پایایی استفاده کرد. بدین صورت که در این رویکرد با بررسی اختلاف میانگین فازیزدایی و نرخ ناسازگاری، اگر این میزان از 1/ کمتر باشد، میتوان بیان داشت که پرسشنامه از پایایی لازم برخوردار است و از آنجا که در پژوهش حاضر نرخ ناسازگاری و اختلاف میانگین فازیزدایی در دو مرحله برای پرسشنامه از 1/ کمتر است، میتوان نتیجه گرفت که پرسشنامه پایایی لازم را دارد. نسبت مشارکت کنندگان بر حسب جنسیت 94درصد مرد و 6درصد زن بین 33 تا 64سال با سابقه کار بین 15تا 29سال بود.
5. یافتههای پژوهش
1.5. مرحله کیفی: شناسایی پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند
در پژوهش حاضر از طریق مطالعه متون و مصاحبه با خبرگان پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند شناسایی شد. در رابطه با نحوه استخراج متغیرهای مربوطه لازم به ذکر است که این امر با بررسی متون مصاحبهها و با استفاده از نرم افزار Atlas.ti و از طریق شناسه گذاری زنده1 انجام شد. روش شناسه گذاری زنده، گونه ای از کدگذاری است که در متـون روش‌‌شناختی بـه اسم‌‌‌هایی همچون کدگذاری تحت‌‌‌الفظی، کدگذاری‌استقرایی، کدگذاری کلمه به کلمه، کدگذاری درونی، و کدگذاری طبیعی خوانده می شود. در حقیقت شناسه گذاری زنده به کلمه یا عبارتی کوتاه که در کلمات موجود در متن دادههای مصاحبه وجود دارد، اشاره میکند. در شناسه گذاری زنده از تجمیع اصطلاحاتی که خود مشارکت کنندگان استفاده کردهاند، مقولهها و مؤلفهها حاصل میشوند [52]. در جدول 1 پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند نشان داده شده است.
جدول 1. پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند
پیشایندها | کدها | پسایندها | کدها |
کارگزاران شایسته و متعهد | S1 | کارآفرینی | S15 |
حاکمیت قانون | S2 | مدیریت بحران موفق | S16 |
جامعه و شهروند خوب هوشمند | S3 | اثر بخشی و کارایی | S17 |
تعامل الکترونیک و هوشمند | S4 | کوچک سازی | S18 |
فناوری و داده های هوشمند | S5 | اخلاق و اخلاق مداری | S19 |
دولت هوشمند و الکترونیک | S6 | کاهش فساد | S20 |
امنیت سایبری و هوشمند | S7 | ارتقاء کیفیت زندگی | S21 |
حکمرانی شفاف | S8 | توسعه پایدار | S22 |
زیرساخت دموکراتیک و هوشمند | S9 | حذف بورواکراسی | S23 |
معماری الکترونیک | S10 | پاسخ آنی به چالش ها | S24 |
مدیریت هوشمند و رهبری قوای اجرایی | S11 | افزایش عطوفت بین دولت و مردم | S25 |
کیفیت قوانین و مقررات | S12 | فهم فناوری | S26 |
راهبردها و ثبات سیاسی | S13 | برابری و عدالت فراگیر | S27 |
تقویت جامعه مدنی و ارشاد عمومی | S14 | کاهش زمان انجام کار و پروسه های اداری | S28 |
2.5. مرحله کمی: تعریف متغیرهای زبانی
در این مرحله بعد از انجام مصاحبه و تعیین پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند، متغیرها در قالب پرسشنامه با هدف کسب نظر خبرگان راجع به میزان موافقت آنها با متغیرها طراحی شد. خبرگان از طریق متغیرهای کلامی خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد میزان موافقت خود را اظهار میکنند. از آنجا که خصوصیات متفاوت افراد بر تعابیر ذهنی آنها نسبت به متغیرهای کیفی تأثیرگذار است، لذا با تعریف دامنه متغیرهای کیفی، خبرگان با ذهنیت یکسان به سؤالها پاسخ میدهند. این متغیرها با توجه به شکل 1 و جدول 2 به شکل اعداد فازی مثلثی و اعداد فازی قطعی شده تعریف گردید.
شکل 1. تعریف متغیرهای زبانی
جدول 2. جدول اعداد فازی مثلثی
متغیر کلامی | اعداد فازی مثلثی | اعداد فازی قطعی شده |
خیلی زیاد | (1، 1، 75/0) | 75/0 |
زیاد | (1، 75/0، 5/0) | 5625/0 |
متوسط | (75/0، 5/0، 25/0) | 3125/0 |
کم | (5/0، 25/0، 0) | 0625/0 |
خیلی کم | (25/0، 0، 0) | 0625/0 |
لازم به ذکر است که اعداد فازی قطعی شده در جدول فوق با استفاده از رابطة مینکووسـکی بـه شـکل رابطه 1 محاسبه شده اند. در این رابطه u حد بالای فازی مثلثی، l حد وسط عدد فـازی مثلثـی و m حـد پـایین عدد فازی مثلثی را نشان میدهد.
(1) 
m += χ
v مرحله اول نظرسنجی
پس از شناسایی متغیرها، جهت دستیابی به اجماع نظر خبرگان در مورد صحت متغیرهای شناسایی شده از تکنیک دلفی فازي در دو مرحله استفاده شد. در مرحله اول متغیرهای شناسایی شده با کمک مصاحبه در قالب پرسشنامه به خبرگان داده شد و با توجه به گزینه پیشنهادی و متغیرهای زبانی تعریف شده نتایج حاصل از بررسی پاسخهای قید شده در پرسشنامه برای به دست آوردن میانگین فازی متغیرها مورد بررسی قرار گرفت. برای محاسبه میانگین فازی از روابط زیر استفاده گردید.
(2)
Ai = (ai1, ai2, ai3), i = 1,2,3, … , n
(3)
در رابطه فوق Ai بیانگر دیدگاه خبره i ام و Aave بیانکننده دیدگاه خبرگان است. بعد از جمعآوری پرسشنامهها، تعداد پاسخهای داده شده به هر عامل مورد شمارش و بررسی قرار گرفت، که در نظرسنجی مرحله اول نتایج شمارش پاسخهای داده شده در جدول 3 ارائه شده است.
جدول 3. نتایج شمارش پاسخهای مرحله اول نظرسنجی
پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند | |||||
متغیرها | خیلی زیاد | زیاد | متوسط | کم | خیلی کم |
کارگزاران شایسته و متعهد | 19 | 4 | 2 | 1 | 0 |
حاکمیت قانون | 18 | 7 | 1 | 0 | 0 |
جامعه و شهروند خوب هوشمند | 19 | 3 | 3 | 0 | 1 |
تعامل الکترونیک و هوشمند | 21 | 4 | 1 | 0 | 0 |
فناوری و داده های هوشمند | 22 | 3 | 1 | 0 | 0 |
دولت هوشمند و الکترونیک | 17 | 6 | 1 | 1 | 1 |
امنیت سایبری و هوشمند | 15 | 8 | 2 | 1 | 0 |
حکمرانی شفاف | 16 | 5 | 2 | 2 | 1 |
زیرساخت دموکراتیک و هوشمند | 14 | 9 | 1 | 1 | 1 |
معماری الکترونیک | 13 | 10 | 0 | 2 | 1 |
مدیریت هوشمند و رهبری قوای اجرایی | 16 | 6 | 2 | 0 | 2 |
کیفیت قوانین و مقررات | 13 | 9 | 2 | 2 | 0 |
راهبردها و ثبات سیاسی | 10 | 10 | 5 | 1 | 0 |
تقویت جامعه مدنی و ارشاد عمومی | 11 | 9 | 3 | 0 | 3 |
کارآفرینی | 21 | 4 | 1 | 0 | 0 |
مدیریت بحران موفق | 18 | 5 | 1 | 1 | 1 |
اثر بخشی و کارایی | 21 | 3 | 2 | 0 | 0 |
کوچک سازی | 15 | 8 | 1 | 1 | 1 |
اخلاق و اخلاق مداری | 18 | 6 | 0 | 2 | 0 |
کاهش فساد | 16 | 6 | 4 | 0 | 0 |
ارتقاء کیفیت زندگی | 20 | 4 | 2 | 0 | 0 |
توسعه پایدار | 19 | 2 | 3 | 2 | 0 |
حذف بورواکراسی | 15 | 5 | 2 | 2 | 2 |
پاسخ آنی به چالش ها | 14 | 9 | 1 | 1 | 1 |
افزایش نزدیکی وعطوفت بین دولت و مردم | 17 | 7 | 2 | 0 | 0 |
فهم فناوری | 12 | 10 | 3 | 1 | 0 |
برابری و عدالت فراگیر | 13 | 11 | 1 | 0 | 1 |
کاهش زمان انجام کار و پروسه های اداری | 10 | 12 | 2 | 1 | 1 |
بعد از اینکه تعداد پاسخهای داده شده به هریک از متغیرها تعیین گردید و بعد از محاسبه میانگین فازی مثلثی برای متغیرها از اعداد فازی قطعی شده و فرمول مینکووسکی برای محاسبه هر متغیر استفاده شد. میانگین قطعی بدست آمده نشان دهنده شدت موافقت خبرگان با هر یک از متغیرهای شناسایی شده است. براساس نتایج بدست آمده در بین متغیرهای شناسایی شده بیشترین میزان توافق در مورد پیشایندها مربوط به فناوری و داده های هوشمند، تعامل الکترونیک و هوشمند، و حاکمیت قانون؛ و در مورد پسایندها مربوط به کارآفرینی، اثربخسی و کارایی، و ارتقاء کیفیت زندگی بود. نتایج حاصل از میانگین فازی و فازی زدایی متغیرها در جدول 4 ارائه شده است.
جدول 4. میانگین دیدگاه های خبرگان حاصل از نظرسنجی مرحله اول
فازی زدایی | میانگین فازی مثلثی | متغیر پیشایندها |
660/. | (961/0، 894/0، 644/0) | کارگزاران شایسته و متعهد |
682/0 | (990/0، 913/0، 663/0) | حاکمیت قانون |
652/0 | (942/0، 875/0، 635/0) | جامعه و شهروند خوب هوشمند |
704/0 | (990/0، 942/0، 692/0) | تعامل الکترونیک و هوشمند |
712/0 | (990/0، 952/0، 702/0) | فناوری و داده های هوشمند |
637/0 | (942/0، 856/0، 615/0) | دولت هوشمند و الکترونیک |
633/0 | (962/0، 856/0، 606/0) | امنیت سایبری و هوشمند |
601/0 | (913/0، 817/0، 577/0) | حکمرانی شفاف |
615/0 | (942/0، 827/0، 587/0) | زیرساخت دموکراتیک و هوشمند |
598/0 | (933/0، 808/0، 567/0) | معماری الکترونیک |
620/0 | (923/0، 827/0، 596/0) | مدیریتهوشمندورهبری قوایاجرایی |
598/0 | (942/0، 817/0، 567/0) | کیفیت قوانین و مقررات |
568/0 | (942/0، 788/0، 529/0) | راهبردها و ثبات سیاسی |
555/0 | (885/0، 740/0، 519/0) | تقویت جامعه مدنی و ارشاد عمومی |
709/0 | (990/0، 923/0، 692/0) | کارآفرینی |
644/0 | (942/0، 865/0، 625/0) | مدیریت بحران موفق |
695/0 | (981/0، 933/0، 683/0) | اثر بخشی و کارایی |
622/0 | (942/0، 837/0، 596/0) | کوچک سازی |
654/0 | (962/0، 885/0، 635/0) | اخلاق و اخلاق مداری |
639/0 | (962/0، 865/0، 615/0) | کاهش فساد |
688/0 | (981/0، 923/0، 673/0) | ارتقاء کیفیت زندگی |
632/0 | (933/0، 865/0، 615/0) | توسعه پایدار |
575/0 | (885/0، 779/0، 548/0) | حذف بورواکراسی |
616/0 | (942/0، 827/0، 587/0) | پاسخ آنی به چالش ها |
671/0 | (981/0، 875/0، 644/0) | افزایش عطوفت بین دولت ومردم |
601/0 | (952/0، 817/0، 567/0) | فهم فناوری |
627/0 | (962/0، 837/0، 596/0) | برابری و عدالت فراگیر |
577/0 | (933/0، 779/0، 538/0) | کاهش زمان انجام پروسههای اداری |
با اتمام نظرسنجی در مرحله اول لازم است که دور دوم نیز انجام شود، تا نتایج به دست آمده از هر دو مرحله با هم مقایسه و نتیجه مشخص شود.
v دور دوم نظرسنجی
در این مرحله، میزان اختلاف نظر هر خبره با میانگین نظرات اعضای پانل خبرگان محاسبه شد؛ سپس پرسشنامه دیگري به همراه نظر قبلی هر خبره و میزان اختلاف نظر وي با میانیگن نظرات اعضای پانل در اختیار آنها قرار گرفت. نتایج شمارش پاسخها در دور دوم در جدول 5 نشان داده شده است.
جدول 5. نتایج شمارش پاسخهای مرحله دوم نظرسنجی
پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند
| |||||
متغیرها | خیلی زیاد | زیاد | متوسط | کم | خیلی کم |
کارگزاران شایسته و متعهد | 18 | 5 | 2 | 1 | 0 |
حاکمیت قانون | 19 | 4 | 2 | 1 | 0 |
جامعه و شهروند خوب هوشمند | 18 | 4 | 2 | 1 | 1 |
تعامل الکترونیک و هوشمند | 22 | 3 | 0 | 1 | 0 |
فناوری و داده های هوشمند | 23 | 2 | 1 | 0 | 0 |
دولت هوشمند و الکترونیک | 16 | 5 | 2 | 2 | 1 |
امنیت سایبری و هوشمند | 14 | 9 | 3 | 0 | 0 |
حکمرانی شفاف | 17 | 3 | 3 | 3 | 0 |
زیرساخت دموکراتیک و هوشمند | 13 | 7 | 2 | 2 | 2 |
معماری الکترونیک | 14 | 8 | 2 | 1 | 1 |
مدیریت هوشمند و رهبری قوای اجرایی | 15 | 7 | 2 | 2 | 0 |
کیفیت قوانین و مقررات | 12 | 10 | 3 | 0 | 1 |
راهبردها و ثبات سیاسی | 11 | 8 | 6 | 1 | 0 |
تقویت جامعه مدنی و ارشاد عمومی | 12 | 6 | 5 | 2 | 1 |
کارآفرینی | 20 | 5 | 0 | 1 | 0 |
مدیریت بحران موفق | 19 | 4 | 0 | 2 | 1 |
اثر بخشی و کارایی | 22 | 2 | 1 | 1 | 0 |
کوچک سازی | 16 | 7 | 2 | 0 | 1 |
اخلاق و اخلاق مداری | 17 | 7 | 1 | 1 | 0 |
کاهش فساد | 15 | 5 | 5 | 1 | 0 |
ارتقاء کیفیت زندگی | 21 | 3 | 1 | 0 | 1 |
توسعه پایدار | 20 | 3 | 1 | 1 | 1 |
حذف بورواکراسی | 14 | 6 | 1 | 3 | 2 |
پاسخ آنی به چالش ها | 15 | 8 | 2 | 1 | 0 |
افزایش عطوفت بین دولت و مردم | 16 | 7 | 1 | 1 | 1 |
فهم فناوری | 13 | 9 | 2 | 2 | 0 |
برابری و عدالت فراگیر | 14 | 10 | 2 | 0 | 0 |
کاهش زمان انجام کار و پروسههای اداری | 10 | 11 | 4 | 1 | 0 |
بعد از آنکه تعداد پاسخ های داده شده به متغیرها در دور دوم تعیین شد و بعد از محاسبه میانگین فازی مثلثی برای متغیرها، با کمک فرمول مینکووسکی و اعداد فازی قطعی شده مقدار هر متغیر تعیین شد. براساس نتایج بدست آمده در بین متغیرهای شناسایی شده بیشترین میزان توافق در مورد پیشایندها مربوط به فناوری و داده های هوشمند، تعامل الکترونیک و هوشمند، و حاکمیت قانون؛ و در مورد پسایندها مربوط به اثر بخشی و کارایی، کارآفرینی، و ارتقاء کیفیت زندگی و توسعه پایدار بود. نتایج حاصل از میانگین فازی و فازی زدایی (مقدار کریسپ) در دور دوم به شرح جدول 6 میباشد.
جدول 6. میانگین دیدگاه های خبرگان حاصل از نظرسنجی مرحله دوم
فازی زدایی | میانگین فازی مثلثی | متغیر پیشایندها |
654/. | (962/0، 885/0، 635/0) | کارگزاران شایسته و متعهد |
675/0 | (962/0، 894/0، 644/0) | حاکمیت قانون |
634/0 | (933/0، 856/0، 615/0) | جامعه و شهروند خوب هوشمند |
702/0 | (981/0، 942/0، 692/0) | تعامل الکترونیک و هوشمند |
719/0 | (990/0، 962/0، 712/0) | فناوری و داده های هوشمند |
601/0 | (913/0، 817/0، 577/0) | دولت هوشمند و الکترونیک |
635/0 | (971/0، 856/0، 606/0) | امنیت سایبری و هوشمند |
599/0 | (913/0، 827/0، 577/0) | حکمرانی شفاف |
560/0 | (885/0، 760/0، 529/0) | زیرساخت دموکراتیک و هوشمند |
606/0 | (933/0، 817/0، 577/0) | معماری الکترونیک |
613/0 | (942/0، 837/0، 587/0) | مدیریت هوشمند و رهبری قوای اجرایی |
601/0 | (942/0، 808/0، 567/0) | کیفیت قوانین و مقررات |
559/0 | (923/0، 779/0، 523/0) | راهبردها و ثبات سیاسی |
544/0 | (885/0، 750/0، 510/0) | تقویت جامعه مدنی و ارشاد عمومی |
جدول 6. میانگین دیدگاه های خبرگان حاصل از نظرسنجی مرحله دوم
فازی زدایی | میانگین فازی مثلثی | متغیر پسایندها |
688/0 | (981/0، 923/0، 673/0) | کارآفرینی |
637/0 | (933/0، 885/0، 625/0) | مدیریت بحران موفق |
695/. | (971/0، 923/0، 683/0) | اثر بخشی و کارایی |
639/0 | (952/0، 856/0، 615/0) | کوچک سازی |
657/0 | (971/0،885/0، 635/0) | اخلاق و اخلاق مداری |
604/0 | (933/0، 827/0، 577/0) | کاهش فساد |
685/0 | (962/0، 913/0، 673/0) | ارتقاء کیفیت زندگی |
658/0 | (942/0، 885/0، 644/0) | توسعه پایدار |
553/0 | (856/0، 760/0، 529/0) | حذف بورواکراسی |
633/0 | (962/0، 856/0، 606/0) | پاسخ آنی به چالش ها |
630/0 | (942/0،846/0، 606/0) | افزایش عطوفت بین دولت و مردم |
598/0 | (942/0، 817/0، 567/0) | فهم فناوری |
644/0 | (981/0، 865/0، 615/0) | برابری و عدالت فراگیر |
577/0 | (942/0، 788/0،538/0) | کاهش زمان انجام پروسه های اداری |
با انجام نظرسنجی در هر دو مرحله، لازم است که اختلاف میان میانگین فازی زدایی شده (مقدار کریسپ) پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند مورد بررسی قرار گیرد که نتایج به شرح جدول 7 است.
جدول 7. میانگین دیدگاههای خبرگان حاصل از نظرسنجی مرحله اول و دوم
اختلاف مقدار فازی زدایی | مقدار فازی زدایی مرحله دوم | مقدار فازی زدایی مرحله اول | متغیر پیشایندها |
006/0 | 654/. | 660/. | کارگزاران شایسته و متعهد |
007/0 | 675/0 | 682/0 | حاکمیت قانون |
018/0 | 634/0 | 652/0 | جامعه و شهروند خوب هوشمند |
002/0 | 702/0 | 704/0 | تعامل الکترونیک و هوشمند |
007/0 | 719/0 | 712/0 | فناوری و داده های هوشمند |
072/0 | 601/0 | 637/0 | دولت هوشمند و الکترونیک |
002/0 | 635/0 | 633/0 | امنیت سایبری و هوشمند |
002/0 | 599/0 | 601/0 | حکمرانی شفاف |
055/0 | 560/0 | 615/0 | زیرساخت دموکراتیک و هوشمند |
008/0 | 606/0 | 598/0 | معماری الکترونیک |
007/0 | 613/0 | 620/0 | مدیریت هوشمند و رهبری قوای اجرایی |
003/0 | 601/0 | 598/0 | کیفیت قوانین و مقررات |
009/0 | 559/0 | 568/0 | راهبردها و ثبات سیاسی |
011/0 | 544/0 | 555/0 | تقویت جامعه مدنی و ارشاد عمومی |
021/0 | 688/0 | 709/0 | کارآفرینی |
007/0 | 637/0 | 644/0 | مدیریت بحران موفق |
0 | 695/. | 695/0 | اثر بخشی و کارایی |
017/0 | 639/0 | 622/0 | کوچک سازی |
003/0 | 657/0 | 654/0 | اخلاق و اخلاق مداری |
035/0 | 604/0 | 639/0 | کاهش فساد |
003/0 | 685/0 | 688/0 | ارتقاء کیفیت زندگی |
026/0 | 658/0 | 632/0 | توسعه پایدار |
022/0 | 553/0 | 575/0 | حذف بورواکراسی |
017/0 | 633/0 | 616/0 | پاسخ آنی به چالش ها |
041/0 | 630/0 | 671/0 | افزایش نزدیکی و عطوفت بین دولت و مردم |
003/0 | 598/0 | 601/0 | فهم فناوری |
017/0 | 644/0 | 627/0 | برابری و عدالت فراگیر |
0 | 577/0 | 577/0 | کاهش زمان انجام کار و پروسه های اداری |
با توجه به نظرات ارایه شده در مرحله اول و مقایسه آن با نتایج مرحله دوم، چنانچه اختلاف میانگین فازی زدایی شده در دو مرحله کمتر از حد آستانه 1/ باشد، فرایند نظرسنجی متوقف میشود. همانگونه که ملاحظه میشود اختلاف میانگین فازی زدایی شده نظر خبرگان در دو مرحله از حد آستانه کمتر است؛ بنابراین، خبرگان در خصوص پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند به اجماع رسیدند و نظرسنجی در این مرحله به اتمام رسیده، و نیازی به ادامه این روش وجود ندارد. باتوجه به مطالب پیش گفته، اولویت تمامی عوامل درقالب نمودار 1و نمودار 2 نشان داده شده است.
شکل 1. اولویتیندی پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند
شکل 2. اولویتیندی پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند
6. بحث و نتیجهگیری
حکمرانی خوب هوشمند بهمعنای کاربرد فناوری های اطلاعات و ارتباطات، تحلیل و داده کاوی در تمامی بخـشها با هدف بهبود ارائه اطلاعات و خدمات به همة ذینفعان، ترغيب آنها بـه مشارکت در فرایندهای تصميم گيری و نوآوری، و الزام حکومت به پاسخگویی بيشتر و عملکردهای کارآتر و شفافتر اسـت.
حکمرانی هوشمند مسير دسـتيابی بـه حکمرانی خوب برای توسعه و ارتقای کیفیت خدمت رسانی است که به واسطة پيشرفت های فناوری ارتباطات و اطلاعات، خلاقیت و نوآوری، و هوش رقابتی هموار شده است. درحقيقت، حکمرانی هوشمند در قلـب دو تحول عمـده جهانی انقلاب اطلاعاتی و انقلاب حکمرانی قرار دارد؛ هر دوی ایـن تغييرات درحـال دگرگون کردن روش حرکت جامعه و حکومت هستند. هدف استراتژیک حکمرانی خوب هوشمند، تأمين و تسهيل حکمرانی برای همة گروهها؛ یعنی حکومت، جامعة مدنی و بنگاههای کسب وکار است. درکل، هـدف از حکمرانی خوب هوشمند، چابکی، جمع سپاری، ایجاد سرمایه و دانش فکری، افزایش سادگی، اخلاق مداری، پاسخگویی، مسئوليت پذیری و شفاف کردن حکمرانی خوب است؛ بنابراین، اهداف حکمرانی هوشمند شبيه به اهداف حکمرانی خوب است.
پژوهش حاضر جهت اسقرار حکمرانی خوب هوشمند در صدد شناسایی پیشامدها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند با تکنیک دلفی فازی برآمد. پیشایندهای شناسایی شده شامل کارگزاران شایسته و متعهد، حاکمیت قانون، جامعه و شهروند خوب هوشمند، تعامل الکترونیک و هوشمند، فناوری و داده های هوشمند، دولت هوشمند و الکترونیک، امنیت سایبری و هوشمند، حکمرانی شفاف، زیرساخت دموکراتیک و هوشمند، معماری الکترونیک، مدیریت هوشمند و رهبری قوای اجرایی، کیفیت قوانین و مقررات، راهبردها و ثبات سیاسی، و تقویت جامعه مدنی و ارشاد عمومی بودند. و پسایندهای شناسایی شده شامل کارآفرینی، مدیریت بحران موفق، اثر بخشی و کارایی، کوچک سازی، اخلاق و اخلاق مداری، کاهش فساد، ارتقاء کیفیت زندگی، توسعه پایدار، حذف بورواکراسی، پاسخ آنی به چالش ها، افزایش نزدیکی و عطوفت بین دولت و مردم، فهم فناوری، برابری و عدالت فراگیر، و کاهش زمان انجام کار و پروسه های اداری بودند. که از میان پیشایندها به ترتیب فناوری و داده های هوشمند، تعامل الکترونیک و هوشمند، حاکمیت قانون، کارگزاران شایسته و متعهد، امنیت سایبری و هوشمند، جامعه و شهروند خوب هوشمند، مدیریت هوشمند و رهبری قوای اجرایی، معماری الکترونیک، دولت هوشمند و الکترونیک و کیفیت قوانین و مقررات، حکمرانی شفاف، زیرساخت دموکراتیک و هوشمند، راهبردها و ثبات سیاسی، و تقویت جامعه مدنی و ارشاد عمومی بالاترین اولویت را داشتند. و در میان پسایندها اثر بخشی و کارایی، کارآفرینی، ارتقاء کیفیت زندگی و توسعه پایدار، اخلاق و اخلاق مداری، برابری و عدالت فراگیر، کوچک سازی، مدیریت بحران موفق، پاسخ آنی به چالش ها، افزایش نزدیکی و عطوفت بین دولت و مردم، کاهش فساد، فهم فناوری، کاهش زمان انجام کار و پروسه های اداری، حذف بورواکراسی به ترتیب دارای بالاترین الویت بودند.
در خصوص وجه نوآوری پژوهش حاضر لازم به ذکر است با توجه به اینکه حکمرانی خوب هوشمند از مفاهیم بدیع و نوظهور در ادبیات حکومت و مدیریت و سازمان است، تا زمان انجام این پژوهش، تحقیقی که به شناسایی پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند پرداخته باشد، دیده نشد. در نهایت در خصوص محدودیت های پژوهش باید عنوان نمود که از کم بودن ادبیات پژوهش و تعداد معدود پژوهش های صورت گرفته در ارتباط با مفهوم حکمرانی خوب هوشمند به عنوان محدودیت پژوهش حاضر یاد می شود.
پیشنهادات:
- پژوهش حاضر بر مبنای یافتهها به دولتمردان و سیاستمداران پیشنهاد میکند که به پیشایندها و پسایندهای حکمرانی خوب هوشمند توجه لازم را مبذول دارند تا به راحتی و با اطمینان خاطر بیشتر بتوانند از مزایای آن در راستای اهداف و منافع کشور و شهروندان، و حرکت به سمت توسعه پایدار و اثربخشی بهره جویند.
- زیرساخت های لازم برای ارائۀ خدمات الکترونیک و هوشمند با کیفیت که نقش اساسی در بهبود اعتماد و مشارکت شهروندان دارد، فراهم آید. به این منظور ضرورت دارد تا مؤلفه های اساسی حکمروایی خوب به خصوص پاسخگویی، اثربخشی، شفافیت و غیره در قالب ابزارهای الکترونیکی و روندهای هوشمند پیگیری شود.
- بر اساس یافتهها، تعامل الکترونیک و هوشمند یکی از مهمترین علل استقرار حکمرانی خوب هوشمند است. از این رو، پیشنهاد میشود با تقویت و ارتقای تعاملات، ضمن ایجاد همدلی و اعتماد میان مردم و دولت، از ارتباطات‌باز و هوشمند حمایت و پشتیبانی شود تا زمینهساز فضای بیشتری برای مشارکت و پاسخگویی شود که در نتیجه آن حکمرانی خوب هوشمند استقرار مییابد.
- با توجه به نتایج پژوهش، سبک تفکر مدیران و رهبران در موضوع حکمرانی خوب هوشمند بسیار حائز اهمیت است. مدیران و رهبران باید بتوانند سبک تفکر خود را هوشمند و مقارن با تفکر جانبی و خلاق با پرهیز از انجماد فکری قرار دهند. با توجه به اینکه یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که تفکر خلاق و اخلاق گرایی و کارآفرینی از عوامل و پیامدهای حکمرانی خوب هوشمند است، لذا مدیران و رهبران باید با توجه به محیط سیال حکمرانی خوب هوشمند از تفکر خطی بپرهیزند به سمت خلاقیت و نوآوری، و همکاری و تبادل داده گام بردارند.
در نهایت به محققین در راستای پیشنهاد برای تحقیقات آینده توصیه می شود که با استفاده از رویکرد فراترکیب و داده بنیاد عوامل علی، زمینه ای و مداخله ای حکمرانی خوب هوشمند را بسنجند، و یا اثرگذاری آن را بر متغیرهای با قرابت معنایی مناسب مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهند. همچنین محققین می توانند به بررسی پیشرانها و پسرانهای توسعه حکمرانی خوب هوشمند پرداخته، و با توجه به عدم وجود مدلی برای حکمرانی خوب هوشمند با استفاده از روشهای مدل سازی مختلف، مدلی بومی برای این موضوع ارائه دهند.
مراجع
[1] Vymětal, P. (2007). Governance: Defining the concept. Working papers: University of Economics, Prague Faculty of International Relations.
[2] یعقوبی، نورمحمد (1394). مدیریت دولتی: سیر اندیشه های نوین، تهران: سمت، چاپ پنجم.
[3] مقیمی، محمد؛ اعلایی اردکانی، مصطفی (1390). سنجش شاخص های حکمرانی خوب و نقش دولت الکترونیک در ارتقای آن. مدیریت تکنولوزی اطلاعات، 3 (8)، 188-171 .
[4] Van Donge, J. K. (2008). The Plundering of Zambian Resources by Frederick Chiluba and his Friends: A Case Study of The Interaction Between National Politics and The International Drive Towards Good Governance. Published by Oxford University Press on behalf of Royal African Society.
[5] امام جمعه زاده، سید جواد؛ شهرام نیا، امیرمسعود؛ صفریان گرمه خانی، روح الله (1395). الگوي حكمراني خوب: جامعه همكار و دولت كارآمد در مديريت توسعه. فصلنامه تخصصي علوم سياسي، 12 (36)، 40-7 .
[6] Pereira, G. V., Parycek, P., Falco, E., & Kleinhans, R. (2018). Smart governance in the context of smart cities: A literature review. Information Polity, 23(2), 143-162. https://doi.org/10.3233/IP-170067.
[7] Kaufmann, D. (2009). Aggregating governance indicators. Policy Research Working Paper. 5(2195), 13-6.
[8] ادیانی، سید یونس. ( 1396). فن حکمرانی: فن توسعه انسانی، دفتر مطالعات بنیادین حکومتی، تهران، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، 114-1 .
[9] The World Bank, (2006) "A decade of measuring the quality of governance. ," The World Bank, Washington, DC.
[10] Kaufmann Daniel & Kraay Aart. (2013). Governance Indicators: Where Are We, Where Should We Be Going? Policy Research Working Paper 4730, p. 4 .
[11] منتظري، محمد؛ بهمنی، اکبر؛ فتحی زاده، علیرضا (1397). الگوي حکمرانی خوب از دیدگاه نهج البلاغه: گامی در جهت تبیین الگوي اسلامی ایرانی پیشرفت. مطالعات الگوي پیشرفت اسلامی ایرانی، 6 (11)، 155-133 .
[12] Furio Cerutti (2017). Conceptualizing Politics: An Introduction to Political Philosophy, Routledge, p. 17 .
[13] Bevir, M. (2013) "Governance: A Very Short Introduction," Oxford University Press, Oxford, UK.
[14] Hufty, M. (2011) "Investigating Policy Processes: The Governance Analytical Framework (GAF)," in Research for Sustainable Development: Foundations, Experiences, and Perspectives.
[15] Smith, D. & Politowski, D. (2008). Good Governance as Risk-Based Management Systems Approach to Internal Control. Second Edition, London, Published BSI.
[16] Fukuyama, F. (2016). Governance: What do we know, and how do we know it? Annual Review of Political Science, 19, 89–105.
[17] Praveen, K. (2008). Public Sector Governance Reform: The World Bank’s Framework. International Journal of Public Sector Management, (21)5: 556-567.
[18] KASK, O. (2014). Partnership Agreement between the States of the African, Caribbean and Pacific group of States on the one part, and the European Community and its member States on the another part, available at: http://ec.europa.eu/development/icenter/repository/agr01_en.pdf.
[19] Dijkstra, G. (2017). Aid and good governance: Examining aggregate unintended effects of aid. Evaluation and Program Planning, 68, 225-32.
[20] Kaufmann, D., Kraay, A., & Mastruzzi, M. (2010). The worldwide governance indicators: Methodology and analytical issues. Working Paper No. 5430. Washington, DC: The World Bank.
[21] Dhaoui, Iyad, (2019) Good governance for sustainable development. MPRA: Munich Personal RePEc Archive https://mpra.ub.uni-muenchen.de/92544/ MPRA.
[22] Latif, K. F., & Williams, N. (2017). Team effectiveness in Non-Governmental Organizations (NGOs) projects. Evaluation and Program Planning, 64, 20–32. doi:10.1016/j.evalprogplan.2017.05.004 .
[23] قبادی، خسرو (1398). تعیین و الویت بندی شاخصهای نقش نهادهای مدنی در کارآمدی دولت. سیاست نظری، 25، 205-223 .
[24] Yuanni Wanga, H.; Caoa, Y. Y.; Ruilian, Z. (2020). Empowerment through emotional connection and capacity building: Public participation through environmental non-governmental organizations. Environmental Impact Assessment Review, 80, 1-9 .
[25] Sharma, Sujeet Kumar (2015). Adoption of e-government Services:The role of service quality dimensions and demographic variables. Transforming Government:People,Process and Policy, Vol.9,No.2, pp: 207-222.
[26] Un-Habitat. (2006). “The Global Campaign on Urban Governance”. www.un habitat.org.
[27] عبادی، نغمه، پیران نژاد، علی (1393). حکمرانی الکترونیک در شهرداری‌ها: مطالعه پورتال شهرداری‌های کشور، مدیریت دولتی، شماره 2، ص 265-288 .
[28] تقوا، محمدرضا؛ تقوی فرد، محمدتقی؛ معینی، علی؛ زین الدینی، محمدرضا (1396). مدلي براي دولت هوشمند: تبيين ابعاد دولت هوشمند با استفاده از روش فراتركيب، فصلنامة مطالعات مديريت كسب و كار هوشمند، 6 (21)، 131-168.
[29] Jiménez C.E. (2013) "Smart Governance: An approach to smart governance", Perspective Journal.
[30] رستم زاده، نادر؛ افشاری، مصطفی؛ علم، زهرا؛ و قربانی، سعيد. ( 1398). ارائة مدل حکمرانی خوب الکترونيک در وزارت ورزش وجوانان. مطالعات مدیریت ورزشی، 11 (56)، 62-43 .
[31] Commission of the European Communities. (2003). The role of E government for Europe's future. Boston: Olympic Publications.
[32] Lin, B. (2011). Information technology capability and value creation. Journal of Technology in Society, 29(1), 93-106.
[33] Lynn L. E., Heinrich C. J., Hill C. J. (2000) "Studying governance and public management: Challenges and prospects", Journal of Public Administration Research and Theory, 10 (2), 233-262.
[34] Mooij J. (2003)"Smart governance? Politics in the policy process in Andhra Pradesh", India. ODI Working Papers, 228. Available from .http://www.odi.org.uk/resources/download/1793.pdf.
[35] Chourabi H., Nam T., Walker S., Gil-García J. R., Mellouli S., Nahon K. & et al (2012) Understanding smart cities: An integrative framework. 2012 45th Hawaii International Conference on System Sciences, pp. 2289-2297, Hawaii: IEEE .
[36] Zwahr, T., & Finger, M. (2010). Enhancing the e-governance model: Enterprise architecture as a potential methodology to build a holistic framework. Available at: https://pdfs.semanticscholar. org/e99d/ 40796f84248ed8227734fa99abfee31b2409.pdf(Accessed 14 July 2018).
[37] Gronlund, A., & Horan, T. A. (2004). Introducing e-gov: History, definitions and issues. Communications of the Association for Information Systems, 15(4), 32-7.
[38] Estevez, E., & Janowski, T. (2013). Electronic governance for sustainable developmentconceptual framework and state of research. Government Information Quarterly, 6(30), 21-8.
[39] Ministry of Communication & IT. (2010). Business intelligence and e-governance. National Informatic Centre of Department of Information Technology of Ministry of Communication & IT. New Delhi: Ministry of Communication & IT Publications.
[40] Periakaruppan, P. (2010). Implementation of e-governance in Madurai city municipal corporation. M A Thesis. Kamaraj University.
[41] مردانی، محمدرضا؛ منصوری، الهه (1395). شناسایی شاخص هاي کلیدي هوشمندسازي نهادهاي حاکمیتی دولت (مطالعه موردي: وزارت کشور)، فصلنامه توسعه اجتماعی (توسعه انسانی سابق)،10 (4)، 196-171 .
[42] Micera, R., Presenza, A., Splendiani, S., & Del Chiappa, G. (2013). SMART Destinations. New strategies to manage tourism industry. In International Forum on Knowledge Asset Dynamics IFKAD (2013)(págs. 1405-1422). Zagreb: IFKAD. Recuperado el (Vol. 19).
[43] McAfee, A., Brynjolfsson, E., Davenport, T. H., Patil, D. J., & Barton, D. (2012). Big data: the management revolution. Harvard business review, 90(10), 60-68.
[44] Sulaiman, AhmadNizam,Farid,T. Meldi Kesuma, Iskandarsyah Madjid, Ridha Siregar (2020). The Role of Good Government Governance Principles in Enhancing the Performance of Public Organization in Aceh, Indonesia. Advances in Social Science, Education and Humanities Research, volume 292.
[45] Rathin Biswas, Arnab Jana, Kavi Arya, Krithi Ramamritham (2019). A good-governance framework for urban management. Journal of Urban Management 8 (2019) 225–236.
[46] Abdul Rahim (2019). Governance and Good Governance- A Conceptual Perspective. Journal of Public Administration and Governance, 2019, Vol. 9, No. 3.
[47] Haliah and Nirwana (2019). The development of good governance model for performance improvement. International Journal of Excellence in Government, Vol. 1 No. 1, pp. 21-36.
[48] Gil-Garcia, J. R., Helbig, N., & Ojo, A. (2014). Being smart: Emerging technologies and innovation in the public sector. Government Information Quarterly, 31, 11-18.
[49] Dewi Mutiara, Siti Yuniarti and Bambang Pratama (2018). Smart governance for smart city. Earth and Environmental Science 126 (2018) 012073.
[50] Zaheer Allam and Peter Newman (2018). Redefining the Smart City: Culture, Metabolism and Governance. Smart Cities 2018, 1, 4–25.
[51] Creswell JW. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research.Boston: PearsonPublication.
https://pdfs.semanticscholar.org/e99d/40796f84248ed8227734fa99abfee31b2409.pdf
(Accessed 14 July 2018).
[52] Saldena, J. (2013). The coding manual for qualitative researchers. Translate by Guywan, A., Scientific and Cultural Publishing Company.
[1] Live coding
Exploring the antecedents and consequences of smart good governance using the fuzzy Delphi method (FDM)
Abstract
Background: The present study aimed to identify the antecedents and consequences of smart good governance using the fuzzy Delphi method (FDM).
Method: The present study is a mixed-method study that was conducted using a deductive-inductive approach. It is also an applied study in terms of its objectives and a descriptive survey study in terms of the design and methodology. The research population included all experts in the field of governance. Accordingly, 26 experts were selected based on the principle of theoretical adequacy and using purposive sampling. In the qualitative part of the study, semi-structured interviews were conducted to collect data. In addition, in the quantitative part, a Researcher made questionnaire was used to collect the data. The validity and reliability of the questionnaire were confirmed via content validity and test-retest method. In the qualitative part, the data collected from the interviews were analyzed using ATLAS.ti software and the indexing method. Besides, in the quantitative part of the study, the antecedents and consequences of smart good governance were ranked using the fuzzy Delphi method (FDM).
Results: A comparison of the precedents of smart good governance showed that smart technology and data, electronic and smart interaction, rule of law, competent and committed authorities, cyber and smart security, good smart society and citizens, smart management and executive leadership, e-architecture, smart e-government, the quality of laws and regulations, transparent governance, democratic and smart infrastructure, strategies and political stability, the strengthening of civil society, and public awareness were ranked as the most important factors, respectively. It was also shown that efficiency and effectiveness, entrepreneurship, improving quality of life and sustainable development, ethics and morality, equality and inclusive justice, downsizing, successful crisis management, immediate response to challenges, increasing closeness and compassion between government and people, reducing corruption, technological knowledge, reducing work time and administrative processes, and eliminating bureaucracy were the most important consequences of smart good government, respectively. The insights from this study can contribute to establishing smart good governance.
Keywords: Precedents, Consequences, Governance, Good Governance, Smart Governance, Smart Good Governance
