Manuscript ID : 1400071231675 Visit : 3139 Page: 91 - 104

Article Type: Original Research

Subject Areas :

sadegh Afshar Najafi ¹ , Aziz Rahimi ² , taghi Nabaei ³ , mahnaz Rezaeian ⁴

1 -
2 -
3 -
4 -

Received: 2021-10-04 Accepted : 2021-10-04 Published : 2021-10-04

Keywords: ,

Abstract :

References:

اردکان، م. شبانیان، ا. منصف، ا.، 1395. بررسی نقش جنبشهاي سنوزوییک (الیگوسن- کواترنري) در شکل گیري درة طارم. پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایۀ زنجان، 101.
بهارفیروزی، خ.، 1391. بررسی زمین شناسی اقتصادی و پتروژنز کانی ساز یهای طلا در پهنه های سیلیسی موجود در مجموعه ماگمایی ترشیری جنوب باختر سبلان. پایان نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، 192.
حسین زاده، م.ر. مغفوری، س. مؤید، م. فریداصل، و.، 1395. معرفی کانسار مس ماری به عنوان یک ذخیرة چینه کران مانتو در پهنة طارم، شمال غرب ایران. فصلنامة زمین شناسی ایران، 38، 37-17.
حیدریان دهکردی، ن. توکل، م.ح. پورمحمدی، س.، 1396. پتانسیل سنجی رسوبات آبراهه ای منجیل با استفاده از GIS. فصلنامة زمین شناسی ایران، 43، 108-95.
شهبازی، س. قادری، م. و معدنی پور، س.، 1396. نقش پهنة نیمه شکنای زنجان- منجیل در کنترل کانه زایی سرب- روی- طلا- نقره (مس) زه آباد، شمال غرب قزوین. سی و ششمین گردهمایی و سومین کنگرة بین المللی تخصصی علوم زمین،122-110.
قاسمی، س. مهرابی، ب. عزیزی، ح.، 1395. کانی شناسی، ژئوشیمی و دگرسانی کانه ها در رگه های اپی ترمال کانسار گلوجه، شمال زنجان. فصلنامة زمین شناسی ایران، 42، 25-1.
قطب تحریری، ف. و حق نظر، ش.، 1392. پتروگرافی و ژئوشیمی آنکلاوها در گرانیتوئید چیذر در جنوب غرب منجیل. هفدمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، 245-237.
ناظمی، ا. و قطب تحریری، ف.، 1393. پترولوژی، ژئوشیمی و کانی سازی در گرانیت ها و دایک‌های چیذر در جنوب غرب منجیل. دومین همایش ملی پترولوژی کاربردی،494-480.
نبوی، م. ح.، 1355. دیباچه ای بر زمین شناسی ایران. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور. 110.
-Agard, P., Omrani, J., Jolivet, L., Whitechurch, H., Vrielynck, B., Spakman, W., Monié, P., Meyer, B. and Wortel, R., 2011. Zagros orogeny: a subduction-dominated process. Geological Magazine, 148, 692–725.
- Airoldi, G., Muirhead, J.D., White, J.D. L. and Rowland, J., 2011. Emplacement of magma at shallow depth: insights from field relationships at Allan Hills, south Victoria Land, East Antarctica. 23, 281–296.
- Alai- Mahabadi, S. and Fonoudi, M., 1999. Geologic map of the Takestan. Geological Survey and Mineral Exploration of Iran scale 1:100,000.
Allen, M. B., Kheirkhah, M., Emami, M. H. and Jones, S. J., 2011. Right- lateral shear across Iran and kinematic chang in the Arabia-Eurasia collision zone. Geophysical Journal international 184, 555-574.
- Almeer, M.H., 2012. Vegetation extraction from free Google Earth Images of deserts using a robust BPNN approach in HSV space. International Journal of Advanced Research Comp. Commun. Eng. 1, 3, 134–140.
- Anderson, E.M., 1951. The Dynamics of Faulting and Dyke Formation with Applications to Great Britain. Oliver and Boyd Edinburgh, 133147.
- Berberian, M. and King, G.C.P., 1981. Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 18, 210–265.
- Bons, P.D., Dougherty-Page, J. and Elburg, M.A., 2001. Stepwise accumulation and ascent of magmas. Journal of Metamorphic Geology, 19, 627–633.
- Brown, M., 2010. The spatial and temporal patterning of the deep crust and implications for the process of melt extraction. Philosophical Transactions of the Royal Society A Mathematical Physical and Engineering Sciences, 368, 11–51.
- Brown, M. and Solar, G.S., 1999. The mechanism of ascent and emplacement of granite magma during transpression: a syntectonic granite paradigm. Tectonophysics, 312, 1–33.
- Castro, A., Aghazadeh, M., Badrzadeh, Z. and Chirro, M., 2013. Late Eocene-Oligocene postcollisional monzonitic intrusions from the Alborz magmatic belt, NW Iran: an example of monzonite magma generation from a metasomatized mantle source. Lithos, 180, 109–127.
- Chen, N.H., Dong, J.J. and Li, Z.L., 2013. Permian crustal extension of Beishan area in Xinjiang, NW China: estimation from the statistical thickness of exposed mafic dyke swarms. Acta Petrol Sinica 29, 10, 3540–3546.
- Druguet, E., Czeck, D.M., Carreras, J. and Castaño, L.M., 2008. Emplacement and deformation features of syntectonic leucocratic veins from the Rainy Lake zone (Western Superior Province, Canada). Precambrian Research, 163, 384–400.
- Enrique, P., 2009. Las espesartitas, camptonitas y bostonitas del complejo intrusivo de Aiguablava (Cadenas Costeras Catalanas): cartografía y composición. Geogaceta, 47, 125–128.
- Feng, Q., Li, J., Liu, J. and Zhou K., 2019. Spatial and Temporal Distribution Patterns of Mafic Dyke Swarms in Central Asia: Results from Remote-Sensing Interpretation and Regional Geology; Springer Nature Singapore, 315-333.
- Hanski, E., Mertanen, S., Rämö, T. and Vuollo, J (Ed.)., 2006. Dyke Swarms- Time Markers of Crustal Evolution. Taylor and Francis, London, 282.
- Hirayama, K., Samimi, M., Zahedi, M. and Hushmandzadeh, A., 1966. Geology of the Tarom district, western part (Zanjan area, northwest Iran), with 1:100,000 map. Geological Survey of Iran, Tehran, Report 8.
- Hou, G.T., 2012. Mechanism for Three Types of Mafic Dyke Swarms. Geoscience Frontiers, 3, 217-223.
- Hou, G.T., Kusky, T.M., Wang, C.C. and Wang, Y.X., 2010. Mechanics of the Giant Radiating Mackenzie Dykes Warm: A Palaeo Stress Field Modeling. Journal of Geophysical Research, 115, 1-14.
- Hu, Q., Wu, W., Xia, T., Yu, Q., Yang, P., Li, Z. and Song, Q., 2013. Exploring the use of Google Earth Imagery and objectbased methods in land use/cover mapping. Remote Sens, 5, 6026–6042.
- Huisman, O. and By-Rolf, A (ed.)., 2001. Principles of Geo- graphic Information Systems (The International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation). 540.
- Hunt, G.R. and Ashley, R.P., 1979. Spectra of altered rocks in the visible and near infrared. Economic Geology, 74, 1613–1629.
- Hunt, G.R., 1981. Spectra of kaolin minerals in altered volcanic rocks. Clays and Clay Minerals, 29, 76–81.
- Hunt, G.R., 1980. Electromagnetic radiation: the communication link in remote sensing. In Remote Sensing in Geology, B S Siegal and A R Gillespie (Eds), 5-45.
- Isola, I., Mazzarini, F., Bonini, M. and Corti, G. 2014. Spatial variability of volcanic features in early-stage rift settings: the case of the Tanzania Divergence,East African rift system. Terra Nova, 26, 461–468.
- Khan, S.D. and Glenn, N.F., 2006. New strike-slip faults and litho-units mapped in Chitral (N. Pakistan) using field and ASTER data yield regionally significant results. International Journal of Remote Sensing, 27, 4495–4512.
- Lewis, D.V., 1955. Relationships of ore bodies to dikes and sills. Society of Economic Geologists. Inc. Economic Geology, 50, 495- 516.
- Li, XZ., Han, B.F. and Li, Z.H., 2005a. Mechanism of the Karamay basic-intermediate dyke swarm from Xinjiang and tectonic implications. Geological Review, 51, 5, 51.7.
- Luo, Z.H., Lu, X.X. and Wang, B.Z., 2008. Post-orogenic dike complexes and implications for metallogenesis. Earth Science Frontiers, 15,4, 1–12.
- Misra, K.S., 2016. Extensional tectonics, rifting, formation of sedimentary basins, Cretaceous volcanism, emplacement of dyke swarms and development of hydrocarbon pools: case studies from peninsular India and Indian ocean region; The seventh international dyke conference dyke swarms. Acta_Geologica Sinica (English Edition), 61-62.
- Misra, A.A., Bhattacharya, G., Mukherjee, S. and Bose, N., 2014. Near N–S paleo-extension in the western Deccan region, India: does it link strike-slip tectonics with India–Seychelles rifting? International Journal of Earth Sciences, 103, 1645–1680.
- Nabatian, G. and Ghaderi, M., 2013. Oxygen isotope and fluid inclusion study of the Sorkhe- Dizaj iron oxide apatite deposit, NW Iran. International Geology Review, 55, 397–410.
- Nabatian, G., Jiang, S.Y., Honarmand, M. and Neubauer, F., 2016. Zircon U-Pb ages, geochemical and Sr–Nd–Pb–Hf isotopic constraints on petrogenesis of the Tarom-Olya pluton, Alborz magmatic belt, NW Iran. Lithos, 244, 43–58.
- Paquet, F., Dauteuil, O., Hallot, E. and Moreau, F., 2007. Tectonics and magma dynamics coupling in a dyke swarm of Iceland. J. Struct. Geol, 29, 1477–1493.
- Passchier, C.W., 2007. Photograph of the month. Journal of Structural Geology, 29, 1871.
- Platten, I.M., 2000. Incremental dilation of magma filled fractures: evidence from dykes on the Isle of Skye. Scotland. Journal of Structural Geology, 22, 1153–1164.
- Ramadan, T. and Kontny, A., 2004. Mineralogical and structural characterization of alteration zones detected by orbital remote sensing at Shalatin District area, SE Desert, Egypt. Journal of African Earth Sciences, 40, 89–99.
Riedel, W., 1929. Zur Mechanik geologischer Brucherscheinungen. Zentralblatt fur Mineralogie Abteilung B, 354–368.
- Srivastava, R.K. (Ed.)., 2011. Dyke Swarms: Keys for Geodynamic Interpretation. Springer- Verlag, Berlin, Heidelberg, 601.
- Stöcklin, J., 1974. Possible ancient continental margins in Iran. In: Burk, C.A., Drake, C.L. (Eds.). The Geology of Continental Margins, Springer, Berlin, 873–887.
- Stocklin, J. and Eftekhar-Nezhad, J., 1969. Explanatory text of Zanjan quadrangle map. Geological Society of Iran, Rep, D4, scale 1: 250,000.
- Tangestani, M.H. and Moore, F., 2001. Comparison of three principal component analysis techniques to porphyry copper alteration mapping: a case study, Meiduk area, Kerman, Iran. Canadian Journal of Remote Sensing, 27, 176–181.
Verdel, C., Wernicke, B.P., Hassanzadeh, J. and Guest, B., 2011. A Paleogene extensional arc flare- up in Iran. Tectonics, 30, TC3008.
Vincent, S.J.M.B., Allen, A.D., Ismail‐Zadeh, R., Flecker, K.A., Foland, M.D. and Simmons., 2005. Insights from the Talysh of Azerbaijan into the Paleogene evolution of the South Caspian region. Geological Society of America Bulletin, 117, 1513–1533.

Full-Text:

شناسایی دسته دایک‌های مختلف بر پایة روش‌های زمین-اطلاعاتی در پهنة فلززایی طارم- شمال غرب ایران

صادق افشار نجفی1، عزیز رحیمی(2 و *)، تقی نبئی3 و مهناز رضائیان4

1دانشجوی دکتری زمین‌شناسی- تکتونیک، دانشکده علوم پایه، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

2 دانشیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

3 استادیار گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه پیام نور مرکز قزوین، قزوین، ایران

4 استادیار گروه علوم زمین، دانشکده علوم زمین، دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

پهنة فلزایی طارم با روند شمال غربی- جنوب شرقی، از لحاظ زمین ساختی در شمال غرب پهنة ارومیه- دختر قرار گرفته است. این پهنه توسط گسل‌های اصلی با روند شمال غربی- جنوب شرقی و نوع دوم با روندهای شمال غربی- جنوب شرقی، شمالی- جنوبی، شمال شرقی- جنوب غربی و شرقی- غربی قطع شده است. در این پهنه دسته دایک‌هایی با ترکیب و روند مختلف رخنمون دارند که از دیدگاه ساختاری تاکنون مورد توجه نبوده است. به همین دلیل برای شناسایی و مطالعة زمین ساختی دایک‌ها، روش زمین- اطلاعاتی شامل تفسیر تصاویر ماهواره‌ای لندست 5 (سنجندة TM) برای شناسایی و ردیابی دایک، بررسی تصاویر گوگل ارث و بینگ، تهیه نقشة اولیة دایک‌ها و همچنین مطالعات ساختاری در مقیاس رخنمون و مزوسکوپی انجام گرفته شده است. نتایج نشان می‌دهد که پهنة برشی بین گسل‌های طارم و زنجان به همراه شکستگی‌های ریدل (R) و آنتی ریدل (Rꞌ) حاصل از آنها به‌عنوان عامل اصلی کنترل ساختاری دایک‌های منطقه شناسایی شدند. بر اساس نمودارهای گلسرخی بیشتر دایک‌های نیمه قائم، با روند 120 درجه همروند با یکی از دسته درزه‌های اصلی منطقه نفوذ کرده است. دایک‌های با ترکیب مافیک و حد واسط در چهار دسته با روندهای آزیموتی 030، 060، 120 و 150 درجه و دایک های اسیدی در دو دسته با روندهای 120 و 150 درجه رخنمون دارند. بر پایة مطالعات صحرایی از جمله تقاطع دایک های مختلف، دایک‌های مافیک با روند شمال شرقی- جنوب غربی به‌عنوان جوان‌ترین روند در منطقه است.

واژه‌های کلیدی: پهنة ارومیه- دختر، دسته درزه، دور سنجی، لندست

*نویسنده مرتبط: a.rahimi@gu.ac.ir

مقدمه

اهمیت دسته‌های دایک توسط پژوهشگران علوم زمین به‌طور فزاینده‌ای روشن شده است (Misra, 2016; Lewis, 1955) به‌طوری‌که دایک‌های ماگمایی اطلاعاتی در خصوص منشأ و وضعیت مخزن ماگمایی و انتقال ماگما (Brown, 2010; Bons et al., 2001) و ساز و کارهای نفوذ و جایگیری فراهم می‌کند (Brown and Solar, 1999). دایک‌ها نشانگرهای مهمی در دو پوستة دگرریخت شدة زیرین و میانی (Druguet et al., 2008) و همچنین در نواحی بالایی پوسته هستند (Airoldi et al., 2011; Paquet et al., 2007). بنابراین دسته دایک ها به‌ویژه نوع مافیک، برای تفسیر فرایندهای ژئودینامیکی و بازسازی جغرافیای دیرین قاره‌ها ضروری هستند (Srivastava, 2011; Hanski et al., 2006) همچنین در صحت سنجی جریان ماگما و وضعیت تنش‌های دیرین ناحیه‌ای حائز اهمیت می‌باشند (Hou, 2012; Platten, 2000; Anderson, 1951). نفوذ دایک‌ها در شبکه‌های شکستگی از پیش موجود در سنگ میزبان به‌وسیله رخنمون‌های ساختاری با کیفیت بالا، واضح و متنوع قابل مشاهده هستند. این به‌عنوان اصلی‌ترین مدل جایگیری شناخته شده از دهة گذشته است (Enrique, 2009; Passchier, 2007). تقاطع دایک‌ها و سیل‌ها با پهنه‌های گسلی، سازندها و دیگر ساختارهای صفحه‌ای، محل بسیار مناسبی برای نهشت کانه‌ها فراهم می‌کند (Lewis, 1955).

دسته دایک‌ها در کمربند آتشفشانی ارومیه- دختر در ایران تشکیل شده و در شمال غربی این کمربند و در پهنة فلززایی طارم رخنمون‌هایی از دسته دایک‌ها قابل مشاهده است. پهنة فلززایی طارم از لحاظ جغرافیایی در شمال غرب شهرستان قزوین و از نظر زمین ساختی در شمال غرب پهنة ارومیه- دختر واقع شده است. از لحاظ چینه‌شناسی، پهنة مورد مطالعه از واحدهای معادل سازند کرج به سن ائوسن و لایه‌های قرمز نئوژن تشکیل شده است (شکل‌های 1 و 2). این پهنه که در فرایند کوهزایی پیرنئن و رویدادهای زمین ساختی پس‌ازآن ایجاد شده، دربرگیرندة شکستگی‌های متعدد با روندهای گوناگون است. مطالعات پیشین انجام شده در گستره بیشتر به بررسی توده‌های نفوذی، سنگ‌های آتشفشانی- رسوبی و کانه زایی در گستره پرداخته‌اند (حیدریان دهکردی و همکاران، 1396؛ حسین زاده و همکاران، 1395؛ قاسمی سیانی و همکاران، 1395؛ Hirayama et al., 1966). چند مطالعة سنگ شناختی نیز بر روی دایک‌های مذکور در گستره انجام شده است (ناظمی و قطب تحریری، 1393؛ قطب تحریری و حق نظر، 1392). ولی به شمار زیادی از دایک‌های موجود در گستره طارم از لحاظ ساختاری توجه کافی نشده است. بنابراین، هدف از این تحقیق، مطالعة دقیق ساختاری دسته دایک‌های مختلف پهنة فلززایی طارم برای اولین بار می‌باشد. نتایج اصلی بر اساس روش‌های زمین- اطلاعاتی است که شامل مطالعات دورسنجی، تحلیل‌های ArcGIS و بررسی‌های میدانی دقیق می‌باشند. جمع‌آوری داده‌های اخیر، ما را قادر به شناسایی دایک‌های مختلف پهنة طارم از دیدگاه ساختاری از جمله 1- توزیع مکانی و زمانی دایک‌های مختلف؛ 2- روابط هندسی و تقاطع شبکه‌های شکستگی- گسلی با دسته‌های دایک و 3- سن نسبی نفوذ آنها کرده است.

$img0$

شکل 1. نقشة ساختاری منطقة مورد مطالعه به همراه دایک های موجود. بر گرفته از (Allen et al, 2011؛ اردکان و همکاران، 1395؛ بهارفیروزی، 1391) با تغییرات

جایگاه زمین‌شناسی

فلات ایران در طول سنوزوئیک متحمل مجموعه ای از تحولات زمین‌شناختی از جمله دگرریختی، ماگماتیسم و کانه زایی شده است. زمین‌ساخت کششی پالئوسن- ائوسن و ولکانیسم مرتبط با فرورانش و بازگشت به عقب¹ اقیانوس نئوتتیس یک مستند مهم رویداد برخوردی صفحه عربی با اوراسیا است (Verdel et al., 2011; Vincent et al., 2005). فرورانش پوسته اقیانوسی نئوتتیس به زیر صفحة ایران و به دنبال آن برخورد صفحة عربی با اوراسیایی در طول کوهزایی آلپ- هیمالیا منجر به ولکانیسم در پهنة سنندج- سیرجان، کمان ماگمایی ارومیه- دختر، کمربند چین‌خورده- راندة زاگرس و کمربند ماگمایی البرز شد (Berberian and King, 1981; Stöcklin, 1974). ماگماتیسم در ناحیه البرز- طارم و کمان ماگمایی ارومیه- دختر هم‌زمان رخ داده است (Agard et al., 2011).

پهنة فلززایی طارم واقع در شمال غرب پهنة ارومیه- دختر اغلب از سنگ‌های آتشفشانی، آتشفشانی- آواری و نفوذی به سن ائوسن تشکیل شده و سپس دچار دگرریختی شده‌اند. اکثر واحدهای آتشفشانی و آتشفشانی- آواری منطقه معادل سازند کرج معرفی شده است (Hirayama et al., 1966). لایه‌های سنگ چینه‌ای قابل توجه در منطقه شامل انواع گدازه‌های بازالتی، آندزیتی، ماسه‌سنگ‌ها با میان لایه‌های نرم مثل شیل، توفیت و توفیت شیلی می‌باشند (شکل 2). در زمان ائوسن- الیگوسن پلوتونیسم خطی پهنة طارم در اعماق کم اتفاق افتاده است (Nabatian et al., 2016; Castro et al., 2013). نفوذی‌های مذکور ماهیت کلسیمی- قلیایی غنی از پتاسیم و شوشونیتی نشان داده و مرتبط با رویدادهای پس از برخورد می‌باشند (Nabatian and Ghaderi, 2013). دایک‌های منطقه با طول حدود چند متر تا چهار کیلومتر و عرض یک تا 50 متر در هر دو واحدهای آتشفشانی و نفوذی تشکیل شده‌اند. پهنة طارم توسط دو گسل بزرگ و البته فعال به نام‌های گسل شمال زنجان با روند شمال غربی- جنوب شرقی، شیب شمال شرقی و سازوکار معکوس با مولفة راستبر (Allen et al., 2011) و گسل طارم با روند شمال غربی- جنوب شرقی، شیب شمال شرقی و سازوکار معکوس با مولفة راستبر (قطعه‌های جنوب شرقی آن به ترتیب با نام‌های گسل چَوَرزَق و پهنة گسلی نهران-سیردان معروف است) تحت تأثیر قرار گرفته است (اردکان و همکاران، 1395؛ بهارفیروزی، 1391). حرکات راستالغز راستبر در هر دو گسل باعث تشکیل پهنة برشی راستبر در منطقه شده است. شکستگی‌های موجود در این سامانه با شکستگی‌های سامانة Riedel (1929) قابل توجیه هستند ( شهبازی و همکاران، 1396). به‌طوری‌که چرخش ساعت‌گرد حاصل از این سامانه منجر به ایجاد گسل‌های فرعی (ثانویه) راستبر با روندهای شمال غربی- جنوب شرقی (R)، شمالی- جنوبی و شرقی- غربی (P) و انواع چپ بر با روند شمال شرقی- جنوب غربی (Rꞌ) شده است (شکل 1). دایک‌های دوران سنوزوئیک با ترکیب و سن متفاوت در سراسر رشته کوه‌های طارم به‌ویژه در نواحی مرکزی و جنوبی به تبعیت از شکستگی‌های مذکور تشکیل شده‌اند. رخنمون دایک‌های مافیک در منطقه شیزر (غرب سیردان) واقع در بخش مرکزی پهنة طارم علاوه بر دو روند غالب مختلف، تقاطع‌های جالب توجه‌ای ایجاد کرده‌اند (شکل 1).

شکل 2. نقشه زمین شناسی پهنة فلززایی طارم (با اندکی تغییر برگرفته از نقشه های زمین شناسی 250000/1 زنجان(Stocklin and Eftekharnezhad, 1969) و 100000/1 تاکستان (Alai and Fonoudi,1999)، اسامی واحدها و سازندها براساس اختصارات چینه شناسی ایران و نقشه های فوق می باشد

روش مطالعه

داده‌های ماهواره‌ای و پردازش تصاویر

تصاویر ماهواره‌ای چند طیفی استفاده شده در این مطالعه، شامل تصاویر سنجندة TM ماهواره لندست 5 ( WRS-2، مسیر/ ردیف 166/34 و 166/35) ارسال شده در ماه سپتامبر سال 1989 می‌باشد. پس از دریافت تصاویر، چندین مرحله پردازش روی آنها انجام شد. فرایندهای بارزسازی تصویر انجام شده در این پژوهش شامل ساخت نسبت‌های باندی است. بارزسازی های طیفی، ترکیبات رنگی کاذب چند طیفی و تصاویر سیاه و سفید تولید کردند که برای تفکیک دایک‌های با ترکیب مختلف (تراکیتی، دیوریتی و گابرویی) در پهنة طارم به کار رفت.

شکل 3. نسبت های باندی 7/5، 1/5، 4 تصاویر سنجندة TM نمایش داده شده در فضای RGB. دایک های حدواسط به رنگ های سبز مایل به صورتی و سبز مایل به قهوه ای تیره و دایک های مافیک به رنگ سبز مایل به آبی آسمانی نمایش داده شده اند

برای نسبت گیری باندی در پژوهش حاضر، از روش رایجRamadan and Kontny (2004) استفاده شد. نامبردگان دریافتند که نسبت گیری باندی مطمئن تصاویر TM لندست برای تفکیک واحدهای سنگی دارای اهمیت ویژه است. آنها ترکیبات نسبت باندی 7/5، 1/5 و 4 تصاویر TM لندست 5 را برای تفکیک افیولیت ها و واحدهای آتشفشانی متنوع به کار گرفتند. در بررسی‌های خود، سنگ‌های آتشفشانی فلسیک به‌صورت سبز روشن، سنگ‌های آتشفشانی به رنگ سبز تیره و سنگ‌های اولترامافیک به رنگ قرمز ظاهر شدند. با به‌کارگیری نسبت‌های باندی مشابه برای شناسایی واحدهای پهنة طارم، ترکیب رنگی مشابه ای به دست آمد. در نتایج این تحقیق، با استفاده از نسبت‌های باندی 7/5، 1/5 و 4 تصاویر TM، دایک‌های حد واسط به رنگ‌های سبز مایل به صورتی و سبز مایل به قهوه‌ای تیره؛ دایک‌های مافیک به رنگ سبز مایل به آبی کم‌رنگ نمایان شدند (شکل 3).

نقشه‌های زمین‌شناسی گستره از طریق مشاهدات صحرایی مطالعات پیشین تولید شده‌اند (Hirayama, 1966). در این مطالعه، بررسی‌های صحرایی و تصاویر گوگل ارث برای مقایسه و بررسی صحت تحلیل‌ها و تفاسیر دورسنجی مورد استفاده قرار گرفتند. از این تصاویر در مناطقی با مناظر خیلی ناهمگن به‌خوبی استفاده می‌شود (Hu et al., 2013; Almeer, 2012). تصاویر گوگل ارث (v6.2.2.6613) سال 2021 در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفت. برای بهره‌برداری و کنترل داده‌های دیجیتالی مکانی (جغرافیایی) و داده‌های ویژة مرتبط برای رسم نقشه‌ها، از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شد (Huisman and By Rolf, 2001). آماده‌سازی و رسم و تهیة نقشة دایک‌های منطقه توسط نرم‌افزار (ArcGIS) نسخة 5/10 انجام شد. ادامة آماده‌سازی و تهیة تصاویر دایک‌های با روند و نسل‌های مختلف موجود در پهنة طارم با کمک تصاویر گوگل ارث انجام گرفت (شکل 4-الف و ب). دایک‌های مافیک به دلیل رنگ تیره و ساخت منحصر خود، از سنگ‌های میزبان به سن ترشیری و توده‌های نفوذی به آسانی متمایز می‌شوند. به‌طورکلی ، دایک‌ها به‌عنوان پشته‌های دندانه‌دار، مانند تپه‌های مرتب شده خطی ظاهر شدند.

شکل 4. الف) تصویر بینگ از دایک های با ترکیب حدواسط واقع در شمال روستای بهگانه رود، ب) تصاویر ماهواره ای گوگل ارث از حوالی روستای شیزر دایک های مافیک (خطوط زرد رنگ) و اسیدی (خطوط قرمز رنگ)

مطالعات میدانی

مطالعات صحرایی مفصلی برای اثبات و بررسی متقابل داده‌های جمع‌آوری شده از طریق تصاویر گوگل ارث، تحلیل‌های دورسنجی و سامانه اطلاعات جغرافیایی، انجام شده است. تقاطع بین نسل‌های مختلف دایک‌ها و سنگ‌های میزبان در این زمینه بررسی شده است. این روش می‌تواند بهترین گزینه برای تفسیر سن نسبی آنها باشد. از لحاظ ترکیبی ، منطقه مورد مطالعه شامل سه دستة مهم دایک‌های با روند مختلف است که قطع شدگی متقابل را نشان می‌دهند (شکل 5). بررسی‌های صحرایی از نقاط و مکان‌های مختلف از جمله شیزر، مقانک، دیزه جین، سزنق، بهگانه رود و زه آباد انجام شده است. در اکثر این مکان‌ها، دایک‌های با ترکیب و روندهای مختلف وجود دارند که به‌صورت متقاطع تشکیل شده‌اند. در شمال روستای دیزه جین، دایک‌های مافیک با روند شمال غربی- جنوب شرقی (MD1) و حدواسط با روند شمال غربی- جنوب شرقی (ID1) توسط یک دایک مافیک با روند شمال شرقی- جنوب غربی (MD2)، قطع شده است (شکل 5-الف و ب). این به‌طور آشکار حاکی از آن است که دایک‌های MD2 از دو نسل MD1 و ID1 جوان‌تر هستند. در شرق روستای سزنق دایک های حدواسط با روند شمالی- جنوبی (ID2) توسط نوع حدواسط با روند شمال شرقی- جنوب غربی (ID3) قطع شده‌اند که حاکی از زمان تشکیل قدیمی‌تر آنها نسبت به ID3 است (شکل 5-ج). در بررسی‌های میدانی، سن انواع دسته درزه‌های موجود در منطقه نسبت به انواع دایک نیمه قائم بررسی شد (شکل 5-د). یافته‌های جدید به شرح می‌باشد: شواهد میدانی نشان می‌دهد نفوذ دایک‌ها درون درزه‌های از پیش موجود است به‌طوری‌که اکثر درزه‌های از پیش موجود با آزیموت 150-120N و 130-115N درجه، دایک‌زایی را کنترل کرده است. مناسب‌ترین پایانه‌های گسلی برای نفوذ دایک‌ها، دسته درزه‌های با آزیموت 150-120N درجه هستند که اغلب دایک‌ها در امتداد آنها تشکیل شده است (شکل 5-د). به‌عبارت‌دیگر، پیروی دایک‌ها از شکستگی‌های از پیش موجود حاکی از تشکیل پس از زمین‌ساخت آنها می‌باشد. اشغال درزه‌های از پیش موجود توسط دایک‌های ماگمایی، به کمک تصاویر استریوگرافیک و دیاگرام‌های گلسرخی نیز قابل نتیجه‌گیری هستند (شکل‌های 6-الف و ب؛ 7-الف- ت).

شکل 5. شکل‌های انواع دسته دایک‌ها در نقاط مختلف منطقه، الف و ب) دایک‌های مافیک و حدواسط (رنگ نارنجی) واقع در شمال روستای دیزه جین با روند شمال غربی- جنوب شرقی که توسط انواع مافیک با روند شمال شرقی- جنوب غربی قطع شده‌اند، ج) قطع شدن دایک‌های حدواسط با روند شمالی-جنوبی توسط نوع شمال شرقی- جنوب غربی د) جایگیری دایک‌های مافیک درون شکستگی‌های ثانویة از پیش موجود در منطقه

شکل 6. نمودار های استریوگرافیک مربوط به، الف) قطب دایک‌ها، ب) قطب درزه- گسل های پهنة طارم

بحث

پژوهشگران برای مطالعات ساختاری و سنگ شناختی دایک‌ها از روش‌های مختلف دورسنجی استفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال، Hunt (1981, 1980) و Hunt and Ashley (1979) برای تفکیک واحدهای سنگ‌شناسی، روش نسبت‌گیری باندی تصاویر TM لندست 5 را به کار گرفتند. همچنین کنترل ساختاری دایک‌های موجود در پهنه‌های برشی شکننده نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته است (Isola et al., 2014; Misra et al., 2014). در این پژوهش، ارتباط بین ساختارهای زمین ساختی و رخمنون دایک‌های پهنة فلززایی طارم به‌طور دقیق مورد بررسی قرار گرفت. گسل‌های مورب لغز شمال زنجان و طارم با روند شمال غربی- جنوب شرقی در حاشیة پهنة طارم و حرکات تعاملی آنها، مهم‌ترین عامل کنترل ساختاری دایک‌های گستره شناسایی شدند. حرکات راستالغز راسترو در هر دو گسل منجر به تشکیل پهنة برشی ساده راسترو در منطقه شده است (شهبازی و همکاران، 1396). دسته دایک‌های پهنة طارم در یک ناحیه به وسعت تقریبی 6000 کیلومتر مربع درون واحدهای آتشفشانی ائوسن اغلب با ترکیب توفیت و آندزیت به تبعیت از دو گسل مذکور و درزه‌های ثانویة حاصل از فعالیت آنها نفوذ کرده‌اند (شکل‌های 2 و 8-الف). دایک‌های مذکور یک آرایش خطی سامانمند و موازی نشان می‌دهند که با روند گسل‌های غالب گستره با امتداد شمال غربی- جنوب شرقی و شمال شرقی- جنوب غربی انطباق خوبی دارند (شکل 8-ب). بر پایة Hou (2012) و Hou et al., (2010)، دایک های طارم مشابه با دایک های موازی هستند. دایک‌های با روند شمال غربی- جنوب شرقی و شمال شرقی- جنوب غربی به ترتیب منطبق بر صفحه شکستگی‌های از پیش موجود نوع ریدل (R) و آنتی ریدل (Rꞌ) هستند (شکل 8-ج).

شکل 7. الف- د) نمودار های گلسرخی مربوط به انواع مختلف دایک، پ) نمودار گلسرخی که روند گسل های ثانویه را به نمایش می گذارند، ت) روند گسل های اصلی حاصل از روش های زمین-اطلاعاتی نیز در این شکل نشان داده شده است

دایک‌زایی می‌تواند از قبل ، هم‌زمان یا پس از فعالیت‌های زمین ساختی رخ دهد. هنگامی‌که دایک زایی پس از دگرریختی زمین ساختی رخ دهد، دایک ها ممکن است در پهنه‌های کم پایدار و صفحات دگرشکل زمین ساختی از پیش موجود نفوذ کنند (Misra et al., 2016). دایک‌های منطبق بر صفحات R و Rꞌ یکی از بهترین شواهد ماگماتیسم پس از رخداد زمین ساختی را به نمایش می‌گذارند و همچنین وجود صفحات R و P در طول مرز دایک‌ها شاید دلیل بر تشکیل هم‌زمان با دگرریختی آنها است (Misra et al., 2016). در پهنة طارم، صفحات R در طول مرز دایک‌های حدواسط (ID3) مشاهده شدند که شاید حاکی از رخداد هم‌زمان با زمین‌ساخت آنها می‌باشد (شکل 8-د). بنابراین برخی از دایک‌های با ترکیب حدواسط در پهنة طارم را می‌توان به‌عنوان هم‌زمان با دگرریخت درحالی‌که انواع اسیدی و مافیک را مرتبط با نفوذی‌های پس از دگرریخت در نظر گرفت. درزه- گسل‌های نیمه قائم با روند آزیموتی 150-120N و 060-030N دو دسته غالب در گستره را تشکیل می‌دهند. مناسب‌ترین دسته‌های درزه برای نفوذ دایک‌ها، دسته‌های با آزیموت 120N و 060N درجه هستند (شکل 5-الف و ب). دسته‌های ثانویة دیگر که توسط دایک‌ها اشغال شده شامل دستة نیمه قائم با روند 030N و 150N می‌باشند (شکل 5-د). بنابراین، مشاهدات میدانی و تحلیل‌های دورسنجی حاکی از کنترل دایک‌ها توسط درزه- گسل‌های از پیش موجود است. در نهایت، عامل اصلی کنترل ساختاری دایک‌های منطقه طارم، شکستگی‌های ریدل (R) و آنتی ریدل (Rꞌ) هستند که حاصل دگرریختی برش سادة حاصل از تعامل گسل‌های اصلی (گسل‌های شمال زنجان و طارم) در پهنه مذکور می‌باشند (شکل 9).

تحقیق حاضر علاوه بر معرفی الگوی توزیع دسته دایک‌ها در مقیاس پهنة طارم، زمینة مناسبی را برای مطالعات جامع مرتبط با دایک در مقیاس ناحیه‌ای در آینده فراهم می‌نماید. به‌طورکلی، تحلیل‌های دورسنجی، شواهد میدانی و تصاویر گوگل ارث، یک ابزار مفیدی در تهیه نقشة دایک‌های یک منطقه ارائه می‌کنند و در نهایت به مطالعات ساختاری و سن نسبی دایک‌های یک منطقه کمک زیادی می‌کنند. با استفاده از روش‌های مذکور به همراه تحلیل‌های ArcGIS نقشه دایک‌های پهنة طارم تهیه شد. تهیة نقشة دقیق دایک‌های هر منطقه حائز اهمیت است چرا که دایک‌ها آثار بسیار مهمی از تکامل یک حوضه، رژیم‌های زمین ساختی و وضعیت مناطق دارای کانی‌های آبدار مرتبط با پهنه‌های دگرسانی ذخایر معدنی را نشان می‌دهند (Khan and Glenn, 2006; Tangestani and Moore, 2001). در مقیاس ناحیه‌ای، دایک‌های با عرض و امتداد مختلف، الگوهای توزیع مکانی دقیق شکستگی‌های اشغال شده توسط دایک‌ها و شدت نفوذی‌های ماگمایی مافیک را شرح می‌دهد (Feng et al., 2019). اهمیت دایک‌ها در تشکیل پوستة جدید در برخی پهنه‌های سنوزوئیک به اثبات رسیده است (Chen et al., 2013; Li et al., 2005a). همواره جای‌گیری دسته دایک های پس از کوهزایی، به دنبال ماگماتیسم گرانیتی بزرگ مقیاس رخ می‌دهند. بازة ترکیبی دایک های مذکور بسیار گسترده بوده و در حجم کوچکی نسبت به نفوذی گرانیتی مرتبط تشکیل می‌شوند (Luo et al., 2008). بنابراین، تشکیل این دایک‌ها شاید مربوط به زمان گذار میدان‌های تنش زمین‌ساختی از فشارش به کشش بوده و نشانگر پایان یک چرخة کوهزایی می‌باشد (Luo et al., 2008).

شکل 8. الف) نفوذ یک دایک مافیک درون توف آندزیتی، ب) دایک‌های سامانمند نفوذی درون گسل‌های ریدل (R) که به‌صورت موازی با آنها دیده می‌شوند، ج) دایک نفوذی درون برش‌های ریدل و آنتی ریدل (Rꞌ)، د) برش‌های ریدل (خطوط قرمز) در طول حاشیه و پایانة دایک‌های حدواسط با روند شمال شرقی- جنوب غربی

شکل 9. بزرگ نمایی از موقعیت چهار ضلعی موجود در شکل 1 که نشانگر نفوذ دایک‌های با ترکیب حد واسط در راستای پهنة اصلی دگرریختی (PDZ) و درون شکستگی ریدل (R) و آنتی ریدل (Rꞌ) حاصل از گسل های طارم و زنجان

نتیجه‌گیری

بر اساس روابط قطع‌شدگی‌های میدانی، تصاویر گوگل ارث و تحلیل‌های ArcGIS، نقشة دقیق دایک‌های سنوزوئیک پهنة طارم تهیه شد که بر اساس آن توزیع انواع دایک های مافیک، حدواسط و اسیدی به همراه روند آنها مشخص شدند. دایک‌های مافیک و حدواسط در چهار دسته با روندهای 030N، 060N، 120N و 150N و دایک‌های اسیدی در دو دسته با روندهای 120N و 150N شناسایی شدند.

بر پایة روابط میدانی، دایک های مافیک با روند شمال شرقی- جنوب غربی جوان‌تر از انواع حدواسط و مافیک با روند شمال غربی- جنوب شرقی و شمالی- جنوبی هستند. شواهد میدانی حاکی از کنترل ساختاری دایک‌های پهنة طارم توسط شکستگی‌های ریدل و آنتی ریدل اغلب با روند 120N است. عامل اصلی کنترل ساختاری دایک‌های گسترة طارم، شکستگی‌های ریدل (R) و آنتی ریدل (Rꞌ) هستند که حاصل دگرریختی برش ساده حاصل از تعامل گسل‌های اصلی (گسل‌های شمال زنجان و طارم) در پهنه مذکور می‌باشند. این مطالعه، علاوه بر معرفی الگوی توزیع دایک‌های گستره، زمینة مناسبی را برای مطالعات جامع مرتبط با دایک از جمله ارتباط میان دایک‌های مختلف با کانه زایی های موجود در منطقه فراهم می‌کند. در نهایت، مطابق بررسی‌های پژوهش حاضر، دایک‌های با ترکیب حدواسط هم‌زمان با دگرریختی تشکیل شده‌اند درحالی‌که انواع مافیک و اسیدی مربوط به نفوذی‌های پس از دگرریخت زمین ساختی می‌باشند.

سپاسگزاری

این تحقیق بخشی از رسالة دکتری نویسندة اول و بر اساس حمایت‌های مالی دانشگاه گلستان انجام شده است. نویسندگان مراتب سپاس خود را از بخش پژوهشی و فناوری دانشگاه ابراز می‌دارند. همچنین از دانشگاه پیام نور مرکز قزوین و دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایة زنجان جهت همکاری در زمینه انجام عملیات صحرایی تقدیر و تشکر می‌شود. از لطف و محبت سردبیر محترم مجله و پیشنهادهای داوران محترم که در چنین شرایط کرونایی وقت ارزشمند خویش را در جهت بهبود پیش‌نویس مقاله ارائه نمودند نهایت تشکر و قدردانی را داریم.

منابع

اردکان، م. شبانیان، ا. منصف، ا.، 1395. بررسی نقش جنبشهاي سنوزوییک (الیگوسن- کواترنري) در شکل گیري درة طارم. پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایۀ زنجان، 101. ##بهارفیروزی، خ.، 1391. بررسی زمین شناسی اقتصادی و پتروژنز کانی ساز یهای طلا در پهنه های سیلیسی موجود در مجموعه ماگمایی ترشیری جنوب باختر سبلان. پایان نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، 192. ##حسین زاده، م.ر. مغفوری، س. مؤید، م. فریداصل، و.، 1395. معرفی کانسار مس ماری به عنوان یک ذخیرة چینه کران مانتو در پهنة طارم، شمال غرب ایران. فصلنامة زمین شناسی ایران، 38، 37-17. ##حیدریان دهکردی، ن. توکل، م.ح. پورمحمدی، س.، 1396. پتانسیل سنجی رسوبات آبراهه ای منجیل با استفاده از GIS. فصلنامة زمین شناسی ایران، 43، 108-95. ##شهبازی، س. قادری، م. و معدنی پور، س.، 1396. نقش پهنة نیمه شکنای زنجان- منجیل در کنترل کانه زایی سرب- روی- طلا- نقره (مس) زه آباد، شمال غرب قزوین. سی و ششمین گردهمایی و سومین کنگرة بین المللی تخصصی علوم زمین،122-110. ##قاسمی، س. مهرابی، ب. عزیزی، ح.، 1395. کانی شناسی، ژئوشیمی و دگرسانی کانه ها در رگه های اپی ترمال کانسار گلوجه، شمال زنجان. فصلنامة زمین شناسی ایران، 42، 25-1. ##قطب تحریری، ف. و حق نظر، ش.، 1392. پتروگرافی و ژئوشیمی آنکلاوها در گرانیتوئید چیذر در جنوب غرب منجیل. هفدمین همایش انجمن زمین شناسی ایران، 245-237. ##ناظمی، ا. و قطب تحریری، ف.، 1393. پترولوژی، ژئوشیمی و کانی سازی در گرانیت ها و دایک‌های چیذر در جنوب غرب منجیل. دومین همایش ملی پترولوژی کاربردی،494-480. ##نبوی، م. ح.، 1355. دیباچه ای بر زمین شناسی ایران. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور. 110. ##-Agard, P., Omrani, J., Jolivet, L., Whitechurch, H., Vrielynck, B., Spakman, W., Monié, P., Meyer, B. and Wortel, R., 2011. Zagros orogeny: a subduction-dominated process. Geological Magazine, 148, 692–725. ##- Airoldi, G., Muirhead, J.D., White, J.D. L. and Rowland, J., 2011. Emplacement of magma at shallow depth: insights from field relationships at Allan Hills, south Victoria Land, East Antarctica. 23, 281–296. ##- Alai- Mahabadi, S. and Fonoudi, M., 1999. Geologic map of the Takestan. Geological Survey and Mineral Exploration of Iran scale 1:100,000. ##Allen, M. B., Kheirkhah, M., Emami, M. H. and Jones, S. J., 2011. Right- lateral shear across Iran and kinematic chang in the Arabia-Eurasia collision zone. Geophysical Journal international 184, 555-574. ##- Almeer, M.H., 2012. Vegetation extraction from free Google Earth Images of deserts using a robust BPNN approach in HSV space. International Journal of Advanced Research Comp. Commun. Eng. 1, 3, 134–140. ##- Anderson, E.M., 1951. The Dynamics of Faulting and Dyke Formation with Applications to Great Britain. Oliver and Boyd Edinburgh, 133147. ##- Berberian, M. and King, G.C.P., 1981. Towards a paleogeography and tectonic evolution of Iran. Canadian Journal of Earth Sciences, 18, 210–265. ##- Bons, P.D., Dougherty-Page, J. and Elburg, M.A., 2001. Stepwise accumulation and ascent of magmas. Journal of Metamorphic Geology, 19, 627–633. ##- Brown, M., 2010. The spatial and temporal patterning of the deep crust and implications for the process of melt extraction. Philosophical Transactions of the Royal Society A Mathematical Physical and Engineering Sciences, 368, 11–51. ##- Brown, M. and Solar, G.S., 1999. The mechanism of ascent and emplacement of granite magma during transpression: a syntectonic granite paradigm. Tectonophysics, 312, 1–33. ##- Castro, A., Aghazadeh, M., Badrzadeh, Z. and Chirro, M., 2013. Late Eocene-Oligocene postcollisional monzonitic intrusions from the Alborz magmatic belt, NW Iran: an example of monzonite magma generation from a metasomatized mantle source. Lithos, 180, 109–127. ##- Chen, N.H., Dong, J.J. and Li, Z.L., 2013. Permian crustal extension of Beishan area in Xinjiang, NW China: estimation from the statistical thickness of exposed mafic dyke swarms. Acta Petrol Sinica 29, 10, 3540–3546. ##- Druguet, E., Czeck, D.M., Carreras, J. and Castaño, L.M., 2008. Emplacement and deformation features of syntectonic leucocratic veins from the Rainy Lake zone (Western Superior Province, Canada). Precambrian Research, 163, 384–400. ##- Enrique, P., 2009. Las espesartitas, camptonitas y bostonitas del complejo intrusivo de Aiguablava (Cadenas Costeras Catalanas): cartografía y composición. Geogaceta, 47, 125–128. ##- Feng, Q., Li, J., Liu, J. and Zhou K., 2019. Spatial and Temporal Distribution Patterns of Mafic Dyke Swarms in Central Asia: Results from Remote-Sensing Interpretation and Regional Geology; Springer Nature Singapore, 315-333. ##- Hanski, E., Mertanen, S., Rämö, T. and Vuollo, J (Ed.)., 2006. Dyke Swarms- Time Markers of Crustal Evolution. Taylor and Francis, London, 282. ##- Hirayama, K., Samimi, M., Zahedi, M. and Hushmandzadeh, A., 1966. Geology of the Tarom district, western part (Zanjan area, northwest Iran), with 1:100,000 map. Geological Survey of Iran, Tehran, Report 8. ##- Hou, G.T., 2012. Mechanism for Three Types of Mafic Dyke Swarms. Geoscience Frontiers, 3, 217-223. ##- Hou, G.T., Kusky, T.M., Wang, C.C. and Wang, Y.X., 2010. Mechanics of the Giant Radiating Mackenzie Dykes Warm: A Palaeo Stress Field Modeling. Journal of Geophysical Research, 115, 1-14. ##- Hu, Q., Wu, W., Xia, T., Yu, Q., Yang, P., Li, Z. and Song, Q., 2013. Exploring the use of Google Earth Imagery and objectbased methods in land use/cover mapping. Remote Sens, 5, 6026–6042. ##- Huisman, O. and By-Rolf, A (ed.)., 2001. Principles of Geo- graphic Information Systems (The International Institute for Geo-Information Science and Earth Observation). 540. ##- Hunt, G.R. and Ashley, R.P., 1979. Spectra of altered rocks in the visible and near infrared. Economic Geology, 74, 1613–1629. ##- Hunt, G.R., 1981. Spectra of kaolin minerals in altered volcanic rocks. Clays and Clay Minerals, 29, 76–81. ##- Hunt, G.R., 1980. Electromagnetic radiation: the communication link in remote sensing. In Remote Sensing in Geology, B S Siegal and A R Gillespie (Eds), 5-45. ##- Isola, I., Mazzarini, F., Bonini, M. and Corti, G. 2014. Spatial variability of volcanic features in early-stage rift settings: the case of the Tanzania Divergence,East African rift system. Terra Nova, 26, 461–468. ##- Khan, S.D. and Glenn, N.F., 2006. New strike-slip faults and litho-units mapped in Chitral (N. Pakistan) using field and ASTER data yield regionally significant results. International Journal of Remote Sensing, 27, 4495–4512. ##- Lewis, D.V., 1955. Relationships of ore bodies to dikes and sills. Society of Economic Geologists. Inc. Economic Geology, 50, 495- 516. ##- Li, XZ., Han, B.F. and Li, Z.H., 2005a. Mechanism of the Karamay basic-intermediate dyke swarm from Xinjiang and tectonic implications. Geological Review, 51, 5, 51.7. ##- Luo, Z.H., Lu, X.X. and Wang, B.Z., 2008. Post-orogenic dike complexes and implications for metallogenesis. Earth Science Frontiers, 15,4, 1–12. ##- Misra, K.S., 2016. Extensional tectonics, rifting, formation of sedimentary basins, Cretaceous volcanism, emplacement of dyke swarms and development of hydrocarbon pools: case studies from peninsular India and Indian ocean region; The seventh international dyke conference dyke swarms. Acta_Geologica Sinica (English Edition), 61-62. ##- Misra, A.A., Bhattacharya, G., Mukherjee, S. and Bose, N., 2014. Near N–S paleo-extension in the western Deccan region, India: does it link strike-slip tectonics with India–Seychelles rifting? International Journal of Earth Sciences, 103, 1645–1680. ##- Nabatian, G. and Ghaderi, M., 2013. Oxygen isotope and fluid inclusion study of the Sorkhe- Dizaj iron oxide apatite deposit, NW Iran. International Geology Review, 55, 397–410. ##- Nabatian, G., Jiang, S.Y., Honarmand, M. and Neubauer, F., 2016. Zircon U-Pb ages, geochemical and Sr–Nd–Pb–Hf isotopic constraints on petrogenesis of the Tarom-Olya pluton, Alborz magmatic belt, NW Iran. Lithos, 244, 43–58. ##- Paquet, F., Dauteuil, O., Hallot, E. and Moreau, F., 2007. Tectonics and magma dynamics coupling in a dyke swarm of Iceland. J. Struct. Geol, 29, 1477–1493. ##- Passchier, C.W., 2007. Photograph of the month. Journal of Structural Geology, 29, 1871. ##- Platten, I.M., 2000. Incremental dilation of magma filled fractures: evidence from dykes on the Isle of Skye. Scotland. Journal of Structural Geology, 22, 1153–1164. ##- Ramadan, T. and Kontny, A., 2004. Mineralogical and structural characterization of alteration zones detected by orbital remote sensing at Shalatin District area, SE Desert, Egypt. Journal of African Earth Sciences, 40, 89–99. ##Riedel, W., 1929. Zur Mechanik geologischer Brucherscheinungen. Zentralblatt fur Mineralogie Abteilung B, 354–368. ##- Srivastava, R.K. (Ed.)., 2011. Dyke Swarms: Keys for Geodynamic Interpretation. Springer- Verlag, Berlin, Heidelberg, 601. ##- Stöcklin, J., 1974. Possible ancient continental margins in Iran. In: Burk, C.A., Drake, C.L. (Eds.). The Geology of Continental Margins, Springer, Berlin, 873–887. ##- Stocklin, J. and Eftekhar-Nezhad, J., 1969. Explanatory text of Zanjan quadrangle map. Geological Society of Iran, Rep, D4, scale 1: 250,000. ##- Tangestani, M.H. and Moore, F., 2001. Comparison of three principal component analysis techniques to porphyry copper alteration mapping: a case study, Meiduk area, Kerman, Iran. Canadian Journal of Remote Sensing, 27, 176–181. ## Verdel, C., Wernicke, B.P., Hassanzadeh, J. and Guest, B., 2011. A Paleogene extensional arc flare- up in Iran. Tectonics, 30, TC3008. ## Vincent, S.J.M.B., Allen, A.D., Ismail‐Zadeh, R., Flecker, K.A., Foland, M.D. and Simmons., 2005. Insights from the Talysh of Azerbaijan into the Paleogene evolution of the South Caspian region. Geological Society of America Bulletin, 117, 1513–1533.##

Delineating different dyke swarms using geo-information techniques: Tarom metallogenic zone, NW Iran

Afshar Najafi, S.,1 Rahimi, A.,2 Nabaei, T.3 and Rezaeian, M.4

1 Ph.D Student in Geology- Tectonics, Faculty of Basic Sciences, Golestan University, Gorgan, Iran

2 Associate Professor, Faculty of Basic Sciences, Golestan University, Gorgan, Iran

3 Assistant professor, Faculty of Basic Sciences, Payme-Noor University, Qazvin, Iran

4 Assistant professor, Faculty of Geosiences, Institute for Advanced Studies in Basic Sciences, Zanjan, Iran

Abstract

The NW-SE trending Tarom Metallogenic Zone is located in northwest of the Urumieh- Dokhtar Zone, from the tectonics viewpoint. This zone has been cut by main NW- SE trending faults and minor NW- SE, N-S, NE- SW, E-W as second-order faults. In this zone, some dyke swarms with different strikes and compositions are exposed that structurally have not paid sufficient attention. For these reasons, geo-information techniques including Landsat-5 Thematic Mapper (TM) satellite images to facilitate recognition and delineation of the different dykes; investigation of Google Earth™ with Being images for preparing an initial map of the dyke swarms and detailed structural analysis has been performed at the mesoscopic and outcrop scale, also. The results reveal that the shear zone between the Tarom and Zanjan faults with their Riedel (R) and anti- Riedel shear fractures were recognized as the main structural controls on dyke swarms of the area. Based on rose diagrams, the main sub-vertical dykes have a mean N120o trend which corresponds to the trend of one of the main fault- joint sets. Four sets of intermediate and mafic dykes including ≈ N030o, N060o, N120o and N150o and two sets of acidic dykes, N120o, N150o are exposed. Based on cross-cutting field connections, NE−SW mafic dykes are the youngest trend in the studied region.

Keywords: Joint set, Landsat, Remote sensing, Urumieh- Dokhtar Zone

[1] Roll back

Share To

Article Url

Rimag

Links

Related Centers

Technical Support

Official pages