Calculating the Training Return on Investment (ROI) In Pars Oil & Gas Company (P.O.G.C)

Nouri, Frouz; Safaee Movahed, Saeid; Bafandeh, Hamideh

doi:10.52547/istd.7.24.0

Manuscript ID : 13980404190408 Visit : 8264 Page: 107 - 127

10.52547/istd.7.24.0

Article Type: Original Research

Calculating the Training Return on Investment (ROI) In Pars Oil & Gas Company (P.O.G.C)

Subject Areas :

Frouz Nouri ¹ , Saeid Safaee Movahed ² , Hamideh Bafandeh ³

1 -
2 - HRD Advisor National Iranian Oil Company(NIOC)
3 -

Received: 2019-06-25 Accepted : 2020-09-04 Published : 2020-09-12

Keywords: Return of investmentTraining costs and benefitsTraining and development, Project management training program,

Abstract :

Training and development advisors and experts are working hard today to gain a position for training procedures as equal as other organizational procedures. This effort has turned into a huge challenge for such practitioners. Under such circumstances, return-of-investment can be deemed both as an opportunity (if carried out properly) and a threat (if implemented improperly). Some believe that such an approach can help us integrate training into other mainstream procedures. Anyway, it is believed that formulating and conceptualizing such a strategy is a brave enterprise which needs to be managed reasonably.This paper aims at estimating the return-of-investment rate for project management training programs at Pars Oil and Gas Company (POGC). To analyze data, AHP strategy is used through Expert Choice software. The final rate was calculated as %59976. The calculated ROI sounds logically reasonable and indicates that the training program has been effective in essence.

References:

1. Saif A. Educational assessment and evaluation. 2018. Tehran: Doran Publication.
2. Garvin D. Learning in action: A guide to put the learning organization to work .Boston: Harvard Business School Press. 2000.
3. Fathi Vajargah K, Nori F. Learning Management in Organizations. 2016. Tehran: Elm Ostadan Publication.
4. Congelosi V, Dill W.Organizational learning: Observation Toward a Theory. Administrative Science Quarterly. 1965 ;10(2).
5. Wentworth D. Top Spending Trends for Training, 2016-2017. 2017. https://trainingmag.com.
6. Shefali Sachdeva (2014), "ROI of Training and Development Programs : Challenges and Developments", The SIJ Transactions on Industrial, Financial & Business Management (IFBM), Vol. 2, No. 6.
7. S. Matalonga & T.S. Feliu (2012), "Calculating Return on Investment of Training using Process Variation", IET Software, Vol. 6, No. 2, 140–147.
8. Baqerzadeh,Ali.Komeyjani,Akbar (2007) "Measurement and Analysis of Return on Investment in Iranian Agricultural Research", Tehran, Agricultural Economics Journal, 2007, No. 5, pp. 202-178.
9. Ziaie, Mohammad Sadegh; Roshandel arbatani, Taher; Mohammad Nezhad Shurkaie, Mojtaba (2011) "Evaluation of Saipa Company's Training Programs Using ROI Model", Resource Management Research Journal, 2011, No. 1, Pages 106-81.
10. Akbari Lake, Maryam; Karimi Monaghi, Hossein;Izanloo, Azra (2011), "Educational Planning with the Pattern of Return on Investment (ROI) in Medical Education", Tehran, 2011, Issue 4, pp. 31-27 .
11. Nuri, Firooz. Calculation the return on Investment (ROI) of e-banking courses of Rafah Bank, 2014 .
12. Nuri, Firooz .Calculation of return on Investment (ROI) of a defensive product in Defense Organization,2015
13. Nuri, Firooz.Bafandeh,Hamideh. Calculation of return on investment for training courses familiar with the design and operation of open communication systems and equipment and the principles of designing and operating the reverse osmosis system (RO), including periods related to water treatment plants in the Oxin steel industry.2016
14. Andru, Peter. Botchkarev, Alexei (2011), "Return on Investment: A Placebo for the Chief Financial Officer... and Other Paradoxes" , Journal of MultiDisciplinary Evaluation, V.7, No.16, 201-206.
15. Jalali, Rostam , Sampling in Qualitative Researches, Qualitative Research in Health Sciences Journal, 2012 (1) (4): 310-20
16. Phillips, Jack J. (2009), "Return On Investment in Training and Performance Improvement Programs", 2rd ed.

Full-Text:

فصلنامه آموزش و توسعه منابع انسانی

سال ششم، شماره 21، تابستان 1398، 127-107

Quarterly Journal of Training & Development of Human Resources Vol.6, No 21, 2019, 107-127

محاسبه نرخ بازگشت سرمايه (ROI)

دوره‌های تخصصی شرکت نفت و گاز پارس

فیروز نوری کلخوران¹* سعید صفایی موحد²

حمیده بافنده³

تاریخ دریافت: 04/04/1398؛ تاریخ پذیرش: 14/06/1399)

چکیده :

در این مطالعه آموزش‌های شرکت نفت و گاز پارس در حوزه مدیریت پروژه مورد ارزیابی قرار گرفته است. رويكرد پژوهش آميخته و روش پژوهش مورد استفاده در اين ارزشيابي مي‌باشد. در بخش كيفي مشاركت‌كنندگان در پژوهش جهت انتخاب شاخص‌هاي ارزيابي برنامه از مجريان فازها و شركت‌كنندگان در برنامه به صورت هدفمند انتخاب شدند. در بخش كمي براي تعيين سهم خالص تأثيرات آموزش از ساير مؤلفه‌هاي تأثيرگذار از تكنيك تحليل سلسله مراتبي (AHP) و نرم افزار Expert Choice استفاده گردید. و در نهایت نرخ بازگشت سرمایه برای دوره‌های مورد مطالعه معادل 59976% محاسبه گردید. نرخ بازگشت سرمايه به دليل محاسبه فروش نفت با مبناي ارزش مالي دلار بسيار بالا نمود مي‌كند. برقراري تعامل صحيح‌تر بين كارفرمايان و پيمانكاران فني شركت، نرخ بالاي قبولي در آزمون بين‌المللي PMI و همچنين نرخ بالاي حضور شركت‌كنندگان دوره آموزشي مورد مطالعه در رويدادهاي مديريت صنعت نفت از جمله دستاوردهاي ناملموس برنامه آموزشي محسوب مي‌شود.

1. مقدمـه

محاسبه بازگشت سرمايه⁴ در آموزش يكي از جذاب‌ترين بخش‌هاي مديريت و برنامه‌ريزي آموزش و یادگیری سازماني مي‌باشد كه نتایج آن به عنوان هشداري براي كارشناسان آموزش و یادگیری تلقي مي‌گردد تا نسبت به سازمان‌دهي اثربخش‌تر آموزش‌ها و فرایندهای مرتبط با آن‌ اقدام نمايند و بازنگري هوشمندانه‌ای در ترتيب و محتواي فرایندهاي آموزش و يادگيري به وجود آورند. دلايل متعددي جهت محاسبه نرخ بازگشت سرمايه در دپارتمان‌هاي آموزش و يادگيري به صورت تخصصي وجود دارد كه از جمله آن‌ها مي‌توان به موارد ذيل اشاره نمود :

· مشخص كردن موارد سرمايه‌گذاري در آموزش

· توسعه فرهنگ انتقال آموخته‌ها

· تعيين سهم آموزش در توسعه منافع و درآمدهاي سازمان

· توجه به ضرورت ارائه گزارش به مديران

· تعيين جانمايي آموزش در مجموعه عناصر توليد و خدمات در يك سازمان

· توسعه‌ روش‌هاي نوآورانه و جسورانه در راستاي فرایند نيازآفريني‌ و روش‌هاي آموزشي براي اثربخش سازي بيشتر برنامه‌هاي آموزش و يادگيري

· دريافت بودجه‌هاي توسعه‌اي آموزشي

در اولين نگاه به جايگاه مديريت پروژه در شركت نفت و گاز پارس سه نكته اصلي حائز اهميت است. اولين نكته بسيار مهم اين است كه ماهيت فني و سازماني شركت نفت و گاز پارس، پروژه محور است و ساختار و اهداف و راهبردهاي آن بر حسب پروژه‌ها تغيير ماهيت داده و دچار تغييرات مهمي مي‌شوند؛ نكته دوم اين است كه شركت نفت و گاز پارس مأموريت بهره‌برداري از ميادين مشترك نفت و گاز بين دو كشور ايران و قطر را بر عهده دارد و از اين رو تسريع مديريت بهينه پروژه‌ها منجر به بهره‌مندي كشور از اين ذخاير عظيم مي‌باشد كه مي‌تواند منافع ميلياردها دلاري را عايد كشور نمايد و نكته سوم اين است كه شركت نفت و گاز پارس براي بهره‌برداري از فازهاي مورد اشاره از پيمانكاران متعددي در اين مسير استفاده مي‌نمايد و همين موضوع درخواست‌هاي گسترده‌اي جهت استفاده بهينه از دانش مديريت پروژه را تقويت كرده است. پس با نگاهي اجمالي مي‌توان مشاهده كرد كه اهميت مديريت پروژه در اين شركت قابل توجه بوده و در كانون توجهات مديران ارشد مي‌باشد.

شكل شماره (1) دلايل توجه به مديريت پروژه جهت محاسبه نرخ بازگشت سرمايه

با توجه به اينكه افتتاح و بهره‌برداري از هر بخشي از منابع مشترك بين دو كشور وابسته به فناوري و دانش فراواني و از جمله مديريت پروژه مي باشد، تكليف محوري آموزش و توسعه منابع انساني شركت نفت و گاز پارس نيز تقويت مديران پروژه‌هاي شركت ترسيم گرديد و به عنوان يكي از محورهاي اصلي رشد و بالندگي منابع انساني ابلاغ شد و براساس همين نقش بنيادي، منابع قابل توجهي هم به بحث مديريت پروژه تخصيص يافت. پس از اجراي برنامه‌هاي توسعه و آموزش در حوزه مديريت پروژه و ضرورت بررسي ميزان اثربخشي دوره‌هاي آموزشي با محوريت مديريت پروژه از جانب مديران ارشد سازمان، مقرر گرديد پژوهشي با رويكرد تعيين ميزان بازگشت سرمايه در اين حوزه تعريف شده و مورد بهره‌برداري قرار گيرد. پژوهش مرتبط سازماندهي شد و تلاش شده است نتيجه پژوهش جهت شناسايي ابعاد ميزان بازگشت سازمان و ساير تأثيرات قابل تأمل در اين مقاله ارائه گردد.

ادبيات پژوهش

در حال حاضر آموزش‌های سازمانی بسیار توسعه یافته‌اند، این تنوع به گونه‌ای است که آموزش بسیاری از نیازهای آموزشی سازمانی نیازمند صرف هزینه‌های فراوان می‌باشد. تعریف یادگیری سازمانی از سال 1963 که اولین بار توسط مارچ⁵ ارائه شد، تا به امروز تغییرات زیادی را پشت سرگذاشته است. به زعم سیف (1397) یادگیری تغییرات نسبتا پایداری است که در اثر صدفه و تصادف به دست نیامده بلکه محصول تلاش فردی و جمعی می‌باشد (1). یادگیری و توسعه در دنیای حاضر یکی از الزامات ایجاد تغییر در سازمان‌های رسمی و غیررسمی می‌باشد. سازمان‌ها برای این‌که بتوانند در دنیای کسب و کار دوام بیاورند ناچار و ناگزیر از یادگیری هستند. (2). یادگیری ابزارهای متعددی دارد و این ابزارها و روش ها در حال تکوین هستند. برای توسعه در سطح سازمانی استفاده از این ابزارها لازم و ضروریست (3). کانجولوسی و دیل⁶ (1965) یادگیری سازمانی را متشکل از مجموعه‌ی تعاملات بین انطباق‌های فردی و گروهی و انطباق در سطح سازمان معرفی کرده‌اند (4).

طبق گزارش منتشر شده در نشریه آموزش⁷ (2017) میزان سرمایه‌گذاری شرکت‌های ایالات متحده آمریکا در بخش آموزش برای سال‌هاي 2016 و 2017 به ترتیب 70.6 و 93.6 میلیارد دلار اعلام شده است (5).

در حوزه آموزش و بهسازی منابع انسانی دو مدل عمده کرک پاتریک⁸ و فیلیپس مورد استفاده می باشد. در مدل فیلیپس⁹ علاوه بر سطح چهارگانه پاتریک پرداختن به حوزه مالی و منافع اقتصادی دوره‌های آموزشی از اهمیت و اولویت خاصی برخوردار است. به عبارت ساده‌تر الگوی فیلیپس با رویکرد محاسبه نتایج اقتصادی آموزش و بهسازی، جامع‌تر از الگوی پاتریک بوده و برای محاسبات دقیق تر در حوزه اقتصاد آموزش و بهسازی از آن استفاده می‌گردد. مدل بازگشت سرمایه آموزش یکی از حوزه‌های تکنیکال و فنی در مباحث آموزش و بهسازی منابع انسانی می باشد و توسعه این حوزه، تکوین بخشی از مطالعات بین رشته ای می باشد و حوزه اقتصاد آموزش و بهسازی منابع انسانی را توسعه داده است. اندازه‌گیری ROI در آموزش و توسعه یک مکانیزم برای تصمیمات بخش‌های توسعه را براساس داده‌های دقیق به ایجاد ارزش یک برنامه خاص، ارائه می‌نماید (6). در مراحل و بخش‌های مختلف پروژه‌ها و طرح‌های محاسبه بازگشت سرمایه، پرداختن به دیدگاه ذینفعان در اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد " بنابراین نیل به توافق با ذینفعان در خصوص آیتم‌های محاسبه‌ بازگشت سرمایه اهمیت فراوانی دارد و نیازمند محاسبات فنی زیادی برای توافق یابی خواهیم بود"(7). مدل ارائه شده در حوزه محاسبه نرخ بازگشت سرمایه مشتمل بر تمامی آیتم‌های مورد نیاز برای محاسبه نرخ بازگشت سرمايه بوده و زمينه براي محاسبه نرخ مذكور را برای متخصصان آموزش فراهم نموده است.

نگاهی كوتاه به پژوهش‌های انجام شده با موضوع بازگشت سرمايه و مكانيزم‌ها و محاسبات آن در بخش‌های مختلف خدمات و صنايع ضروری به نظر مي رسد از اين رو خلاصه‌اي از پژوهش‌هاي انجام شده در قالب جدول شماره (1) ارائه مي‌شود.

جدول شماره (1) پژوهش‌های انجام شده در رابطه با محاسبه بازگشت سرمايه
پژوهشگر	سال پژوهش	كسب و كار	موضوعات آموزشي مورد تمركز	نتايج كليدي
پژوهشگر	سال پژوهش	كسب و كار	موضوعات آموزشي مورد تمركز	نتايج مالي و كمي	نتايج غير مالي
باقرزاده و همکاران (8)	1389	تحقیقات کشاورزي ایران	اندازه گیري و تحلیل نرخ بازگشت سرمایه گذاري در تحقیقات کشاورزي ایران	نرخ بازگشت سرمایه‌گذاري در تحقیقات کشاورزي براي دوره مورد مطالعه (از سال 1357تا 1387)، 0.36% گزارش شده است.	نرخ 36 % اعلامي در مقام مقایسه با میانگین آن براي کشورهاي در حال توسعه، یعنی رقم 51%، کمیت پایینی است. بنابراین پیشنهاد شده است که دولت به منظور ارتقاي جایگاه تحقیقات کشاورزي در گسترش تولید و افزایش بهره وري کشاورزان اقدام به تخصیص منابع مالی بیشتر براي انباشت سرمایه در تحقیقات کشاورزي نماید به طوري که با نزدیک شدن مقدار این سرمایه‌گذاريها به استانداردهاي جهانی نرخ بازگشت سرمایه گذاري افزایش یابد.
ضیایی و همکاران (9)	1390	شرکت سایپا	دورههای آموزشی شرکت	نرخ بازگشت سرمایه در اين گزارش سایپا 35.6% گزارش شده است.	علاوه بر مزایای غیر ریالی، کاهش جابهجایی کارکنان، افزایش رضایت شغلی کارکنان، افزایش رضایت مشتری و کاهش نرخ حوادث شغلی نيز از جمله نتايج اين بررسي‌ها و تأثيرات ناملموس برنامه آموزشي مي‌باشد.
اکبری لاکه و همکاران (10)	1390	آموزش پزشکی	---	---	تأكيد بر استقرار فرآيند ارزشيابي با رويكرد ROI جهت افزايش پاسخگويي به آموزش‌هاي حرفه‌اي به منظور ثابت نمودن ارزش كاربردي برنامه‌های آموزشی دانشگاهی
نوري (11)	1393	بانك رفاه	دوره‌های بانکداری الکترونیکی	نرخ بازگشت سرمایه را مساوی با 67.5% برآورد شد.	---
نوري (12)	1394	سازمان دفاعي	توليد يك محصول دفاعي	ميزان بازگشت سرمايه در اين پژوهش معادل 750.7% محاسبه گرديد و میزان منافع خالص (با اعمال ضريب آلفاي 66 درصد) در این شاخص و مجموع دو دوره مرتبط با آن مساوی با11.763.600.000ريال (براي يكسال متمادي) می‌باشد.	افزايش رضايت مشتريان و افزايش اثربخشي و عملكرد محصول در تست‌هاي ميداني
نوري و بافنده (13)	1395	شركت فولاد اكسين	دوره‌هاي آموزشي آشنایی با طراحی و بهره‌برداری از سیستم‌ها و تجهیزات مدار باز تماسی و اصول و مبانی طراحی و بهره‌برداری از سیستم اسمز معكوس (RO) از جمله دوره‌هاي مرتبط با تأسیسات (تصفیه آب) در صنعت فولاد	ميزان بازگشت سرمايه در اين پژوهش معادل 2747.68% برآورد گرديد و میزان منافع خالص در این شاخص و مجموع سه دوره مرتبط با آن مساوی با 16.529.055.676 ریال گزارش شده است.	نتايج غير مالي : توسعه اعتماد ويژه مدير عامل به برنامه‌هاي توسعه و يادگيري و تهيه ليستي از مسائل مشكلاتي كه از طريق فرآيند آموزش قابليت حل آن‌ها وجود دارد.
نوري و بافنده (13)	1395	شركت فولاد اكسين	پروفی باس برق مقدماتي و پيشرفته (پروفی باس) از جمله دوره هاي مرتبط با حوزه برق در صنعت فولاد	ميزان بازگشت سرمايه در اين پژوهش معادل 264% محاسبه گرديد و میزان منافع خالص در این شاخص و مجموع دو دوره مرتبط با آن مساوی با724.831.29 ريال می‌باشد.	کاهش زمان توقف تولید کارخانه توسعه اعتماد ويژه مدير عامل به برنامه‌هاي توسعه و يادگيري و تهيه ليستي از مسائل مشكلاتي كه از طريق فرآيند آموزش قابليت حل آن‌ها وجود دارد. تهيه بانك اطلاعاتي ثبت توقفات توسط واحد اتوماسيون شركت
آندرو¹⁰ (14)	2011	---	بازگشت سرمایه : دارونمایی برای مقامهای مالی ارشد و دیگر پارادوکسها	---	این نتایج به دست آمد که اگر استاندارد ROI به درستی اجرا نشود، نتایج حاصل از ارزیابيROI را بسیار نامشخص و یا سوال برانگیز میکند.

همان‌گونه كه در بررسي نتايج پژوهشي ملاحظه مي‌شود نتايج پژوهش در چند دسته قابل ملاحظه مي‌باشند. برخي از نتايج حاوي گزارش‌هاي كاملي از متدولوژي، داده‌هاي ملموس و ناملموس در مطالعات بازگشت سرمايه مي‌باشند و بر سه عنصر مذكور مبتني هستند. و برخي از پژوهش‌هاي ديگر صرفاً اشاره‌اي به پيشنهادات و بررسي‌ها در خصوص انجام و يا عدم انجام موضوع بازگشت سرمايه مي‌باشد.

2. روش پژوهش

رویکرد پژوهش آمیخته می‌باشد و از پژوهش کیفی و کمی استفاده شده است. روش پژوهش حاضر، پژوهش ارزشيابي¹¹ می‌باشد. برای شناسایی و انتخاب شاخص هاي قابل توجه و كاربرد در محاسبه بازگشت سرمايه از مصاحبه‌هاي تخصصي استفاده شد. شركت كنندگان در دوره‌هاي اموزشي مديريت پروژه كه به نوعي در سطح شركت نفت و گاز پارس داراي سمت‌هاي طراحي و اجرا و مديريت پروژه داشتند مورد مصاحبه قرار گرفت. تعيين شاخصها موضوع بسيار مهمي است كه در اين پژوهش مشاركت كنندگاني مانند مشاور مدير عامل و مدير پروژه شركت، مديرا برخي از فازها و مديران اجرايي در فازهاي اجرايي را در بر داشت. این مصاحبه‌ها به صورت نیمه ساختاریافته صورت گرفت و در طول پژوهش به منظور کنترل صحت داده‌های مرتبط با مصاحبه‌ها نتایج به دست آمده با مصاحبه‌شوندگان در دو مرحله (هنگام مصاحبه و بعد از مصاحبه و به صورت انفرادی) کنترل شد. انتخاب شرکت‌کنندگان در فرآیند مصاحبه با روش نمونه‌گیری سهميه‌اي¹² که یکی از طیف‌های نمونه‌گیری هدفمند می‌باشد (15) انجام گرفت. پس از تجزیه و تحلیل داده‌های مصاحبه شاخص‌هاي تعيين شدند و براي تعيين اطمينان از داده‌ها و رسيدن به توافق مورد نظر از فن دلفي استفاده شد. در ادامه پژوهش ميزان تغييرات شاخص‌ها قبل و بعد از آموزش تعيين شد، هزينه‌هاي مختلف اجراي برنامه‌هاي آموزشي اعم از مستقيم و غيرمستقيم مورد محاسبه قرار گرفت. براي جداسازي ميزان تأثيرات آموزشي از ساير مؤلفه‌ها در بهبود شاخص هاي تنظيم شده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و نرم‌افزار (Expert Choice) استفاده گردید. براي اعتباريابي داده‌ها از روش داده‌هاي اسمي و در قالب نرم افزار ISM استفاده گرديد.

3. یافته‌های پژوهش

مراحل و يافته‌هاي مرتبط با هر مرحله در بخش يافته‌هاي پژوهش ارائه خواهد شد.

3.1. تعيين حوزه و شاخص‌هاي محاسبه بازگشت سرمايه

در مطالعه محاسبه بازگشت سرمایه برای دو دوره آموزشي IPMA وPMP دوره‌های آموزشی حوزه‌های عملکردی انتخاب شدند.

جدول شماره (2) جدول دوره‌های منتخب مطالعه بازگشت سرمایه
حوزه عملکردی منتخب	دوره‌های آموزشی مرتبط
مديريت پروژه	دوره آموزشي PMP
	دوره آموزشي IPMA

در انتخاب شاخص ها باید به این مورد توجه داشت که شاخص هایی برای بررسی انتخاب گردند که در سیستم اطلاعاتی داده های مرتبط با آن شاخص ها موجود باشد. مطابق با نظر فيليپس (16) داده‌هاي مربوط به محاسبه نرخ بازگشت سرمايه در دو بخش اطلاعات سخت و نرم قابل تفكيك هستند :

الف) داده‌هاي سخت: خروجي‌ها¹³ : اين نوع از داده‌ها شامل شاخص‌هاي خردتري مانند واحدهاي توليد شده¹⁴، موارد نصب شده¹⁵، موارد فروخته شده¹⁶، كارهاي ناتمام¹⁷، حساب‌هاي تازه بازشده¹⁸ و ... مي‌شود.

زمان : شاخص‌هاي جزئي‌تر اين داده‌ها نيز مي‌تواند شامل مواردي همچون اضافه كار¹⁹، حمل به موقع كالا²⁰، روز‌هاي از دست رفته²¹ و ... مي‌باشد.

هزينه : هزينه‌هاي فروش²²، هزينه‌هاي عمليات²³، هزينه‌هاي سرجمع²⁴ و ... جزو شاخص‌هاي جزئي‌تر هزينه‌ها مي‌باشند.

كيفيت²⁵ : شاخص‌هايي همانند نرخ خطا²⁶، دوباره‌كاري²⁷، محصولات دچار خطا²⁸ و ... از شاخص‌هاي كيفي مي‌باشند كه مي‌توانند در گردآوري داده‌هاي محاسبه نرخ بازگشت سرمايه مؤثر باشند.

ب) داده‌هاي نرم: شاخص‌هاي بيان شده در دسته داده‌هاي سخت بودند دسته ديگري از داده‌ها در محاسبه ROI‌ وجود دارند كه به آن‌ها داده‌هاي نرم مي‌گويند. اين داده‌ها در مطالعات ساليانه شركت احصاء شده است.

· عادات كاري

· جو كاري

· نگرش شغلي

· خدمات مشتريان

نکته‌ای که از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است این است که اگر بخواهیم با چندین شاخص و معیار خاص به مطالعه و محاسبه نرخ بازگشت سرمایه بپردازیم بایستی برای هر مورد از شاخص‌ها یک مطالعه کامل را انجام داد. برای مثال اگر شاخص مورد نظر، محاسبه نرخ بازگشت سرمایه مرتبط با دوره‌های آموزشی در تغییرات سهم بازار و یا جو کاری یا کاهش ميزان دوباره كاري و خرابکاری باشد به تعداد شاخص‌های ذکر شده بایستی نرخ خاصی از بازگشت سرمایه را بررسي و اعلام نمود. برای شروع فرآیند محاسبه بازگشت سرمایه ابتدا لازم است رخدادها و نشانه‌هایی از بهبود شرایط سازمان شناسایی شود. برای شناسایی این نقاط بهبود و اصلاح که می‌تواند نتیجه و برآیند دوره‌ مذکور باشد، چندین مصاحبه عمیق با متخصصین و مسئولین مرتبط (مشاركت كنندگان) بعمل آمده و علاوه بر آن مسئول واحد کنترل پروژه شرکت نیز وارد فرآیند شده و اظهار نظرات ارزنده و کاربردی داشتند که پس از بررسی‌های مختلف چهار رخداد بعنوان رخدادهای متأثر از دوره آموزشی شناسایی گردید که در قالب جدول شماره (3) ارائه می‌گردد.

جدول شماره(3) رخدادهای منتخب در مطالعه بازگشت سرمایه آموزش
حوزه عملکردی منتخب	رخدادهای شناسایی شده بعنوان رخدادهاي مؤثر در درآمدزايي و توسعه سازمان كه براساس آموخته‌هاي مديريت پروژه اجرايي شده‌اند
مديريت پروژه	تسريع در جابجايي عرشه‌هاي C و Dفاز14 با عرشه‌هاي 17B و 18B در فازهاي 17 و 18
	تسريع در استفاده از گاز فازهاي6 ،7،8 براي مرحله پيش راه اندازي و كاستن مدت زمان راه‌اندازي از 45 روز به 4 روز
	تسريع در استفاده از گاز فازهاي6 ،7،8 براي مرحله پيش راه اندازي فازهاي 20 ،21 و تسريع در روند توليد
	تسريع در برداشت از سكوهاي 17A و 18A به مدت4 تا 10ماه زودتر با احداث خط لوله رابط بين فازهاي 17، 18 و 15،16

در مصاحبه با مشاركت كنندگان اين رخدادها كه بعنوان خروجي عملكردي مهارتي و دانش فراگيران در دوره هاي مديريت پروژه مي‌باشند، بعنوان رخدادهايي كه بايد درامد و نتايج مالي منبعث از آن‌ها مبنايي مؤثر براي محاسبه ميزان بازگشت سرمايه مورد توجه قرار بگيرد، شناسايي شدند. بنابراین لازم بود تا برای این چهار رخداد شاخص‌های مناسبی تدوین گردد. پس از تعيين اين رخدادها براي صحه گذاري و توسعه احتمالي شاخص‌ها و رويدادها از فن دلفي استفاده شد كه در نهايت چهار رخداد و شاخص‌ مترتب بر آن‌ها به شرح جدول شماره (4) ارائه می‌گردد.

جدول شماره (4) واحدهای اندازه‌گیری شاخص‌های منتخب در مطالعه بازگشت سرمایه آموزش
حوزه عملکردی منتخب	شاخص‌های مرتبط تعیین شده	واحد اندازه‌گیری
مديريت پروژه	تسریع در برداشت	زمان
مديريت پروژه	کاهش مدت زمان بهره برداری	زمان

تمامي مواردي كه به عنوان شاخص و زير شاخص در بخش‌هاي فوق مورد بررسي قرار گرفت براساس واحد معياري مورد سنجش قرار مي‌گيرند مثلاً هزينه‌ها با ريال يا دلار و يا واحد پولي هر كشور اندازه‌گيري مي‌شوند در اين بخش نياز است تا واحدهاي اندازه‌گيري شاخص‌ها تعيين گردد واحدهاي اين شاخص‌ها براي هر سازماني را مي‌توان در جدول شماره (5) جمع‌بندي نمود.

در دو بخش فوق ابتدا شاخص‌ها تعيين گرديدند و سپس واحدهاي مورد نظر براي اندازه‌گيري آن‌ها مشخص شدند در اين بخش لازم است ارزش مالي هر كدام از اين شاخص-واحدها تعيين گردند تا ليستي از قيمت واقعي شاخص‌ها را در اختيار داشته باشيم.

جدول شماره (5) واحدهای اندازه‌گیری شاخص‌های منتخب در مطالعه بازگشت سرمایه آموزش
شاخص‌های مرتبط تعیین شده	مرتبط با رخداد	توضیح	ارزش مالی به ازای هر روز (میلیون دلار)
تسریع در راه اندازی دو سکوی باقی مانده فازهای 17،18	اول	تسریع جابجایی و راه اندازی، باعث افزوده شدن به درآمدهای شرکت شده است.	6.00
کاهش زمان بهره برداری درفاز19	دوم	حفظ ارزشی معادل 41 روز تولید از این میدان مذکور	12.12
تسریع در برداشت از میدان	سوم	ارزش روزانه تولیدات فازهای 20،21	12.12
کاهش زمان بهره برداری	چهارم	احداث خط رابط بین فازهای 15،16 و 17،18 برداشت از این دو سکو بین 4تا10 ماه زودتر صورت گرفته است	174 (به ازای هر ماه)

اين جدول ارزش مالي هر شاخص را ارائه مي‌دهد و در تحليل‌هاي آتي و محاسباتي از داده‌هاي آن استفاده خواهد شد.

3.2. وضعيت عملكردي قبل از ارائه آموزش‌ها در حوزه‌ها و شاخص‌هاي تعيين شده و ميزان سرمايه گذاري آموزشي

كارشناسان آموزش پس از اجراي مراحل فوق اقدام به تعيين و ثبت عملكرد فراگيران آتي دوره آموزشي مي‌نمايند كارشناسان آموزش در ثبت وضعيت موجود بايستي موارد ذيل را كاملاً مد نظر داشته باشند :

تعيين شاخص‌هاي كلي و شاخص‌هاي زيرين ؛

تعيين منبعي براي به دست آوردن اطلاعات ؛

توافق با مسئولين بخش‌هاي مرتبط سازماني جهت پيش‌بيني تهيه بانك اطلاعاتي ؛

تعيين استاندارد جهت ثبت مشاهدات ؛

تعيين فواصل زماني ثبت نتايج ؛

طراحي ابزار ؛

گردآوري اطلاعات از عملكرد فراگيران آتي در شاخص‌هاي پيش‌بيني شده.

تصديق اطلاعات گردآوري شده ؛

و صحه‌گذاري اطلاعات كسب شده.

وضعیت عملکردی قبل از دوره در شاخص‌های تدوین شده برابر صفر می‌باشد.

3.3. محاسبه هزينه‌ برگزاري برنامه‌هاي آموزشي

سرمايه‌گذاري در بحث آموزش و بهسازي منابع انساني داراي هزينه‌هاي مختلفي مي‌باشد اين هزينه‌ها در سه بخش اصلي انجام مي‌گيرد :

الف) هزينه‌هاي اداري توسعه منابع انساني (واحد آموزش)

ب) هزينه‌هاي فراگيران هزينه‌ها (مستقيم و غير مستقيم)

ج) هزينه‌هاي خارجي

بخشي از اين هزينه‌ها به صورت مستقيم در محاسبات اعمال مي‌گردند و برخي ديگر به صورت سرشكن در بين عوامل مختلف محاسبه مي‌شوند.

جدول شماره (6) هزینه دوره‌های آموزشی PMP و IPMA
سرفصل سرمایه‌گذاری (هزینه‌های آموزش)	ریال
هزینه مدرس	10.152.644.500
مدیریت آموزشی و یادگیری	1.088.670.000
هزینه فرصت از دست رفته	27.023.000.000
سایر هزینه ها	250.000.000
جمع	38.514.314.500

3.4. شناسايي سهم آموزش در تغييرات يك حوزه خاص از عملكرد سازمان

شناسايي سهم آموزش در تغييرات يك حوزه خاص از عملكرد سازمان: همواره صرفاً بخشي از ارتقاء در ميزان و كيفيت عملكرد منابع انساني منشأ آموزشي دارد، علاوه بر مباحث آموزشي كه در ارتقاءآفريني كاركنان نقش عمده‌اي دارند ساير موارد نيز در بهبود عملكردشان تأثيرگذار هستند. شناسايي آثار آموزش يكي از مهم‌ترين اقدامات در فرایند محاسبه بازگشت سرمايه مي‌باشد. تعيين ميزان تأثير آموزش از دو طريق قابل اندازه‌گيري است:

الف) براي تعيين بهبود كار در پروژه‌هاي صنعتي مي‌توان از روش FMEA استفاده نمود عنوان اين روش تجزيه و تحليل حالات خطا و اثرات ناشي از آن²⁹ مي‌باشد که به شناسايي فراكنشي خطاهاي احتمالي پروژه‌هاي صنعتي مي‌پردازد.

ب) استفاده از فنون تركيبي: براي تعيين سهم آموزش در توسعه شاخص‌ها مي‌توان يك مكانيزم عمومي در نظر گرفت كه براي كليه دوره‌ها و با اعمال تغييرات اندك قابليت پياده‌سازي شدن را داشته باشد. مراحل اين فرایند به ترتيب شكل ذيل ترسيم شده است. (شكل شماره 2)

مراحل اولويت‌بندی سلسله مراتبی در تعيين سهم آموزش :

الف) تهيه ليست اوليه از موارد تأثيرگذار در ارتقاء عملكرد در حوزه موضوع آموزش‌هاي ارائه شده

برای هر شاخص لیستی از واحدهای تأثیرگذار در ارتقاء آن وجود دارد که لازم است ابتدا سراغ آن رفت.

ب) حداكثرسازي داده‌هاي مربوط به موارد تأثيرگذار

در اين مطالعه با استفاده از روش‌هاي حداكثر ساز مانند بارش مغزي موارد متعدد تأثيرگذار در شاخص مطرح شده مورد بررسي و نتیجه این حداکثر سازی نیز منتهی به تعیین عوامل مذکور در ارتقاء شاخص‌ها گردید.

ج) وزن‌دهي به موارد تأثيرگذار (براساس روش AHP)

اين فرآيند با استفاده از روش اولويت بندي AHP و نرم افزار choice Expert انجام يافته است.

براي محاسبه وزن عوامل مؤثر در كليه رخدادها موارد ذیل بعنوان واحدها/ اشخاص مؤثر تعیین شدند :

· ابلاغيه‌ها و پيگيري وزیر نفت

· مدیر عامل شرکت

· معاونت ساختمان

· آموزش و توسعه منابع انسانی با برگزاری دوره های آموزشی مذکور

3.4.1. تعيين سهم آموزش در رخداد اول

پس از اجرای مراحل تعيين هم و تحليل داده‌ها در قالب نرم افزار Expert Choice داده‌های مرتبط با اوزان هر پارامتر استخراج شد که در ادامه به آن اشاره می‌گردد.

جدول شماره (7) عوامل مؤثر در رخداد اول
عوامل مؤثر در جابجایی شاخص	وزن از (1)
ابلاغيه‌ها و پيگيري وزیر نفت	0.042
مدیر عامل شرکت	0.0196
معاونت ساختمان	0.0683
آموزش و توسعه منابع انسانی با برگزاری دوره‌های آموزشی مذکور	0.078

نکته) سهم آموزش در اين رخداد (تسریع در جابجایی عرشه هایD و Cفاز 14 با عرشه های18B و17 B در فاز 17،18) معادل 0.078 تعيين شد.

3.4.2. تعیین وزن عوامل مؤثر در خصوص رخداد دوم و سوم

برای رخداد دوم (تسریع در استفاده از گاز فازهای 6،7،8 برای مرحله پیش راه اندازی و کاستن زمان راه اندازی فاز19 از45روز به 4روز) و رخداد سوم (تسریع در استفاده از گاز فازهای 6،7،8 برای مرحله پیش راه اندازی فازهای 20،21 و بنابراین تسریع در روند تولید) واحدهای ذیل بعنوان واحدهای مؤثر تعیین شدند :

· مدیر عامل شرکت

· معاونت ساختمان

· شرکت گاز

· آموزش و توسعه منابع انسانی

جدول شماره (8) عوامل مؤثر در رخداد دوم و سوم
عوامل مؤثر در جابجایی شاخص	وزن از (1)
مدیر عامل	0.142
معاونت ساختمان	0.699
شرکت گاز	0.074
آموزش و توسعه منابع انسانی	0.085

نکته) سهم آموزش در اين تغييرات (تسریع در استفاده از گاز فازهای 6،7،8 برای مرحله پیش راه‌اندازی و کاستن زمان راه اندازی فاز 19 از 45روز به 4روز) و (تسریع در استفاده از گاز فازهای 6،7،8 برای مرحله پیش راه‌اندازی فازهای 20،21 و بنابراین تسریع در روند تولید) معادل 0.085 تعيين شد.

3.4.3. تعیین وزن عوامل مؤثر در خصوص رخداد چهارم

برای رخداد چهارم (تسریع در برداشت از سکوهای 18Aو17Aبه مدت 4تا10 ماه زودتر با احداث خط لوله رابط بین فازهای 17،18 و15،16) واحدهای ذیل بعنوان واحدهای مؤثر تعیین شدند :

· مدیر عامل

· معاونت ساختمان

· آموزش و توسعه منابع انسانی

جدول شماره (9) عوامل مؤثر در رخداد دوم و سوم
عوامل مؤثر در جابجایی شاخص	وزن از (1)
مدیر عامل	0.228
معاونت ساختمان	0.662
آموزش و توسعه منابع انسانی	0.110

نکته) سهم آموزش در اين تغييرات (تسریع در برداشت از سکوهای 18Aو17Aبه مدت 4 تا10 ماه زودتر با احداث خط لوله رابط بین فازهای 17،18 و15،16) معادل 0.110 تعيين شد.

3.5. بررسي ضرورت استفاده از نرخ تنزيل براي همراستايي هزينه‌ها و منافع

با توجه به اينكه سال و زمان اجراي دوره و بهره‌برداري هاي لازمه در يك مقطع زماني نزديك بهم بوده از نزخ تنزيل يا ساير روش هاي همراستاسازي استفاده نشده است.

3.6. تعيين اختلاف وضعيت قبل و بعد از آموزش و اعمال تأثير مستقيم آموزش بر عملكرد

تعيين اختلاف عملكردي قبل و بعد از آموزش مربوط به مقايسه داده‌هاي دو زمان مختلف مي‌باشد و لازم است پس از تعيين اين اختلاف نتيجه حاصله در ميزان تأثيرگذاري آموزش در توسعه و ارتقاء عملكرد ضرب شود.

نمودار شماره 1) وضعيت درآمدهای نفتی در رخدادهاي مختلف

در نمودار شماره (1) قبل ميزان اختلاف ناخالص عملكرد قبل و بعد از آموزش در شاخص‌های مذکور مربوط به درآمدهای ناشی از هدف پژوهش و به صورت ناخالص می باشد براساس محاسبات سهم خالص آموزش در مورد رخدادهای محتلف متفاوت می باشد که در جدول ذیل مورد اشاره قرار خواهد گرفت.

جدول شماره (10) تعیین سهم آموزش در درآمدهای نفتی
رخداد 4	رخداد 3	رخداد 2	رخداد 1	رخدادها
0.11	0.085	0.085	0.078	سهم برنامه های آموزشی کنترل پروژه در میزان درآمدهای حاصله نفتی

3.7. تعيين ميزان و نرخ بازگشت سرمايه

با توجه به داده هاي مذكور نرخ بازكشت سرمايه و ميزان آن در ادامه و به تفكيك و تجميعي ارائه شده است.

ميزان بازگشت سرمايه ناشی از رخداد اول

ميزان اختلاف ناخالص عملكرد قبل و بعد از آموزش Dn =
ضريب آموزش در عملكرد Tr =
سهم خالص آموزش در عملكرد TE =
ميزان اختلاف عملكرد قبل و بعد از آموزش در درآمدهای نفتی (دلار) Dn * Tr = TE
170.820.00	=	0.078	*	2.190.000.000

بنابراين اختلاف واقعي بين وضعيت قبل و بعد از آموزش در درآمدهای نفتی در رخداد اول و با احتساب کلیه موارد مساوي با 170.820.000 (دلار) مي‌باشد.

ميزان بازگشت سرمايه ناشی از رخداد دوم

ميزان اختلاف ناخالص عملكرد قبل و بعد از آموزش Dn =

ضريب آموزش در عملكرد Tr =

سهم خالص آموزش در عملكرد TE =

ميزان اختلاف عملكرد قبل و بعد از آموزش در درآمدهای نفتی (دلار) Dn * Tr = TE

42.238.200=0.085*496920.000

بنابراين اختلاف واقعي بين وضعيت قبل و بعد از آموزش در درآمدهای نفتی در رخداد دوم و با احتساب کلیه موارد مساوي با 42.238.200 (دلار) مي‌باشد.

ميزان بازگشت سرمايه ناشی از رخداد سوم

ميزان اختلاف ناخالص عملكرد قبل و بعد از آموزش Dn =

ضريب آموزش در عملكرد Tr =

سهم خالص آموزش در عملكرد TE =

ميزان اختلاف عملكرد قبل و بعد از آموزش در درآمدهای نفتی (دلار) Dn * Tr = TE

376.023.000=0.085*4.423.800.000

بنابراين اختلاف واقعي بين وضعيت قبل و بعد از آموزش در درآمدهای نفتی در رخداد سوم و با احتساب کلیه موارد مساوي با 376.230.000 (دلار) مي‌باشد.

ميزان بازگشت سرمايه ناشی از رخداد چهارم

ميزان اختلاف ناخالص عملكرد قبل و بعد از آموزش Dn =

ضريب آموزش در عملكرد Tr =

سهم خالص آموزش در عملكرد TE =

ميزان اختلاف عملكرد قبل و بعد از آموزش در درآمدهای نفتی (دلار) Dn * Tr = TE

133.980.000 = 0.11 * 1.218.000.000

بنابراين اختلاف واقعي بين وضعيت قبل و بعد از آموزش در درآمدهای نفتی در رخداد چهارم و با احتساب کلیه موارد مساوي با 133.980.000 (دلار) مي‌باشد.

تعیین نرخ بازگشت سرمایه (ROI) برای کلیه موارد و رخدادها

100 *	هزينه‌هاي انجام شده - منافع به دست آمده	=	ROI
	هزينه‌هاي انجام شده

100 *	1.203.572-723.061.200	=	ROI
	1.203.572

ميزان بازگشت در دوره های آموزشی مرتبط مساوي با 59976% مي‌باشد.

میزان منافع خالص در این شاخص و مجموع دو دوره مرتبط با آن مساوی با 721.857.628 دلار می‌باشد.

4. بحث و نتيجه‌گيري

براساس یافته‌های بدست آمده می‌توان به صورت عملیاتی به محاسبه نرخ بازگشت سرمایه در سازمان های مختلف امیدوار بود. متدلوژي ارائه شده در اين مقاله خصوصاً يافتن شاخص‌هاي ارزيابي و همچنين نحوه محاسبه و شناسايي سهم خالص آموزش از جمله نوآوري‌هاي اين مقاله مي‌باشد. در حالیکه در بسیاری از سازمان ها بررسی و محاسبه نرخ بازگشت سرمایه را امری دست نیافتنی می‌دانند. مي‌توانند با فناوري‌هاي اشاره شده اين فرآيند را به نحو مطلوب به سرانجام رسانيد.

حوزه کنترل پروژه را می‌توان یکی از حوزه های مهم عملکردی نفت و گاز پارس عنوان کرد که در مقطع زمانی ارائه شده، سوددهی فوق‌العاده‌ای دارد. البته طراحی همه دوره های کاربردی و اجرای موثر آن ها و ایجاد زمینه‌های انتقال یادگیری منجر به افزایش سطح نرخ بازگشت سرمایه در شرکت نفت و گاز پارس خواهد شد. پیشنهادات عملی برای مطالعات نرخ بازگشت سرمایه و یافته‌های مختلف به شرح ذیل ارائه می‌گردد :

· برنامه‌ریزی برای توسعه فرهنگ و روش‌های یادگیری جهت افزایش نرخ بازگشت سرمایه در شرکت نفت و گاز پارس

· تشکیل پایگاه داده برای ورود شاخص‌های نرم و سخت شرکت نفت و گاز پارس جهت تسهیل محاسبه نرخ بازگشت سرمایه

· آموزش کارشناسان آموزش و بهسازی منابع انسانی

منابع

1. Saif A. Educational assessment and evaluation. 2018. Tehran: Doran Publication.

2. Garvin D. Learning in action: A guide to put the learning organization to work .Boston: Harvard Business School Press. 2000.

3. Fathi Vajargah K, Nori F. Learning Management in Organizations. 2016. Tehran: Elm Ostadan Publication.

4. Congelosi V, Dill W.Organizational learning: Observation Toward a Theory. Administrative Science Quarterly. 1965 ;10(2).

5. Wentworth D. Top Spending Trends for Training, 2016-2017. 2017. https://trainingmag.com.

6. Shefali Sachdeva (2014), "ROI of Training and Development Programs : Challenges and Developments", The SIJ Transactions on Industrial, Financial & Business Management (IFBM), Vol. 2, No. 6.

7. S. Matalonga & T.S. Feliu (2012), "Calculating Return on Investment of Training using Process Variation", IET Software, Vol. 6, No. 2, 140–147.

8. Baqerzadeh,Ali.Komeyjani,Akbar (2007) "Measurement and Analysis of Return on Investment in Iranian Agricultural Research", Tehran, Agricultural Economics Journal, 2007, No. 5, pp. 202-178.

9. Ziaie, Mohammad Sadegh; Roshandel arbatani, Taher; Mohammad Nezhad Shurkaie, Mojtaba (2011) "Evaluation of Saipa Company's Training Programs Using ROI Model", Resource Management Research Journal, 2011, No. 1, Pages 106-81.

10. Akbari Lake, Maryam; Karimi Monaghi, Hossein;Izanloo, Azra (2011), "Educational Planning with the Pattern of Return on Investment (ROI) in Medical Education", Tehran, 2011, Issue 4, pp. 31-27 .

11. Nuri, Firooz. Calculation the return on Investment (ROI) of e-banking courses of Rafah Bank, 2014 .

12. Nuri, Firooz .Calculation of return on Investment (ROI) of a defensive product in Defense Organization,2015

13. Nuri, Firooz.Bafandeh,Hamideh. Calculation of return on investment for training courses familiar with the design and operation of open communication systems and equipment and the principles of designing and operating the reverse osmosis system (RO), including periods related to water treatment plants in the Oxin steel industry.2016

14. Andru, Peter. Botchkarev, Alexei (2011), "Return on Investment: A Placebo for the Chief Financial Officer... and Other Paradoxes" , Journal of MultiDisciplinary Evaluation, V.7, No.16, 201-206.

15. Jalali, Rostam , Sampling in Qualitative Researches, Qualitative Research in Health Sciences Journal, 2012 (1) (4): 310-20

16. Phillips, Jack J. (2009), "Return On Investment in Training and Performance Improvement Programs", 2rd ed.

[1] - دکتری برنامه درسی، بورسيه هيأت علمي دانشگاه بوعلي سينا، همدان، ایران. مسئول مكاتبات: gmail.com@ f.nouri1979

[2] - دكتري برنامه ريزي درسي، رئیس مطالعات راهبردی آموزش شرکت ملی نفت ایران.

[3] - کاندیدای دکتری فناوری اطلاعات در آموزش عالی، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

[4] Return On Investment

[5] - March

[6] - Congelosi & Dill

[7] -Training magazine

[8] - Donald Kirkpatrick

[9] - Jack Phillips

[10] Andru

[11] - Evaluation Inquiry

[12] - Quota sampling

[13] -Output

[14] - Units Produced

[15] - Item Assembled

[16] - Items sold

[17] - Work Backlog

[18] - New Accounts Opened

[19] - Overtime

[20] - On Time Shipments

[21] - Lost Time Days

[22] -Sale Expense

[23] - Operating Costs

[24] - Overhead Costs

[25] - Quality

[26] - Error Rates

[27] - Rework

[28] - Product Failures

[29] - Failure Mode and Effect Analysis

Share To

Article Url

Calculating the Training Return on Investment (ROI) In Pars Oil & Gas Company (P.O.G.C)

Rimag

Links

Related Centers

Technical Support

Official pages