امکانات و محدودیتهای کارآمدی منظومه‌های روستایی- شهری به عنوان مناطق کارکردی مورد: منظومة ضیاءآباد قزوین
الموضوعات :سیده کیناز محمودی 1 , عباس سعيدي 2 , حسن افراخته 3 , فرهاد عزیزپور 4
1 - دانشگاه خوارزمی
2 - آلمان
3 - دانشگاه خوارزمی
4 - دانشگاه خوارزمی
الکلمات المفتاحية: منظومة روستایی-شهری منطقه منطقة کارکردی توسعة یکپارچة روستایی- شهری ضیاءآباد قزوین,
ملخص المقالة :
یکی از مسایل برنامه‌ریزی فضایی پیوسته تعیین مناطق برنامه‌ریزی در سطوح و مقیاسهای مختلف بوده است. از این رو، در اغلب موارد حدود تقسیمات اداری، حتی بصورت ادغام چند منطقة تقسیماتی اساس قرار می‌گیرد. شاید بتوان گفت، مشکل اساسی در این رابطه هنگامی بروز می‌کند که بحث برنامه‌ریزی سطوح خرد و پایین‌تر از سطح استان و شهرستان، یعنی مناطق و نواحی رسمی مطرح می‌گردد. مفهوم "منظومه" در سالهای اخیر به عنوان بدیلی برای این سطوح خُرد از برنامه‌ریزی فضایی که واحد تقسیماتی "بخش" را نمایندگی می‌کند، مطرح شده است. پرسش اساسی در این رابطه این است که آیا تعیین محدوده‌های تقسیماتی که اغلب بنابر ملاحظات سیاسی صورت می‌پذیرد، تا چه حد با الزامات برنامه‌ریزی انطباق دارد؟ و آیا می‌توان این محدوده‌ها را به عنوان "مناطق کارکردی" مدّ نظر قرار داد؟ در این چارچوب، این مقاله با بررسی بخش ضیاءآباد قزوین، به عنوان نمونة موردی، تلاش دارد، ضمن بررسی این مسایل، با بهره‌گیری از شیوه‌های کیفی بحث و اتکاء به دیدگاه پویش ساختاری- کارکردی، امکانات و موانع شکل‌گیری مناطق کارکردی را در سطوح خُرد مورد مطالعه قرار داده، کارآمدی این سطح از عرصه‌های فضایی را در قالب واحدهای تقسیماتی نشان دهد. نتایج مطالعه نشان می‌دهد، کارآمدی منظومه‌ها به عنوان مناطق کارکردی نه تنها در گرو تعیین اندیشیدة تقسیماتی است، بلکه اصلاح زیرساختها، سرمایه‌گذاریهای مرتبط و پشتیبانی موثر در تخصیص امکانات و اعتبارات، شرط تعامل متناسب و کارکردپذیری واحدهای سکونتگاهی موجود در سطح منظومه‌ها ست.
-پژوهشکدة علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی (1397)، به روزرسانی مطالعات آمایش استان قزوین؛
- درگاه ملی آمار، نتایج سرشماریهای عمومی سالهای 1335 تا 1395؛
- درگاه ملی آمار، سرشماری کشاورزی 1393، استان قزوین؛
- سازمان برنامه و بودجه استان قزوین (1376)، آمارنامة استان قزوین؛
- سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان قزوین (1398)، سند اجرایی آمایش استان قزوین، شورای برنامه‌ریزی و توسعة استان قزوین؛
- سعیدی، عباس (1355)، ضیاءآباد: بررسی شتابزدة یک روستا، دانشگاه ملی ایران، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی (استاد راهنما: دکتر ایرانپور جزنی)؛
- سعیدی، عباس (1385)، "روابط شهر و روستا و پيوندهاي روستايي- شهري- يك بررسي ادراكي" در: فصلنامة جغرافیا، دورة جدید، سال دوم، شمارة 2 بهار و تابستان 1383 (تاريخ چاپ : 1385)؛
- سعیدی، عباس (1387)، "ناحیه"، در: سعیدی، عباس، دانشنامة مدیریت شهری و روستایی، بنیاد دانشنامة بزرگ فارسی/ سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، تهران، ص 797؛
- سعیدی، عباس (1387)، "منطقه"، در: سعیدی، عباس، دانشنامة مدیریت شهری و روستایی، بنیاد دانشنامة بزرگ فارسی/ سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، تهران، صص 775-777؛
- سعیدی، عباس (1388الف)، سطح‌بندی روستاهای کشور، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران؛
- سعیدی، عباس (1388ب)، الگوهای خدمات‌رسانی روستایی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران؛
- سعیدی، عباس (1389)، محيط، فضا و توسعه: بحثي در ضرورت توسعه يكپارچه روستايي- شهري، در: مسکن و محیط روستا، شمارة 131، پاییز (1389)، صص 3- 12؛
- سعیدی، عباس (1390) "پویش ساختاری- کارکردی: رویکردی نظاموار در مطالعات مکانی- فضایی" در: فصلنامة جغرافیا (فصلنامة علمی- پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران)، سال نهم، شماره 29، تابستان، صص 7-16؛
- سعیدی، عباس (1391)، مفاهیم بنیادین در برنامه ریزی کالبدی- فضایی (بخش نخست)، در: فصلنامة برنامه ریزی کالبدی- فضایی، سال اول، شماره اول، صص 9-26؛
- سعیدی، عباس (1392الف)، طرح پیشنهادی توسعة فضایی منظومه‌های روستایی کشور (توسعة پایدار منظومه‌های روستایی کشور)، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، معاونت عمران روستایی؛
- سعیدی، عباس (1392ب)، "پیوستگی توسعة روستایی- شهری در قالب منظومه‌های روستایی" در: فصلنامة برنامه‌ریزی کالبدی- فضایی، سال دوم، شماره 4، صص 11-20؛
- سعیدی، عباس (1393)، "جایگاه منظومه‌های روستایی در برنامه‌ریزی توسعة پایدار کالبدی- فضایی" در: اولین همایش برنامه‌ریزی کالبدی- فضایی توسعة پایدار روستایی، اردبیل 2-3 تیرماه 1393؛
- مرادی، ابوالفضل (1390)، روند تبدیل روستا به شهر با تاکید بر تحول مکانی- فضایی – مورد: ضیاءآباد قزوین، نیمسال اول سال تحصیلی 1390-1391 (رسالة دکتری- به راهنمایی دکتر عباس سعیدی)؛
- وزارت کشور (1369)، تقسیمات کشوری، سازمان و سلسله تابعیت عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری استان زنجان به مرکزیت شهر زنجان، 14/7/1369؛
- وزارت کشور (1373)، تصویب نامة انتزاع شهرستان قزوین از استان زنجان، 30/6/1373؛
- وزارت کشور (1378)، مصوبة تبدیل روستای نهاوند به شهر (19/3/1378)؛
- وزارت راه و شهرسازی (1397)، سازمان هواشناسی کشور، داده‌های اداره کل هواشناسی استان قزوین؛
-Beyhan, Burak (2019), “The delimitation of planning regions on the basis of functional regions: An algorithm and its implementation in Turkey” in: Moravian Geographical Reports, 27(1) , pp. 15–30;
-Douglass, Mike (1998), "A Regional Network Strategy for Reciprocal Rural-Urban Linkages: An Agenda for Policy Research with Reference to Indonesia” In; Third World Planning Review, Vol 20, No. 1;
-Drobne, Samo and Bogataj, Marija )2012(, “A Method to Define the Number of Functional Regions” in: Geodetski vestnik, 56/1 (2012), pp. 128-150;
-Erlebach, Martin et al. (2014), “Inner structure of functional region: theoretical aspects”, Conference Paper, Sborník příspěvků, 27. mezinárodní kolokvium o regionálních vědách Hustopeče 18.–20. 6. 2014, pp. 722-727;
-Hemmasi, Mohammad (1980), “The Identification of Functional Regions Based on Lifetime Migration Data: A Case Study of Iran” in: Economic Geography, Vol. 56, No. 3 (Jul., 1980), pp. 223-233
-Karlsson, Ch. and Olsson, M. (2006), “The identification of functional regions: theory, methods, and applications” in: Annals of Regional Science, 40, pp. 1–18;
-Klapka, M. P. et al. (2013), "Functional Regions: Concept and Types", Sborník příspěvků XVI. mezinárodní kolokvium o regionálních vědách Valtice, 19.–21. 6. 2013;
-OECD (2002), Redefining Territories: The Functional Regions, Paris;
