پیامدهای بحران مهاجرت ناشی از خشکسالی های کوتاه مدت در استان سیستان و بلوچستان
الموضوعات :
محسن جان پرور
1
(فردسی مشهد)
ریحانه صالح آبادی
2
(فردسی مشهد)
الکلمات المفتاحية: خشکسالی, سیستان و بلوچستان, مهاجرت, شاخص SPI,
ملخص المقالة :
خشکسالي يک پديده پيچيده می باشد که تعريف آن دشوار است. در مناطق مختلف تعاريف متفاوتی از آن ارائه مي شود و هر کدام از آن تعاريف بستگي به ميزان متوسط بارش دارد. خشکسالی می تواند پیامدهای بسیاری داشته باشد. از دیدگاه امنیتی با توجه به قرارگیری استان سیستان و بلوچستان در خشک ترین منطقه کشور، افزایش آسیب‌دیدگی اقلیمی و بیابانی‌ترشدن گذرگاه‌های مرزی و درون‌سرزمینی، ظرفیت بالقوه مبسوطی برای گسترش ناامنی از این منطقه به داخل کشور فراهم نموده است. اکنون نیز به علت شرایط نامناسب اقلیمی، دیده‌بانی و پاسداری در بسیاری نقاط استان غیرممکن یا بسیار پرخطر است و معبر امنی برای گروه‌های تروریستی فراهم کرده است. از سویی دیگر، از مهم ترين آثار خشکسالی ممکن است، مشکلات اقتصادي و اجتماعي مانند مهاجرت اجباري از مناطق خشک به سایر مناطق باشد. این مقاله با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی خشکسالی و ارتباط آن با مهاجرت ساکنان استان سیستان و بلوچستان می پردازد. برای درك اينكه بارندگي تاثيرهاي مختلفي بر منابع آب دارد، منجر به اين گشت كه از شاخص SPI برای بررسی میزان خشکسالی در استان سیستان و بلوچستان بهره گرفته شود. داده های بارش ماهیانه (میلی متر)، سال های 2005-1985 برای چهار ایستگاه استان سیستان و بلوچستان (زاهدان، زابل، ایرانشهر، چهاربهار، کنارک) مورد مطالعه قرار گرفتند. یافته ها نشان دهنده آن است که کمبود آب در مناطقي که درگير خشکسالي مي شوند منجر به افزايش مهاجرت مي شود. وقوع خشکسالی های شدید در منطقه، اثرات نامطلوب اقتصادی و اجتماعی برجای گذاشته است که با توجه به وابستگی شدید اقتصادی مردم سیستان و بلوچستان به کشاورزی این بحران منجر به پدیده مهاجرفرستی شده است و سبب شده است تعادل جمعیتی، اقتصادی، اجتماعی و... نامتوازن شده و به بحران های منطقه ای و عدم توسعه یافتگی منطقه منجر گردد.
1. آبیلی، مریم (1391)، ”نقش پدیده مهاجرت در امنیت استان سیستان و بلوچستان“، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت، چالشها و رهیافتها، زاهدان، دانشگاه سیستان و بلوچستان؛
2. آسیایی، مهدی (13885)، ”پایش خشکسالی در مشهد“، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه¬ای، سال چهارم، شماره هفتم، صص 186-168؛
3. آسيائي، محمد (1385)، ”تحليل خشکسالي با استفاده از شاخص استاندارد شده بارش مطالعه موردي: استان خراسان“، مجله علوم جغرافيا. شماره ١٤٥-١٢٢ ؛
4. ایراندوست، کیومرث؛ بوچانی، محمدحسین؛ تولایی، روح¬الله (1391). ”تحليل دگرگوني الگوی مهاجرت داخلي كشور با تاکید بر مهاجرتهای شهری“، فصلنامه مطالعات شهری، شماره ششم بهار 92؛
5. بذرافشان، جواد(1381)،”مطالعه تطبیقی برخی شاخص¬های خشکسالی هواشناسی در چند نمونه اقلیمی ایران“، پایانامه کارشناسی¬ارشد هواشناسی کشاورزی، دانشگاه تهران، دانشکده کشاورزی، گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، بخش هواشناسی کرج؛
6. پيتيه، ژان (1389)، مهاجرت روستایيان، ترجمه محمد مومني كاشي، انتشارات قلم؛
7. سازمان جهاد کشاورزی استان سیستان و بلوچستان، عوارض ناشی از بحران خشکسالی و فعاليتهای انجام شده در سيستان و بلوچستان، شماره14، سال 1383؛
8. دوستان، رضا؛ اسد، مریم؛ اعتمادیان، الهه (1393)، ”بررسی وضعیت خشکسالی در ایران با استفاده از شاخص spiدر دوره سرد سال و ارتباط آن با بحران آب“، دومین همایش ملی بحران آب، شهریورماه 1393، دانشگاه شهرکرد؛
9. درویش¬زاده، روشنک؛ متکان، علی¬اکبر؛ حسینی¬اصل، امین؛ ابراهیمی، محسن (1391)؛ ”بهبود شاخص عمودی خشکسالی اصلاح شده به منظور برآورد میزان خشکسالی در مناطق خشک ایران مرکزی“، فصلنامه سنجش از دور و GIS ایران، سال چهارم، شماره دوم، تابستان 1391، صص 61-45؛
10. زکی، محمدعلی (1390)،”اثر مهاجرت بر ساخت اجتماعی اقتصادی جوامع شهری مطالعه موردی: مقایسه شاهین شهر با خمینی شهر“، فصلنامه مطالعات شهری، سال دوم، شماره دوم، بهار 1391؛
11. زنجانی، حبيب¬الله (1380)، مهاجرت، سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاهها، تهران، چاپ اول؛
12. زنجاني، حبيب‌اله؛ ميرزايي، محمد؛ شادپور، کامل و اميرهوشنگ مهريار (1384)، جمعيت، توسعه و بهداشت باروري، تهران: نشر و تبليغ بشري؛
13. زنگنه، یعقوب (2010)،”تحلیل کمی مهاجرت و رشد جمعیت استان سیستان و بلوچستان در رابطه با تحولات بازار کار آن در فاصله سالهاي 1365-1385“، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام؛
14. کوشافر، حمیدرضا؛ واثقی، لیلا (1391). ”بررسی اثرات مهاجرت بر امنیت اجتماعی شهرهای مرزی (مطالعه کوردی مناطق مرزی استان سیستان و بلوچستان)“، فصلنامه دانش انتظامی کردستان، سال سوم، شماره دوازدهم، زمستان1391؛
15. کشاورزی، علی (1999)، استفاده از آب در کشاورزی و مدیریت آن، طرح ملی آب ایران؛
16. عباسی، حسن (1392) پیامدهای مهاجرت از سیستان، مجله عصر هامون، قابل بازیابی در http://www.asrehamoon.ir/vdcg3n9t.ak9yw4prra.txt؛
17. عظيمي، ناصر (1381)، مهاجرت از روستا به شهر، فصلنامه مديريت شهري، شماره 10، تابستان 1381؛
18. علیمرادی، رضا (2002)، ”اختلافات آبی و روش¬های کشت محصولات در ایران“، فصلنامه کشاورزو خشکسالی، شماره6، صص 58-66؛
19. علیزاده، امین (2005)، ”بررسی استراتژی¬های آمادگی خشکسالی ملی و برنامه¬های عملیاتی در کشورهای خارجی“؛
20. علوی¬زادگان، نسرین (1390). ”پیامدهای فرهنگي و اجتماعي مهاجرت روستا – شهري“، روزنامه رسالت، شماره 7332 به تاريخ 17/5/90، صفحه 18؛
21. فيندلي، سالي (1372)، برنامه¬ريزی مهاجرتهای داخلی، ترجمه عبدالعلی لهسائی زاده، انتشارات نويد شيراز، چاپ اول؛
22. فرج¬زاده، حمید (1386)، ”تحليل و تعيين خشکسالي و ترسالي در شمال غرب کشور به روش spiو نیچه“. فصلنامه رشد جغرافیا. شماره 81. صص34-37؛
23. لهسائی¬زاده، عبدالعلی (1386)، نظريات مهاجرت، انتشارات نويد شيراز؛
24. لشنی¬زند، مهران (1380)، ”پهنه¬بندی خشکسالی¬های اقلیمی در استان لرستان با به کارگیری شاخص¬های آماری“، مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی بررسی راهکارهای مقابله با بحران آب، دانشگاه زابل، 109-129؛
25. محمودی، محمدجواد؛ مشفق، محمود؛ کاظمی¬پور (1389)، ”تحلیل سیستمی جایگاه منطقه خراسان در نظام مهاجرتی ایران طی دوره 1385 – 1355 “، ماهنامه جمعیت، شماره 73 و 74 ، پاییز و زمستان 1389؛
26. میرزامصطفی، سیدمهدی؛ قاسمی، پروانه (1392)، ”عوامل مؤثر بر مهاجر تهاي استانی با استفاده از مدل جاذبه“، فصلنامه سیاستهاي مالی و اقتصادي، سال اول، شماره 3، پاییز 1392 ، صفحات 96-72؛
27. مرکزآمار ايران، (1385- 1335)، نتايج تفصيلي سرشماري عمومي نفوس و مسكن كل كشور، تهران؛
28. مرکز آمار ایران؛ نتایج تفصیلی سرشماري عمومی نفوس و مسکن بلوچستان و کل کشور ، سا¬ل¬هاي 65-75-85؛
29. ناصرزاده، محمدحسین؛ حمدی، اسماعیل (1391)، ”بررسی عملكرد شاخص¬هاي خشكسالي هواشناسي در ارزيابي خشكسالي و پهنه¬بندي آن در استان قزوين“، نشريه تحقيقات كاربردي علوم جغرافيايي سال دوازدهم، شماره 27 ، زمستان 1391؛
30. Heikkinen، Niina ،Wire ،Climate (2015), Does Agave Hold the Secret to Drought Resistant Farming? Reprinted from Climatewire with permission from Environment & Energy Publishing, LLC. www.eenews.net, 202-628-6500;
31. http://www.uast.ac.ir/
32. Mckee T.B Doesken n.j(1993), The relationship of drougt frequency and duration to time scales Eight Conference on Applied Climatologe. Anaheim, CA, American Meteorological Society. 179-18u PP;
33. Seabrook, Jeremy (2007), cities Issues, Pluto Press;
34. Wilhite, D. A. (2000), Drought a Global Assessment, Vol. I.
