ارزیابی محله گرایی درطرح های بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری (مطالعه موردی منطقه 10تهران)
الموضوعات :علی موحد 1 , علی شماعی 2 , نبی اوهانی زنوز 3
1 - دانشگاه خوارزمی
2 - دانشگاه خوارزمی
3 - دانشگاه خوارزمی
الکلمات المفتاحية: ارزیابی, بافت فرسوده, محله گرایی, هویت محله ای, منطقه10 تهران,
ملخص المقالة :
محله گرایی و پایداری محله های شهری به پایداری اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی وحکمروایی خوب شهری منجر می شود. مهمترین اصول و معیارهای های محله پایدار شامل؛ مشارکت، سرمایه اجتماعی، انسجام فرهنگی، امنیت، هویت شهری، کاهش مصرف انرزی، سرزندگی و پویایی است. محله گرایی در شهرهای ایرانی- اسلامی از پیوندهای قومی، مذهبی و اقتصادی و اجتماعی ساکنان آن نشأت گرفته است. طرحهای توسعه شهری از جمله طرحهای بهسازی و نوسازی شهری در محلات فرسوده از جمله طرح هایی هستند که می تواند دارای تأثیر مثبت یا منفی، بویژه موجب گسست ساختار و سازمان محله و محله گرایی گردد. ما در این پژوهش به ارزیابی تغییرات شاخص های محله گرایی در طرحهای بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری در منطقه 10 شهرداری تهران پرداخته ایم. این پژوهش بر اساس هدف کاربردی و از روش تلفیقی اکتشافی- تحلیلی و تحلیل محتوا استفاده شده است. نتایج بدست‌آمده مشخص می سازد، باتوجه به اجرای طرحهای بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری ازلحاظ ساختاری و کالبدی که نتایج چشم گیری در منطقه موردمطالعه داشته اند؛ اما از لحاظ تأثیرگذاری این طرح ها بر ساختار اجتماعی و احساس تعلق مردم به منطقه و هویت محلی ضعیف عمل کرده و در بعضی موارد موجب کاهش سرمایه های اجتماعی و حس تعلق مردم به محل زندگی و گسست ساختار و سازمان فضایی محلات شده اند. موفقیت این طرح ها ازلحاظ اجتماعی آنچنان چشم گیر و موفق-آمیز به نظر نمی‌رسند و موفق به تقویت بنیان های محله گرایی نشده اند. به‌طورکلی طرح بافت فرسوده شهری هماهنگی لازم بین راهبردها و سیاستهای طرحهای بالادستی و پایین دستی یا طرح های اجرایی را برآورده نکرده است.
1. ازکیا مصطفی و محمدی بندری (1390)، در پژوهشی با عنوان باز تعریف محله و محله های آرمانی از دید ساکنان کلان شهر تهران محلات آریا شهر، تهران پارس و امامزاده یحیی، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال سوم شماره 3، 24-7.
2. بحرینی، سیدحسین(1390)، تجدد، فرا تجدد وپس از آن در شهرسازی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم.
3. برک پور، ناصر (1380)، پایداری هویت در محله¬های مسکونی، گفتگو با کامران ذکاوت، مجله شهرداری¬ها، شماره 25، تهران.
4. توکلی¬نیا، جمیله و منصور استادی (1388)، تحلیل پایداری محله¬های کلان شهر تهران با تأکید بر عملکرد شورایاری¬ها (نمونه موردی: محله¬های اوین، درکه، ولنجک)، پژوهش¬های جغرافیای انسانی، شماره 70، ص 29- 43.
5. تولایی، نوین (1382)، «فضای شهری و روابط اجتماعی ـ فرهنگی»، مجله نامه پژوهش، شماره 5، بهار.
6. توسلی، محمود (1379)، اصلاح شناسی نوسازی و بهسازی شهری، فصلنامه هفت شهر، سال اول، شماره دوم.
7. حبیبی،کیومرث و پوراحمد،احمد و مشكینی،ابوالفضل (1386). بهسازی و نوسازی بافتهای کهن شهری.تهران: انتشارات انتخاب.
8. حسینی فخرالدین و مهرداد سلطانی(1397)، تحلیل تطبیقی مفهوم محله در نظام سنتی شهرهای ایران با الگوهای مشابه (جایگزین) دور معاصر، ماهنامه باغ نظر، دوره 15 شماره 60،صص 28-15.
9. حکمت¬ نیا، حسن، موسوی، میر نجف (1385)، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه¬ریزی شهری و ناحیه¬، چاپ اول، انتشارات علم نوین.
10. حیدرنتایج، وحید (1386)، " خدمات شهری در بافت های تاریخی شهرها ". مجله شهرداری¬ها، ضمیمه شماره 61.
11. رضایی و خدایی (1396)ف "ویژگیها و موانع ایجاد نهادهای اجتماعی محله محور از نگاه شهروندان محلات واقع شده در شهر فردوسیه شهرستان شهریار"، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال هفدهم، شماره 45 ،صص49-25.
12. رهنمایی، محمد تقی، فرهودی، رحمت اله، قالیباف، محمد باقر و حلیمه خاتون هادی پور، (1386)، "سیر تحول ساختاری و عملکردی محله در شهرهای ایران"، جغرافیا (نشریه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران)، دوره جدید، سال پنجم، شماره 12 و 13.
13. زياری، کرامت ا... (1379)، برنامه ريزی شهرهای جديد؛ تهران: سازمان مطالعه و تدوين کتب علوم انسانی دانشگاه¬ها (سمت).
14. شکویی، حسین (1373)، دیدگاه¬های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.
15. شماعي، علي و پوراحمد، احمد (1384)، "بهسازي و نوسازي شهري از ديدگاه علم جغرافيا". تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
16. ضرابی، المیرا و فرید طهرانی، سایه (1388)، "رویکرد مشارکت جویانه در نوسازی و بهسازی بافت فرسوده شهری". آرمانشهر، شماره 2.
17. عندلیب، علیرضا و حاجی علی اکبری، کاوه (1387)، نوسازی بافت های فرسوده با مشارکت ساکنان محله شهید خوب بخت، منطقه 15 شهر تهران. تهران: انتشارات سازمان نوسازی شهر تهران.
18. فلامكي، محمد منصور (1383)، باز زنده سازي بناها و شهرهاي تاريخي. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ پنجم.
19. فلاحت، مسعود (1385)، «مفهوم حس مکان و عوامل شکل دهنده آن»، هنرهای زیبا، شماره 26، تابستان.
20. فروزانى، سيد ابوالقاسم (1377)، «تاريخ بخاراى نرشخى، نمونه‌هاى نفيس از تاريخ‌هاى محلى»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اطلاع‌رسانى و كتابدارى «كتاب ماه تاريخ و جغرافيا»، بهمن ، شماره 16.
21. قاسمی، وحید؛ نگینی، سمیه (1389)، "بررسی تأثیر بافت محلات بر هویت اجتماعی، با تأکید بر هویت محله¬ای در شهر اصفهان"، مطالعات و پژوهش¬های شهری و منطقه¬ای، سال دوم، شماره 7.
22. كلانتري، حسين و پوراحمد، احمد (1384)، فنون و تجارب برنامه ريزي مرمت بافت تاريخي شهرها. تهران : انتشارات پژوهشگاه علوم انساني،فرهنگ و مطالعات اجتماعي.
23. مجتهدزاده، غلامحسين (1382)، برنامه ريزي شهري در ايران. تهران: انتشارات دانشگاه پيام نور.
24. مشهدی زاده دهاقانی، ناصر (1378)، تحليلی از ويژگيهای برنامه ريزی شهری در ايران؛ تهران: دانشگاه علم و صنعت ايران؛ چاپ سوم.
25. موسوی، سید یعقوب (1382)، مبانی شهری توسعه از نوع محله¬ای، مرکز مطالعات فرهنگی شهرداری تهران.
26. مهدی زاده، جواد، (1380)، " نظری اجمالی به ساماندهی مرکز شهر تهران"، فصلنامه عمران و بهسازی هفت شهر، سال دوم، شماره سوم.
27. نصیری، اسماعیل (1389)، "راهکارهای احیاء بافت¬های فرسوده شهری، مطالعه موردی شهر قزوین"، همایش نوسازی بافت¬های فرسوده شهری، اداره مسکن و شهرسازی قزوین.
28. Clark, J Lopes. (2001). "City center revitalization in Portugal, Journal of Cities", Vol. 17, No. 1, pp. 19–31.
29. Deanna L. Wilkinson (2007), "local social Ties and willingness to intervene": Textured views among violent urban youth of Neighborhood social control Dynamics and situations Justice QUARTEY.
30. Fisher, Claude (1976) The Urban Experience, New York: Colombia University Press.
31. Guest, Avery; Lee, Barrette (1984), ‘How Urbanites Define Their Neighborhood’, Population and Environment, vol. 7, pp. 32- 56, Human Sciences Press.
32. Harvey, David (1985). The Urbanization of Capital, Oxford Basil Blackwell.
33. Klaus, Rachel; Law- Yon, Hubert (2000), “ What is a neighborhood? The structure and function of an idea, Environment and Planning”, volume 27. Pages 815- 26.
34. Lang, J. 2005. Urban Design; A typology of procedures and products. Oxford, Architectural Press.
35. Mitchell, A, “Literature Review on Social Entrepreneurship”, Canadian Center for Social Entrepreneurship. (1989).
36. Mitchell, J.K., Devin, N., and Jagger, K., (1989), A contextual model.
37. Neal, P. (2003). Urban village and the making of communities. London: Spon Press.
38. Oxford dictionary, 1989.
39. Porter, Michel; Ann, Habib (1999), “ A window on the new economy: Understanding the economic potential of the inner cities”. Inc. magazine, May, pp49- 50.
40. Rae, C., Bradley, F. (2012). EnergyAutonomy in Sustainable Communities—A Review of Key Issues. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 16(9), 6497-6506.
41. Sharmand. Consultant engineers: (1387). The research methods for developing cities and evaluation of experiences related to preparation and implementation if urban development projects in Iran. Tehran: Ayandegan publication.
42. The Oxford English dictionary. (2008). [book on CD-ROM]. 2nd ed. New York: Oxford University Press.
43. Wheeler, Stephen M.(2004), Planing for sustainability, Routledge London and New York.
