جنسیت و تفاوت در ادراک محیط شهری ؛ انگاره ها و معیارها
الموضوعات :
علی رضا بندرآباد
1
(تهران مرکزی)
الکلمات المفتاحية: ادراک, تفاوتهای ادراکی, محیط شهری, جنسیت,
ملخص المقالة :
تفاوتهای جنسیتی در فضای عمومی شهری می توانند سر منشاء بسیاری از عوامل تاثیر گذار بر کیفیت محیط شهر باشند. بررسی این گزاره نیازمند درک دقیق از مفهوم ادراک محیط شهری است.تفسیر وتعبیر آنچه گیرنده های حسی ما از محیط پیرامون دریافت کرده اند،در مغز صورت می گیرد.این عمل ،ادراک نام دارد که به شناخت می انجامد . این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که چگونه تفاوتهای جنسیتی شهروندان می تواند باعث تغییر برداشت حسی و در نهایت ادراک آنان از محیط شهری شده و عوامل و انگاره های این گونه ادراک کدامند؟ روش اصلی پژوهش در این نوشتار روش توصیفی به همراه تحلیل محتوای محتوای کیفی و تحلیل داده های برداشت شده با روش مطالعات میدانی انجام شده است. تحلیل محتوای تحقیقات و نظریه های موجود در زمینه عوامل برگرفته از تفاوتهای جنسیتی نیز بخشی از روش این تحقیق بوده است. پس از تدوین مدل مفهومی تحقیق و بر اساس آن یافته های این پژوهش نشان می دهد تفاوتهای جنسیتی نمود بارزی در ادراک سه بعدی ، جهت یابی در محیط شهر، نوع خوانایی محیط ، مهارت نقشه خوانی و در نهایت روش های مسیر یابی و راهیابی پیدا می کنند. بنابراین مولفه های مذکور را می توان به عنوان اصلی ترین انگاره های تفاوتهای ادراکی در محیط شهری به شمار آورد. البته همه اینها مرهون تفاوتها در ساختار مغز انسانها بوده که البته هم برای زنان و هم برای مردان بصورت اکتسابی قابل تغییر است. نکته مهم دیگر مرحله پیش از ادراک محیط یعنی احساس محیط است که توسط حواس پنجگانه دریافت می شود و در نتیجه به انگاره های مورد نظر این تحقیق، تفاوت در بکار گیری حس بینایی، لامسه، شنوایی ، بویایی و چشایی را (البته با درجات اهمیت متفاوت) در میان زنان و مردان را می افزاید.
1. ایروانی، محمود، خداپناهی، محمد کریم (1371)، روانشناسی احساس و ادراک، انتشارات سمت، تهران، چاپ هشتم 1383.
2. بندرآباد، علیرضا، شیخی فینی، سهیلا (1395)، نقش تفاوت های جنسیتی در روش های مسیریابی در فضاهای شهری نمونه موردی : محدوده محلات مرکزی شهر ری، فصلنامه معمار شهر، شماره 9، پاییز 1395، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران غرب.
3. پاکزاد، جهانشاه، بزرگ، حمیده(1391): الفبای روانشناسی محیط برای طراحان، انتشارات آرمانشهر، چاپ اول-1391
4. پیز، باربارا، پیز، آلن (2001)، چرا مردان گوش نمی‌دهند وزنان نمی‌توانند نقشه بخوانند، ترجمه: ناهید رشید و نسرین گلدار، انتشارات آسیم، چاپ هفتم،1390.
5. شاه چراغی،آزاده، بندرآباد، علیرضا (1394)، محاط در محیط؛ کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی، انتشارات جهاد دانشگاهی سازمان تهران.
6. شیخی فینی، سهیلا (1393): نقش تفاوتهای جنسیتی در روش های مسیریابی در فضاهای شهری نمونه موردی محدوده محلات مرکزی شهر ری، پایان نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی دکتر علیرضا بندرآباد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران.
7. گیفورد، رابرت (1997): ادراک و شناخت محیطی، ترجمه نسرین دهباشی، شخصیت و محیط، ترجمه جواهریان، بنی اسدی، پهلوان شریف، فضاهای شخصی، ترجمه شبنم صحرایی، فصلنامه معماری و فرهنگ سال اول، شماره دوم و سوم،1378
8. ورنون، ام.دی (1962)، روانشناسی احساس و ادراک، ترجمه علی پورمقدس، انتشارات مشعل، اصفهان،1367.
9. Gaisbauer,Christian ,U.Frank,Andrew ,( 2008): Wayfinding Model For Pedestrain Navigation,11 The AGILE International Conference on Geographic Information Science,university of Girona, Spain.
10. Gibson,J.(1979):The Ecological Approach to visual perception, Hougton Mifflin company, Boston
11. Henshaw,Victoria(2012): Smell&The city, Manchester Architecture Rsearch center.
12. Kopec, Doc(2006): Environmental Psychology For Design, Fairchild Publications, Inc, New York.
13. Salmi,Patricia(2007):Way finding Design: Hidden Barriers to Universal Access ,volume 5,Issue 08.
14. Vernon, M.D.(1962):The Psuchology of perception, penquin Books, London.
15. Yatmo, Yandi Andri, (2009): Perception of street vendors as ‘out of place’ urban elements at day time and night time, Journal of Environmental Psychology 29 (2009) 467–476.
