ارائه مدل تلفیقی برای ارزيابي آمادگي سازمان ها جهت پیاده سازی سیستم انباره داده با استفاده ازتحلیل سلسله مراتبی
الموضوعات :
جعفر باقری نژاد
1
(دانشگاه الزهرا (س) ،تهران)
ژینوس ادیبی
2
(دانشگاه الزهرا)
الکلمات المفتاحية: داده, اطلاعات, دانش, انباره داده, ارزیابی آمادگی انباره داده,
ملخص المقالة :
سيستم هاي انباره داده1 يكي از ابزارهای مديريت دانش2 و پشتیبانی از تصمیم گیری3 مي باشند. با استفاده از اين سيستم ها می توان داده هاي گسترده درسطح سازمان را گرد آوری4، استخراج5 و يكپارچه6 کرد و به کمک ابزارهايي مانند كشف دانش7 و داده كاوي8 دانش نهفته در داده ها را استخراج و تحلیل نمود. ارزیابی آمادگی سازمان برای بهره برداری از انباره داده یکی از موضوعات مورد توجه در پیاده سازی این فناوری می باشد. عدم وجود بستر مناسب در سازمان ها ، عامل مهمی است که می تواند در موفقیت پیاده سازی سیستم انباره داده ، مشکل ساز شود. در اين مقاله پس از مرور ادبيات و تجزیه و تحلیل مقايسه ای مدل‌هاي ارزیابی آمادگی سازمان برای پیاده سازی انباره داده و اعتبارسنجی با آزمون فرضیه ها، مدلی مفهومی ساخته می شود. سپس از طریق تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی و روش مقايسات زوجي گروهي و استفاده از نرم افزار اکسپرت چویس9 به ارزيابي معيارها، زیرمعیارهای مدل و اکسپرت چویس به ارزيابي معيارها، زیرمعیارهای مدل و وزن‌دهي آنها پرداخته شد. کارآیی و اعتبار مدل تلفیقی حاصله از تحقیق، مشتمل بر6 معیاراصلی ( نوع نیازمندی های اطلاعاتی سازمان، ساختار داده سازمان، عوامل سازمانی، مدیریت پروژه انباره داده، ساختار فنی سازمان و فرآیند های سازمان) و 23 زیرمعیار مرتبط ، با مطالعه پیمایشی بررسی و باز تایید گردید
[1] W.H.Inmon,Bulding the Data warehouse ,3rd ed.New York : wiley,2002.
[2] R.Kimball,The Data Warehouse Toolkit:Practical Techniques for Building Dimensional Data Warehouse, New York : Wiley,1996.
[3] Sammon, David, Finnegan,Pours, TOWARDS A MODEL FOR EVALUATING OTGANIZATIONAL READINESS FOR ERP AND DATA WAREHOUSING PROJECTS Business Information System, University College Cork, Cork Ireland, 2005.
[4] C. Hall, “Corporate use of data warehousing and enterprise analytic technologies,” in Cutter Consortium, MA, 2003 [Online]. Available:
www.cutter.com
[5] Miller, R 2003, ‘Get smart with business intelligence software’, EContent, vol.26, no.11, pp.24-29,
[6] R. G. Little, Jr. and M. L. Gibson, “Perceived influences on implementing
data warehousing,” IEEE Trans. Softw. Eng., vol. 29, no. 4, pp. 290–296, Apr. 2003.
[7] R.Kimball,L.Reeves,M.Ross,and W .Thronthwait,The Data warehouse lifecycle Toolkit.New York : wiley 1998
[8] S. Kotler, “When enterprises hit the open road: move beyond the silos and let the ideas roll,” Teradata Mag. vol. 3, no. 3, 2003 [Online].Available:
www.teradata.com/t/page/114581/index.html
[9] Wells, David, Art, Moors, How to do Data Warehouse Assessment(and Why), July 2000, [Online] Avaiable:www.TDAN.com
[10] www.tdwi.com/ dwreadiness/dwreadinessReport.htm/2007
[11] K. Ramamurthy ,Arun sen,An empirical investigation of the key determinates of data warehouseadoption, ElSEVIER,2007, [Online] Avaiable
www.sciencedirect.com
[12] Hsin-Ginn Hwang,Cheng-Yuna Ku , Critical factors influencing the adoption of data warehouse thechnology, a study of the banking industry in Taiwan, ElSEVIER,2002, [Online] Avaiable www.sciencedirect.com
فصلنامه علمي- پژوهشي فنّاوري اطلاعات و ارتباطات ایران | سال دوم، شماره‌هاي3 و 4، بهار و تابستان 1389 صص: 41- 54 |
|
ارائه مدل تلفیقی برای ارزيابي آمادگي سازمان ها جهت پیاده سازی سیستم انباره داده با استفاده ازتحلیل سلسله مراتبی
جعفر باقری نژاد * ژینوس ادیبی **
* استادیار، دانشكده صنايع، دانشگاه الزهرا (س)
** دانشجوي كارشناسي ارشد، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه الزهرا
چکيده
سيستمهاي انباره داده1 يكي از ابزارهای مديريت دانش2 و پشتیبانی از تصمیمگیری3 مي باشند. با استفاده از اين سيستم ها می توان داده هاي گسترده درسطح سازمان را گرد آوری4، استخراج5 و يكپارچه6 کرد و به کمک ابزارهايي مانند كشف دانش7 و داده كاوي8 دانش نهفته در داده ها را استخراج و تحلیل نمود. ارزیابی آمادگی سازمان برای بهرهبرداری از انباره داده یکی از موضوعات مورد توجه در پیادهسازی این فناوری می باشد. عدم وجود بستر مناسب در سازمانها ، عامل مهمی است که
میتواند در موفقیت پیاده سازی سیستم انباره داده ، مشکل ساز شود. در اين مقاله پس از مرور ادبيات و تجزیه و تحلیل مقايسه ای مدل‌هاي ارزیابی آمادگی سازمان برای پیاده سازی انباره داده و اعتبارسنجی با آزمون فرضیه ها، مدلی مفهومی ساخته می شود. سپس از طریق تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی و روش مقايسات زوجي گروهي و استفاده از نرم افزار اکسپرت چویس9 به ارزيابي معيارها، زیرمعیارهای مدل و اکسپرت چویس به ارزيابي معيارها، زیرمعیارهای مدل و وزن‌دهي آنها پرداخته شد. کارآیی و اعتبار مدل تلفیقی حاصله از تحقیق، مشتمل بر6 معیاراصلی ( نوع نیازمندی های اطلاعاتی سازمان، ساختار داده سازمان، عوامل سازمانی، مدیریت پروژه انباره داده، ساختار فنی سازمان و
▪ نویسنده عهده‌دار مکاتبات (jbagheri@alzahra.ac.ir)
1. Data Warehouse System; DWS
2. Knowledge Management tools
3. Decision Support System;DSS
4. Aggregation
5. Extract
6. Integration
7. Knowledge Discovery
8. Data Mining
9. Analytical Hierarchy Process (AHP) and Expert choice
فرآیند های سازمان) و 23 زیرمعیار مرتبط ، با مطالعه پیمایشی بررسی و باز تایید گردید.
كليدواژگان: داده ،اطلاعات، دانش، انباره داده، ارزیابی آمادگی انباره داده.
1- مقدمه
سيستم هاي انباره داده يكي از ابزارهای مديريت دانش و پشتیبانی از تصمیم گیری مي باشند كه در اوائل دهه 1990 مطرح شدند با استفاده از اين سيستم ها مدیران می توانند داده هاي پراكنده و توزيع شده در سطح سازمان را گردآوری، استخراج و يكپارچه نمایند و با کاربرد ابزارهايي مانند كشف دانش،
داده كاوي دانش نهفته در داده ها را استخراج و تحلیل نمایند] 1 [. شناخت و درک پیش نیازهای پیاده سازی سیستم های انبار داده از جمله نکات مورد توجه در این پژوهش می باشد. برخی از مطالعات پیشین به تشریح عواملموفقیت در اجرای سیستم های انباره داده پرداختند ولی توافق زیادی در رابطه با یک مدل استاندارد برای سنجش آمادگی سازمان در این خصوص وجود ندارد و کمبود مطالعات آکادمیک در این زمینه کاملا محسوس است ] 2 [. با وجود پژوهش های انحام شده ، محققین به موارد زیر توجه خاصی نشان ندادهاند :
آيا پيش نيازهاي ايجاد انباره داده در سازمان ها داراي اولويت يكساني مي باشند ؟
میزان اهمیت هر یک از عوامل موثر بر آمادگي سازمان براي بهره برداري از انباره داده در قیاس با یکدیگر چگونه است ؟
در این پژوهش پس از مطالعه ادبیات موضوع وتجزیه وتحلیل تطبیقی مدل های ارزیابی سازمانها برای پیاده سازی انباره داده ، یک مدل مفهومی طراحی شد. این مدل از طریق نظرسنجی از خبرگان امر وآزمون فرضیه اعتبارسنجی شد. سپس با استفاده از نتایج بدست آمده وبکار گیری تحلیل سلسله مراتبی، پیش نیازهای لازم برای اجرای پروژه انباره داده و میزان اهمیت هر یک از معیارها و زیرمعیارهای سازنده مدل مفهومی، تعيين گردید. در ادامه از مطالعه پیمایشی، کارآیی و اعتبارسنجی مدل مذکوربا معیارها و زیرمعیارهایش مورد بازتایید قرار گرفت. ارائه چنین مدلی از این بابت اهمیت دارد که مدیران را در جهت ارزیابی سازمان خود برای پیاده سازی سیستم انباره داده یاری کرده و امکان موفقیت برنامه اجرایی آنها را در این زمینه افزایش می دهد.
2- مبانی نظری
2-1 سيستم هاي انباره داده
ايده اوليه انباره داده در پاسخ به نياز مديران براي جمع آوري داده هاي گسترده و توزيع شده در سطح سازمان، مطرح شد به نحوی که داده ها قابل تحلیل نیزباشند. نيازي كه با استفاده از سيستم هاي عملياتي تراکنشی آنلاین سازمان1OLTP)) مانند سيستم هاي حسابداري ، كنترل موجودي ، انبار و غیره پاسخ داده
نمي شد]3[ زیرا که داده های سیستم های عملیاتی تراکنشی دارای جزئیات بسیاری هستند و فرآیندی برای جمع آوری و یکپارچه سازی آنها در پایگاه داده به نحوی که قابل تحلیل باشند، وجود ندارد] 4 [. در حالیکه در سیستم انباره داده پیش از ذخیره سازی داده ها فرایند ای تی ال2 صورت می گیرد که شامل استخراج داده ها از منابع اطلاعاتی ، تبدیل و تغییر شکل آنها3 و بارگذاری داده ها4 در انباره داده می باشد. پس از انجام عملیات لازم بر روی داده ها و ذخیره سازی آنها در انباره داده ، با استفاده از ابزارهاي تجزيه و تحليل داده مانند 5OLAP، 6KDD داده ها تحليل شده و گزارشات تحليلي مورد نياز براي مديران آماده مي شود. محققان از زوایای گوناگون سیستم های انباره داده را بررسی کرده اند در این مسیر اينمون7 و كيمبل8 از شهرت بیشتری برخوردارند و از آنجا که اینمون از نخستین افرادی بود
1. Online Transactional Processing ; (OTLP)
2. ETL ; Extract, Transform ,Load
3. Transform
4. Load
5. Online analytical processing ;OLAP
6. Knowledge Discovery in Data Base ; KDD
7. Inmon
8. Kimball
که در اوایل دهه 90 به تشریح مباحث نظری انباره داده پرداخت از وی بعنوان پدر انباره داده یاد می شود و در اكثر پژوهش هاي انجام شده از تعريف ارائه شده توسط او براي تشریح انباره داده استفاده شده است ] 5 [. طبق تعريف اينمون، انباره داده مجموعه اي از داده‌ها‌ي موضوع گرا10، یکپارچه11، پایدار12 و زماندار13 است كه براي پشتيباني از تصميم گيري‌ها‌ي مديريتي مورد استفاده قرار مي گيرد. مفهوم این چهار خصیصه به شرح زیر می باشد] 6 [.
موضوع‌گرا: داده های انباره داده بر اساس یک موضوع مشخص جمع آوری شده و از منابع اطلاعاتی مختلف استخراج می شوند به نحوی که جوابگوی گزارشات تحلیلی مورد نیاز مدیریت در آن موضوع باشند.
يكپارچگی: در سيستمهاي گوناگون، فرمت داده ها از جنبه‌هاي مختلفي با هم متفاوت است. مثلاً منابع داده در کشورهاي مختلف با زبان و تاريخ‌هاي متفاوت ذخيره می شود و فرمت داده ها یکسان نمی باشد. با توجه به تعدد منابع اطلاعاتی ، قبل از ذخيره سازي داده ها در انباره داده براي تأمين يکپارچگي آنها تکنيک‌هاي مرتب سازي14 و مجتمع‌سازي داده ها15 به کار مي‌روند به نحوی که داده های ذخیره شده همسان و متناسب با هم باشند ] 7 [ .
پایدار : داده های انباره داده با افزودن داده های جدید از بین نمی روند و توسط کاربر قابل تغییر نیستند. از این خصوصیت بعنوان پایدار بودن داده های انباره داده، ذکر می شود.
زماندار: برای تحلیل داده ها در طی دوره های زمانی مختلف و به منظور پردازش سوالات تحلیلی، از یک نوع داده چندین نسخه که هر کدام از آنها در زمانهای مختلف ایجاد شده اند، در انباره داده ذخیره می شود و به همراه هر کدام از آنها ، زمان ذخیره سازی نیز ثبت می شود
.تعریف کیمبل از انبار داده : کیمبل انباره داده را مخزني از داده هاي سازمان می داند به نحوی که این داده ها قابل تحليل و پرس و جو باشند] 8 [.
وجه مشترک تعاریف ذکر شده این است که انباره داده ابزاری برای کمک به تصمیم گیری مدیران می باشد که با ارائه گزارشات تحلیلی ، اطلاعات مورد نیاز برای تصمیم گیری را در
9. Subject Oriented
10. Non Volatile
11. Time Variant
12. Data cleaning
اختیار آنها قرار می دهد.
2-1-1 برنامه ریزی منابع بنگاه1 و انباره داده
نرم افزار برنامه ریزی منابع بنگاه ERP) )، معمولا دارای یک دیتا بیس مرکزی است که موجب به اشتراک گذاری کاربردها و استفاده مجدد از دیتا می شود. دیتا بیس مرکزی ERP ، می تواند فرصتی را برای توسعه انباره دیتای بنگاه جهت کنترل ومدیریت بر دیتا بمنظور تحلیل فراهم نماید، که قبلا بصورت کاربردهای جداگانه وجود داشتند. اما تقابل دو مفهوم سیستم های اطلاعاتی یعنی ERP و DW این است که انباره دیتا اساس و پایه سیستم های پشتیبانی تصمیم گیری در بسیاری از عملیات سیستم های اطلاعاتی است. این فناوری بعنوان امکانات ذخیره میلیون ها تراکنش است که فرمت داده شده اند تا تحلیل و مقایسه را ممکن سازند وتعاریفی هم که از انباره داده ارائه می شود، بر ماهیت تاریخی دیتای قابل دسترس در انباره، متمرکز می باشد. در حالیکه نرم افزار ERP برای ساماندهی جریان دیتا از فرآیند شروع تا فرآیند پایانی طراحی می شود. نرم افزار ERP برای پیوند زدن تمام فرآیندهای داخلی شرکت است که بصورت یک مجموعه مشترک از کاربردها با یک دیتا بیس مشترک بکار می رود.
این دیتا بیس مشترک، پشتیبانی سیستم وتحلیل را میسر می سازد. اما بسیاری از کارهای اجرا شده از سوی مدیران و کارکنان دانش مدار در قرن 21 ، تراکنش یا مبتنی برگزارش مدیریتی نیستند. بطوریکه فعالیت اصلی دانش و مدیریت، تحلیل است و این تحلیل با توسعه و کاربردسیستم های پشتیبانی از تصمیم حمایت می گردد. امروزه معمول ترین کاربرد سیستم پشتیبانی تصمیم در شرکت ها، "انباره دیتا" است. با استفاده از دیتا بیس مشترک ERP و پیاده سازی محصولات پشتیبانی کاربر DSS/DW ، شرکت ها می توانند یک دیتا بیس طراحی کنند که تحلیل حوزه های بین وظیفه ای و مقایسه لازم برای تصمیم گیری را بهتر ممکن سازد. اما چون شرکت ها معمولا یک ERP علاوه بر کاربردهای موجودشان، پیاده سازی می کنند، مسئله جمع آوری ویکپارچگی دیتا از منابع مختلف ،به انباره داده بصورت یک مشکل باقی مانده است. در واقع منابع دیتای چندگانه یک مشکل در پیاده سازی ERP اند.
در ایجاد انباره داده ، دیتا از سیستم منبع پایدار وقابل اعتماد ناشی می شود و وارد دیتا بیس انباره داده می گردد. یکپارچگی دیتا از منابع چندگانه (دیتا بیس ERP و موارد دیگر) نیازمند توجه خاص به منطق کسب وکار و متا دیتا است که اجزاء منبع دیتا را در برگرفته بطوریکه" منبع مناسب" انتخاب شود.
موضوع مشکل آفرین با دیتای ERP ، نیاز به دیتای تاریخی در انباره دیتای بنگاه است. بطور سنتی، انباره دیتای بنگاه، به دیتای تاریخی نیاز دارد و تکنولوژی ERP دیتای تاریخی را ذخیره نمی کند یا لااقل به میزانی که در انباره دیتای بنگاه لازم باشد، ذخیره نمی کند. برای مثال فرض کنید یک بنگاه نیاز به بارگذاری دیتای تاریخی 5 ساله خود دارد. در اینجا ملاحظه می گردد که ERP تقریبا جزئیات دیتای 6 ماه را نگه می دارد. بنابراین تا زمانیکه بنگاه با گردآوری مجموعه دیتای تاریخی خود در یک دوره زمانی مشکلی نداشته باشد، می توان از ERP بعنوان یک منبع دیتا در انباره دیتا استفاده نمود.
2-2 ارزیابی آمادگی سازمان برای بهره داری از انباره داده
در این پژوهش با مرور ادبیات موضوع از طریق انجام مطالعات کتابخانه ای و جستجوی اینترنتی منابع ارزیابی آمادگی سازمان، مدل ها ومعیارهای مرتبط با ارزیابی آمادگی سازمان برای پیاده سازی سیستم انباره داده، استخراج و مورد بررسی وتجزیه و تحلیل مقایسه ای قرار گرفتند که در جدول شماره 1 منعکس شده است.
پس از مطالعه تطبیقی مدل های ارزیابی آمادگی سازمانها برای پیاده سازی سیستم انباره داده معیارهایی نظیر نوعهای اطلاعاتی سازمان، عوامل سازمانی ، مدیریت پروژه انباره داده و ساختار داده سازمان، دارای فراوانی اشتراک بیش از 3 از بین 5 مدل منابع معتبر تحت بررسی ، می باشند لذا معیارهای فوقالذکر بعنوان معیارهای اصلی مدل مفهومی پذیرفته میشوند. از طرف دیگر زیر معیارهای آنها با حذف همپوشانیها استخراج و به شرح زیر بدست می آیند :
نوع نیازمندیهای اطلاعاتی سازمان
· نياز به تحليل داده هاي سازمان
· نياز به يك منبع داده متمرکز و يكپارچه
· نیاز به تسریع در ارائه گزارشات تحلیلی
· میزان رقابتي بودن سازمان
ساختار داده سازمان
· مشخص بودن توزیع داده ها و اطلاعات در سطح سازمان
· مشخص بودن منابع داده مورد نیاز انباره داده
· معتبر بودن داده ها
· قابلیت یکپارچه سازی داده ها
[1] 1.Enterprise ResourcePlanning; ERP
جدول 1: مدل ها ومعیارهای ارزیابی آمادگی سازمان ها برای پیاده سازی انباره داده
معیارهای ارائه شده | سال | ارائه دهنده |
· نوع نیازمندیهای اطلاعاتی سازمان · ساختار داده سازمان · ساختار فنی سازمان · اجزاء سازمانی · مدیریت پروژه انبار داده | 2002 | شرکت مشاوره فناوری اطلاعات (DA) (Data administration) ] 9[. |
· نیازهای اطلاعاتی سازمان · حمایت مدیر ارشد · مدیریت پروژه انبار داده · فرآیندهای سازمان | 2005 | شرکت مشاوره فناوری اطلاعات(TDWI) The Data Warehouse Institute ] 10[ |
· زیر ساخت فنی · ساختار داده · توانمندی تیم پروژه · عوامل سازمانی | 2002 | سامون و فینگان
Finnegan,P&Sammon,D ] 3 [ |
· عوامل سازمانی · برنامه ریزی و مدیریت پروژه انباره داده · عوامل برون سازمانی | 2002
| هووانگ هاسین-جین ، کو –چنگ یوهان
Hasin-Ginn Hwang , Cheng-Yuan Ku, ] 11 [ |
· عوامل سازمانی · نیازهای اطلاعاتی سازمان · متدولوژی سیستم انباره داده | 2007
| رامایورفی و سین ها k.(Ram)Ramamurthy ,Arun Sen,Atish P.Sinha ] 12 [ |
عوامل سازمانی
· تعهد و حمایت مدیر ارشد از پروژه
· قابلیت سازمان برای جذب فناوری های نوین
· اندازه سازمان
مدیریت پروژه انباره داده
· تعیین و تامين منابع پروژه
· توان تیم پروژه برای پشتیبانی های مورد نیاز
· آمادگی تیم پروژه در ارائهRFP1 مناسب سازمان
· شناسایی ریسک های پروژه مذکور
پس از پذیرفتن معیارها و زیر معیارهای فوق به دلیل کثرت فراوانی، آزمون فرض برای انتحاب سایر معیارهای مدل مفهومی این پژوهش با طرح سوالاتی بشرح ذیل انجام می گیرد.
3 - سوالات پژوهش در مرحله اعتبار سنجی اولیه مدل مفهومی
آیا عوامل غیر مشترک در بین مدل های ارزیابی از منابع بررسی شده و نیزعواملی که در کمتر از 2 مدل مشترک هستند ، می توانند آنقدر حائز اهمیت باشند که به عنوان معیارهای اصلی مدل پیشنهادی انتخاب شوند؟
آیا درجه اهمیت معیارهای مدل پیشنهاد شده ، یکسان می باشد ؟
در این تحقیق برای ارزیابی اهمیت معیارهایی که فراوانی اشتراک آنها در بین پنج مدل بررسی شده ( جدول شماره 1 ) دارای فراوانی کمتر از دو بوده ، شش فرضیه در قالب پرسشنامه ای با مقیاس لیکرت به شرح جدول شماره 2 ، مورد آزمون قرار گرفتند.
1. Request For Proposal
جدول 2 : پرسشنامه اعتبارسنجی اولیه معیارهای اصلی مدل مفهومی ارزیابی آمادگی سازمان
پرسشنامه تعيين معيارهاي اصلي مدل ارزيابي آمادگي سازمان جهت بهره برداري از انباره داده | ||||||
شماره فرضیه | فرضیه مورد بررسي | درجه موافقت خبره | ||||
خيلي زياد | زياد | متوسط | کم | خيلي کم | ||
H1 | ساختار فنی سازمان به عنوان معيار اصلي مدل حائز اهميت |
|
|
|
|
|
H2 | متدولوژی سیستم انباره داده به عنوان معيار اصلي مدل، حائز اهميت مي باشد ودارای همپوشانی با معیارهای اولیه مدل نیست. |
|
|
|
|
|
H3 | حمایت مدیر ارشد به عنوان معيار اصلي مدل حائز اهميت مي باشد و دارای همپوشانی با معیارهای اولیه مدل نیست. |
|
|
|
|
|
H4 | فرآیندهای سازمان به عنوان معيار اصلي مدل، حائز اهميت |
|
|
|
|
|
H5 | توان تیم پروژه برای پشتیبانی های مورد نیاز به عنوان معيار اصلي مدل، حائز اهميت مي باشد ودارای همپوشانی با معیارهای اولیه مدل نیست. |
|
|
|
|
|
H6 | عوامل محیطی(میزان رقابتی بودن سازمان) به عنوان معيار اصلي مدل، حائز اهميت مي باشد ودارای همپوشانی با معیارهای اولیه مدل نیست. |
|
|
|
|
|
4- روش تحقیق: گردآوری داده ها
داده های این پژوهش در دومرحله گردآوری گردیدند. در مرحله اول بمنظور اعتبار سنجی اولیه مدل مفهومی با انجام مصاحبه ساختمند، با طرح سوالاتی از نظرات خبرگان امر استفاده شده است. این پرسشنامه حاوی سوالاتی بود که هر یک از سوالات موید یکی از فرضیات و سوالات مدل مفهومی پژوهش بودند. جامعه آماري مورد بررسي جهت تعيين معیارهای اصلی مدل مفهومی، 31 نفر از خبرگانی هستند که به مباحث مرتبط با سيستم هاي انباره داده احاطه واشراف كامل داشته اند. این افراد كه مورد سوال قرار گرفته اند شامل 2 نفر با مدرك دكترا، 19 نفر با مدرك كارشناسي ارشد و 10 نفر با مدرك كارشناسي مي باشند. جهت تعيين وزن معيارها و زیرمعیارها به روش تحلیل سلسله مراتبی و انجام مقايسات زوجي گروهي، از نظر 8 کارشناس ارشد خبره در سيستم هاي انباره داده استفاده شده است. بدین ترتیب مدل تلفیقی – مفهومی شکل گرفت. سپس برای بررسی کارآیی و تایید مجدد اعتبار مدل تلفیقی حاصله، یک مطالعه پیمایشی در یک شرکت صورت گرفت که نتایج و یافته ها ، کارایی واعتبار مدل تلفیقی پیشنهادی با 6 معیار و 23 زیرمعیار مرتبط را مورد بازتایید قرار دادند.
5- تجزیه و تحلیل داده ها برای انتخاب عوامل موثر در مدل مفهومی
براي تجزيه و تحليل داده ها از آزمون t استفاده مي شود. رتبه های 1 و 2 و 3 و 4 و 5 (بر اساس مقیاس لیکرت) به گزينه‌‌هاي خيلي کم، کم، متوسط، زياد و خيلي زياد از سوالات پرسشنامه اختصاص داده شدند و با توجه به اينکه 31 نفر از خبرگان به اين پرسشنامه پاسخ دادند، هر سؤال مي‌تواند بين31 الي 155 امتیاز را کسب نمايد. نتيجه امتیازات کسب شده پرسشنامه ارزيابي به شرح جدول شماره 3 زیر مي‌باشد: بر اساس نتایج جدول شماره 3، معیارهایی نظیرساختار فنی
جدول شماره 3: نتایح آزمون عوامل مورد بررسی جهت مدل تلفیقی-مفهومی
عوامل مورد بررسی | مجموع امتیاز (درجه اهمیت) | مقادیر , t a = 0.05 | نتیجه آزمون |
ساختار فنی | 135 | 4.3 = t=15.598 | ساختار فنی با احتمال 95 % بعنوان معیار اصلی مدل پذیرفته می شود. |
متدولوژی سیستم انباره داده | 77 | 2.4 t= -5.675 | متدولوژی سیستم انباره داده بعنوان معیار اصلی مدل پذیرفته نمی شود. |
حمایت مدیریت ارشد | 82 | 2.6= t = -5.675 | حمایت مدیر ارشد بعنوان معیار اصلی مدل پذیرفته نمی شود. |
فرآیندهای سازمان | 139 | 4.4= t = 15.977 | فرآیندهای سازمانی بعنوان معیار اصلی مدل پذیرفته می شود. |
توان تیم پروژه | 77 | 2.4 = t = -5.675 | توان تیم پروژه بعنوان معیار اصلی مدل پذیرفته نمی شود. |
عوامل بیرونی | 62 | 2 = t =-5.675 | عوامل بیرونی سازمان بعنوان معیار اصلی مدل پذیرفته نمی شود. |
سازمان و فرآیندهای سازمان بعنوان دو معیار اصلی دیگر، علاوه بر 4 معیار انتخاب شده قبلی، برای مدل تلفیقی مفهومی پذیرفته می شوند که دارای زیرمعیارهایی به شرح زیر می باشند:
ساختار فنی سازمان
· استاندارد وقابلیت اطمینان نرم افزارهای پایگاه داده
· قابلیت اطمینان سیستم عامل سرورها
· کارایی سرورها در مدیریت پایگاه داده با تراکنش های زیاد
· قابلیت شبکه برای انتقال حجم بالای داده
· امنیت داخلی شبکه
فرآیندهای سازمان
· مشخص بودن فرآیندهای تولید داده در سازمان
· مشخص بودن فرآیندهای موثر و متاثر از ایجاد انباره داده در سازمان
· انعطاف پذیری فرآیندهای سازمان در جهت ایجاد انباره داده
بدین ترتیب 6 معیار اصلی زیر با زیرمعیارهای قید شده، برای مدل تلفیقی، اعتبارسنجی و حاصل گردیدند.
1- نوع نیازمندی های اطلاعاتی سازمان ( با 4 زیرمعیار )
2- ساختار داده سازمان ( با 4 زیرمعیار )
3- عوامل سازمانی ( با 3 زیرمعیار )
4- مدیریت پروژه انباره داده ( با 4 زیرمعیار )
5- ساختار فنی سازمان ( با 5 زیرمعیار )
6- فرآیندهای سازمان ( با 3 زیرمعیار )
6- تعیین درجه اهمیت معیارها وزیرمعیارهای مدل تلفیقی با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی
پس از تعیین معیارها و زیر معیارهای مدل مفهومی به تعیین درجه اهمیت آنها نسبت به یکدیگر پرداخته شد . بمنظور تعيين وزن معيارها به روش مقايسات زوجي گروهي از نظرات 8 کارشناس ارشد خبره در زمينه سیستم های انباره داده استفاده شد. توجه به اين نکته ضروري است که نظر به انتخاب روش مقايسات زوجي گروهي، که از روش‌هاي تصمیم گیری چند شاخصه ( ام. آ. دی. ام1) است، جامعه آماري و روش‌هاي
1. MADM ; Multiple Attribute Decision Making
جدول شماره4: تعیین وزن معیارهای اصلی وزیر معیارهای مدل تلفیقی-مفهومی
وزن | زیر معیار | وزن | معیار اصلی |
.2 | نياز به تحليل داده هاي سازمان | .35 | نوع نیازمندیهای اطلاعاتی سازمان |
.05 | نياز به يك منبع داده متمرکز و يكپارچه | ||
.05 | نیاز به تسریع در ارائه گزارشات تحلیلی | ||
.05 | میزان رقابتي بودن سازمان | ||
.05 | مشخص بودن توزیع داده ها و اطلاعات در سطح سازمان | .2 | ساختار داده سازمان |
.04 | مشخص بودن منابع داده مورد نیاز انباره داده | ||
.07 | معتبر بودن داده ها | ||
.04 | قابلیت یکپارچه سازی داده ها | ||
.07 | تعهد و حمایت مدیر ارشد از پروژه انباره داده | .15 | عوامل سازمانی |
.04 | قابلیت سازمان برای جذب فناوریهای نوین | ||
.04 | اندازه سازمان | ||
.02 | تعیین و تامين منابع پروژه | .1 | مدیریت پروژه انبار داده |
.01 | توان تیم پروژه برای پشتیبانی های مورد نیاز | ||
.06 | آمادگی تیم پروژه در ارائه RFP مناسب سازمان | ||
.01 | شناسایی ریسک های پروژه | ||
.012 | استاندارد و قابلیت اطمینان نرم افزارهای پایگاه داده | .05
| ساختار فنی سازمان |
.007 | قابلیت اطمینان1 سیستم عامل سرورها | ||
.01 | کارایی سرورها در مدیریت پایگاه داده با تراکنش های زیاد | ||
.01 | قابلیت شبکه برای انتفال حجم بالای داده | ||
.011 | امنیت شبکه داخلی | ||
.06 | مشخص بودن فرآیندهای تولید داده در سازمان | .15 | فرآیندهای سازمان |
.03 | مشخص بودن فرآیندهای موثر و متاثر ازایجاد انباره داده در سازمان | ||
.06 | انعطاف پذیری فرآیندهای سازمان در جهت ایجاد انباره داده |
آماري، چندان مورد بحث نمي‌باشند بلکه تصمیم گیرندگان2 اهميت می یابندکه در اين تحقيق تأکيد بر روي نظرات مشاوران
1. هر چه میزان از کار افتادگی سیستم عامل و نیاز به راه اندازی مجدد آن کمتر باشد ، سیستم عامل از قابلیت اطمینان بیشتری برخوردار است.
2. Decision Makers; DM
خبرگان سیستم های انباره داده به عنوان تصمیم گیرندگان بوده است و نتایج این مرحله از تحقیق به شرح جدول شماره 4 است. باتوجه به نتایج بدست آمده، مدل تلفیقی به صورت شکل 1،در پنج لایه از معیارهای اصلی ارائه شده است که لایه ها و سطوح بالاتر معرف معیارهای مهم تر می باشد.
شکل 1: مدل تلفیقی ارزیابی آمادگی سازمان برای پیاده سازی انباره داده
7- تفسیر مدل
ملاحظه می گردد که مدل تلفیقی حاصله دارای 6 معیاراصلی و 23 زیر معیار مرتبط است.(جدول شماره 4 ). با توجه به مدل تلفیقی شکل شماره 1 که صرفا معیارهای اصلی سازمان را در لایه ها و رده های مختلف نشان می دهد، نوع نیازهای اطلاعاتی سازمان که می تواند از طریق سیستم انباره داده تامین شود ، حائزاهمیت ترین دلیل برای تعریف وپیاده سازی چنین سیستمی می باشد. چگونگی ساختار داده سازمان، در درجه دوم اهمیت قرار دارد، فرآیندهای سازمان و عوامل سازمانی هردو در درجه سوم اهمیت قرار دارند. مدیریت پروژه انباره داده و چگونگی ساختار فنی سازمان نیز دارای وزن یکسان بوده و با هم در درجه چهارم اهمیت، قرار می گیرند.
8- مطالعه موردی جهت بررسی کارایی و بازتایید اعتبار مدل تلفیقی حاصله از تحقیق
جهت ارزيابي آمادگي پياده سازي انباره داده در شرکت تحت مطالعه، پرسشنامه ارزيابي آمادگي مبتني بر مدل تلفیقی حاصله از پژوهش ، در سطح مديران ارشد، مديران مياني و جمعي از کارشناسان شرکت مذکور توزيع شد. پرسشنامه توزيع شده حاوي مقدمه‌اي است که هدف از مطالعه را توصيف مي‌کند. در مجموع 40 پرسشنامه در سطح این شرکت توزيع شد که در نهايت 35 پرسشنامه جمع‌آوري شدكه از ميان آنها 32 پرسشنامه قابل استفاده برای تحلیل تشخيص داده شد. پرسشنامه ها حاوی سوالاتی در ارتباط با معیارها و زیر معیارهای مدل تلفیقی بودند وبرمبنای مقیاس لیکرت 5 نقطه ای طراحی و توزیع شدند. از پاسخ دهندگان خواسته شد تا رتبه 1 تا 5 را برای هر زیرمعیار متناطر با دو وضعیت موجود و مطلوب شرکت مشخص نمایند. بدین ترتیب وضعیت موجود و وضعیت مطلوب را در پرسشنامه، با طیف اعداد 1 تا 5 مشخص کردند. در واقع 5 ، وضعیت بهینه تلقی می شدو اگر گزینه ای را با عدد 5 ، مشخص می کردند،در آنصورت وضعیت مطلوب وبهینه مشابه هم می شدند. با تحلیل داده های گردآوری شده از پرسشنامه‌ها، امتیاز هر يک از زير معيارها بدست آمد. با احتساب وزن‌هاي حاصل از مقايسات زوجي، نمره هر يک از معيارهاي اصلي و از مجموع آنها نمره کلي آمادگي شرکت مورد مطالعه جهت پياده سازي سیستم انباره داده ارزيابي شد. خلاصه نتايج ارزيابي در جدول شماره 5 آمده است.
جدول شماره 5: وزن معیارها وزیرمعیارهای مدل ورتبه نهایی شرکت مورد مطالعه در ارزیابی آمادگی خود برای پیاده سازی سیستم انباره داده
وضع مطلوب نهايي | وضع مطلوب | وضع موجود | وزن | امتياز | زير معيار | وزن | معيار اصلي |
1 | 1 | 8/0 | 2/0 | 4 | نياز به تحليل داده هاي سازمان | 35/0 | نوع نيازمنديهاي اطلاعاتي سازمان |
25/0 | 25/0 | 2/0 | 05/0 | 4 | نياز به يك منبع داده متمرکز و يكپارچه | ||
25/0 | 25/0 | 2/0 | 05/0 | 4 | نياز به تسريع در ارائه گزارشات تحليلي | ||
25/0 | 25/0 | 2/0 | 05/0 | 4 | ميزان رقابتي بودن سازمان | ||
25/0 | 15/0 | 1/0 | 05/0 | 2 | مشخص بودن توزيع داده ها و اطلاعات در سطح سازمان | 2/0 | ساختار داده سازمان |
2/0 | 12/0 | 08/0 | 04/0 | 2 | مشخص بودن منابع داده مورد نياز انبار داده | ||
35/0 | 28/0 | 21/0 | 07/0 | 3 | معتبر بودن داده ها | ||
2/0 | 16/0 | 12/0 | 04/0 | 3 | قابليت يکپارچه سازي داده ها | ||
35/0 | 28/0 | 21/0 | 07/0 | 3 | تعهد و حمايت مدير ارشد از پروژه | 15/0 | عوامل سازماني |
2/0 | 16/0 | 12/0 | 04/0 | 3 | قابليت سازمان براي جذب فناوريهاي نوين | ||
2/0 | 16/0 | 12/0 | 04/0 | 3 | اندازه سازمان | ||
1/0 | 06/0 | 04/0 | 02/0 | 2 | تعيين و تامين منابع پروژه | 1/0 | مديريت پروژه انبار داده |
05/0 | 03/0 | 02/0 | 01/0 | 2 | توان تيم پروژه براي پشتيباني هاي مورد نياز | ||
3/0 | 18/0 | 12/0 | 06/0 | 2 | آمادگي تيم پروژه در ارائه RFP مناسب سازمان | ||
05/0 | 03/0 | 02/0 | 01/0 | 2 | شناسايي ريسک هاي پروژه | ||
06/0 | 048/0 | 036/0 | 012/0 | 3 | استاندارد و قابليت اطمينان نرم افزارهاي پايگاه داده | 05/0
| ساختار فني سازمان |
035/0 | 028/0 | 021/0 | 007/0 | 3 | قابليت اطمينان1 سيستم عامل سرورها | ||
05/0 | 04/0 | 03/0 | 01/0 | 3 | کارايي سرورها در مديريت پايگاه داده با تراکنش هاي زياد | ||
05/0 | 04/0 | 03/0 | 01/0 | 3 | قابليت شبکه براي انتفال حجم بالاي داده | ||
055/0 | 033/0 | 022/0 | 011/0 | 2 | امنيت شبکه داخلي | ||
03/0 | 012/0 | 06/0 | 06/0 | 1 | مشخص بودن فرآيندهاي توليد داده در سازمان | 15/0 | فرآيندهاي سازمان |
15/0 | 06/0 | 03/0 | 03/0 | 1 | مشخص بودن فرآيندهاي موثر و متاثر ازايجاد انبار داده در سازمان | ||
03/0 | 012/0 | 06/0 | 06/0 | 1 | انعطاف پذيري فرآيندهاي سازمان در جهت ايجاد انبار داده | ||
22/2 | نمره وضع موجود | ||||||
849/3 | نمره وضع مطلوب بعدي | ||||||
5 | نمره وضع مطلوب بهينه | ||||||
[1] 1.هر چه میزان از کار افتادگی سیستم عامل و نیاز به راه اندازی مجدد آن کمتر باشد ، سیستم عامل از قابلیت اطمینان بیشتری برخوردار است.
بر اساس نتايج حاصل از ارزيابي آمادگي شرکت مورد مطالعه، نمودارهاي آمادگي شرکت مذکور در حوزه معيارهاي اصلي و براساس زير معيارهای مربوط بدست آمدند. وضع موجود، معرف وضع فعلي (رتبه و امتیاز فعلی) آمادگي شرکت مورد مطالعه
مي باشد. وضع مطلوب، بر اساس يک مرحله رشد از وضع فعلي بدست آمده و بعنوان وضعیت مطلوب رتبه داده شده است و وضعیت بهينه (همان رتبه 5)، وضعيت ايده آل آمادگي شرکت مورد مطالعه در زمينه بکارگيري سیستم انباره داده مي باشد.
9. نمودارهاي آمادگي شرکت تحت مطالعه در حوزه معيارهاي اصلي و زير معيارهای مربوط و وضعیت موجود ، مطلوب و بهینه آن
نمودار آمادگي در "نوع نيازمندي هاي اطلاعاتي سازمان" که داراي زير معيارهایي نظیر ميزان رقابتي بودن، نياز به تسريع در ارائه گزارشات تحليلي، نياز به يك منبع داده متمرکز و يكپارچه و نياز به تحليل داده ها مي باشد. در بالا موید آن است که شرکت مورد مطالعه به پايگاه داده تحليلي نياز دارد
نمودار 1 : آمادگي در زمینه نوع نيازمندي هاي اطلاعاتي شرکت
نمودار2 : آمادگي در حوزه ساختار داده سازمان
نمودار3 : آمادگي در حوزه عوامل سازمانی
نمودا ر4 : آمادگي در حوزه مديريت پروژه انباره داده
ساختار داده داراي زير معيارهاي معتبر بودن داده ها ، مشخص بودن منابع داده مورد نياز انباره داده و مشخص بودن توزيع داده ها و اطلاعات در سطح سازمان و قابلیت یکپارچه سازی داده ها مي باشد و بر اساس نتايج نمودار فوق، میزان آمادگي شرکت مورد مطالعه در اين حوزه پايين ارزيابي مي شود. آمادگي در حوزه عوامل سازماني داراي زير معيارهاي تعهد و حمايت مدير ارشد از پروژه پیاده سازی سیستم انباره داده، قابليت براي جذب فناوريهاي نوين و اندازه شرکت مورد مطالعه مي باشد که بر اساس نتايج بدست آمده میزان اين آمادگي، پايين ارزيابي مي شود.
آمادگي در حوزه مديريت پروژه انباره داده شامل زير معيارهاي تعيين و تامين منابع پروژه ، توان تيم پروژه براي پشتيباني هاي مورد نياز ، آمادگي تيم پروژه در ارائه RFP مناسب سازمان و شناسايي ريسک هاي پروژه مي باشد و میزان آمادگي شرکت مورد مطالعه در اين حوزه نیز پايين ارزيابي شده است.
نمودار5 : آمادگي در حوزه ساختار فني
نمودار6 : آمادگي در حوزه فرآيندهاي سازمان
آمادگي در حوزه فرآيندهاي سازمان شامل زير معيارهاي مشخص بودن فرآيندهاي توليد داده در سازمان ، مشخص بودن فرآيندهاي موثر و متاثر ازايجاد انباره داده در سازمان و انعطاف پذيري فرآيندهاي سازمان در جهت ايجاد انباره داده مي باشد که میزان آمادگي شرکت مورد مطالعه در اين حوزه پايين ارزيابي مي شود.
10- تحليل نتايج حاصل از مطالعه موردي
ملاحظه می شود که شرکت تحت مطالعه براي پياده سازي انباره داده از آمادگي نسبتا کمي برخوردار است. از نتايج حاصل از ارزيابي که در جدول شماره 4 ،آمده است، نمره کلي ارزيابي آمادگي شرکت مورد مطالعه 22/2 مي‌باشد درحالي که رتبه بندي وضعیت بهینه، 5 فرض شده است. بر اساس نتايج شرکت موردمطالعه می توان گفت ، اين شرکت شرط لازم براي ايجاد انباره داده را دارا مي باشد. یعنی نیازش به پیاده سازی چنین سیستمی احساس می شود، اما در ديگر حوزه ها که مربوط به بسترهاي ايجاد انباره داده است، از میزان آمادگی ضعيف برخوردار است و براي بهبود اين ضعف ها اقدامات عملي زير پیشنهاد شد :
· مشخص نمودن چگونگي توزيع داده ها و اطلاعات در سازمان
· مشخص نمودن منابع داده مورد نياز و قابل استفاده در انباره داده
· ارزيابي ميزان اعتبار داده هاي شرکت
· ارزيابي قابليت يکپارچه سازي داده ها
· آگاه سازي بيشتر مديران و تصميم گيرندگان در خصوص منافع انباره داده و نقش آن در افزايش عملکرد شرکت
· تعيين منابع مورد نياز پروژه انباره داده در سازمان اعم از(مالي ، انساني و ...) و تعيين چگونگي تامين آنها
· تدوين برنامه آموزشي جهت ايجاد آمادگي در بخش فناوري اطلاعات براي انجام پشتيباني هاي لازم
· بررسي و شناسايي نيازمنديها و انتظارات از پروژه انباره داده چه از نظر عملکردي و چه از نظر فني جهت تدوين شرح خدمات پروژه پیاده سازی انباره داده
· بررسي وشناسايي ريسکهاي پروژه مذکور
· تلاش در جهت:
· ارتقا قابليت اطمينان نرم افزارهاي پايگاه داده
· ارتقا قابليت اطمينان سيستم عامل سرورها
· ارتقا کارايي سرورها در مديريت پايگاه داده با تراکنش هاي زياد
· ارتقا قابليت شبکه براي انتقال حجم بالاي داده
· ارتقا امنيت شبکه داخلي
· مشخص نمودن فرآيندهاي توليد داده در سازمان
· مشخص نمودن فرآيندهاي موثر و متاثر از ايجاد انباره داده در سازمان
· شناسايي تغييراتي که در فرآيندهاي سازمان در اثرپیاده سازی انباره داده ايجاد خواهد شد
· بررسي ميزان انعطاف پذيري فرآيندهاي سازمان براي پذيرش تغييرات حاصله در اثر پیاده سازی سیستم انباره داده
11- نتيجه گيري
عدم آمادگي سازمان براي پياده سازي سيستم انباره داده يكي از عوامل مهم شكست اين پروژه ها مي باشد و سازمان پيش از پياده سازي چنين سيستمي بايد به حدي از میزان آمادگی و بلوغ لازم رسيده باشد. با مطالعه منابع مربوط به سنجش سطح آمادگی سازمان ها برای پیاده سازی سیستم انباره داده و انجام اعتبار سنجی و آزمون فرض، مدل مفهومی طراحی شد. این مدل با تحلیل سلسله مراتبی، مورد بررسی قرار گرفت. نتيجه اين تحقيق بيانگر معیارها و زیرمعیارهایی برای ارزیابی میزان این آمادگی مي باشد، كه درجه اهميت هر يك از اين معيارها با هم متفاوت است و در نهايت یک مدل تلفیقی با 6 معیار اصلی و 23 زیرمعیار مرتبط ارائه شده است. کارایی واعتبارمدل تلفیقی مذکور در یک مطالعه میدانی و بروش پیمایشی مورد بازتایید قرار گرفت. با توجه به اينكه براي تعيين هر يك از معيارهاي مدل حاصله از روش علمي و تجزيه و تحليل آماري استفاده شده است، مي توان گفت كه مدل ارائه شده از اعتبار بالايي برخوردار مي باشد. تحقیقی که در ادامه پیشنهاد می شود ، ارائه مدلی برای سنجش بلوغ فرآیندهای پیاده سازی سیستم انباره داده می باشد که می تواند با بهره گیری از مدل های بلوغ مانند1 CMMI انجام پذیرد.
مراجع
[1] W.H.Inmon,Bulding the Data warehouse ,3rd ed.New York : wiley,2002.
[2] R.Kimball,The Data Warehouse Toolkit:Practical Techniques for Building Dimensional Data Warehouse, New York : Wiley,1996.
[3] Sammon, David, Finnegan,Pours, TOWARDS A MODEL FOR EVALUATING OTGANIZATIONAL READINESS FOR ERP AND DATA WAREHOUSING PROJECTS Business Information System, University College Cork, Cork Ireland, 2005.
[4] C. Hall, “Corporate use of data warehousing and enterprise analytic technologies,” in Cutter Consortium, MA, 2003 [Online]. Available:
[5] Miller, R 2003, ‘Get smart with business intelligence software’, EContent, vol.26, no.11, pp.24-29, <http://www.ecmag.net/>.
[6] R. G. Little, Jr. and M. L. Gibson, “Perceived influences on implementing
data warehousing,” IEEE Trans. Softw. Eng., vol. 29, no. 4, pp. 290–296, Apr. 2003.
[7] R.Kimball,L.Reeves,M.Ross,and W .Thronthwait,The Data warehouse lifecycle Toolkit.New York : wiley 1998
[8] S. Kotler, “When enterprises hit the open road: move beyond the silos and let the ideas roll,” Teradata Mag. vol. 3, no. 3, 2003 [Online].Available:
www.teradata.com/t/page/114581/index.html
[9] Wells, David, Art, Moors, How to do Data Warehouse Assessment(and Why), July 2000, [Online] Avaiable:www.TDAN.com
[10] www.tdwi.com/ dwreadiness/dwreadinessReport.htm/2007
[11] K. Ramamurthy ,Arun sen,An empirical investigation of the key determinates of data warehouseadoption, ElSEVIER,2007, [Online] Avaiable
[12] Hsin-Ginn Hwang,Cheng-Yuna Ku , Critical factors influencing the adoption of data warehouse thechnology, a study of the banking industry in Taiwan, ElSEVIER,2002, [Online] Avaiable www.sciencedirect.com
1. Capability Maturity Model Integration: CMMI
