بازآفرینی شخصیت های دینی و مذهبی در شعر معاصر با تاکید بر اشعار(احمد شاملو، اخوان ثالث و شفیعی کدکنی)
الموضوعات :فاطمه تقوی زیارت 1 , محمد قادری مقدم 2 , رجب فخرائیان 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران
3 - استادیار، گروه ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران
الکلمات المفتاحية: بازآفرینی شخصیت, شعر معاصر, احمد شاملو, اخوان ثالث, شفیعی کدکنی.,
ملخص المقالة :
بازآفرینی شخصیت‌های گذشته از جمله مسائل مهمی است که مورد توجه ادیبان معاصر بوده و بازتاب گسترده‌ای در آثارشان داشته است. ادب معاصر فارسی وارد مکالمه‌ای جدی با ادبیات کلاسیک ایران شده است و از امتیازات آن از جمله پویایی و سرزندگی، غنای عاطفی، عمق معنا، تناسب و هارمونی زبانی بهرۀ کامل گرفته و پاره ای از اوصاف آن- به ویژه شعر بعد از قرن هشتم- را یک سو نهاده است. شاعر معاصر از رهگذر فراخوان شخصیت‌های گذشته به بیان آرا و اندیشه‌های خود در مسائل متعدد می پردازد؛ در این رساله تلاش بر این است تا با ذکر نمونه‌های فراخوان شخصیت در میان اشعار احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث و محمدرضا شفیعی کدکنی، نقش و جایگاه شخصیت‌های تاریخی و کیفیت و نحوه بازآفرینی آن¬ها مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که به نظر می‌رسد آفریدن آثاری اصیل، قرار گرفتن در موقعیتی متناقض نماست. از یک سو نویسنده و شاعر خود را از امتیازات سنت‌های ادبی بی نیاز نمی‌داند و از طرف دیگر تلاش می‌کند از سیطرۀ اقتدار و نفوذ آنها برکنار باشد. بنابراین شاعران خلاق، مجذوب یا مرعوب چهره‌های شاخص و آثار آن¬ها نمی‌شوند بلکه رابطه‌ای منطقی با سنت برقرار می کنند.
اخوان ثالث،مهدی( 1399) مجموعه آثار، چاپ سوم، تهران: زمستان
....................( 1389) آخرشاهنامه، چاپ بیست و دوم، تهران: انتشارات زمستان
....................( 1390) زمستان، چاپ بیست و هفتم، تهران: انتشارات زمستان
....................( 1390) از این اوستا، چاپ هجدهم، تهران: انتشارات زمستان
....................( 1390) سه کتاب، چاپ پانزدهم، تهران : انتشارات زمستان
....................( 1389) ترا ای کهن بوم و بردوست دارم، چاپ نهم، تهران:انتشارات زمستان ومروارید
....................( 1390) آن گاه پس از تُندر (منتخب هشت دفتر شعر)، چاپ ششم، تهران: انتشارات سخن
.....................( 1382) صدای حیرت بیدار؛ گفت¬وگو با مهدی اخوان ثالث، زیر نظر مرتضی کاخی، چاپ دوم، تهران: انتشارات زمستان
اسماعیل،عزالدین( 1972) ،الشعرالعربی المعاصر، چاپ اول ، بیروت: دارالعوده،
درستی، احمد( 1381) شعر سیاسی در دورۀ پهلوی دوم، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی
دستغیب، عبد العلی( 1373) نگاهی به مهدی اخوان ثالث، چاپ اول، تهران: انتشارات مروارید
دشتی،علی( 1348) دمی با خیام، تهران: امیرکبیر
سیفی، محسن( 1391) فراخوان پیامبران الهی در شعر ممدوح عدوان، ادب عربی
شاملو،احمد( 1389) مجموعه آثار، تهران: انتشارات نگاه
________( 1383) ابراهیم در آتش، تهران: نگاه
شفیعی کدکنی، محمدرضا، 1376،(الف)آیینه ای برای صداها، تهران: سخن
________________، 1376، (ب)هزاره دوم آهوی کوهی، تهران: سخن
شولتز، دوان پی( 1390) ،نظریه های شخصیت، ترجمه یحیی سید محمدی، تهران: ویرایش
شوالیه، ژان و همکار( 1378) فرهنگ نمادها، 5جلد، ترجمه سودابه فضایلی، تهران: جیحون
صفا، ذبیح الله( 1378) حماسه سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر
طبری، محمد جریر( 1352) تاریخ الرسل و ملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران
عباسی،حبیب الله( 1378) سفرنامه باران، تهران، روزگار
محمدی، محمد حسین( 1385) فرهنگ تلمیحات شعر معاصر، چاپ دوم، تهران: نشر میترا
میرصادقی،جمال( 1387) عناصر داستان،ج6،تهران: سخن
یاحقی، محمدجعفر( 1375) فرهنگ اساطیر و داستان واره ها در ادبیات فارسی، تهران: موسسه فرهنگ معاصر
امیری خراسانی، احمد و همکاران(1396)کارکردهای داستان حضرت موسی در شعر سبک خراسانی و عراقی، پژوهش های ادبی-قرآنی، شماره1
ایران زاده، نعمت الله( 1395) تحلیل موضوعی مقاله های ادبیات تطبیقی ایران از 1330 تا 1390ه.ش، پژوهش های ادبیات تطبیقی، شماره1
بامدادی، محمد و همکار( 1388) نگاهی به اثرپذیری اشعار شفیعی کدکنی، ادب پژوهی گیلان، شماره10
بهمنی مطلق، حجت الله(1395)آبشخورهای فرهنگی و دینی شعر شفیعی کدکنی، فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)
پارسا، سید احمد( 1388) تحلیل و بررسی سروده¬ی نادر یا اسکندر اخوان ثالث، مجلۀ بوستان ادب دانشگاه شیراز، شماره اول، بهار 1388.
رحیمی، غلامرضا و همکاران( 1390) بهره برداری از عناصر پرکاربرد اسطوره ای شاهان و پهلوانان ایران باستان در شعر شاعران برجسته مشروطه ، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، شماره25
رضی،احمد( 1395) پیوندهای بینامتنی منظومه آرش کمانگیر کسرایی و خوان هشتم اخوان ثالث"،مجله شعرپژوهی بوستان ادب
شاکری،شیوا( 1398) افراسیاب در داستان های شاهنامه، جستارهای ادبی مجله علمی-پژوهشی،شماره 179
طاهری، قدرت الله( 1391). منطق بازآفرینی روایت های کهن در شعر معاصر ایران، مجله تاریخ ادبیات، شماره 3/67
فرزاد، عبدالحسین( 1386) نگاهی تطبیقی به شعر معاصر ایران و عرب، ادبیات تطبیقی جیرفت، شماره
فولادوند،عزت الله( 1386) غبار قرن¬ها شکست و دلمردگی در آینۀ اساطیر شعراخوان ثالث، ماهنامۀ حافظ ، شمارۀ 44،
لنگرودی، عبدالعلی( 1394) فراخوان شخصیت های دینی در شعر پایداری معاصر(مورد پژوهی شخصیت مسیح)، فصلنامه لسان مبین، شماره20
عالی عباس آباد، یوسف( 1389) ایران و هویت ملی در اندیشۀ مهدی اخوان ثالث، فصلنامه مطالعات ملی، سال یازدهم، شمارۀ 1
علوی مقدم،مهیار( 1391) بررسی تطبیقی بازافرینی اسطوره ها در شعر معاصر"،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
مرتضوی، سید جمال الدین( 1389) نمادپردازی در شعر اخوان ثالث، مجله دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه شهرکرد، شمارۀ 18 و 19 ، پاییز و زمستان 1389 .
نیری،بهاره( 1397) بررسی تطبیقی اسطوره در شعر علی جعفر العلاق و مهدی اخوان ثالث،سومین کنفرانس بین المللی ادبیات و زبان فارسی.
61 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 96 - 61
بازآفرینی شخصیت های دینی و مذهبی در شعر معاصر با تاکید بر اشعار(احمد شاملو، اخوان ثالث و شفیعی کدکنی)
فاطمه تقوی زیارت 1
محمد قادری مقدم 2
رجب فخرائیان 3
چکیده
بازآفرینی شخصیت‌های گذشته از جمله مسائل مهمی است که مورد توجه ادیبان معاصر بوده و بازتاب گسترده‌ای در آثارشان داشته است. ادب معاصر فارسی وارد مکالمه‌ای جدی با ادبیات کلاسیک ایران شده است و از امتیازات آن از جمله پویایی و سرزندگی، غنای عاطفی، عمق معنا، تناسب و هارمونی زبانی بهرۀ کامل گرفته و پاره ای از اوصاف آن- به ویژه شعر بعد از قرن هشتم- را یک سو نهاده است. شاعر معاصر از رهگذر فراخوان شخصیت‌های گذشته به بیان آرا و اندیشه‌های خود در مسائل متعدد می پردازد؛ در این رساله تلاش بر این است تا با ذکر نمونه‌های فراخوان شخصیت در میان اشعار احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث و محمدرضا شفیعی کدکنی، نقش و جایگاه شخصیت‌های تاریخی و کیفیت و نحوه بازآفرینی آنها مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که به نظر می‌رسد آفریدن آثاری اصیل، قرار گرفتن در موقعیتی متناقض نماست. از یک سو نویسنده و شاعر خود را از امتیازات سنت‌های ادبی بی نیاز نمی‌داند و از طرف دیگر تلاش می‌کند از سیطرۀ اقتدار و نفوذ آنها برکنار باشد. بنابراین شاعران خلاق، مجذوب یا مرعوب چهره‌های شاخص و آثار آنها نمی‌شوند بلکه رابطه‌ای منطقی با سنت برقرار می کنند.
واژگان كليدي
بازآفرینی شخصیت، شعر معاصر، احمد شاملو، اخوان ثالث، شفیعی کدکنی.
[1] . دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران.
Email: Fatemeh.taghavi3250@gmail.com
[2] . استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: Mghaderim52@yahoo.com
[3] . استادیار، گروه ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران.
Email: Rf_290@yahoo.com
تاریخ دریافت: 15/11/1402 پذیرش نهایی: 16/2/1403
