توحید مهرورزی و مهرورزی توحیدی در اخلاق اسلامی
الموضوعات :سید ابوالحسن موسوی قدمگاهی 1 , مژگان سرشار 2 , سید محمد ایازی 3
1 - دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: توحید مهرورزی, مهرورزی توحیدی, قرآن, احادیث, مؤمن.,
ملخص المقالة :
این مقاله بر آن است تا مفهوم، اهمیت و کاربرد اخلاق مهروزی را در سبک زندگی اسلامی روشن کند. از دیرباز بین اندیشمندان مسلمان در باره جایگاه عقل و مهرورزی توحیدی در سبک زندگی اسلامی، اختلاف نظر بوده است. گروهی اخلاق اسلامی را مبتنی بر عقل، گروهی بر قلب و گروهی بر هر دو در نظر گرفته¬اند. گروهی گستره¬ی مهرورزی را خدا، گروهی مؤمنان، گروهی همه¬ی انسان¬ها و گروهی همه هستی دانسته¬اند. در این نوشتار، ابتدا مفهوم اخلاق مهرورزی با رویکرد توحیدی بیان و سپس با استناد به قرآن کریم و روایات معتبر، جایگاه آن در اخلاق اسلامی بررسی گردیده است. یافته¬های این پژوهش نشانگر آن است که در رویکرد توحیدی، خدا بی-نهایت عقلانیت و محبت است و مهر بی¬پایان خود را به همۀ هستی، به ویژه انسان¬ها عطا می-کند. مؤمنان واقعی با پیروی از اخلاق اسلامی، برای خشنودی خدا همۀ وجودشان را سرشار از مهر عاقلانه به خدا و آفریده¬هایش جز دشمنانش، می¬کنند. اخلاق اسلامی مبتنی بر توحید مهرورزی و مهرورزی توحیدی است و مؤمنان واقعی به بهترین شکل تلاش می¬کند سبک زندگی اسلامی را جهانی کرده و تمدن اسلامی را بر آن بنا نهند.
قرآن کریم
1. آلوسی، سید محمود (1415ق)، روح المعانى فى تفسير القرآن العظيم، بیروت، دار الکتب العلمیۀ.
ابن درید، محمد بن حسن (1987م)، جَمهرة اللغه، بیروت، دارالعلم للملایین.
ابن سینا، حسین بن عبد الله (1400 ق)، رسائل ابن سینا، قم، بیدار.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1374ق)، لسان العرب، بیروت، لبنان، دار الفکر للطباعة.
ابو هلال حسن بن عبد الله (1400ق)، عسکری، الفروغ فی اللغه، بیروت، دار الآفاق الجدیدة.
ازهری، محمد بن احمد (1421ق)، تذهیب اللغه، بیروت، دار إحیاء التراث العربی،
الهی قمشه ای، مهدی (1380ش)، ترجمۀ قرآن، قم، فاطمة الزهراء.
الهی قمشه ای، مهدی(1363ش)، حکمت الهی، عام و خاص، قم، انتشارات اسلامی، چاپ 6.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1404ق)، صحاح اللغه، بیروت، دار العلم للملایین.
دهخدا، علی اکبر (1373ش)، لغتنامه دهخدا؛ تهران، مؤسسه انتشارات وچاپ دانشگاه تهران.
سبحانی، جعفر (1382ش)، الموجز فی اصول الفقه، ایران، قم، مؤسسة الإمام الصادق.
سبزواری، ملا هادی (1383ش)، اسرار الحکم، تصحیح کریم فیضی، قم، مطبوعات دینی.
سید رضی، ابوالحسن، (1380)، نهج البلاغه، مترجم سید جعفر شهیدی، تهران، علمی و فرهنگی، چاپ بیستم.
شجاری، مرتضی (بهار و تابستان 1393ش)، نجف زاده، شهین، محبت میان خدا و انسان از دیدگاه ملا صدرا، مجلۀ انسان پژوهشی دینی، د.ورۀ 11، شمارۀ 31.
صادقی تهرانی، محمد (1365ش)، القرآن فی التفسیر القرآن بالقرآن و السنة، تهران، انتشارات فرهنگ اسلامی.
صدوق، محمد بن علی (1357ش)، توحید، قم، جامعه مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
طباطبایی، محمد حسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، قم، چاپ پنجم.
طبرسی، فضل بن حسن (1373ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو.
طوسی، خواجه نصیر الدین (1375ش)، شرح الإشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغه.
عبد الباقی، محمد فؤاد (1408ق)، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، قاهره، دارالحدیث.
عراقی، فخراالدین (1363ش)، لمعات، به کوشش محمد خواجوی، تهران، مولی
فارابی، ابونصر (1381 ش)، فصوص الحکمة و شرحه، به تحقیق علی اوجبی، تهران، انجمن آثار و مفاخر ایران
فارس، احمد (1404ق)، مقائیس اللغه، قم، مکتب الإعلام الإسلامی
فراهیدی، خلیل (1414ق)، العین، قم، اسوه.
قشیری، عبد الکریم بن هوازن (بی تا)، لطایف الاشارات، مصر، الهیئة المصریة العامة للکتااب، چاپ سوم.
کلینی، محمد بن یعقوب (1365ش)، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیه.
گنابادی، محمد (1408ق)، تفسیر بیان السعاده فی بیان مقامات العبادة، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
مجلسی، محمد باقر (1404ق)، بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ییروت، مؤسسة الوفاء.
مغنیه، محمد جواد (1378ش)، موسی دانش، تفسیر کاشف، قم، بوستان کتاب، چاپ اول.
مکارم، ناصر (1421ق)، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب.
نوری، حسین (1408ق)، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه اهل البیت.
293 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 307- 293
توحید مهرورزی و مهرورزی توحیدی در اخلاق اسلامی
سید ابوالحسن موسوی قدمگاهی 1
مژگان سرشار 2
سید محمد ایازی 3
چکیده
این مقاله بر آن است تا مفهوم، اهمیت و کاربرد اخلاق مهروزی را در سبک زندگی اسلامی روشن کند. از دیرباز بین اندیشمندان مسلمان در باره جایگاه عقل و مهرورزی توحیدی در سبک زندگی اسلامی، اختلاف نظر بوده است. گروهی اخلاق اسلامی را مبتنی بر عقل، گروهی بر قلب و گروهی بر هر دو در نظر گرفتهاند. گروهی گسترهی مهرورزی را خدا، گروهی مؤمنان، گروهی همهی انسانها و گروهی همه هستی دانستهاند. در این نوشتار، ابتدا مفهوم اخلاق مهرورزی با رویکرد توحیدی بیان و سپس با استناد به قرآن کریم و روایات معتبر، جایگاه آن در اخلاق اسلامی بررسی گردیده است. یافتههای این پژوهش نشانگر آن است که در رویکرد توحیدی، خدا بینهایت عقلانیت و محبت است و مهر بیپایان خود را به همۀ هستی، به ویژه انسانها عطا میکند. مؤمنان واقعی با پیروی از اخلاق اسلامی، برای خشنودی خدا همۀ وجودشان را سرشار از مهر عاقلانه به خدا و آفریدههایش جز دشمنانش، میکنند. اخلاق اسلامی مبتنی بر توحید مهرورزی و مهرورزی توحیدی است و مؤمنان واقعی به بهترین شکل تلاش میکند سبک زندگی اسلامی را جهانی کرده و تمدن اسلامی را بر آن بنا نهند.
واژگان کلیدی
[1] . دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. Email: Tarannom110@gmail.com
[2] . استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. Email: sarshar2008@gmail.com
[3] . دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول) Email: Ayazi1333@gmail.com
تاریخ دریافت: 13/4/1403 پذیرش نهایی: 10/7/1403
