مطالعه خودمراقبتی در بین جوانان شهر تهران
الموضوعات :
میترا سرابیان
1
,
پروین سوادیان
2
,
علیرضا کلدی
3
1 - دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی گرایش گروه‌های اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
2 - استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
3 - استاد بازنشسته گروه جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: خودمراقبتی, فشار اجتماعی گروه همالان, موانع و فواید, جوانان. ,
ملخص المقالة :
خودمراقبتی به عنوان الگوی رفتاریای که طی زندگی انجام میشود، در نگهداری و بهبود سلامتی و کاهش هزینههای افراد و جامعه در نتیجه پایین آمدن هزینههای بستری و توانبخشی، در آینده نقش تعیینکنندهای دارد. الگوی زندگی جوانی بر سلامت عمومی جامعه تأثیر میگذارد و این اثرات در درازمدت[1] باقی میماند. پژوهش حاضر با هدف شناخت، خودمراقبتی جوانان را ارزیابی کرده است. مطالعه حاضر با روش کیفی (اکتشافی) انجام شده است. دادههای اولیه پژوهش، مصاحبه باز و نیمه ساختاریافته با مشارکت 11 نفر در بین جوانان 18 تا 34 ساله با نمونهگیری هدفمند و رسیدن به اشباع نظری انجام شد. مصاحبهها، حضوری و تحلیل دادهها با راهبرد تحلیل مضمون انجام گرفت. یافتههای کیفی شامل مضامینی چون رفتارهای سلامتمحور، فشار اجتماعی گروه همسالان، تأثیر محیط اجتماعی، محدودیتها و موانع، فواید خودمراقبتی، عوامل تأثیرگذار و انتظارات از سازمانها و نهادهای مرتبط بود. دو دسته عوامل بیرونی و درونی نیز شناسایی شد که شامل موارد مثبت و منفی بود. نتایج تأیید میکنند که خودمراقبتی، پدیدهای چندعاملی است و عوامل اقتصادی و اجتماعی، محرکهای اولیه سلامت به شمار میروند. جوانان به فواید خودمراقبتی، از جمله افزایش اعتماد به نفس و کاهش هزینههای درمانی توجه دارند. همچنین موانع اجتماعی و اقتصادی مانند کمبود وقت، فشارهای روانی و محدودیت‌های مالی، تأثیر منفی بر رفتارهای خودمراقبتی آنان دارد. این موانع می‌تواند مانع از اتخاذ تصمیمهای سالم در زندگی روزمره شود و علاوه بر تحتالشعاع قرار دادن سلامت جسمی افراد، آنان را در معرض انواع آسیب‌های و انحرافات اجتماعی قرار دهد. در عین حال خودکارآمدی و تأثیر همسالان نیز نقش مهمی در ترغیب جوانان به رفتارهای سالم ایفا می‌کند. در مجموع این یافته‌ها، اهمیت شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر خودمراقبتی جوانان را برجسته می‌کند.
آدام، فیلیپ و کلودین هرتسلیک (1396) جامعه¬شناسی بیماری و پزشکی، ترجمه لورانس دنیا کتبی، چاپ دوم، تهران، نشرنی.
افراسیابی، حسین و ضیاءالهn امیرمحمدی (1397) «مطالعه کیفی مصرف قلیان در میان پسران جوان شهر جیرفت»، مجله پژوهش¬های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، دوره هفتم، شماره 1، صص 65-80.
ایمان، محمدتقی (1388) مبانی پارادایمی روش¬های تحقیق کمی و کیفی در علوم ¬انسانی، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
پناهی، رحمن و دیگران (1396) «عوامل مرتبط با مصرف سیگار در دانشجویان: کاربرد الگوی باور بهداشتی»، نشریه پایش، دوره شانزدهم، شماره 3، صص 315-324.
رفیعی¬فر، شهرام و دیگران (1393) بسته خدمت خودمراقبتي، همياري و مشاركت جمعي مراكز بهداشتي شهري روستايي (طرح تحول نظام سلامت)، تهران، مهر متین.
زارع، الهام و دیگران (1394) «تبیین مفهوم خودمراقبتی در نوجوانان»، مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، دوره چهارم، شماره 4، صص 395- 405.
سرابیان، میترا و دیگران (1402) «عوامل مؤثر بر خودمراقبتی جوانان شهر تهران»، نشریه پایش، دوره بیست¬ودوم، شماره 4، صص 415-422.
عباس¬زاده، محمد و دیگران (1391) «بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر سبک زندگی خودمراقبتی شهروندان»، فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی- فرهنگی، دوره اول، شماره 1، صص 119-141.
علیزاده اقدام، محمدباقر و دیگران (1393) «سلامت و عوامل اجتماعی تعیین¬کننده آن: مطالعه¬ای بر روی نابرابری¬های سطوح سلامت بین شهروندان تبریزی»، نشریه جامعه¬شناسی کاربردی، دوره بیست¬وپنجم، شماره 4 ، صص 73-90.
علیوردی‌نیا، اکبر و دیگران (1386) «مطالعه جامعه شناختی بزهکاری: آزمون تجربی نظریه فشار عمومی آگنیو»، مجله جامعه شناسی ایران، دوره هشتم، شماره 2، صص 83-111.
غلامی، سمیه و محمدرضا گرامی (1403) «واکاوی روش‌های نفوذ و خنثی‌سازی فشار همسالان در استفاده از دخانیات و مواد مخدر در دانشجویان خوابگاهی»، فصلنامه علمی اعتیادپژوهی، دوره هجدهم، شماره 72، صص 79-108.
فاضلی، عصمت (1395) «مدل¬یابی گرایش به مصرف سیگار بر اساس باورهای سلامت، نگرش¬ها، هنجارهای ذهنی و تاب¬آوری»، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش در سلامت روان¬شناختی، دوره دهم، شماره 3، صص 49-55.
گلنز، کارن و دیگران (1397) رفتار سلامت و آموزش سلامت، ترجمه صدیقه سادات طوافیان و دیگران، تهران، عقیل.
محبی، سیامک و دیگران (1392) «بررسی همبستگی خودمراقبتی تغذیه¬ای با سازه¬های الگوی ارتقای سلامت در زنان مبتلا به سندرم متابولیک»، مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، دوره هفتم، شماره 5، صص 42- 52.
محسنی تبریزی، علیرضا (1396) جامعه¬شناسی بالینی حیطه مداخلاتی رفتارهای پرخطر، رفتار سلامت، کار و شغل، سالمندان و گروه¬های آسیب¬پذیر، جلد دوم، تهران، دانشگاه تهران.
مسعودنیا، ابراهیم (1396) جامعه¬شناسی پزشکی، چاپ دوم، تهران، دانشگاه تهران.
مصدق¬راد، علی محمد (1400) «مدل کاربردی سیاست¬گذاری و تحلیل سیاست سلامت»، نشریه پایش، دوره بیست¬ویکم، شماره 1، صص7-21.
مفتون، فرزانه و دیگران (1397) «تبیین محورهای اصلی خودمراقبتی به تفکیک سطوح پیشگیری و تعیین ابعاد مدیریتی آن»، نشریه پایش، دوره هفدهم، شماره 4، صص 361-370.
میرزاییان، راضیه و دیگران (1392) «بررسی و مقایسه وضعیت خودمراقبتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دانشگاه تبریز»، مجله دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دوره بیست¬ودوم، شماره 6، صص 76-87.
هزاوه¬ای، سید محمدمهدی (1394) «بررسي عوامل مرتبط با رفتارهاي خودمراقبتي بيماران مبتلا به فشارخون با مدل اعتقاد بهداشتي»، نشریه کومش، دوره هفدهم، شماره 1، صص 37-41.
Agnew, Robe ؛ (1992)» Foundation for a general strain theory of crime and delinquency«, Criminology Journal, 30 (1), 47-88.
Bao, Wan-Ning; Haas, Ain; Pi, Yijun; (2004) »Life strain, negative emotions, and delinquency: An empirical test of general strain theory in the People’s Republic of China«, International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 48, 281-297.
Bilgel, Fırat; karahasan, Burhan Can; (2018) »Self-rated health and endogenous selection into primary care«, Social Science & Medicine, 197, 168-182.
Braun, Virginia; Clarke, Victoria; (2006) »Using thematic analysis in psychology«, Qualitative Research in Psychology, 3 (2), 77-101.
Jones, Lorelei; (2018) »Pastoral power and the promotion of self-care« Sociology of Health & Illness, 40 (6), 988-1004.
Lichner, Vladimír; Petriková, Františka; Žiaková, Eva; (2021) »Adolescents' self-concept in the context of risk behaviour and self-care«, International Journal of Adolescence and Youth, 26 (1), 57-70.
Shandra, Carrie L; Sonalkar, Nihil; (2016) »Health self-care in the United States«, Public Health, 138, 26-32.
Sieber, Joan E; (1992) Planning ethically responsible research: A guide for students and internal review board, Sage Publications, Inc.
https://www.who.int/health-topics/self-care#tab=tab_1.
https://health.behdasht.gov.ir.
https://www.who.int/about/governance/constitution.
