مطالعه خودمراقبتی در بین جوانان شهر تهران
محورهای موضوعی : جوانان و مسائل اجتماعی آنها
میترا سرابیان
1
,
پروین سوادیان
2
,
علیرضا کلدی
3
1 - دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی گرایش گروه‌های اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
2 - استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
3 - استاد بازنشسته گروه جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
کلید واژه: خودمراقبتی, فشار اجتماعی گروه همالان, موانع و فواید, جوانان. ,
چکیده مقاله :
خودمراقبتی به عنوان الگوی رفتاریای که طی زندگی انجام میشود، در نگهداری و بهبود سلامتی و کاهش هزینههای افراد و جامعه در نتیجه پایین آمدن هزینههای بستری و توانبخشی، در آینده نقش تعیینکنندهای دارد. الگوی زندگی جوانی بر سلامت عمومی جامعه تأثیر میگذارد و این اثرات در درازمدت[1] باقی میماند. پژوهش حاضر با هدف شناخت، خودمراقبتی جوانان را ارزیابی کرده است. مطالعه حاضر با روش کیفی (اکتشافی) انجام شده است. دادههای اولیه پژوهش، مصاحبه باز و نیمه ساختاریافته با مشارکت 11 نفر در بین جوانان 18 تا 34 ساله با نمونهگیری هدفمند و رسیدن به اشباع نظری انجام شد. مصاحبهها، حضوری و تحلیل دادهها با راهبرد تحلیل مضمون انجام گرفت. یافتههای کیفی شامل مضامینی چون رفتارهای سلامتمحور، فشار اجتماعی گروه همسالان، تأثیر محیط اجتماعی، محدودیتها و موانع، فواید خودمراقبتی، عوامل تأثیرگذار و انتظارات از سازمانها و نهادهای مرتبط بود. دو دسته عوامل بیرونی و درونی نیز شناسایی شد که شامل موارد مثبت و منفی بود. نتایج تأیید میکنند که خودمراقبتی، پدیدهای چندعاملی است و عوامل اقتصادی و اجتماعی، محرکهای اولیه سلامت به شمار میروند. جوانان به فواید خودمراقبتی، از جمله افزایش اعتماد به نفس و کاهش هزینههای درمانی توجه دارند. همچنین موانع اجتماعی و اقتصادی مانند کمبود وقت، فشارهای روانی و محدودیت‌های مالی، تأثیر منفی بر رفتارهای خودمراقبتی آنان دارد. این موانع می‌تواند مانع از اتخاذ تصمیمهای سالم در زندگی روزمره شود و علاوه بر تحتالشعاع قرار دادن سلامت جسمی افراد، آنان را در معرض انواع آسیب‌های و انحرافات اجتماعی قرار دهد. در عین حال خودکارآمدی و تأثیر همسالان نیز نقش مهمی در ترغیب جوانان به رفتارهای سالم ایفا می‌کند. در مجموع این یافته‌ها، اهمیت شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر خودمراقبتی جوانان را برجسته می‌کند.
Self-care behaviors are crucial for enhancing individual health and preventing diseases among youth. Since young people often face numerous challenges during this developmental stage, identifying self-care behaviors and the factors influencing them is paramount. This study examines barriers and benefits of self-care, peer social pressure, socioeconomic conditions, and expectations from health-related organizations. According to the World Health Organization (WHO), self-care is defined as "the ability of individuals, families, and communities to promote health, prevent disease, maintain health, and cope with illness and disability with or without the support of a healthcare provider" (WHO, 2022). This study highlights risky behaviors, including smoking, alcohol consumption, unhealthy diets, and physical inactivity, as major threats to youth health. The theoretical framework of this research draws on various models and theories. According to the Health Belief Model (HBM), "individuals are more likely to engage in preventive behaviors if they perceive themselves to be at risk, believe the consequences of the disease are severe, and recognize that preventive actions can reduce susceptibility or severity" (Glanz et al., 2015, p. 61). This model underscores the key role of individual health beliefs in decision-making. Additionally, Social Cognitive Theory (SCT) emphasizes that human behavior results from the dynamic interaction of personal, environmental, and behavioral factors, with changes in any of these influencing others (Masoudnia, 2015, p. 283–284). Furthermore, Social Pressure Theory highlights the role of peer influence in adopting risky behaviors such as smoking, often driven by explicit peer group pressures (Masoudnia, 2015, p. 286).
Keywords: Self-Care, Peer Pressure, Barriers, Benefits, Youth.
Methods
A qualitative approach using thematic analysis was employed in this study. Data were gathered through in-depth, semi-structured interviews with young individuals aged 18 to 34 residing in all 22 districts of Tehran. Participants were purposefully selected to represent a diverse range of characteristics, including marital status, employment status, and gender. This sample included both employed individuals and students, as well as males and females. Sampling continued until data saturation was achieved, resulting in a total of 11 interviews. To ensure data validity, the interviews were repeatedly reviewed and analyzed. The six-step thematic analysis method developed by Braun and Clarke was used, which involved the extraction of initial codes, categorization, identification of sub-themes, and ultimately, the identification of main themes. Main themes were derived by grouping similar codes, and the reliability of these codes was confirmed through cross-checking by an additional researcher.
Findings
Seven main themes emerged from the data analysis: barriers and benefits of self-care, health-related behaviors, influential factors, peer group social pressure, the impact of the social environment, and expectations from organizations. Influential factors were categorized into internal and external elements. Participants viewed self-care from various perspectives—some limited it to physical activities and healthy eating habits, while others included medical services, check-ups, and problem-solving skills, such as the ability to say "no." Mental and psychological health were also emphasized, with techniques like meditation, stress management, and regulating information consumption highlighted for their direct impact on well-being.
Self-care benefits included economic savings, the maintenance of physical abilities, improved social interactions, and better career and academic opportunities, positioning self-care as an investment in long-term success. Healthcare practices were seen as a dynamic process with long-term outcomes, particularly in later life. Barriers to self-care included economic challenges, lack of time, independent living, long distances to sports facilities, and insufficient income. Financial difficulties, such as the inability to afford medical consultations, often led individuals to neglect health-related behaviors.
Health behaviors were influenced by a combination of peer pressure, economic factors, media exposure, psychological stress, self-efficacy, and concerns about potential future health risks. Fear of neglecting self-care acted as a strong motivator, and the media played a key role in educating and promoting self-care behaviors.
Peer groups significantly impacted youth behavior, both directly (e.g., encouraging participation) and indirectly (e.g., pressure to conform to group norms). Early experiences, such as attending parties or group trips, often began at a young age. However, some avoided opposing peers due to fear of ridicule, which negatively affected self-care behaviors. The social environment also played a crucial role in shaping youth self-care behaviors, as factors like inadequate facilities, insecurity, and low-quality exercise equipment restricted opportunities for self-care. The lack of supportive role models and societal neglect of youth further decreased motivation for self-care.
Finally, participants expressed the expectation that organizations would foster a self-care culture by integrating early health education, creating supportive and healthy environments, and utilizing innovative technologies, such as health-focused applications, to enhance awareness and engagement.
Conclusion
Self-care is essential for a healthy lifestyle, playing a significant role in disease prevention and overall health improvement. This study explored youth self-care behaviors, identifying barriers, benefits, and influencing factors. Self-care positively impacts both physical and mental health, enhancing self-esteem, reducing healthcare costs, and boosting productivity in later life. However, obstacles such as peer pressure, economic difficulties, and limited access to resources hinder the adoption of self-care. Peer influence, particularly in risky behaviors, and financial challenges, such as an inability to afford medical consultations, are key barriers. Education and awareness are crucial. Modern, engaging educational methods, such as health apps and media programs, can increase awareness and encourage self-care. Additionally, policies aimed at reducing economic and social barriers, such as expanding sports facilities and lowering healthcare costs, can further promote self-care.
This research emphasizes the need for supportive programs to promote self-care from childhood, utilizing creative, age-specific methods. Strengthening public health culture through media can shift societal perspectives on the importance of self-care. Addressing social, economic, and cultural factors through education, economic support, and policymaking is essential for improving youth health and reducing the financial and social burdens of disease.
References
Glanz, Karen., Rimer, Barbara K., Viswanath, K. (2018). Health behavior and health education (Sedighe Sadat Tavafian, et al. Trans.). Tehran: Aghil. [In Persian]
Masoudnia, Ebrahim. (2015). Medical sociology (2nd ed.). Tehran: University of Tehran. [In Persian]
World Health Organization. WHO guideline on self-care interventions for health and well-being, 2022 revision. 2022. Available from: https://www.who.int/publications-detail-redirect/9789240052192. Accessed 24 Mar 2023.
آدام، فیلیپ و کلودین هرتسلیک (1396) جامعه¬شناسی بیماری و پزشکی، ترجمه لورانس دنیا کتبی، چاپ دوم، تهران، نشرنی.
افراسیابی، حسین و ضیاءالهn امیرمحمدی (1397) «مطالعه کیفی مصرف قلیان در میان پسران جوان شهر جیرفت»، مجله پژوهش¬های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، دوره هفتم، شماره 1، صص 65-80.
ایمان، محمدتقی (1388) مبانی پارادایمی روش¬های تحقیق کمی و کیفی در علوم ¬انسانی، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
پناهی، رحمن و دیگران (1396) «عوامل مرتبط با مصرف سیگار در دانشجویان: کاربرد الگوی باور بهداشتی»، نشریه پایش، دوره شانزدهم، شماره 3، صص 315-324.
رفیعی¬فر، شهرام و دیگران (1393) بسته خدمت خودمراقبتي، همياري و مشاركت جمعي مراكز بهداشتي شهري روستايي (طرح تحول نظام سلامت)، تهران، مهر متین.
زارع، الهام و دیگران (1394) «تبیین مفهوم خودمراقبتی در نوجوانان»، مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، دوره چهارم، شماره 4، صص 395- 405.
سرابیان، میترا و دیگران (1402) «عوامل مؤثر بر خودمراقبتی جوانان شهر تهران»، نشریه پایش، دوره بیست¬ودوم، شماره 4، صص 415-422.
عباس¬زاده، محمد و دیگران (1391) «بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر سبک زندگی خودمراقبتی شهروندان»، فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی- فرهنگی، دوره اول، شماره 1، صص 119-141.
علیزاده اقدام، محمدباقر و دیگران (1393) «سلامت و عوامل اجتماعی تعیین¬کننده آن: مطالعه¬ای بر روی نابرابری¬های سطوح سلامت بین شهروندان تبریزی»، نشریه جامعه¬شناسی کاربردی، دوره بیست¬وپنجم، شماره 4 ، صص 73-90.
علیوردی‌نیا، اکبر و دیگران (1386) «مطالعه جامعه شناختی بزهکاری: آزمون تجربی نظریه فشار عمومی آگنیو»، مجله جامعه شناسی ایران، دوره هشتم، شماره 2، صص 83-111.
غلامی، سمیه و محمدرضا گرامی (1403) «واکاوی روش‌های نفوذ و خنثی‌سازی فشار همسالان در استفاده از دخانیات و مواد مخدر در دانشجویان خوابگاهی»، فصلنامه علمی اعتیادپژوهی، دوره هجدهم، شماره 72، صص 79-108.
فاضلی، عصمت (1395) «مدل¬یابی گرایش به مصرف سیگار بر اساس باورهای سلامت، نگرش¬ها، هنجارهای ذهنی و تاب¬آوری»، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش در سلامت روان¬شناختی، دوره دهم، شماره 3، صص 49-55.
گلنز، کارن و دیگران (1397) رفتار سلامت و آموزش سلامت، ترجمه صدیقه سادات طوافیان و دیگران، تهران، عقیل.
محبی، سیامک و دیگران (1392) «بررسی همبستگی خودمراقبتی تغذیه¬ای با سازه¬های الگوی ارتقای سلامت در زنان مبتلا به سندرم متابولیک»، مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، دوره هفتم، شماره 5، صص 42- 52.
محسنی تبریزی، علیرضا (1396) جامعه¬شناسی بالینی حیطه مداخلاتی رفتارهای پرخطر، رفتار سلامت، کار و شغل، سالمندان و گروه¬های آسیب¬پذیر، جلد دوم، تهران، دانشگاه تهران.
مسعودنیا، ابراهیم (1396) جامعه¬شناسی پزشکی، چاپ دوم، تهران، دانشگاه تهران.
مصدق¬راد، علی محمد (1400) «مدل کاربردی سیاست¬گذاری و تحلیل سیاست سلامت»، نشریه پایش، دوره بیست¬ویکم، شماره 1، صص7-21.
مفتون، فرزانه و دیگران (1397) «تبیین محورهای اصلی خودمراقبتی به تفکیک سطوح پیشگیری و تعیین ابعاد مدیریتی آن»، نشریه پایش، دوره هفدهم، شماره 4، صص 361-370.
میرزاییان، راضیه و دیگران (1392) «بررسی و مقایسه وضعیت خودمراقبتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دانشگاه تبریز»، مجله دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دوره بیست¬ودوم، شماره 6، صص 76-87.
هزاوه¬ای، سید محمدمهدی (1394) «بررسي عوامل مرتبط با رفتارهاي خودمراقبتي بيماران مبتلا به فشارخون با مدل اعتقاد بهداشتي»، نشریه کومش، دوره هفدهم، شماره 1، صص 37-41.
Agnew, Robe ؛ (1992)» Foundation for a general strain theory of crime and delinquency«, Criminology Journal, 30 (1), 47-88.
Bao, Wan-Ning; Haas, Ain; Pi, Yijun; (2004) »Life strain, negative emotions, and delinquency: An empirical test of general strain theory in the People’s Republic of China«, International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 48, 281-297.
Bilgel, Fırat; karahasan, Burhan Can; (2018) »Self-rated health and endogenous selection into primary care«, Social Science & Medicine, 197, 168-182.
Braun, Virginia; Clarke, Victoria; (2006) »Using thematic analysis in psychology«, Qualitative Research in Psychology, 3 (2), 77-101.
Jones, Lorelei; (2018) »Pastoral power and the promotion of self-care« Sociology of Health & Illness, 40 (6), 988-1004.
Lichner, Vladimír; Petriková, Františka; Žiaková, Eva; (2021) »Adolescents' self-concept in the context of risk behaviour and self-care«, International Journal of Adolescence and Youth, 26 (1), 57-70.
Shandra, Carrie L; Sonalkar, Nihil; (2016) »Health self-care in the United States«, Public Health, 138, 26-32.
Sieber, Joan E; (1992) Planning ethically responsible research: A guide for students and internal review board, Sage Publications, Inc.
https://www.who.int/health-topics/self-care#tab=tab_1.
https://health.behdasht.gov.ir.
https://www.who.int/about/governance/constitution.
