تحلیل نظریه تطابق و حل ناسازگاری آن با لوازم حکمت متعالیه
الموضوعات : ملاصدراپژوهی و اندیشۀ حکمت متعالیه
عبدالعلی شكر
1
,
امیررضا وارث
2
1 - دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
2 - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
الکلمات المفتاحية: تطابق, نفس, خارج, ذهن, اشراق, نفس¬الامر, تشکیک,
ملخص المقالة :
یقین به هر گزاره در بستر ملاکهای صدق و کذب محقق میگردد. نتایج شناخت نفس مانند تجرد نفس انسانی و تجرد واقعیت علم، در کنار عالَم خارجِ مباین از نفس و پیشفرض تحقق عالم خارج جسمانی، چالشها و ناسازگاریهای مهمی مانند عدم یقین و پذیرش وقوع خطا در نظام هستی پدید میآورد. حضور واقعیت علم مجرد نزد مدرِک مجرد، تنها شرط تحقق علم برای عالم است. بر این اساس، برهانی بر اثبات عالم جسمانی نمیتوان اقامه کرد. این مقاله با روش توصیفیـتحلیلی، لوازم نظریة تطابق را بر اساس مبانی حکمت متعالیه میسنجد و نشان میدهد که صرفنظر از نظام علّیـمعلولی و پذیرش نظام تشأنی، میتوان ناسازگاریها را برطرف نمود. انسان بعنوان شأنی از«واجب الوجود و بسیط الحقیقه» به حق متعال ربط وجودی دارد و علم بصورت صدوری و اشراقی از واهبالصور به او افاضه میشود. علمِ اشراق شده همان وجود متحد با نفس انسان است که در ذات او وجدان شده و با آن سعه و تشخص وجودی مییابد. نتایج این تحقیق حاکی از آنست که حقتعالی با تجلی خود، ذات انسان را اشراق و سعه میبخشد. مدرَکات انسان، شئون او و تجلیات حقتعالی هستند که بفراخور مقام وجودی انسان، به او افاضه میگردد. بدینترتیب، میتوان نظامی انفسی بدون نیاز به پذیرش عالَم خارجِ مباین با نفس ترسیم کرد که در آن تجلیات حقتعالی، مسیر تشکیکی تکامل وجودی انسان را بصورت انفسی رقم میزنند. بنابرین، نفسالامر، حقیقتی تشکیکی است که در موطن مدرکات وجودی انسان جلوهگر است و یک سیر انفسی برای انسان میسازد و او را مرحلهبمرحله از منزلهای صدق عبور میدهد و موجب سعة وجودی انسان میگردد.
