واکاوی نقش هوش مصنوعی در حوزه حقوق: رویکردی اکتشافی
الموضوعات : هوش مصنوعی و رباتیکام البنین کاظمی زاد 1 , مونا جامی پور 2 , سیده فاطمه فقیهی 3
1 - گروه مدیریت، دانشکده علومانسانی، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران
2 - دانشگاه حضرت معصومه (س)
3 - گروه حقوق، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران
الکلمات المفتاحية: هوش مصنوعی, حقوق هوشمند, فراترکیب, مصاحبه, تحلیل تم,
ملخص المقالة :
فناوریهای هوش مصنوعی بهعنوان یک تحول بزرگ در عرصه حقوق، اهمیت ویژهای پیدا کردهاند. این فناوریها، با استفاده از الگوریتمهای پیشرفته و تکنیکهای محاسباتی و ریاضی به حل مسائل پیچیده حقوقی و ارتقای کارایی نظامهای حقوقی کمک میکنند. به عبارت دیگر، هوش مصنوعی در این عرصه میتواند با تجزیه و تحلیل کلان دادههای حقوقی به شناسایی الگوهای پیچیده بپردازد و نقش آفرینان این حوزه در اتخاد تصمیمات بهتر و سریعتر یاری رساند. با وجود اهمیت فزاینده این فناوری و تمایل کشورهای مختلف به سرمایهگذاری در آن، مطالعات موجود نتوانستهاند درک جامعی از نقش کلیدی این فناوریهای تحولآفرین برای تصمیمگیرندگان و سیاستگذاران ارائه دهند و به جنبههای محدودی از آن پرداختهاند. در این راستا، هدف اصلی پژوهش حاضر، واکاوی و شناسایی کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه حقوق است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و با رویکرد کیفی طراحی شده و در دو مرحله فراترکیب و مصاحبه انجام شده است. در مرحله اول، با استفاده از رویکرد فراترکیب، 30 مقاله منتخب از منابع معتبر غربالگری شده و به شناسایی کاربردهای موجود در این مطالعات پرداخته شده است. در مرحله دوم، بهمنظور غنیسازی چارچوب پژوهش، مصاحبههای نیمهساختاریافتهای با هشت نفر از خبرگان حوزه هوش مصنوعی و حقوق انجام شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که در مجموع 113 کاربرد شناسایی شده که در 18 مفهوم و 5 مقوله اصلی دستهبندی شدهاند. این مقولهها شامل: نظارت بر حسن اجرای قوانین، شناسایی جرایم و اصلاح مجرمین، پشتیبانی از فرایند دادرسی پروندههای قضایی، مدیریت اسناد حقوقی، و بهبود اجرای حقوق عامه و حقوق شهروندی هستند. باوجود تحقیقاتی که در این حوزه صورت گرفته است، تاکنون مطالعه ای که به واکاوی جنبههای مختلف نقش آفرینی هوش مصنوعی در حوزه حقوق به صورت یکپارچه در نظر گیرد، صورت نگرفته است. یافتههای پژوهش میتواند به بصیرتی عملی هم برای مسئولان و سیاستگذاران حقوقی، به منظور شناسایی اولویتها و فرصتهای سرمایهگذاری، و هم برای توسعه دهندگان ابزارهای هوش مصنوعی در حوزه حقوق فراهم آورد.
