مزیت ارزشهای میراث صنعتی در حفاظت و توسعه گردشگری راهآهن سراسری ایران
الموضوعات :مرتضی فرح بخش 1 , حمید ندیمی 2 , علیرضا رازقی 3
1 - دانشجوی دکتری مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی، گروه مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی، دانشکده حفاظت ومرمت، دانشگاه هنر، تهران، ایران
2 - گروه معماری، ، استاد ، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
3 - دانشیار دانشگاه هنر
الکلمات المفتاحية: واژگان کلیدی: حفاظت, توسعه, ارزش, میراث راهآهن, گردشگری راهآهن, میراث صنعتی,
ملخص المقالة :
چكيده ارزشها از مباحث اصلی مرتبط با میراثفرهنگی است، میراثفرهنگی و طبیعی بهواسطه وجود ارزشهای متنوع همواره واجد لزوم حفاظت بودهاند، راهآهن سراسری ایران تعامل میان انسان با محیط طبیعی از طریق ابزار فناوری و صنعت بوده و تأثیرات مهمی را موجب گردیده است وجه اصلی این تحولات بیانگر تغییر و ایجاد ارزشهای متنوع و گسترده به لحاظ اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، فضایی، کالبدی و بهطورکلی ملموس و ناملموس بوده است. در مسیر توسعههای آتی حول راهآهن سراسری لزوم بازشناسی، معرفی و اولویتگذاری ارزشهای میراثی از ملزومات حفاظت بشمار میآید و یکی از شیوههای مؤثر در پیشبرد این امر توجه به گردشگری راهآهن بهعنوان یکی از اشکال مؤثر در حفاظت از میراث راهآهن سراسری ایران است. عدم آگاهی و شناخت نسبت به ارزشهای میراث راهآهن توسط مدیران و ذیمدخلان و عدم امکان نقشآفرینی جوامع تهدیدی اساسی برای حفاظت و استمرار ارزشهای میراث راهآهن آینده خواهد بود. ماهیت کیفی و آمیختگی ارزشهای ملموس و ناملموس مستتر در میراث راهآهن هرچند معرفی و دستهبندی این ارزشها را مشکل مینماید؛ اما اولویتسنجی ارزشها و توجه به نقش کلیدی آنها در ارائه طرحهای مدیریت، توسعه و حفاظت از میراث راهآهن و پایداری گردشگری از اهمیت بنیادی برخوردار است. پژوهش حاضر با رویکرد توسعهای به شیوه توصیفی - تحلیلی و پیمایشی با بازخوانی دیدگاه صاحبنظران و اندیشمندان رجوع به اسناد کتابخانهای و منشورهای بینالمللی با بهرهگیری از مشاهده میدانی و استفاده از ابزار پرسشنامه و مصاحبه با 60 نفر از متخصصان و کارشناسان مطلع به حوزه گردشگری و میراث فرهنگی مورد بررسی قرار گرفته و با استفاده از روش ANP نسبت به شناخت ، اولویت گذاری و امتیاز دهی میراث راه آهن براساس ارزش ها اقدام نموده است. دستاورد پژوهش اولویت بندی و دسته بندی جامع بوده که با تمرکز بر وجه اشتراکی حفاظت و گردشگری تدقیق شده است که اولویت اول چشم اندازها ، اولویت دوم به پل ها ، اولویت سوم به ایستگاه های راه آهن محور سراسری و اولویت چهارم وجوه ناملموس و اولویت پنجم تونل ها را شامل شده است و توصیه بر توجه مدیران، ذی مدخلان و تصمیم گیران در ارائه برنامه و طرح ها را برپایه این اولویت بندی بیان می دارد.
منابع
- آدمیت، فریدون (1351)، اندیشه ترقی و حکومت قانون، تهران: نشرخوارزمی.
- احمدی لاشکی، محمدجواد، شیخالاسلامی، علیرضا (1394). آمایش منطقهای و توسعه پایدار گردشگری، مطالعه موردی: مناطق چالوس، کلاردشت و نوشهر، اولین همایش بینالمللی و چهارمین همایش ملی گردشگری، جغرافیا و محیطزیست پایدار، همدان.
- پهلوانزاده، لیلا (1397). بازآفرینی و محفاظت از قابلیتها و ارزشهای میراث معماری -کارخانه های صنعتی معاصر ایران، رساله دکتری، دانشگاه هنر اصفهان، چاپ نشده.
- پهلوانزاده، لیلا، ابویی، رضا و مظفر، فرهنگ (1397). تدوین برنامه راهبردی ایجاد و توسعة گردشگری در میراث صنعتی؛ مورد مطالعه: کارخانة ریسباف اصفهان، جغرافیا(برنامه ریزی منطقه ای)، سال8(2)، 322-309.
- ترسکینسکی، آناتول (1326). تاریخچه مختصر راهآهن ایران، بنگاه راهآهن دولتی ایران.
- تقوایی، مسعود، جانعلی پور، شیدا و مرجان شفیعی (1401)، توسعه گردشگری خلاق با تأکید بر جاذبههای گردشگری (مطالعه موردی: شهر اصفهان)، نشریه علمی جغرافیا و برنامهریزی، سال 26، شماره 79، 113-93.
- حبیبی، محسن؛ مقصودی، ملیحه (1388). مرمت شهری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- حجت، مهدی (1380). میراث فرهنگی در ایران: سیاست ها برای یک کشور اسلامی. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
- حیدری، رحیم، صفرپور، میثم و آذری، مهدی (1392). بررسی و تحلیل الگوی رفتاری گردشگران در دسترسی به جاذبه های شهری با استفاده از GIS (مطالعه موردی: شهر شیراز). پژوهش و برنامه یزی شهری، 4(12)، ۲۲ - ۱.
- رازقی، علیرضا (1398). مطالعه ظرفیت های گردشگری میراث فرهنگی و طبیعی در نوار ساحلی مکران استان هرمزگان، فصلنامه گردشگری و توسعه، سال8(4)، 180-148.
- زبردست، اسفندیار (1389). كاربرد فرايند تحليل شبكه اي (ANP) در برنامه ريزي شهري و منطقه اي، نشرية هنرهاي زيبا، معماري و شهرسازي، شمارة 41 ،79-90.
- سلطان قرائی، صبا؛ منصوری، سید امیر و سینگری، مریم. (1402). نحو منظر؛ سنجش منظر با شاخص منظرین. منظر، 15(62)، 20-27.
- شیبانی نیا، کفاح، عبدالهی، صدیقه و مرجان محمدزاده (1400)، مروری بر گردشگری و اثرات آن؛ گامی بهسوی توسعه پایدار، فصلنامه انسان و محیطزیست، شماره 58، 201-213
- عباسزاده، مظفر، مرادی، اصغر محمد و الناز سلطان احمدی (1394). نقش ارزشهای میراث معماری و شهری در توسعه گردشگری فرهنگی(مطالعه موردی: بافت تاریخی ارومیه)، فصلنامه مطالعات شهری، شماره14، 77-89.
- فرحبخش، مرتضی، پیروز، حناچی (1394). تحلیل تاثیر راه آهن به عنوان میراث صنعتی در ایران، هنرهای زیبا(معماری و شهرسازی)، 20(4)، 44-33.
- فیلدن، برنارد، یوکیلتو، یوکا (1386). مدیریت در محوطههای میراث جهانی، راهنمای مدیریت در محوطههای میراثفرهنگی جهان، ترجمه پیروز حناچی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- اسنز، نیل (1396). چرا باید میراث صنعتی را حفاظت کنیم، کتاب تجهیز مجدد میراث صنعتی، ترجمه: پیروز حناچی و سارا تیمورتاش، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- لطفی عاقل، راضیه، موسائی، میثم و منصور وثوقی (1398)، بررسی نقش عوامل اجتماعی مؤثر بر توسعه گردشگری (مطالعه موردی: شهر همدان)، فصلنامه علمی اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره 26، 259-282.
- منصوری، سید امیر. (1383). درآمدي بر شناخت معماري منظر. باغ نظر، 1(2) .77-69.
- Alexander, Matthew.& Hamilton, Kathy.,(2015). A ‘placeful’ station? The community role in place making and improving hedonic value at local railway stations. ,Transportation Research Part A: Policy and Practice., Volume 82: 65-77.
- Bandarin, F., & Van Oers, R. (Eds.). (2014). Reconnecting the city: the historic urban
- landscape approach and the future of urban heritage. John Wiley & Sons.
- Brown, J., Mitchell, N. J., & Beresford, M. (Eds.). (2005). The protected landscape
- approach: linking nature, culture and community. IUCN.
- Cossons, N., (2012). Why preserve industrial heritage? Industrial heritage Re-tooled, The TICCIH guide to industrial heritage Conservation. ed. Douet, J. TICCIH by Carnegie Publishing, Lancaster, Great Britain, 6-16.
- Coulls, Anthony.; Divall, C. M.; (1999). RAILWAYS AS WORLD HERITAGE SITES, Occasional Papers for the World Heritage Convention, International Council on Monuments and Sites (ICOMOS).
- Dickinson, J. E., Lumsdon, L.M., & Robbins, D. (2011). Slow travel: Issues for tourism and climate change. Journal of Sustainable Tourism 19(3), 281-300.
- Duarte-Duarte, J. B., Talero-Sarmiento, L. H., & Rodrigue-Padilla, D. C. (2021). Methodological proposal for the identification of tourist routes in a particular region through clustering techniques. Heliyon, 7(4), e06655.
- Edwards, J.A.; Llurdés i Coit, J.C. Mines and quarries: Industrial heritage tourism. Ann al of Tourism. Resarch. 1996, 23, 341–363. [CrossRef].
- English Heritage, (2008). Conservation Principles, Policies and Guidance, FOR The Sustainable Managment of The Historic Environment., England heritage.
- Günçe, Kağan.,& Misirlisoy, Damla., (2023). Railways as Common Cultural Heritage: Cyprus Government Railway., The Historic Environment: Policy & Practice., 14(1):1-17.
- Jiang, Pan, Long Shao, and Christopher Baas. (2019). "Interpretation of Value Advantage and Sustainable Tourism Development for Railway Heritage in China Based on the Analytic Hierarchy Process" Sustainability 11, no. 22: 64-92. https://doi.org/10.3390/su11226492.
- Lipe,W. D. (1984). Value and meaning in cultural resources. In H. Cleere (Ed.) , Approaches to the archaeological heritage (pp. 1–11). Cambridge: Cambridge University Press.
- Mason،R. (2002). Assessing Values in conservation planning: Methodological Issues and Choices. Assessing the values of cultural heritage (research report). Edited Marta de la Torre, the Getty Conservation Institute, Los Angeles. 5-30.
- Peira, Giovanni, Agata Lo Giudice, and Stefania Miraglia. (2022). "Railway and Tourism: A Systematic Literature Review" Tourism and Hospitality 3, no. 1: 69-79. https://doi.org/10.3390/tourhosp3010005.
- Qiu, Qihang, Tianxiang Zheng, Zheng Xiang, and Mu Zhang. (2020). "Visiting Intangible Cultural Heritage Tourism Sites: From Value Cognition to Attitude and Intention" Sustainability 12, no. 1: 132. https://doi.org/10.3390/su12010132
- Richards, G., (2009), Tourism Development Trajectories – From Culture to Creativity?, Tourism & Management Studies, 6, 9-15
- Riegle, A, (1903). Der moderne Denkmalkultus,sein Wesen,seine Entstehung, W.Braumüller, Wien und Leipzig.
- Suarez, María Andrade., Franco, Iria Caamaño. (2020), The Relationship between Industrial Heritage, Wine Tourism, and Sustainability: A Case of Local Community Perspective, Sustainability, 12(18), 7453; https://doi.org/10.3390/su12187453.
- Szromek A, Herman K, Naramski M, (2021)., Sustainable development of industrial heritage tourism – A case study of the Industrial Monuments Route in Poland, Business, Tourism Management. Apr 12; 83:104252.
- Timothy,D.J.& Stephen W, Boyd. (2006). Heritage Tourism in the 21st Century: Valued Traditions and New Perspectives, Journal of Heritage Tourism, 1:1, 1-16.
- UNESCO (2022). Basic Texts of the 2003 Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage.
- URL1: https://ticcih.org/about/charter/ The Nizhny Tagil Charter For The Industrial Heritage.
- URL2-https://ticcih.org/about/about-ticcih/dublin-principles/
- URL3: https://ticcih.org/about/charter/taipei-declaration-for-asian-industrial-heritage/
- URL4: https://www.tinn.ir/بخش عکس
- URL5: https://whc.unesco.org/en/list/1585.