مبانی عدالت در حکمت نظری و عملی بر اساس منابع اسلامی
الموضوعات :
امیرحسین ایمانی مقدم
1
(استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم )
مهدی ایمانی مقدم
2
(دانشگاه اراک)
عباس خادمیان
3
(دانشگاه اراک)
الکلمات المفتاحية: عدالت, حکمت نظری, حکمت عملی, منابع اسلامی.,
ملخص المقالة :
هدف از تحقیق حاضر، اثبات عدالت در اراده تکوینی و به تبع آن در اراده تشریعی خداوند بود. این پژوهش بنیادی و نظری و با تحلیل داده ها از قرآن کریم و منابع حدیثی شیعه انجام گرفت. با تحلیل داده ها نتیجه حاصل شد که چه به روش عقلی و چه با تتبع نقلی، بنیاد حکمت نظری بر فهم عدالت الاهی در تکوین می باشد و بر اساس پذیرش این اصل که بازگشت ارزش ها و تجویز ها به هست ها و نیست ها می باشد؛ ازاینرو بنیاد حکمت عملی بر حکمت نظری، استوار است. بنابراین فهم چگونگی جریان عدالت الاهی در تشریع، مبتنی بر فهم اعتدال چه در عالم اسماء و چه مراتب عوالم خلقی است. بر این اساس و از باب تناظر انسان کامل با جهان هستی، انسانی که مکلف به هدایت و راهبری دیگران شده بایستی، خود در اعتدال کامل قوای خیالیه و وهمیه و حتی حسیه تحت تدبیر عقل باشد و به هر میزان که در این امر موفق باشد می‌تواند اعتدال را به عیال و عشیره و مُدن تسری دهد. نتیجه اینکه، شرط هر عمل اصلاحی اجتماعی، قبول ضرورت ایجاد اعتدال معقول در قوای جوانحی و جوارحی خواهد بود، همانگونه که خالق تکوین این اعتدال را در آیات تکوینی خود متجلی ساخته است.
قرآن کریم
نهج البلاغه
ابن سینا، رساله معراجیه (معراج نامه)، (1393)، تهران، انتشارات بی زمان.
ابن مغارلی، علی بن محمد، (1427ق)، مناقب اهل بیت، قم، مرکز جهانی تقرریب بین مذاهب اسلامی.
امام خمینی، روح الله، (1368)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی، روح الله، (1378)، شرح چهل حدیث، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
جوادی آملی، عبدالله، (1386)، حکمت نظری و حکمت عملی در نهج البلاغه، نشر اسراء.
حائری یزدی، مهدی، (1384)، کاوش‌های عقل نظری، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1416ق)، مفردات الفاظ القرآن، دمشق: دارالقلم،
سبحانی، جعفر،(1376)، الهیات‌و معارف اسلامی، قم: موسسه‌تعلیماتی و تحقیقاتی امام‌صادق.
سبزواری، ملاهادی، (1387)، شرح الاسماء الحسنی(شرح الجوشن الکبیر)، انتشارات بیدار.
سبزواری، ملاهادی، (بی تا)، شرح منظومه، انتشارات دارالعلم، بی جا.
شرتونی، سعید،(1377)، اقرب الموارد فی فصح‌العربیه و الشوارد، تهران، اداره اوقاف‌و امور خیریه.
صدوق، التوحید، (1388)، قم ، انتشارات اسلامی.
طباطبایی، سید محمد حسین،(1399)، تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، علی بن حسن بن فضل، (1389)، مشکاه الانوار فی غرر الاخبار،قم، دارالحدیث.
غزلیات سعدی(1388)، بیروت، الفجر.
قرشی، سید علی اکبر،(1393)، قاموس القرآن، قم: انتشارات دارالکتب اسلامیه.
مجلسی، محمدباقر،(1399)، بحار الانوار،قم: انتشارات دارالکتاب الاسلامیه.
مطهری، مرتضی، (1372)، مجموعه آثار، قم: انتشارات صدرا.
المقری، احمدبن محمد، (1397ق)، المصباح‌المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قاهره، دارالمعارف.
ملا صدرا، محمد بن ابراهیم، (1382)، الاسفار الاربعه،بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
نراقی ،محمد مهدی، (1383)، جامع السعادات، نجف، منشورات جامعة النجف الدینیه.
5 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 22 – 5
مبانی عدالت در حکمت نظری و عملی
بر اساس منابع اسلامی
امیر حسین ایمانی مقدم 1
مهدی ایمانی مقدم 2
عباس خادمیان 3
چکیده
هدف از تحقیق حاضر، اثبات عدالت در اراده تکوینی و به تبع آن در اراده تشریعی خداوند بود. این پژوهش بنیادی و نظری و با تحلیل داده ها از قرآن کریم و منابع حدیثی شیعه انجام گرفت. با تحلیل داده ها نتیجه حاصل شد که چه به روش عقلی و چه با تتبع نقلی، بنیاد حکمت نظری بر فهم عدالت الاهی در تکوین می باشد و بر اساس پذیرش این اصل که بازگشت ارزش ها و تجویز ها به هست ها و نیست ها می باشد؛ ازاینرو بنیاد حکمت عملی بر حکمت نظری، استوار است. بنابراین فهم چگونگی جریان عدالت الاهی در تشریع، مبتنی بر فهم اعتدال چه در عالم اسماء و چه مراتب عوالم خلقی است. بر این اساس و از باب تناظر انسان کامل با جهان هستی، انسانی که مکلف به هدایت و راهبری دیگران شده بایستی، خود در اعتدال کامل قوای خیالیه و وهمیه و حتی حسیه تحت تدبیر عقل باشد و به هر میزان که در این امر موفق باشد می‌تواند اعتدال را به عیال و عشیره و مُدن تسری دهد. نتیجه اینکه، شرط هر عمل اصلاحی اجتماعی، قبول ضرورت ایجاد اعتدال معقول در قوای جوانحی و جوارحی خواهد بود، همانگونه که خالق تکوین این اعتدال را در آیات تکوینی خود متجلی ساخته است.
واژگان كليدي
عدالت، حکمت نظری، حکمت عملی، منابع اسلامی.
[1] . دانشجوی مقطع دکتری رشته فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: amir110tahasadra@gmail.com
[2] . استادیار و عضو هیئت علمی گروه معارف، دانشگاه اراک، اراک، ایران.
Email: m_imanimoghadam1353@gmail.com
[3] . استادیار و عضو هیئت علمی گروه معارف، دانشگاه اراک، اراک، ایران.
تاریخ دریافت: 16/6/1402 پذیرش نهایی: 20/11/1402
