مبانی عدالت در حکمت نظری و عملی بر اساس منابع اسلامی
محورهای موضوعی : اخلاق و تربیت اسلامیامیرحسین ایمانی مقدم 1 , مهدی ایمانی مقدم 2 , عباس خادمیان 3
1 - استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم
2 - دانشگاه اراک
3 - دانشگاه اراک
کلید واژه: عدالت, حکمت نظری, حکمت عملی, منابع اسلامی.,
چکیده مقاله :
هدف از تحقیق حاضر، اثبات عدالت در اراده تکوینی و به تبع آن در اراده تشریعی خداوند بود. این پژوهش بنیادی و نظری و با تحلیل داده ها از قرآن کریم و منابع حدیثی شیعه انجام گرفت. با تحلیل داده ها نتیجه حاصل شد که چه به روش عقلی و چه با تتبع نقلی، بنیاد حکمت نظری بر فهم عدالت الاهی در تکوین می باشد و بر اساس پذیرش این اصل که بازگشت ارزش ها و تجویز ها به هست ها و نیست ها می باشد؛ ازاینرو بنیاد حکمت عملی بر حکمت نظری، استوار است. بنابراین فهم چگونگی جریان عدالت الاهی در تشریع، مبتنی بر فهم اعتدال چه در عالم اسماء و چه مراتب عوالم خلقی است. بر این اساس و از باب تناظر انسان کامل با جهان هستی، انسانی که مکلف به هدایت و راهبری دیگران شده بایستی، خود در اعتدال کامل قوای خیالیه و وهمیه و حتی حسیه تحت تدبیر عقل باشد و به هر میزان که در این امر موفق باشد می‌تواند اعتدال را به عیال و عشیره و مُدن تسری دهد. نتیجه اینکه، شرط هر عمل اصلاحی اجتماعی، قبول ضرورت ایجاد اعتدال معقول در قوای جوانحی و جوارحی خواهد بود، همانگونه که خالق تکوین این اعتدال را در آیات تکوینی خود متجلی ساخته است.
The purpose of the present research was to prove justice in the creative will and, accordingly, in the legislative will of God. This basic and theoretical research was done by analyzing data from the Holy Quran and Shia hadith sources. By analyzing the data, it was concluded that whether by rational method or by following the narration, the foundation of theoretical wisdom is based on the understanding of divine justice in development and based on the acceptance of this principle that values and prescriptions return to beings and non-beings. Therefore, the foundation of practical wisdom is based on theoretical wisdom. Therefore, the understanding of how divine justice flows in legislation is based on the understanding of moderation, both in the world of names and the levels of human worlds. On this basis and due to the correspondence of the perfect human being with the universe, a human being who is obliged to guide and lead others should be under the control of reason in perfect moderation of the powers of imagination and illusion and even senses, and no matter how successful he is in this matter. It can extend moderation to families, clans, and civilizations. As a result, the condition of any social reform act will be to accept the necessity of creating a reasonable moderation in youth and youth forces, as the creator of creation has manifested this moderation in his creation verses.
قرآن کریم
نهج البلاغه
ابن سینا، رساله معراجیه (معراج نامه)، (1393)، تهران، انتشارات بی زمان.
ابن مغارلی، علی بن محمد، (1427ق)، مناقب اهل بیت، قم، مرکز جهانی تقرریب بین مذاهب اسلامی.
امام خمینی، روح الله، (1368)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی، روح الله، (1378)، شرح چهل حدیث، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
جوادی آملی، عبدالله، (1386)، حکمت نظری و حکمت عملی در نهج البلاغه، نشر اسراء.
حائری یزدی، مهدی، (1384)، کاوش‌های عقل نظری، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1416ق)، مفردات الفاظ القرآن، دمشق: دارالقلم،
سبحانی، جعفر،(1376)، الهیات‌و معارف اسلامی، قم: موسسه‌تعلیماتی و تحقیقاتی امام‌صادق.
سبزواری، ملاهادی، (1387)، شرح الاسماء الحسنی(شرح الجوشن الکبیر)، انتشارات بیدار.
سبزواری، ملاهادی، (بی تا)، شرح منظومه، انتشارات دارالعلم، بی جا.
شرتونی، سعید،(1377)، اقرب الموارد فی فصح‌العربیه و الشوارد، تهران، اداره اوقاف‌و امور خیریه.
صدوق، التوحید، (1388)، قم ، انتشارات اسلامی.
طباطبایی، سید محمد حسین،(1399)، تفسیر المیزان، دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، علی بن حسن بن فضل، (1389)، مشکاه الانوار فی غرر الاخبار،قم، دارالحدیث.
غزلیات سعدی(1388)، بیروت، الفجر.
قرشی، سید علی اکبر،(1393)، قاموس القرآن، قم: انتشارات دارالکتب اسلامیه.
مجلسی، محمدباقر،(1399)، بحار الانوار،قم: انتشارات دارالکتاب الاسلامیه.
مطهری، مرتضی، (1372)، مجموعه آثار، قم: انتشارات صدرا.
المقری، احمدبن محمد، (1397ق)، المصباح‌المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قاهره، دارالمعارف.
ملا صدرا، محمد بن ابراهیم، (1382)، الاسفار الاربعه،بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
نراقی ،محمد مهدی، (1383)، جامع السعادات، نجف، منشورات جامعة النجف الدینیه.
5 |
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 22 – 5
مبانی عدالت در حکمت نظری و عملی
بر اساس منابع اسلامی
امیر حسین ایمانی مقدم 1
مهدی ایمانی مقدم 2
عباس خادمیان 3
چکیده
هدف از تحقیق حاضر، اثبات عدالت در اراده تکوینی و به تبع آن در اراده تشریعی خداوند بود. این پژوهش بنیادی و نظری و با تحلیل داده ها از قرآن کریم و منابع حدیثی شیعه انجام گرفت. با تحلیل داده ها نتیجه حاصل شد که چه به روش عقلی و چه با تتبع نقلی، بنیاد حکمت نظری بر فهم عدالت الاهی در تکوین می باشد و بر اساس پذیرش این اصل که بازگشت ارزش ها و تجویز ها به هست ها و نیست ها می باشد؛ ازاینرو بنیاد حکمت عملی بر حکمت نظری، استوار است. بنابراین فهم چگونگی جریان عدالت الاهی در تشریع، مبتنی بر فهم اعتدال چه در عالم اسماء و چه مراتب عوالم خلقی است. بر این اساس و از باب تناظر انسان کامل با جهان هستی، انسانی که مکلف به هدایت و راهبری دیگران شده بایستی، خود در اعتدال کامل قوای خیالیه و وهمیه و حتی حسیه تحت تدبیر عقل باشد و به هر میزان که در این امر موفق باشد می‌تواند اعتدال را به عیال و عشیره و مُدن تسری دهد. نتیجه اینکه، شرط هر عمل اصلاحی اجتماعی، قبول ضرورت ایجاد اعتدال معقول در قوای جوانحی و جوارحی خواهد بود، همانگونه که خالق تکوین این اعتدال را در آیات تکوینی خود متجلی ساخته است.
واژگان كليدي
عدالت، حکمت نظری، حکمت عملی، منابع اسلامی.
[1] . دانشجوی مقطع دکتری رشته فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: amir110tahasadra@gmail.com
[2] . استادیار و عضو هیئت علمی گروه معارف، دانشگاه اراک، اراک، ایران.
Email: m_imanimoghadam1353@gmail.com
[3] . استادیار و عضو هیئت علمی گروه معارف، دانشگاه اراک، اراک، ایران.
تاریخ دریافت: 16/6/1402 پذیرش نهایی: 20/11/1402
