تبیین تأثیر مفهوم القاء در نظام محله با تکیه بر آموزه‌های معارف اسلامی
الموضوعات :
مجید خرمشاد
1
,
رضا خیرالدین
2
1 - پژوهشگر دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی دانشگاه علم و صنعت
2 - دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت
الکلمات المفتاحية: اعتماد, القاء, انس, تکرار, جذبه, محله,
ملخص المقالة :
مفهوم القاء در حوزههای دانشی مختلفی مورد توجه، بررسی و بهره‌برداری قرار گرفته است. در انسان‌شناسی اسلامی و مبانی تربیتی آن نیز، القاء یکی از روشهای مهم و تأثیرگذار در فرایند رشد و تعالی انسان محسوب می‌شود. با این وجود، ترجمان کالبدی و عملکردی این مفهوم کلیدی در حوزۀ طراحی شهرها مورد غفلت بوده است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر ارائه راهبردهایی جهت مدیریت محله و پیشنهادهای عملیاتی جهت شکل‌دهی کالبدی و عملکردی آن متأثر از مفهوم القاء است. در گام ابتدایی با تمرکز بر منابع کتابخانه‌ای در حوزههای دانشی مرتبط و بهره‌گیری از روش فراترکیب، مفهوم القاء با تکیه بر معارف اسلامی چنین جمع‌بندی گردید: «تفهیم غیراستدلالی و ناهشیارانۀ مفاهیم به ذهن و گرایشات انسان به صورتی که موجب انتقال مفاهیم ربّانی و حرکت در مسیر تعالی انسانی و یا دریافت پیام شیطانی و شکل‌گیری ظرفیت نزول مراتب انسانی گردد». بر اساس نتایج حاصله، القاءِ محیط به انسان به صورت کلی بر دو مفهوم اساسیِ «اُنس» و «اعتماد» استوار است. اُنس به وسیلۀ «تکرار» و «تداوم ارتباط» با القاء کننده حاصل شده و اعتماد یا ناشی از «جذبه» ذاتی القاء کننده می‌باشد و یا به صورت مصنوعی و با بهره‌گیری از ابزارها و روشهای مختلف رسانه‌ای و هنری ایجاد می‌گردد. در مرحله بعد با بهره‌گیری از روش «استدلال منطقی» و شیوۀ «تعمیم میان رشته‌ای»، مؤلفههای حاصل از تعریف فوق و مفاهیم اصلی مرتبط با آن در نسبت با موضوع محله تحلیل گردید. بر این اساس، مفهوم القاء در محلات شهری -با تأکید بر قوای بینایی و شنوایی انسان- به صورت خاص در هفت فضای شهری شامل 1) کوچه، 2) فضاهای تجمّع کاربری‌های خدماتی، 3) فضاهای بازی و حوزه اطراف آن‌ها، 4) فضاهای سبز تفریحی عمومی، 5) مساجد و فضاهای شهری اطراف آن، 6) فضاها و معابر منتهی به مدارس و 7) فضاهای رویداد محور محلی، بالاترین تأثیر را دارد. همچنین راهبردها و پیشنهادهای عملیاتیِ مورد نیاز به منظور مدیریت و جهت‌دهی القائات کالبدی و عملکردی در محلۀ مطلوب اسلامی در نتایج پژوهش ارائه شده است.
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
اخوت، احمدرضا (1390) تبیین عناصر ساختار وجودی انسان جهت نیل به تزکیه نفس با توجه به آیات و روایات اهل بیت، تهران، قرآن و اهل بیت نبوت (ع).
------------ (1394 الف) تدبر در آیات، تهران، قرآن و اهل بیت نبوت (ع).
------------ (1394 ب) تدبر در اسماء، تهران، قرآن و اهل بیت نبوت (ع).
------------ (1394 پ) تدبر در کتاب، تهران، قرآن و اهل بیت نبوت (ع).
------------ (1394 ت) تدبر در کلام، تهران، قرآن و اهل بیت نبوت (ع).
------------ (1394 ث) تدبر در کلام، تهران، قرآن و اهل بیت نبوت (ع).
------------ (1394 ج) فرایند شناسی خیر، تهران، قرآن و اهل بیت نبوت (ع).
------------ (1394 چ) نظام‌سازی حسن، تهران، قرآن و اهل بیت نبوت (ع).
اخوت، احمد و مریم قاسمی (1389) تدبر؛ چیستی، چرایی و چگونگی، تهران، قرآن و اهل بیت نبوت (ع).
---------------------- (1393) تفکر اجتماعی، تفکر عینی: موانع خوب زیستن با دیگران، تهران، قرآن و اهل بیت نبوت (ع).
---------------------- (1395) ناس؛ مواجهه انسان با لقاء و القاء اثر، تهران، قرآن و اهل بیت نبوت (ع).
اسمعیلی زمان‌آباد و علیپور، صدار (1397) روش تربیتی تلقین به نفس و تأثیر آن روی باطن انسان از دیدگاه آیات قرآن، فصلنامه علمی- پژوهشی قرآن و طب، دوره 13، شماره 3، صص 156- 163.
اعظم کثیری، آتوسا (1394) تطبیق معناشناختی نظام تبلیغات محیطی و شهر پایدار، تهران، دوفصلنامه معماری و شهرسازی پایدار، دوره 3، شماره 2.
الکساندر، کریستوفر (1387) زبان الگو: شهرها، ترجمه رضا کربلایی نوری، تهران، مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
بارتن، هیوج و گرنت، مارکوس و گویس، ریچارد (1400) شکل‌دهی به محلات؛ یک راهنما برای سلامت، پایداری و سرزندگی، تهران، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
باقری، خسرو (1395) نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران، سازمان پژوهش و برنامه¬ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش بهشتی، محمد و علی نقی، فقیهی؛ مهدی، ابوجعفری (1380) آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سمت.
پورافکاری، نصرت الله (1373) فرهنگ جامع روانشناسی، روانپزشکی و زمینه¬های وابسته، تهران، فرهنگ معاصر.
تالن، امیلی (1400) محله، ترجمه عینی‌فر و جلیلی، تهران، فکر نو.
تیبالدز، فرانسیس (1387) ساختن شهرهای مردم پسند: ارتقای محیط عمومی در شهرهای کوچک و بزرگ، ترجمه مروارید قاسمی اصفهانی، تهران، روزنه.
جعفرنژاد، نوید و عباس متقبل باعرض و عادل آذر (1393) شناسایی و استخراج مؤلفههای اصلی مدیریت ریسک سازمانی با استفاده از روش فراترکیب، فصلنامۀ چشمانداز مدیریت صنعتی، شمارۀ 15، صص 85- 107.
خسرومنش، زلیخا (1394) نقد روانکاوانه سه اثر زویا پیرزاد.
اردبیل، مجموعه مقاله¬های دهمین همایش بین المللی ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی.
خمینی، روح الله (1389) صحیفه امام.
تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
دهخدا، علی اکبر (1385) لغت نامه دهخدا.
تهران، دانشگاه تهران.
رپکو، آلن (1397) پژوهش میان رشته‌ای: نظریه و فرایند، ترجمه محسن علوی پور، مجید کرمی، هدایت اللّه اعتمادی زاده دریکوندی و علی اکبر نورعلیوند، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
رجب‌نژاد، مریم و آرمین شیرانی و شهاب خزانه‌داری (1385) مرور نظام‌مند شواهد، مرکز تعالی دانشگاه، دانشگاه شهید بهشتی.
زورق، محمد حسن (1369) مباني تبليغ.
تهران، سروش.
شاهچراغی، آزاده و علیرضا بندرآباد (1394) محاط در محیط؛کابربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی.
تهران، سازمان جهاد دانشگاهی.
شرف‌الدین، حسین (1387) جزوه آموزشی جامعه‌شناسی تبلیغ، قم، دانشکده صدا و سیما.
شعیری، حمیدرضا و سعیده انتظاری ملکی (1392) تحلیل وجه القایی زبان تصویری تبلیغات از دیدگاه کنشی و تنشی بر اساس رویکرد نشانه- معناشناختی.
مشهد، مجله زبان¬شناختی و گویش¬های خراسان، شماره 9.
شمخانی، اژدر و دیگران (1393) اصول و روشهای تربیتی از دیدگاه امام خمینی (ره) فصلنامه علمی- ترویجی بصیرت و تربیت اسلامی، شماره 29، صص 113- 136.
صالحی مازندرانی، محمدرضا و سید محسن زکی نژادیان (1397) نقش کارکرد های بلاغی و زبانی در تبلیغات بازرگانی.
نشریه مطالعات زبانی بلاغی، شماره 16.
طباطبایی، محمدحسین (1374) ترجمه تفسیر المیزان، ج 3، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
عرب، سید محمّد و همکاران (1393) طراحی مدل فراترکیب عوامل مؤثر بر طلاق با مرور نظام‌مند مطالعات پیشین، مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران، دوره 10، شماره 4، صص 10-22.
عمید، حسن (1363) فرهنگ عمید.
تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
فریدمن، آوی (1396) بنیان محله¬های پایدار، ترجمه مرجان السادات نعمتی مهر و امیر یدالله¬پور، تهران، دانشگاه شهید بهشتی قاسم پور دهاقانی، علی و جعفری، سید ابراهیم (1388) سازواری¬ها و ناسازواری¬های تلقین در تربیت دینی، تهران، دوفصلنامه علمی- پژوهشی تربیت اسلامی، صص 27- 43.
کاویانی، حسین و مهرانگیز پورناصح (1381) نقش کلمه در شکل‌گیری «ذهن فرمانبردار»: پدیده تلقین، نشریه تازه‌های علوم شناختی، سال چهارم، شماره 3، صص 27- 35.
کاویانی، محمد (1397) ناخودآگاه از دیدگاه متون دینی.
قابل دسترس در http://drkavyani.
com کرس‌ول، جان دبلیو (1396) طرح پژوهشی؛ رویکردهای کمّی، کیفی و ترکیبی.
تهران، جهاد دانشگاهی واحد علامه طباطبایی.
کرمونا، متیو و دیگران (1390) ارزش طراحی شهری: رویکردی اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی به طراحی شهری، ترجمه رضا بصیری مژدهی و حمیده فرهمندیان، تهران، هله/ طحان.
کزازی، میرجلال الدین و پرویز لکزائیان فکور (1394) مقایسه دیدگاه¬های مشترک کزازی و یونگ (خودآگاه، ناخودآگاه).
جیرفت، فصلنامه مطالعه ادبیات تطبیقی، سال نهم، شماره 34.
کلانتری، عبدالحسین و پیام روشن‌فکر و جلوه جواهری (1390) آثار و پیامدهای طلاق، مرور نظام‌مند تحقیقات انجام شده در ایران با تأکید بر ملاحظات جنسی (1390-1376)، زن در توسعه و سیاست، دوره 9، شماره 3، صص 111-131.
گِل، یان (1392) شهر انسانی، ترجمه علی غفاری و لیلا غفاری، تهران، علم معمار.
لینچ، کوین (1383) سیمای شهر، ترجمه منوچهر مزینی، تهران، دانشگاه تهران.
ماتین، کلیف و شرلی، پیتر (1387) طراحی فضاهای شهری؛ با محوریت توسعه پایدار، ترجمه نارسیس سهرابی ملا یوسف.
تهران، ثامن الحجج.
محرمی، فریده و بابک عباسی (1393) دانشنامۀ جهان اسلام، جلد هجدهم، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی.
مصباحی جمشید، پرستو (1398) بررسی امکان تربیت دینی بر مبنای نظریه عقلانیت وحیانی با تکیه بر نظریات علامه جوادی آملی، تهران، دو فصلنامه علمی و پژوهشی اخلاق وحیانی، شماره دوم (شماره پیاپی 16).
مصطفوی، حسن (1368) التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مظفر و همکاران (1398) اولویت بندی راهبردهای پایداری حیات و سرزندگی در محله با رویکرد اسلامی، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، سال هفتم، شماره 23، صص 69- 85.
مطهری، مرتضی (1371) مسئله شناخت، تهران، صدرا.
منصورزاده، زهرا و مهدی اکبرنژاد (1394) القاء و تلقین، به عنوان یکی از روش¬های تربیتی در قرآن از نگاه مفسران، ساری، دوفصلنامه الاهیات قرآنی، سال سوم، شماره 5.
موسوی، سید نقی (1392) تحلیل مفهوم تلقین در تربیت دینی، فصلنامه نوآوری¬های آموزشی، شماره 47، صص 44-66.
نقی‌زاده، رضا و دیگران (1393) فراترکیب مدل‌های نوآوری منطقه‌ای؛ مروری بر سال‌های 2013-1990، فصلنامۀ مدیریت نوآوری، سال سوم، شمارۀ 4، صص 25-56.
نقی‌زاده، محمد و نجفی، مریم (1395) اصول شهرسازی ایرانی- بر اساس «صد میدان خواجه عبدالله انصاری»، تهران، هویت شهر، شماره 33، صص 37-48.
یونگ، کارل گوستاو (1374) ترجمه پرویز امیدوار، ماهیت روان و انرژی آن، تهران، بهجت.
Alalhesabi, M., Kheiruddin, R., & sarafraz, V. (2022) The Impact of the Islamic Worldview on the Position of the Mosque as an Urban Space and the Role of the Mosque as an Essential Pillar in the Islamic City in Economy, Culture and Security(Case study: Dezful city). Geography (Regional Planning), 12(48), 43-63. (Full Text in Persain).
Botteldooren, Dick, and Bert De Coensel (2009) “Informational Masking and Attention Focussing on Environmental Sound.” NAG/DAGA, Proceedings, edited by Marinus M Boone, NAG ; DEGA, pp. 399–402.
Botteldooren, D., Coensel, B. (2009) The Role of Saliency, Attention and Source Identification in Soundscape Research, Canada, Belgium.
Brown, L. (2010) Acoustic Design of Outdoor Space, Designing Soundscape for Sustainable Urban Development Conference, Stockholm, Sweden.
Forouhar, A. & Kheyroddin, R. (2016) The impact of commercialization on the spatial quality of residential neighbourhoods: evidence from Nasr neighbourhood of Tehran, Geographical Planning of Space, Vol. 6 (20), 63-84, (Full text in Persain).
Kheyroddin, R. & Hedayatifard, M. (2017) a, Social segregation to exclusive public shoreline access: Coastal gated communities on the middle shoreline of the Caspian Sea in northern Iran, Journal of Urban Planning and Development, 143 (3), 05017006.
Kheyroddin R., Hedayatifard M., (2017) b, “The production of exclusive spaces in coastal pre-urban areas: Causes and motivations: Middle shoreline of Caspian Sea in north of Iran”, Journal of Coastal Conservation, Volume 21, Issue 3, Pp: 333-341.
Khorsand, Ramin & Alalhesabi, Mehran & Kheyroddin, Reza (2020) Redefining the concept of the 24-hour city and city nightlife for holy cities, with the use of Islamic instructions: A Case study of the holy city of Karbala, IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 671 (1), 012116.
Newell, William. (2007) Decision Making in Interdisciplinary Studies, in Handbook of Decision Making (pp.245-264), Taylor & Francis Group.
Pijanowski, B.C., Villanueva-Rivera, L.J., Dumyahn, SL., Farina. A., Krause, B.L., Napoletano. B.M., Gage, Stuart H. & Pieretti, N. (2011) Soundscape Ecology: the science of sound in the landscape. Bioscience, 61(3): 203-216.
Sarafraz, V. & kheyroddin, R., & alalhesabi, M. (2022) Explaining the role of the mosque in the cohesion of the physical-spatial structure of the neighborhood. Political Sociology of Iran, 5(1), 139-177. (Full Text in Persain).
Thiessen, Elmer J. (1993) Initiation, Introdoction and Education, Canadian Journal of Education 10:3.
www.britannica.com.
www.dictionary.cambridge.org.
www.merriam-webster.com.
