اجرای رویکردهای مدیریت جامع آبخیزداری و کنترل رسوبات در حفاظت از تالاب انزلی

ملخص المقالة :

تالاب‌ها زیربنای زیست‌بوم‌ها و از مهم‌ترین و در معرض خطرترین اکوسیستم‌های پیچیده جهانی هستند و مجموعه‌ای از عملکردهای بوم‌شناختی و خدمات اکوسیستمی تأمین کننده رفاه انسانی را ارائه می‌کنند.  تالاب انزلی، یکی از بزرگترین تالاب‌های ساحلی ایران به دلیل اهمیت جهانی آن از نظر تنوع زیستی شناخته شده است. امروزه، افزایش رسوب‌گذاری ناشی از عوامل مختلف مانند جنگل‌زدایی، تغییر کاربری اراضی و سدسازی رودخانه‌ها، عمق کلی آب تالاب را کاهش داده و در نتیجه تعادل و سلامت اکولوژیکی، تنوع زیستی و پایداری آن را با چالش جدی مواجه کرده است. در این مقاله، اثرات رسوب‌گذاری و پیامدهای مخرب آن بر تالاب انزلی و اقدامات آبخیزداری انجام شده، بررسی شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که حوزه آبخیز تالاب انزلی، به ویژه حوزه آبخیز فوقانی، منبع اصلی بار رسوب به تالاب است. تقریباً 80 درصد  از بار کل رسوب از حوزه آبخیز بالادست می‌آید. چرای بیش از حد، جنگل‌زدایی و اقدامات محدود کنترل فرسایش از جمله دلایل اصلی فرسایش هستند. اگرچه تلاش‌هایی برای کنترل فرسایش خاک از طریق اجرای طرح‌های مکانیکی، بیولوژیکی و بیومکانیکی در اراضی کوهستانی انجام شده است، تا بار رسوبی از حوضه فوقانی را به حداقل برسانند. اما هنوز مناطق زیادی به‌دلیل کمبود بودجه، اصلاح نشده‌اند. از طرف دیگر، این طرح‌ها با چالش‌ عدم مشارکت همه جانبه ذینفعان و مشارکت جامعه در فرآیندهای برنامه‌ریزی و اجرا مواجه هستند. اجرای رویکردهای جامع آبخیزداری که همکاری بین ذینفعان را تقویت می‌کند و عوامل اقتصادی-اجتماعی را مورد توجه قرار می‌دهد،  نه تنها از این اکوسیستم حیاتی محافظت می‌کند، بلکه توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی جوامعی را که به منابع آن وابسته هستند، ارتقا می‌دهد.

المصادر:

 احمدی، فروزان، نصرتی، کاظم و حسین زاده، محمد مهدی، اثرات تغییر کاربری اراضی بر رسوب دهی حوضه کوهدشت با استفاده از تکنیک منشایابی رسوب، 1398مجله تحقیقات آب و خاک ایران (علوم کشاورزی ایران)، شماره 50، دوره 8، صفحات 2023-2035.
 افشاری آزاد، محمد رضا و پورکی، هاله،1390. تخمین فرسایش و رسوب با استفاده از روش¬های کیفی ژئومورفولوژی (واحدهای کاری) و مدل. EPM و مقایسة آن با آمار خروجی رسوب در حوضة آبریز سیاهرود گیلان، فصلنامه جغـرافیا، شماره 13، دوره 4، ، صفحات 60-78.
 امینی هرندی، س.، احمدی ندوشن، م. 1398. بررسی وضعیت تغذیه گرایی تالاب بین المللی امیرکلایه به منظور مدیریت و حفاظت از آن. محیط زیست جانوری. 11(4): 345-350.
 بی نام . 1398. مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی، اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان و آزانس همکاری های بین المللی ژاپن.326 صفحه.
 اورک، ندا، سروری فر، اعظم، عطارروشن، سینا، 1396. ارزيابي توان اکولوژيک حوضه آبخيز شهرستان شوشتر جهت کاربري آبزي پروري با استفاده از روش اصلاح شده دکتر مخدوم و AHP، اكوبيولوژي تالاب، بهار 1396 , دوره 9 , شماره، 31 ; ، صص 106-93.
 رفیعی، ی.، و ملک محمدی، ب.، و آبکار، ع.، و یاوری، ا.، و رمضانی مهریان، م.، و ظهرابی، ح. 1390. بررسی تغییرات زیست-محیطی تالاب¬ها و مناطق حفاظت¬شده با استفاده از تصاویر چند زمانه سنجنده TM(مطالعه موردی: تالاب نیریز). محیط شناسی، 37(57): 65-76.
 رنجبر، محسن، تغییرات تالاب انزلی و تاثیر ویژگی¬های مورفولوژیکی آن درکاربری اراضی، مجله جغرافیایی سرزمین، شماره 34، دوره 9، تابستان 1391، صفحات 95-113.‎
 روان بخش م، عابدین زاده ن، حقیقی م .1400. ارزیابی محیط‌زیستی تالاب بین‌المللی امیرکلایه به روش SWOT با رویکرد زیست‌بومی. مطالعات علوم محیط زیست، 6(4):4202-4209.
 سبقتی، مرحمت، مسلمی، حمید، پرنده فاروجی، رضا، قادری، بابک و کاکه ممی، آزاد،1398. ارایه راه‌حل مناسب جهت حفاظت از تالاب بندرانزلی با محوریت آبخیزداری نوین، مجله علوم ومهندسی آبخیزداری ایران، شماره 47، دوره 13، ، صفحات 75-85.‎
 طلایی، فرهاد و دریادل، احسان، بررسي چالش¬هاي تالاب انزلي و راهكارهاي رفع آن در چارچوب كنوانسيون رامسر، مجله حقوقي بين¬المللي، شماره 52، بهار و تابستان 1394، صفحات 277- 312.
 غضبان، فريدون و زارع خوش اقبال، مريم، بررسی منشاء آلودگی فلزات سنگین در رسوبات تالاب انزلی (شمال ایران)، مجله محیط شناسی، شماره 57، دوره 37، بهار 1390، صفحات 1-12.‎
 مهدی نسب، م.، باقرزاده کریمی، م. 1399. ارزیابی ریسک های زیست محیطی تالاب های پلدختر بر اساس مدل EFMEA." ، محیط زیست و توسعه فرابخشی، 4(65): 27-36.
 Abbasi, A., 210Pb and 137Cs based techniques for the estimation of sediment chronologies and sediment rates in the Anzali Lagoon, Caspian Sea. Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry, 2019, 322. pp. 319 - 330.
 AminiSarteshnizi, M., Comparison of Catch per Unit Effort in three traps for fishing the Common Rudd (Scardinius erythrophthalmus) in Anzali Lagoon, Iran. Egyptian Journal of Aquatic Biology and Fisheries. .2021.25(6), pp. 259-268.
 Asadi, H., Estimation of Sediment, Organic Carbon, and Phosphorous Loads from Pasikhan River into Anzali Wetland, Iran. International Journal of Environmental Protection 2016, 6, pp.129-133.
 Astorga, R., Villalobos, S., Velasco, H., Domínguez-Quintero, O., Cardoso, R., Anjos, R., Diawara, Y., Dercon, G., & Mabit, L., Exploring innovative techniques for identifying geochemical elements as fingerprints of sediment sources in an agricultural catchment of Argentina affected by soil erosion. Environmental Science and Pollution Research, 25, 2018, 20868-20879.
 Berihun, M., Tsunekawa, A., Haregeweyn, N., Dile, Y., Tsubo, M., Fenta, A., Meshesha, D., Ebabu, K., Sultan, D., & Srinivasan, R. Evaluating runoff and sediment responses to soil and water conservation practices by employing alternative modeling approaches. The Science of the total environment, 2020, 747, 141118.
 Briak, H., Moussadek, R., Aboumaria, K., Kebede, F., & Mrabet, RImpacts of climate and land use changes on the erosion processes in a Mediterranean agricultural catchment (Northern Morocco), 2021.
 Cameron, D. Grain-Size and Carbon/Carbonate Analyses, 1979,. Leg 43.
 Chathuranika, I., Gunathilake, M., Baddewela, P., Sachinthanie, E., Babel, M., Shrestha, S., Jha, M., & Rathnayake, U.. Comparison of Two Hydrological Models, HEC-HMS and SWAT in Runoff Estimation: Application to Huai, 2022.
 Dymond, J., Davies‐Colley, R., Hughes, A., & Matthaei, C. Predicting improved optical water quality in rivers resulting from soil conservation actions on land. The Science of the total environment, 2017, 603-604, pp. 584-592.
 Ganjali, S., & Ghasemi, A. HEAVY METAL CONTAMINATION IN THE SEDIMENTS OF ANZALI INTERNATIONAL WETLAND, NORTHERN IRAN BASED ON TYPE REGIONAL DEVELOPMENT. Iranian Journal of Toxicology, 2016, 10, 1-6.
 Jiang, F., He, K., Huang, M., Zhang, L., Lin, G., Zhan, Z., Li, H., Lin, J., Ge, H., & Huang, Y. Impacts of near soil surface factors on soil detachment process in benggang alluvial fans. Journal of Hydrology, 2020, pp. 590, 125274.
 Navabian, M., Vazifeh Doost, M., & Varahi, M. Estimation of pollution load to Anzali Wetland using remote sensing technique. Caspian journal of environmental sciences, 2020, 18, pp.251-264.
 Niu, J., & Phanikumar, M. Modeling watershed-scale solute transport using an integrated, process-based hydrologic model with applications to bacterial fate and transport. Journal of Hydrology, 2015, 529, pp. 35-48.
 Rafiei, B., Ghomi, F., Ardebili, L., Sadeghifar, M., & Sharifi, S. Distribution of Metals (Cu, Zn, Pb, and Cd) in Sediments of the Anzali Lagoon, North Iran. Soil and Sediment Contamination: An International Journal, 2012, 21,pp.768 - 787.
 Ramezanpoor, Z. Ecological study of phytoplankton of the Anzali lagoon (N Iran) and its outflow into the Caspian Sea. Fottea, 4, 2004, pp.145-154.
 Ring, J. Operationalizing Sustainable Development, Stakeholder Theory, Corporate Social Responsibility to Improve Community Engagement Outcomes. Journal of Sustainable Development. 2021.
 Skagen, S., Burris, L., & Granfors, D. Sediment Accumulation in Prairie Wetlands under a Changing Climate: The Relative Roles of Landscape and Precipitation. Wetlands, 36, 2016, pp. 383-395.
 Yang, Q., Benoy, G., Chow, T., Daigle, J., Bourque, C., & Meng, F. Using the soil and water assessment tool to estimate achievable water quality targets through implementation of beneficial management practices in an agricultural watershed. Journal of environmental quality, 2012, 41 1,pp. 64-72.
 Yates, A., Bailey, R., & Schwindt, JEffectiveness of best management practices in improving stream ecosystem quality. Hydrobiologia, . 2007, 583, pp. 331-344.
 JICA. The Study on Integrated Management of the Anzali Wetland in the Islamic Republic of Iran-Final Report. 2012