رقم المقالة : 1402082844746 زيارة : 258 الصفحة: 97 - 114

نوع المخطوط: المحکّمة

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري استارتاپ‌هاي مبتنی بر فناوري در مشهد

الموضوعات :

حمید حیدری زاد ¹ , امیر غفوریان شاگردی ² , امید بهبودی ³

1 - کارشناسی¬ارشد مدیریت کسب وکار، دانشکده علوم اداری، دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)، مشهد، ایران
2 - دانشیارگروه حسابداری، دانشکده علوم اداری، دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)، مشهد، ایران.
3 - استادیار گروه مدیریت، موسسه آموزش عالی عطار، مشهد، ایران

تاريخ الإرسال : 05 الأحد , جمادى الأولى, 1445 تاريخ التأكيد : 12 الخميس , جمادى الأولى, 1446 تاريخ الإصدار : 10 الثلاثاء , شعبان, 1445

الکلمات المفتاحية: ارزش‌گذاری, استارتاپ‌, فناوري, تحلیل دلفی,

ملخص المقالة :

هدف پژوهش حاضر شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر ارزش‌گذاری استارتاپ‌های مبتنی بر فناوري شهر مشهد انجام‌ است. تحقیق حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ نوع روش کیفی بوده که با الگوی دلفی انجام شده است. جامعه و نمونه آماری 20 نفر از اساتید و خبرگان با تخصص مدیریت و فعال در زمینه استارت آپها به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه دلفی بوده که اعتبار آن نیز مورد بررسی و تایید قرار گرفته است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها هم از روش تحلیل الگوی دلفی بهره گرفته شد. در ابتدا با مطالعه منابع 50 عامل در 8 بعد محوری (داشتن مدیریت متخصص، وجود دانش و تخصص لازم نیروی انسانی، زیرساخت فناورانه و اپلکیشن‌های کاربردی، امنیت اطلاعات در شبکه استارتاپی، پشتیبانی مالی و قانونی، مالی و اقتصادی و موقعیت بازار) به عنوان عوامل مؤثر بر ارزش‌گذاری استارتاپ‌های مبتنی بر فناوري شناسایی شدند که طی سه مرحله دلفی در نهایت 45 عامل به اجماع خبرگان رسید و اولویت بندی شد. مهمترین عوامل مؤثر بر ارزش‌گذاری استارتاپ‌های مبتنی بر فناوری شهر مشهد عبارتند از قدرت چانه زنی مشتریان، انعطاف در تکنولوژی و فناوری، استفاده از دیتاهای درست در پیشرفت استارتاپ، هزینه تولید مجدد دانش فنی، ترکیب افراد با تخصص‌های محوری مورد نیاز در تیم تجاری، موقعیت انحصاری بازار، آمادگی فناوری، تکنولوژی بالای بازار پسند، استفاده از دانش و اطلاعات بروز جهانی در ایده‌پردازی و اجرا، حجم سرمایه‌گذاری مورد نیاز

المصادر:

Arab, A., Mohammad Reza, Ch., Mohammad Sharif, Sh., & Mohammad Baqer, G. (2020). Commercialization of knowledge based on the role of managerial ambidexterity in higher education. Karafan, 291-310, 2(18). (In persian)
Arbabi, P. (2017). Valuation of startups in the field of information technology-based companies, Master's thesis, Tehran University of Science and Culture. (In persian)
Ashtari Mehrjardi, A. (2018). A social study of the factors of the emergence and decline of start-ups in the country, Tehran: Research Center for Cultural and Social Studies. (In persian
Bandarian, R., & Mousai, A. (2015). Taking advantage of existing industries is a solution to facilitate commercialization. Roshd Fanavar Quarterly, 5(18). (In persian)
Behboodi, o. (2019). Designing a marketing dashboard template in Iran's tourism industry. PhD Thesis, Islamic Azad University, Shahrood, Iran. (In persian)
Borelli, J. (2019). Rebooting journalism: how media startups overcame the business model crisis. What can we learn from Eldiario. es and Mediapart?.
Cohen , R (2016). Entry regulation as a barrier to entrepreneurship. Financial Economics, 82, 591–629.
Deddy SUSHANDOYO,RETNA AYU MUSTIKARINI KENCANASARI, EKO AGUS PRASETIO, and YOSHIYUKI MATSUURA(2022). THE INFLUENCES OF TECHNOLOGICAL CAPABILITY AND MARKET ORIENTATION TOWARD BUSINESS MODEL INNOVATIONS OF DIGITAL STARTUPS. International Journal of Innovation Management, 26(2).
Ellingsen, O. (2017). Commercialization within Advanced Manufacturing: Value Stream Mapping as a Tool for Efficient Learning. Norwegian University of Science and Technology, Procedia CIRP, 60, 374–379.
Esfahanian, M. (2017). The influence of entrepreneurial leaders on the growth of startups, Master's thesis, Shahid Beheshti University. (In persian)
Fadai Fathabadi, M. (2016). Identifying and prioritizing factors affecting the success of start-ups in the entrepreneurial ecosystem of Iran, Master's thesis, Tabriz University. (In persian)
Farahmand, K., Daneshvar, M., Shahnoushi, N., Ghasemi, V., & Hemmati, A. (2012). Factors affecting market development of saffron using Fuzzy Delphi. Agricultural Economics, 6(3), 121-143. (In persian)
Faruzandeh, M., Fard, R., & Hamidizadeh, A. (2021). The application of the mixed approach in shaping the international entrepreneurial marketing model of fintechs (case study: Saderat Bank of Iran). Business Strategies, 18(17), 169-199. (In persian)
Fini, R., Grimaldi, R., & Meoli, A. (2020). The Effectiveness of University Regulations to Foster Science-Based Entrepreneurship. Research Policy.
Hosni, M. A., Shah Mansouri, A., & Bazaei, Q. A. (2021). Identifying the opportunities and challenges of block chain technology in the economy of industrial businesses. Economics and Business, 12(22). (In persian)
Hsu, Ch., and Sandford, BA. (2008). The Delphi technique: making sense of consensus. Available from: http://pareonline.net/pdf/v12n10.pdf.
Hsu, Chia-Chien, and Brian A. S. (2007). The Delphi Technique: Making Sense of Consensus. Practical Assessment, Research & Evaluation Journal, 21 (10): 1.
Keeney, S., Hasson, F., and McKenna, HP. (2001). A critical review of the Delphi technique as a research methodologyfor nursing. Int J Nurs Stud, 38(2): 195-200.
Kohraei, S., & Shivai, E. (2021). Investigating the effect of the development of knowledge-based companies and innovative start-ups in science and technology parks on the growth of the regional economy in Iran. Innovation Ecosystem, 1(2). (In persian)
Landeta J. (2006). Current validity of the Delphi method in social sciences. Technological Forecasting and Social Change, 73(5): 467-82.
Moro Visconti, R. (2019). The Valuation of Technological Startups. SSRN Electronic Journal. doi:10.2139/ssrn.3533876
Rahimi Klishadi, M. (2017). An introduction to the valuation of start-ups and new businesses, the 12th National Congress of Pioneers of Progress, Tehran. (In persian)
Tahirpur, H., & Tayibi Tolo, A. (2019) Relationship between customer relationship management (CRM) and marketing performance. Business Management Perspective, 1, 109-122. (In persian)

نص كامل:

$I:\4آذر\صنعت 7\هدر فارسی.jpg$

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري استارتاپ‌هاي مبتنی بر فناوري در مشهد

* حمید حیدریزاد ** امیر غفوریان شاگردی *** امید بهبودی

* کارشناسیارشد مدیریت کسب وکار، دانشکده علوم اداری، دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)، مشهد، ایران.

hdzhamid994@gmail.com

** دانشیارگروه حسابداری، دانشکده علوم اداری، دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)، مشهد، ایران.

ghafourian@imamreza.ac.ir

*** استادیار گروه مدیریت، موسسه آموزش عالی عطار، مشهد، ایران

drbehboodi@attar.ac.ir

تاریخ دریافت: 28/08/1402 تاریخ پذیرش: 24/08/1403

چکیده

واژههای کلیدی: ارزش‌گذاری، استارتاپ‌، فناوري، تحلیل دلفی.

نوع مقاله: علمی

1- مقدمه

استارت‌آپ‌های فناورانه، معمولاً در سال‌های اولیه حضورشان، دارایی‌های قابل وثیقه پذیر بسیار محدودی دارندکه این موضوع برای واسطه‌های بانکی سنتی ناخوش آیند است و این موضوع از چالش‌های اصلی این شرکت‌ها برای تأمین مالی جهت توسعه می‌باشد [21].

نویسنده عهدهدار مکاتبات: امیر غفویان شاگردی Ghafourian@imamreza.ac.ir

از این رو فروش سهام شرکت‌های مبتنی بر فناوری به سرمایه‌گذاران و شراکت آن‌ها، روش بهـتری از وام گرفتـن می‌باشـد؛ به این دلیـل که سـود این شـرکـتها

شرکت‌ها ثابت و قابل اطمینان نیست و مشخص نیست که بتوانند بدهی خود را پرداخت نمایند [10].بنیان هر سرمایه‌گذاری، ارزش‌گذاری درست و دقیق آن است. ارزش‌گذاری استارت آپ‌ها یا شرکت‌های تازه تاسیس مبتنی بر فناوری به علل بسیاری دشوار است. زیرا بعضی از این موارد، کسب‌وکارهایی هستند که جریان‌های درآمدی و عملیاتی بسیار کم یا حتی صفر دارند. حتی آن دسته‌ای که جریانات سودآور دارند، سابقه تاریخی‌شان کمی است. همچنین امکان تبدیل ایده به محصول قابل پیش‌بینی نیست و حتی اگر موفقیت در ساخت محصول نیز حاصل شود میزان استقبال مشتریان به محصول به دلیل جدید بودن خطر بالایی دارد و امکان دارد برآوردهایی که در تحقیقات بازار شده به طور کامل تحقق پیدا نکند. به همین دلیل خطر سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها اکثرا بالا است. با این حال، در اندک مواردی که شرکت‌های تازه تأسیس فناوری محور موفق می‌شوند، گاه در طی چند سال ارزششان به ده‌ها میلیارد دلار می‌رسد و سرمایه‌گذاری‌های اولیۀ اندک، ممکن است چندصد برابر شود. در این شرایط که خطر بالایی به همراه امکان بازدهی حیرت‌آوری هم‌زمان وجود دارند لازمه مدل ویژه‌ای از سرمایه‌گذاری تحت عنوان سرمایه‌گذاری خطر‌پذیر¹ یا به عبارت دیگر، سرمایه‌گذاری جسورانه یا ریسک‌پذیر را به پدیدار می‌کند [19]. دسترسی به منابع مالی عاملی مهم در گسترش شرکت‌های مبتنی بر فناوری تازه تأسیس محسوب می‌شود، هرچند که پس‌اندازهای موسسین و همچنین منابع دوستان و خانواده، تشکیل دهنده سرمایه‌گذاری در ابتدا است، اما این منابع و سود اولیۀ این شرکت‌ها برای پاسخ به نیازهای مالی رشد و حرکت به سمت مراحل بعدی توسعه کافی نیست به همین دلیل با وجود اینکه این شرکت‌ها هنوز در مراحل اولیۀ گسترش هستند، مجبورند به دنبال جذب سرمایه از منابع بیرون از شرکت خود باشند. برمبنای جریان اصلیِ تئوری تأمین مالی، ارزش اقتصادی هر سرمایه‌گذاری، ارزش فعلی جریان نقدی آیندۀ آن است [6]. با وجود آسان بودن این اصل کلی، شیوه‌های ارزش‌گذاری مالی در هنگام استفاده از آن‌ها در ارزش‌گذاری خطرپذیر جدید، چالشی بزرگ است. روش‌های ارزش‌گذاری، که به شکل مرسوم در تأمین مالی شرکت‌ها استفاده می‌شود (مثلاً روش جریان نقدی تنزیل شده، شیوه ضریب درآمدی و شیوه دارایی خالص)، وابسته به فرضیات معین است و نیازمند اطلاعاتی است که شرکت‌های سرمایه‌پذیر اکثرا نمی‌توانند ارائه دهند (مانند اطلاعات حسابداری)؛ به این دلیل کارا بودن آن‌ها در ارزش‌گذاری شرکت‌های فناوری محورجدید در مراحل ابتدایی گسترششان بسیار اندک است و هم سرمایه‌گذاران خطرپذیر و هم کارآفرینان

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري.../ امیرغفوریان شاگردی و همکاران 98

سرمایه‌پذیر به دلیل واریانس و اختلاف زیادی که میان ارزش‌‌های ارزیابی شده از روش‌های گوناگون برای ونچرهای جدید دقیقاً مشابه وجود دارد دلسرد شده‌اند [11]. از طرف دیگر به نظر می‌رسد که شیوه‌های ارزش‌گذاری و دیدگاه سرمایه‌گذاران به این مقوله در کشورهای متعدد متفاوت است. شیوه‌های ارزش‌گذاری همواره با فرهنگ سرمایه‌گذاری هر کشور ارتباط دارند [3]. بررسی کلیات مطروح تاکید بر این دارد که ارزش‌گذاری استارت آپ‌ها یا شرکت‌های تازه تاسیس مبتنی بر فناوری، یکی از مهمترین و چالش برانگیزترین مسائلی است که کارآفرینان و سرمایه‌گذاران، با آن مواجه هستند و نیازی اساسی برای درک بهتری از ارزش‌گذاری به دلایل عملی و نظری وجود دارد. این پژوهش با هدف شناسایي و اولویت‌بندی عوامل موثر بر ارزش‌گذاری استارت آپ‌های مبتنی بر فناوری در مشهد صورت پذیرفت.

2- پیشینه پژوهش

ارزش‌گذاري استارتاپ‌ها

پدیدار گشتن تعداد زیادی از شرکت‌های مبتنی بر فناوری مانند گوگل، تسلا و اسپیس ایکس در دو دهه اخیر و رشد فزاینده آن‌‌ها، نگاه‌ها را به شکل‌گیری پدیده‌ای تازه‌ در پهنه کسب‌وکارهای نوپا آشنا کرد که بر پایه نوآوری و ایده‌‌های خلاقانه شکل می‌گیرند، معمولاً وابسته به فناوری هستند و به سرعت رشد زیادی دارند. این پدیده‌های جذاب، که به سریعاً در پهنا جهان در حال رشد می‌باشند و به یکی از محورهای اصلی توجه برنامه‌‌ریزان و بخش‌‌های مؤثر در رشد اقتصادی تعدادی از کشورها تبدیل شده‌اند، استارت‌آپ‌ها و یا همان کسب‌وکارهای نوپا نامیده شدند. تعاریف متفاوتی برای استارت‌آپ مطرح شده است اما درمجموع استارت‌آپ به شرکت‌های نوپا و یا در حال تأسیسی گفته می‌شود که فعالیت خود را با یک ایده ساده و اولیه شروع می‌کنند و به سرعت رشد می‌یابند؛ به عبارتی استارت‌آپ‌ها کسب‌وکارهای نوپای مقیاس‌پذیری هستند که بر اساس یک ایده جدید و نوآورانه شکل گرفته‌اند [9]. چالش مدیریتی اصلی صاحبان و سرمایه‌گذاران دانش، این می‌باشد که چگونه دانش تولیدی خود را به جریان بازده اقتصادی برای مؤسسان، سرمایه‌گذاران و کارکنان تبدیل کنند. به عبارتی دیگر مشکل اصلی، اختراع نمی‌باشد بلکه تجاری‌سازی آن می‌باشد [4]. با توجه به آنکه در بازارهای رقابتی امروز، توانایی برای تجاری‌سازی محصولات جهت بقای شرکت‌ها بسیار حیاتی می‌باشد، شرکت‌ها باید برای پاسخگویی به چالش‌های محیطی که در صنعت وجود دارد به صورت پیوسته نوآور باشند و به تجاری‌سازی محصولات خود بپردازند. شاین ذکر است که فعالیت‌های تجاری‌سازی، نقش مهمی را در به بازار رساندن فناوری‌های نوپا به خصوص در شرکت‌هایی با فناوری بالا دارند. بنابراین تجاری‌سازی محصولات و فناوری‌ها به عنوان یک عامل حیاتی در چنین شرکت‌هایی مطرح می‌شود. برجسته‌ترین چالش پیش روی شرکت‌ها در بازارهایی که دارای سطح بالایی از عدم‌اطمینان می‌باشند این است که چگونه به تجاری‌سازی موفق فناوری و محصولات جدید دست پیدا کنند [7].

ارزش‌گذاری شرکت‌های نوپا بنا به دلایل متعددی مشکل است. چرا که برخی از این موارد، کسب‌وکارهای استارت آپی یا تنها ایده‌هایی هستند که جریان‌های درآمدی و عملیاتی بسیار اندک و یا حتی صفر دارند. حتی آن دسته از شرکت‌های نوپا که دارای جریانات سودآور هستند. دارای سابقه تاریخی اندکی بوده‌اند که بخش زیادی از این موارد به سرمایه شخصی و یا پس‌انداز اولیه مالک و سپس صندوق خطرپذیر و حقوق خصوصی متعاقب آن متکی بوده‌اند. بنابراین بسیاری از روش‌هایی که برای تخمین جریانات نقدی، نرخ رشد یا نرخ تنزیل استفاده می‌کنیم یا مفید واقعی نمی‌شود و یا اینکه اعدادی غیر واقعی و غیر قابل فهم را ایجاد می‌کند. علاوه بر این، در مراحلی از ارزش‌گذاری باید این حقیقت را که اکثر شرکت‌های نوپا در طول زمان تداوم حیات و فعالی ندارند در نظر گرفته شود [22].

[15]، در پژوهشی به شناسایی فرصت‌ها و چالش‌های فناوری زنجیره بلوکی در اقتصاد کسب‌وکارهای صنعتی پرداختند. نتایج گویای آنست که تاکید خبرگان پیرامون فرصت‌های اقتصادی کسب‌وکارها شامل: تحول دیجیتال (شفافیت، کاهش خطا و تقلب، حذف واسطه‌ها و عدم حذف و دستکاری داده‌ها)، نوآوری (استارت آپ‌ها، ردیابی هوشمند و انعطاف‌پذیری کسب‌وکار) و مزیت رقابتی (مشارکت در تصمیم‌گیری، ایجاد اعتماد و تمرکززدایی) است. همچنین نوظهور بودن، شتاب‌زدگی، تضاد منافع، حق فراموش‌شدگی در حریم خصوصی، قابلیت همکاری، تغییرات گسترده، عدم توجه به قوانین و مقررات از مهمترین چالش‌ها است. امروزه انتظار می‌رود زنجیره بلوکی به عنوان فناوری زیربنایی بیت کوین، با ایجاد انقلابی در نحوه ارتباط ما از طریق اینترنت، یک سیستم اقتصادی جدید ایجاد کند. زنجیره بلوکی، تقاضا برای کاربرد زنجیره بلوکی در بخش‌های مختلف تجاری افزایش یافته است.

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري .../ امیرغفوریان شاگردی و همکاران 99

[13]، در پژوهشی به شکل‌دهی الگوی بازاریابی کارآفرینانه بین‌المللی فین تک‌ها با اتکا به رویکرد آمیخته انجام شد. یافته‌های تحقیق حکایت از آن داشت که 93 مولفه در قالب 25 بعد می‌توانند در الگوی پژوهش مطرح شوند. در سطح اطمینان 95 درصد تمامی مسیرهای مطروحه در مدل مفهومی معنی‌دار بودند. توجه به قابلیت‌های مطروحه در الگوی پیشنهادی تحقیق از آن حیث حایز اهمیت است که می‌تواند مدیران استارت آپ‌های مذکور را برای حضوری هوشمندانه در راستای حداکثرسازی سودآوری و حداقل‌سازی ریسک در بازارهای بین‌المللی کمک نماید. در سال‌های کنونی شکل‌گیری استارت آپ‌های خدمات بانکی یا فین تک ها، موجب تغییر در نحوه ارائه خدمات بانکی مختلف شده است.

[1] کسب‌وکارهاي فناوری‌محور، عموماً رویکردي تجاري و ارزش‌افزا دارند و مدیریت آن‌ها نیازمند دانش و مهارت تخصصی و بهره‌گیري از فناوري‌هاي جدید براي کسب ارزش‌افزوده و بهبود بهره‌وري و کیفیت محصولات و خدمات عرضه شده به بازار است. موفقیت چنین شرکت‌هایی در گروي میزان فروش آن‌ها و گستره سهم بازار آن‌ها می‌باشد و هر چه در فرآیند تجاري‌سازي کالاها و خدمات موفق‌تر باشند می‌توانند سهم بیشتري از بازارهاي ملی و بین‌المللی را در اختیار داشته باشند.

[24] در پژوهشی با عنوان ارائه مدلی برای ارزش‌گذاری شرکت‌های فین تک در ایران، هدف از انجام این تحقیق انتخاب یک مدل مناسب از میان چهار مدل هزینه محور، مدل بازار محور، مدل درآمد محور، مدل گزینه واقعی، برای ارزش‌گذاری شرکت‌های فینتک با استفاده از تکنیک AHP می‌باشد. نتایج این تحقیق نشان داده است که از میان 4 مدل پیشنهادی، مدل بازار محور با وزن 33/0 به عنوان بهترین روش انتخاب شده است.

[2] در پژوهشی با عنوان ارزش‌گذاری استارت آپ‌ها در حوزه شرکت‌های مبتنی بر تکنولوژی اطلاعات، هدف از این پژوهش، مرور و بررسی روش‌های متفاوت ارزش‌گذاری استارت آپ‌ها و سپس ارائه یک روش کلی است. نتایج حاصل از این پژوهش روش‌های رگرسیونی، قابل بهبود و توسعه هستند به طوری‌که در پژوهش حاضر با استفاده از مقالاتی که با این روش به ارزش‌گذاری استارت آپ‌ها پرداخته بودند، به ارائه رویکردی تلفیقی جهت ارزش‌گذاری استارت آپ‌ها و پرکردن شکاف ارزش‌گذاری اقتصادی در میان روش‌های کمّی و کیفی پرداخته شده است. در نهایت نیز این پژوهش به ارزش‌گذاری یک مطالعه موردی در حوزه شرکت‌های مبتنی بر تکنولوژی اطلاعات با سه روش مناسب با توجه به ویژگی‌های استارت آپ‌ها پرداخته و نتایج حاصل را مورد قیاس قرار داده است.

[8]، در پژوهشی به مطالعات قبلی به اهمیت نوآوری مدل کسب‌وکار برای شرکت‌های مستقر پرداخته‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که نوع خاصی از استارت‌آپ‌های مورد تقاضای نوآوری مدل کسب‌وکار دارای نوع خاصی از قابلیت‌های تکنولوژیکی هستند و نوع خاصی از جهت‌گیری بازار را اتخاذ می‌کنند. اینها به قابلیت‌های تکنولوژیکی متمرکز بر اکوسیستم و تخصص و جهت‌گیری بازار به سمت تخصص و اکوسیستم اشاره دارد.

[14]، نوآوری‌های فناوری‌محور باعث ایجاد شرکت‌های قدرتمندی شده است که صنایع و جامعه را از طریق فناوری‌های جدیدی که موجب افزایش بهره‌وری، رشد اقتصادی، اشتغال‌زایی، ثروت و افزایش کیفیت زندگی می‌شود، متحول می‌کند. بسیاری از محققان در حال مطالعه نحوه تجاری‌سازی علم هستند و بر فعالیت‌های تجاری‌سازی فناوری، همکاری دانشگاه و صنعت و کارآفرینی دانشگاهی تأکید دارند. تجاری‌سازی علمی می‌باشد ارتباط علم و تجارت برای استفاده از اختراعات، دانش و فناوری‌های جدید به منظور انتقال موفقیت‌آمیز به بازار به عنوان یک نوآوری را تضمین می‌کند.

[21]، پژوهشی تحت عنوان ارزش‌گذاری استارت آپ‌های فناورانه روبرتو مورو ویسکونتی انجام داد. نتایج نشان داد استارتاپ‌هاي مبتنی بر فناوري نوآور، شرکت‌هایی تازه ‌تشکیل ‌شده با پتانسیل رشد بالا هستند که معمولاً در سال‌های اولیه زندگی، نقدینگی زیادی را به منظور تأمین مالی توسعه، در مقابل دارایی‌های قابل وثیقه بسیار محدود جذب می‌کنند. معمولاً با واسطه‌های تخصصی دیگر مانند سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا صندوق‌های سهام خصوصی جایگزین می‌شوند که سبد خود را بر اساس استراتژی‌های خود بر اساس خروجی چند ساله با افزایش قابل انتظار قوی در ارزش سرمایه‌گذاری‌هایی که از انتخاب داروینی جان سالم به در می‌برند، متنوع می‌کنند. ارزیابی شرکت‌های هدف از روش‌های سنتی پیروی می‌کند که در کنار ویژگی‌های خاص ناشی از سناریوهای احتمالی متنوع و از روش‌های خروج چندگانه است. ردپای فناوری مستلزم تشابهات ارزیابی با پتنت‌ها، دانش فنی و موارد نامشهود مرتبط با بخش‌های خاص (زیست پزشکی، اینترنت و غیره) است.

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري.../ امیرغفوریان شاگردی و همکاران 100

[13]، در پژوهشی به بررسی فرآیند ارزش‌گذاری و شناسایی مناسب‌ترین روش‌ها برای شرکت‌های نوپا در بازار برزیل پرداخت. این بررسی با استفاده از مقالات پژوهشی کتاب‌شناختی از طریق پایگاه‌های اطلاعاتی و از طریق مصاحبه با کارشناسان حرفه‌ای در ارزیابی شرکت‌ها انجام شد. رویکرد ارزش‌گذاری موضوعی برای استارتاپ‌هاي مبتنی بر فناوري، فرصت‌های زیادی را در کشورهای آمریکای مرکزی و جنوبی با توجه به مقدار محدود تولید علمی آن‌ها که در پایگاه‌های اطلاعاتی تولیدات علمی یافت می‌شود، ارائه می‌کند. از نقطه نظر بازار، مقاله سهم مهمی در ارتقا و نگهداری پروژه‌های استارتاپ مبتنی بر فناوري ارائه می‌کند، که بسیاری از آن‌ها در مراحل اولیه استقرار هستند، زیرا به عنوان منبع مشاوره برای چنین گروهی از شرکت‌ها که نیاز به شناسایی دارند، عمل می‌کند. گزینه‌های بهتر در فرآیند ارزش‌گذاری برای استارتاپ‌هاي مبتنی بر فناوري و شرکت‌ها به‌عنوان حمایت از مطالعه پایداری اقتصادی و مالی پروژه‌ها در مراحل اولیه، حمایت از بخش‌های حرفه‌ای مدیریت، مالی و تولید مهندسی، نه تنها محدود به آن‌ها. اصالت این تحقیق ایجاد رابطه مستقیم ارزش‌گذاری است که معمولاً با تعاریف استارتاپ ارائه شده توسط Drof (2014) و Rice (2011) استفاده می‌شود.

3- روش پژوهش

این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ نوع، جزو پژوهشهای کیفی است که با الگوی دلفی اجرا شده است. جامعه آماری این پژوهش خبرگان با تحصیلات کارشناسی ارشد و دکتری و دارای سابقه در زمینه استارت آپها بوده است که به روش نمونه گیری هدفمند تعداد 20 نفر انتخاب شدند. اعتبار² ناظر بر دو موضوع واقعيت و دانش است. روایی و پایایی (اعتبار) به صحت يک بيانيه و در بيان ديگر به ميزاني که يک روش قادر است هدف مطالعه را بسنجد اطلاق ميگردد. در يک مطالعه کيفي، اعتبار اشاره بر ميزاني دارد که مشاهده محقق توانسته است پديده مورد مطالعه يا متغيرهاي مربوط به آن را انعکاس دهد [5]. به طور کلي، اعتبار بايستي براي هر کدام از مراحل شش گانه تحقيق مورد توجه قرار گيرد تا نتايج بدست آمده موثق و قابل اتکا باشند که در اين پژوهش و با استفاده از نقطه نظرات اساتيد در کليه مراحل شامل؛ انتخاب موضوع، طراحي، نسخه برداري، تحليل، تائيد وگزارشگري حساسيت لازم در هريک از مراحل داشته است. اما در فاز طراحي، براي تعيين روايي، دراين مرحله از روايي محتوايي استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها طبق روش دلفی انجام شده است که در ادامه توضیح داده می شود.

روشهای گوناگونی برای نظرسنجی، گرفتن پیشنهادات و پیش بینی آینده برای کمک به تصمیم گیریها وجود دارد، یکی از این روشها که ضمن حفظ سادگی قابلیت اطمینان بالایی دارد روش دلفی است [12].

در اکثر منابع، روش دلفی به سه دسته کلی تقسیمبندی میگردد: دلفی کلاسیک، دلفی سیاسی و دلفی تصمیم. روش دلفی کلاسیک را با چهار ویژگی اصلی توصیف میکنند؛ ناشناس بودن شرکتکنندگان در دلفی، به شرکتکنندگان این امکان را میدهد که آزادانه نظرات خود را بدون فشارهای اجتماعی بیان کنند تا با دیگران در گروه مطابقت داشته باشند. روش دلفی سیاست اغلب درباره موضوعات سیاسی و اجتماعی به کار میرود. در این روش نیز نتایج دورهای قبلی پیوسته بازخورد داده میشوند. اما در اینجا هدف رسیدن به وفاق در میان کارشناسان نیست. این نکته مهمترین تفاوت دلفی سیاست و دلفی کلاسیک است. در واقع، هدف دلفی سیاست به دست آوردن راهحلهای مختلف است که در راستای این هدف، روش دلفی به عنوان یک ابزار برای توسعه نظرات به کار میرود و هدف نهایی، انتخاب مناسبترین سیاست است. این روش، شامل به
دستآوردن نظرات و عقاید واگراست. روش دلفی تصمیم برای تصمیمگیری درباره مسائل اجتماعی بهکار میرود. برخلاف دو نوع قبلی که از یک واقعیت موجود آغاز
میشد، در دلفی تصمیم یک گروه تصمیم گیرنده واقعیت موجود را تعریف میکنند [23].

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري .../ امیرغفوریان شاگردی و همکاران 101

دلفی رویکردی سیستماتیک در تحقیق برای استخراج نظرات از یک گروه متخصصان در مورد یک موضوع یا یک سوال است [16] و یا رسیدن به اجماع گروهی از طریق یکسری از راندهای پرسشنامهای با حفظ گمنامی پاسخ دهندگان، و بازخورد نظرات به اعضای پانل است [18]. شرکتکنندگان دلفی متخصصین یا خبرگان و یا پانلیستها میباشند. آنها به چهار خصوصیت: دانش و تجربه در موضوع، تمایل، زمان کافی برای شرکت و مهارتهای ارتباطی موثر نیاز دارند [20]. شناسایی متخصصین، نکته مهمی در دلفی بوده چنانکه دستیابی به اهداف، وابسته به انتخاب دقیق شرکت کنندگان است. درخصوص تعداد متخصصین هیچ قانون قوی و صریحی در مورد آن وجود ندارد و تعداد آنها وابسته به عوامل متعددی است. تعداد شرکتکنندگان معمولاً کمتر از 50 نفر و اکثراً 15 تا 20 نفر بوده است [5] و حتی در برخی متون بین 10 تا 15 نفر ملاک قرار می گیرد [17]. از نظر تعداد راندها، مقالات 2تا10 راند را گزارش کرده اند[9]، اما دلفی کلاسیک در برگیرنده چهار راند بوده که محققین معمولاً برای دستیابی به اهداف تحقیق خود، آن را به دو تا سه راند کوتاه می نمایند [20]. در نهایت جهت اجماع از میزان اتفاق نظر اعضای پانل و همچنین ضریب هماهنگی کندال استفاده می شود.

4- یافتهها

بخش توصیفی

اطلاعات فردی و جمعیت شناختی اعضای پنل دلفی در جدول ذیل گزارش شده است.

جدول1: اطلاعات جمعیت شناختی

		فراواني	درصد
جنسیت خبرگان	زن	2	10
جنسیت خبرگان	مرد	18	90
سن خبرگان	کمتر از 30 سال	3	15
	بین 30 تا 40 سال	9	45
	بین 40 تا 50 سال	8	40
	بالای 50 سال	0	0
سطح تحصیلات خبرگان	دیپلم	0	0
	لیسانس	0	0
	فوق لیسانس	12	60
	دکتری	8	40

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري.../ امیرغفوریان شاگردی و همکاران 102

5- بخش استنباطي

ابتدا برای شناسایی عوامل موثر بر ارزشگذاری استارتاپ‌های فناوری‌محور در مشهد، لازم است به شناسایی عوامل اصلی پرداخته شود. در راستای دستيابي به این مهم مرور نظام مند مقالات، کتب و به طور کلی پیشینه های پژوهش انجام شد و پرسشنامه اولیه مبتنی بر پیشینه ها آماده گردید. در این مرحله با استفاده از تحلیل این متون فهرست اولیه عوامل در مرحله اول تکمیل شد. (جدول2)

[1] . Venture Capital

[2] . validity

جدول2. عوامل موثر بر ارزشگذاری استارتاپ‌های فناوری‌محور در مشهد (یافته‌های پژوهش)

ردیف	عوامل موثر بر ارزشگذاري استارتاپ هاي مبتنی بر فناوري
1	استفاده از هوش مصنوعی برای تصمیم گیری ها
2	نگاه نوآورانه و خلاق نوآوری در مدیریت استارت آپ
3	جذب نیروی ماهر برای انجام امور فنآورانه
4	تعامل با مراکز علمی برای نوآوری و اختراعات جدید
5	هدف گذاری درست و شناخت کافی از مشتریان نهایی توسط مدیریت
6	تسریع در تجاری سازی با بکارگیری افراد در فرایندهای غیر کلیدی ( برون سپاری)
7	سنجش توان درامدزایی ایده و بازده کوتاه مدت در استارت آپ
8	دانش کافی نزد کارکنان استارت آپ
9	انتقال دانش فنآوری بین فردی در کار تیمی
10	دارابودن تیم با تخصص های متنوع
11	وجود روحیه شجاعت در تیم موسس
12	مشاوره دائمی با افراد با تجربه در زمینه کار استارتاپی
13	ترکیب افراد با تخصص های محوری مورد نیاز در تیم تجاری سازی
14	چابکی و تغییر سریع محصول استارتاپی با فیدبک مدوام فنآورانه
15	وجود زیرساختهای نرم افزاری مناسب کسب و کار
16	استفاده ترکیبی از سرویس های سخت افزاری
17	استفاده از بازاریابی شبکه های اجتماعی
18	به روز رسانی شیوه فعالیت استارت آپ
19	انعطاف در تکنولوژی و فنآوری
20	داشتن وب سایت و اپلیکیشن و الگوریتم و سیستم های متناسب با آن
21	لزوم طراحی اپلیکیشن های کاربردی و کاربرپسند
22	سطح آمادگی فناوری
23	تکنولوژی بالای بازار پسند
24	استفاده از دیتاهای درست در تحلیل پیشرفت استارتاپ
25	استفاده از دانش و اطلاعات بروز جهانی در ایده پردازی و اجرا
26	استفاده درست از قوانین کپی رایت و ایده پردازی
27	امنیت اطلاعات در شبکه استارت آپ
28	وجود ثبت اختراع در خصوص محصول / خدمت
29	قابلیت اجرایی بودن ایده های فناوری با قوانین کشور
30	داشتن بنیه مالی مناسب برای انجام ایده های فناورانه
31	حمایت پایدار اقتصادی و مالی از پروژه‌ها در مراحل مختلف
32	قوانین جامع و منسجم برای استارتاپ های فناور محور
33	احتمال تعریف استاندارد جدید برای مصرف محصول/ خدمت
34	وجود مجوزات ضروری
35	جذب سرمایه بهتر با فعالیت در اکوسیستم استارتاپی و شبکه ارتباطات موثر
36	احتمال دستیابی به سود اقتصادی زیاد در کوتاه مدت و بلند مدت
37	هزینه تولید مجدد دانش فنی
38	حجم سرمایه گذاری مورد نیاز
39	درآمد ها/ سود قابل اکتساب از دانش فنی
40	مدت زمان بازگشت سرمایه
41	جریان وجوه نقد آتی استارت آپ
42	احتمال ورود محصول/ خدمت مشابه
43	تطبیق محصول/ خدمت با ظرفیت و نیاز بازار
44	نرخ رشد فروش محصول/ خدمت
45	وفاداری مشتریان
46	سهم از بازار
47	تاثیر میزان رقابت بر قیمت محصول/ خدمت
48	موقعیت انحصاری در بازار
49	عمر فناوری محصول/ خدمت در بازار
50	قدرت چانه زنی مشتریان

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري .../ امیرغفوریان شاگردی و همکاران 103

در مرحله بعد پرسشنامه اولیه دلفی تهیه شد و در اختیار 20 نفر از خبرگان قرار گرفت. میانگین در راند اول دلفی

در جدول3 آمده است.

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري.../ امیرغفوریان شاگردی و همکاران 104

جدول 3. راند اول دلفی

شناسه	میانگین راند اول	شناسه	میانگین راند اول	شناسه	میانگین راند اول	شناسه	میانگین راند اول	شناسه	میانگین راند اول
1	3.80	11	3.90	21	4.00	31	3.40	41	4.10
2	4.50	12	4.15	22	3.70	32	3.30	42	3.25
3	3.50	13	4.50	23	3.55	33	3.75	43	3.20
4	3.85	14	4.00	24	3.70	34	4.30	44	4.45
5	3.95	15	3.70	25	3.85	35	4.20	45	4.10
6	4.05	16	3.65	26	3.90	36	3.90	46	3.90
7	4.15	17	4.10	27	4.35	37	4.45	47	3.70
8	3.60	18	3.70	28	3.45	38	4.00	48	3.90
9	3.95	19	3.65	29	3.55	39	3.65	49	3.40
10	3.75	20	4.00	30	3.80	40	4.05	50	4.05

همان‌طور که از جدول 3ملاحظه ميگردد، ازنظر خبرگان از بين 50 شاخصه از قبل مشخص‌شده، 5 شاخصه به ردیفهای 31-32-42-43-49 دارای اعتبار لازم را نداشـتند، از اینـرو مجدد محقـق پرسشنامه جدید را بین

همان خبرگان توزیع، اما میانگین را در کنار سوالات برای ملاحظه قرار داده شد و مجدد پرسشنامه بین خبرگان برای ارزیابی توزیع گردید که در نهایت دور دوم دلفی در جدول 4آمده است:

جدول4. راند دوم دلفی

شناسه	میانگین راند اول	شناسه	میانگین راند اول	شناسه	میانگین راند اول	شناسه	میانگین راند اول	شناسه	میانگین راند اول
1	4.22	11	4.78	21	4.72	31	2.83	41	4.89
2	4.83	12	4.89	22	4.39	32	2.72	42	2.67
3	4.17	13	4.89	23	4.11	33	4.56	43	2.72
4	4.44	14	4.67	24	4.33	34	4.94	44	4.94
5	4.78	15	4.39	25	4.56	35	4.89	45	4.78
6	4.72	16	4.22	26	4.61	36	4.94	46	4.61
7	4.72	17	4.72	27	4.67	37	4.89	47	4.22
8	4.11	18	4.33	28	4.22	38	4.83	48	4.61
9	4.83	19	4.28	29	4.11	39	4.28	49	2.83
10	4.33	20	4.78	30	4.56	40	4.83	50	4.61

همان‌طور که از جدول4 ملاحظه ميگردد، ازنظر خبرگان از بين 50 عامل مرحله دوم، تعداد 5 عامل زیر حذف شد و 45 مولفه دیگر پذیرفته شد.

31- حمایت پایدار اقتصادی و مالی از پروژه‌ها در مراحل مختلف

32- قوانین جامع و منسجم برای استارتاپ های فناور محور

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري .../ امیرغفوریان شاگردی و همکاران 105

42- احتمال ورود محصول/ خدمت مشابه

43- تطبیق محصول/ خدمت با ظرفیت و نیاز بازار

49- عمر فناوری محصول/ خدمت در بازار

در این بخش یک مرحله دیگر دلفی اجرا شد تا اجماع نهایی صورت پذیرد و تایید عوامل انجام شود. لذا راند سوم دلفی در چدول 5آمده است:

جدول5. راند سوم دلفی

شناسه	میانگین راند اول	شناسه	میانگین راند اول	شناسه	میانگین راند اول	شناسه	میانگین راند اول	شناسه	میانگین راند اول
1	4.05	11	4.00	21	4.00	31	4.00	41	4.00
2	4.00	12	4.00	22	4.10	32	4.00	42	4.00
3	4.00	13	4.15	23	4.10	33	4.00	43	4.05
4	4.00	14	4.00	24	4.20	34	4.05	44	4.15
5	4.00	15	4.00	25	4.10	35	4.20	45	4.50
6	4.00	16	4.00	26	4.05	36	4.10
7	4.00	17	4.00	27	4.00	37	4.05
8	4.00	18	4.00	28	4.00	38	4.00
9	4.00	19	4.20	29	4.00	39	4.00
10	4.00	20	4.00	30	4.00	40	4.00

نتایج دورهای سه گانه روش دلفی نشان میدهند که به دلیل تایید همه عوامل توسط اعضای پانل اتفاق نظر میان اعضای پانل ایجاد شده است و تکرار دورهها پایان یافت.

اولویت‌بندی عوامل موثر بر ارزش‌گذاری استارتاپ‌های فناوری‌محور در مشهد

به منظور اولویت بندی عوامل شناسایی شده از آزمون فریدمن استفاده شده است. لذا فرضيه‌هاي به صورت زير خواهند بود.

فرض صفر: بين عوامل موثر بر ارزش‌گذاری استارتاپ‌های فناوری‌محور در مشهد اولويت نيست.

فرض يک: بين عوامل موثر بر ارزش‌گذاری استارتاپ‌های فناوری‌محور در مشهد اولويت هست.

جدول 6. آزمون فریدمن اولويت معيارهاي بين عوامل موثر بر ارزش‌گذاری استارتاپ‌های فناوری‌محور در مشهد

ردیف	آماره	مقدار
2	آماره کای دو فریدمن	229/180
3	درجه آزادی	44
4	سطح معنی داری	00001/0

همانطور که از جدول 6 ملاحظه مي‌گردد، چون سطح معني‌داري آزمون فریدمن معادل 0001/0 مي‌باشد لذا فرض صفر را رد و فرض مقابل را مي‌پذيريم. يعني اولويت وجود دارد.

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري.../ امیرغفوریان شاگردی و همکاران 106

جدول 7. ميانگين رتبه‌های فریدمن و اولويت معيارهاي بين

عوامل موثر بر ارزش‌گذاری استارتاپ‌های فناوری‌محور در مشهد

رديف	موانع	ميانگين رتبه های	اولويت
R1	استفاده از هوش مصنوعی برای تصمیم گیری ها	23.10	11
R2	نگاه نوآورانه و خلاق نوآوری در مدیریت استارت آپ	21.98	16
R3	جذب نیروی ماهر برای انجام امور فنآورانه	21.98	17
R4	تعامل با مراکز علمی برای نوآوری و اختراعات جدید	21.98	18
R5	هدف‌گذاری درست و شناخت کافی از مشتریان نهایی توسط مدیریت	21.98	19
R6	تسریع در تجاری سازی با بکارگیری افراد در فرایندهای غیر کلیدی (برون سپاری)	21.98	20
R7	سنجش توان درامدزایی ایده و بازده کوتاه مدت در استارت آپ	21.98	21
R8	دانش کافی نزد کارکنان استارت آپ	21.98	22
R9	انتقال دانش فنآوری بین فردی در کار تیمی	21.98	23
R10	دارابودن تیم با تخصص های متنوع	21.98	24
R11	وجود روحیه شجاعت در تیم موسس	21.98	25
R12	مشاوره دائمی با افراد با تجربه در زمینه کار استارتاپی	21.98	26
R13	ترکیب افراد با تخصص‌های محوری مورد نیاز در تیم تجاری سازی	25.35	5
R14	چابکی و تغییر سریع محصول استارتاپی با فیدبک مدوام فنآورانه	21.98	27
R15	وجود زیرساختهای نرم افزاری مناسب کسب و کار	21.98	28
R16	استفاده ترکیبی از سرویس های سخت افزاری	21.98	29
R17	استفاده از بازاریابی شبکه های اجتماعی	21.98	30
R18	به روز رسانی شیوه فعالیت استارت آپ	21.98	31
R19	انعطاف در تکنولوژی و فنآوری	26.48	2
R20	داشتن وب‌سایت، اپلیکیشن، الگوریتم و سیستم‌های متناسب با آن	21.98	32
R21	لزوم طراحی اپلیکیشن های کاربردی و کاربرپسند	21.98	33
R22	سطح آمادگی فناوری	24.23	7
R23	تکنولوژی بالای بازار پسند	24.23	8
R24	استفاده از دیتاهای درست در تحلیل پیشرفت استارتاپ	26.48	3
R25	استفاده از دانش و اطلاعات بروز جهانی در ایده پردازی و اجرا	24.23	9
R26	استفاده درست از قوانین کپی رایت و ایده پردازی	23.10	12
R27	امنیت اطلاعات در شبکه استارت آپ	21.98	34
R28	وجود ثبت اختراع در خصوص محصول / خدمت	21.98	35
R29	قابلیت اجرایی بودن ایده های فناوری با قوانین کشور	21.98	36
R30	داشتن بنیه مالی مناسب برای انجام ایده های فناورانه	21.98	37
R31	احتمال تعریف استاندارد جدید برای مصرف محصول/ خدمت	21.98	38
R32	وجود مجوزات ضروری	21.98	39
R33	جذب سرمایه بهتر با فعالیت در اکوسیستم استارتاپی و شبکه ارتباطات موثر	21.98	40
R34	احتمال دستیابی به سود اقتصادی زیاد در کوتاه مدت و بلند مدت	23.10	13
R35	هزینه تولید مجدد دانش فنی	26.48	4
R36	حجم سرمایه گذاری مورد نیاز	24.23	10
R37	درآمد ها/ سود قابل اکتساب از دانش فنی	23.10	14
R38	مدت زمان بازگشت سرمایه	21.98	41
R39	جریان وجوه نقد آتی استارت آپ	21.98	42
R40	نرخ رشد فروش محصول/ خدمت	21.98	43
R41	وفاداری مشتریان	21.98	44
R42	سهم از بازار	21.98	45
R43	تاثیر میزان رقابت بر قیمت محصول/ خدمت	23.10	15
R44	موقعیت انحصاری در بازار	25.35	6
R45	قدرت چانه زنی مشتریان	33.23	1

همانطور که از جدول 7 مشخص می‌شود مهمترين عوامل مؤثر بر ارزش‌گذاری استارتاپ‌های مبتنی بر فناوري شهر مشهد به شرح زير است:

1. قدرت چانه‌زنی مشتریان

2. انعطاف در تکنولوژی و فنآوری

3. استفاده از دیتاهای درست در تحلیل پیشرفت استارتاپ

4. هزینه تولید مجدد دانش فنی

5. ترکیب افراد با تخصص‌های محوری مورد نیاز در تیم تجاری‌سازی

6. موقعیت انحصاری در بازار

7. سطح آمادگی فناوری

8. تکنولوژی بالای بازار پسند

9. استفاده از دانش و اطلاعات بروز جهانی در ایده‌پردازی و اجرا

10. حجم سرمایه‌گذاری مورد نیاز

6- بحث و نتیجهگیری

پژوهش حاضر با هدف شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر ارزش‌گذاری استارتاپ‌های مبتنی بر فناوري در مشهد انجام‌ شده است. تحقیق حاضر از نوع کمی و کاربردی است که به شیوه پیمایشی اجرا شده است. جامعه آماري براي بخش کيفي و تهيه پرسشنامه، تعداد 20 نفر از خبرگان با تحصيلات کارشناسي ارشد و دکتري و داراي سابقه بودند، که تعداد آن‌ها محدود بود. براي تحقيق حاضر با توجه به ویژگی‌های جامعه آماري، شيوه نمونهگيري هدفمند براي جامعه کيفي در نظر گرفته شد. براي تحقيق حاضر با توجه به ویژگی‌های جامعه آماري کیفی، شيوه نمونه‌گیری برای انتخاب خبرگان، شیوه اشباع نظری در نظر گرفته شد. در اين تحقيق محقق از پرسشنامههای محقق ساخته بر اساس تکنیک محتوی استفاده کرد، نتايج زير به دست آمد.

بر اساس نتایج سؤال اول تحقیق و تکنیک دلفی و نظرسنجی از خبرگان مشخص شد که، 45 عامل در 8

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري .../ امیرغفوریان شاگردی و همکاران 107

بعد محوری (داشتن مدیریت متخصص، وجود دانش و تخصص لازم نیروی انسانی، زیرساخت فناورانه و اپلکیشن‌های کاربردی، امنیت اطلاعات در شبکه استارتاپی، پشتیبانی مالی و قانونی، مالی و اقتصادی و موقعیت بازار) به عنوان محوری عوامل مؤثر بر ارزش‌گذاری استارتاپ‌های مبتنی بر فناوري شناسایی شدند، در نمونه مقدماتی، خبرگان تمام شاخصه‌ها را مجدد تائید کردند.

بر اساس نتایج فرضیه سؤال دوم تحقیق و استفاده از آزمون فریدمن مشخص شد که مهمترين عوامل مؤثر بر ارزش‌گذاری استارتاپ‌های مبتنی بر فناوري شهر مشهد به شرح زير است:

1. قدرت چانه‌زنی مشتریان

2. انعطاف در تکنولوژی و فنآوری

3. استفاده از دیتاهای درست در تحلیل پیشرفت استارتاپ

4. هزینه تولید مجدد دانش فنی

5. ترکیب افراد با تخصص‌های محوری مورد نیاز در تیم تجاری‌سازی

6. موقعیت انحصاری در بازار

7. سطح آمادگی فناوری

8. تکنولوژی بالای بازار پسند

9. استفاده از دانش و اطلاعات بروز جهانی در ایده‌پردازی و اجرا

10. حجم سرمایه‌گذاری مورد نیاز

بر اساس نتایج سؤال اول تحقیق ، 45 عامل در 8 بعد محوری (داشتن مدیریت متخصص، وجود دانش و تخصص لازم نیروی انسانی، زیرساخت فناورانه و اپلکیشن‌های کاربردی، امنیت اطلاعات در شبکه استارتاپی، پشتیبانی مالی و قانونی، مالی و اقتصادی و موقعیت بازار) به عنوان محوری عوامل مؤثر بر ارزش‌گذاری استارتاپ‌های مبتنی بر فناوري شناسایی شدند. در تحقیقات گذشته [15]، [1]، [5]، [2]، [21]، [8] و [11] مشخص شد که ارزش‌گذاری استارت آپ‌ها و رویکرد مدلسازی مالی ارتباط معنی‌دار وجود دارد. کسب‌وکارهای استارت‌آپی یا تنها ایده‌هایی هستند که جریان‌های درآمدی و عملیاتی بسیار اندک و یا حتی صفر دارند. حتی آن دسته از شرکت‌های نوپا که دارای جریانات سودآور هستند. دارای سابقه تاریخی اندکی بوده‌اند که بخش زیادی از این موارد به سرمایه شخصی و یا پس‌انداز اولیه مالک و سپس صندوق خطرپذیر و حقوق خصوصی متعاقب آن متکی بوده‌اند. بنابراین بسیاری از روش‌هایی که برای تخمین جریانات نقدی، نرخ رشد یا نرخ تنزیل استفاده می‌کنیم. یا مفید واقعی نمی‌شود و یا اینکه اعدادی غیر واقعی و غیر قابل فهم را ایجاد می‌کند. کمک روش‌های ارزش‌گذاری استارتاپ‌ها می‌توان ارزش حدودی یک استارتاپ را به دست آورد. با توجه به تفاوت موجود در فرضیات هر روش، رقم ارزش‌گذاری به دست آمده از طریق روش‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد. بنابراین ارزش‌گذاری دقیق یک استارتاپ نیازمند دانش، تخصص و تجربه برای در نظر گرفتن تمام جنبه‌های درونی استارتاپ، حوزه فعالیت آن، وضعیت کلان اقتصادی و ... است.

که همگی با نتایج تحقیق جاری همسو است، مهم‌ترین علت همسویی آن است که ارزش‌گذاری، که به شکل مرسوم در تأمین مالی شرکت‌ها استفاده می‌شود (مثلاً روش جریان نقدی تنزیل شده، شیوه ضریب درآمدی و شیوه دارایی خالص)، وابسته به فرضیات معین است و نیازمند اطلاعاتی است که شرکت‌های سرمایه‌پذیر اکثرا نمی‌توانند ارائه دهند، مانند اطلاعات حسابداری، به این دلیل کارا بودن آن‌ها در ارزش‌گذاری شرکت‌های فناوری محورجدید در مراحل ابتدایی گسترششان بسیار اندک است و هم سرمایه‌گذاران خطرپذیر و هم کارآفرینان سرمایه‌پذیر به دلیل واریانس و اختلاف زیادی که میان ارزش‌های ارزیابی شده از روش‌های گوناگون برای ونچرهای جدید دقیقاً مشابه وجود دارد دلسرد شده‌اند. ‌پژوهش‌ها ‌نشان ‌می‌دهد ‌علیرغم ‌اهمیت ‌موضوع، ‌شناخت‌ کافی ‌در ‌مورد ‌این ‌بخش مهم‌ وجود ‌ندارد ‌و ‌شناسایی ‌راه حل‌ مناسب ‌هم ‌برای‌ کارآفرینان ‌و ‌هم‌ برای ‌سرمایه‌گذاران لازم ‌و ‌ضروری است. ‌پژوهش‌های ‌انجام شده ‌در ‌زمینه ‌ارزش‌گذاری ‌کسب‌وکارهای ‌نوپا ‌بر ‌این ‌نکته ‌تأکید ‌داشتهاند ‌که ارزش‌گذاری ‌چنین ‌کسب‌وکارهایی ‌به ‌دلایل ‌متعدد امری ‌پیچیده ‌و ‌دشوار ‌است. تعیین شاخص‌های عملکردی مانند دستیابی به اهداف ملاک موفقیت استارتاپ‌ها است نه صرفا ‌درآمد باید موفقیت استارتاپ با درک درست از واقعیت‌های موجود در بازار، با تطابق جایگاه پیشرفت آن با شاخص سودآوری در آن مرحله بررسی شود. ضرورت تعیین اهداف بلند مدت و کوتاه مدت و برنامه‌های راهبردی، ضرورت تعیین استراتژی رشد در مرحله پیشرفت استارتاپ و داشتن برنامه و استراتژی‌های مختلف (رشد، بحران) نیاز پیشبرد استارتاپ‌ها است، یعنی باید با تطبیق و تناسب ویژگی‌های محصول با نیاز و خواسته‌های مشتری و با ظرفیت و نیاز بازار‌، ضرورت نیازسنجی واقعی محصول توسط افراد خبره‌، بررسی نیاز مشتریان یا ایجاد نیاز در مشتری با ایده‌های خلاقانه از طریق ایجاد خواسته و در مردم و برطرف کردن این خواسته، درک درست از اقدامات مورد نیاز با حضور مستقیم در بازار و ارائه راه حل درست برای مشکل، ظرفیت پذیرش و مقبولیت ایده در جامعه، بررسی آینده و فرهنگ پذیرش ایده نو و پذیرش ایده در جامعه بررسی مداوم ظرفیت پذیرش کاربر و مشتری نهایی (لزوم بررسی و تحقیقات بازار)، توجه به عادات و فرهنگ جا افتاده در اذهان مردم (مرتبط با ایده نو)، توجه به هزینه بسیار زیاد تغییر عادت در مردم در پذیرش نوآوری، لزوم تناسب اندازه بازار با هزینه‌ها، بررسی پختگی ایده‌ها و عملیاتی بودن آن‌ها، سنجش توان درامدزایی ایده و بازده کوتاه مدت، بررسی منحنی رشد ایده و مطلوبیت آن در حال حاضر، بررسی سازگاری منحنی‌های رشد محصول، صنعت و شرکت در مرحله تجاری‌سازی ایده، بررسی عدم افول ایده در دنیا، به روز بودن ایده، عدم زوال صنعت مرتبط با ایده در جهان به کار برد.

بر اساس نتایج سؤال دوم تحقیق مشخص شد که، اولويت عوامل مؤثر بر ارزش‌گذاری استارتاپ‌های مبتنی بر فناوري شهر مشهد به ترتیب 1- قدرت چانه زنی مشتریان 2- انعطاف در تکنولوژی و فنآوری 3- استفاده از دیتاهای درست در تحلیل پیشرفت استارتاپ 4- هزینه تولید مجدد دانش فنی 5- ترکیب افراد با تخصص‌های محوری مورد نیاز در تیم تجاری سازی 6- موقعیت انحصاری در بازار 7- سطح آمادگی فناوری 8- تکنولوژی بالای بازار پسند 9- استفاده از دانش و اطلاعات بروز جهانی در ایده‌پردازی و اجرا 10- حجم سرمایه‌گذاری مورد نیاز هستند. در تحقیقات گذشته تحقیق همسو یا غیرهمسویی با این نتیجه یافت نشد، اما مهم‌ترین علت کسب این نتیجه آن است که، در اقتصاد دانش‌بنیان نقش شرکت‌های خطر پذیر بسیار حایز اهمیت بوده و این نوع شرکت‌ها اساس و بنیان اقتصادهای پیشرو را تشکیل می‌دهند. مدل‌های سنتی ارزش‌گذاری سهام و ارزیابی پروژه‌ها امکان ارزیابی دقیق این نوع پروژه‌ها را فراهم نمی‌کند، بنابراین بررسی بهترین روش‌های ارزش‌گذاری شرکت‌های نوپا و ارایه تکنیک‌ها و مدل‌های جدید ارزش‌گذاری سهام و ارزیابی پروژه‌ها، ارتقا سطح دانش فنی می‌باشد تا مدیران و کارشناسان بنگاه‌های اقتصادی و بازار سرمایه بتوانند ارزیابی دقیق از پروژه‌ها اقتصادی متعارف و خطر‌پذیر داشته باشند. روش‌های ارزش‌گذاری شرکت‌های نوپا و دانش‌بنیان از دو بعد مختلف بررسی و توصیف می‌شود که منجر به توسعه دانش ارزش‌گذاری شده است. اکثر شرکت‌های نوپا لازم است با توجه به بقا و پابرجایی شرکت، به نوعی مورد ارزش‌گذاری قرار گیرند.

برنامه‌ریزی در جذب نیروی انسانی‌، تناسب نیروی انسانی و ظرفیت کاری‌، عدم استخدام نیروی انسانی فراتر از نیاز، ضرورت وجود مدیر منابع انسانی، انتخاب افراد کلیدی و تعیین کننده در بخش‌های اصلی و اجرایی‌، استفاده صحیح و بجا از منابع انسانی و تکنولولوژی، از عوامل موفقیت استارت آپ‌ها است که باید با دقت مورد توجه قرار گیرد.

7- پیشنهاد‌های کاربردي

بر اساس نتایج سؤال اول تحقیق پیشنهاد می‌شود که با توجه به اهمیت استفاده از دیتاهای درست در تحلیل پیشرفت استارتاپ، قوانینی در کشور تصویب گردد که بر نحوه ارزش‌گذاری استارت آپ‌ها نظارت داشته باشد و ارزیابی صحیح میزان موفقیت استارت آپ‌ها و کسب‌و‌کارهای نوپا را با دقت و بدون رانت و رابطه انجام دهد.

با توجه به اهمیت ترکیب افراد با تخصص‌های محوری مورد نیاز در تیم تجاری‌سازی نکات قابل توجه در مقوله فناوری اطلاعات و ارتباطات عبارتند از: توجه به بسترها و زیر ساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات موجود در کشور، خرید ترکیبی سرویس‌های سخت‌افزاری، اهمیت شبکه‌های اجتماعی برای کسب‌وکار‌های مدل کسب‌وکار با مشتری¹ و لزوم شبکه‌سازی مناسب سخت‌افزاری و نرم‌افزاری.

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري .../ امیرغفوریان شاگردی و همکاران 109

لازم است برای استفاده از دانش و اطلاعات بروز جهانی در ایده‌پردازی و اجرا، سریعا بررسی تناسب محصول با بازار از طریق ارائه حداقل نمونه پذیرفتنی به بازار و گرفتن فیدبک از مشتریان و بازخوردگیری سریع و آسان با نمونه محصول اولیه از بازار انجام شود. انعطاف‌پذیری پس از بازخورد محصول اولیه از عوامل بسیار مهم در موفقیت کسب‌وکار است.

تدوین استراتژی رشد و روش‌های خلاقانه جهت رشد و توسعه بازار، تعیین اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت و برنامه‌های راهبردی و داشتن برنامه و استراتژی‌های مختلف (رشد‌، بحران) نیاز پیشبرد هر استارتاپ است که باید در مراحل اولیه طرح انجام گیرد.

موسسین باید توجه کنند که برای حجم سرمایه‌گذاری مورد نیاز، برنامه‌ریزی بر اساس سنجش واقعی و درست از بازار هدف انجام شود. انتخاب درست شاخص‌های کلیدی عملکرد، توجه به بهره‌وری ایجاد شده توسط استارتاپ، بهبود فرایندها براساس تجارب و بازخوردها و لزوم کنترل مداوم اعداد و شاخص‌های ارزیابی در کسب‌وکار از عوامل بسیار مهم در موفقیت کسب‌وکار است.

بر اساس نتایج سؤال دوم تحقیق پیشنهاد می‌شود که برای سطح آمادگی فناوری لازم است جذب نیروی انسانی و ارزش بالاتر استارت‌آپ لازم است توجه زیادی به برنامه‌ریزی جذب منابع انسانی (انتخاب افراد کلیدی و تعیین کننده در بخش‌های اصلی و اجرایی، تناسب نیروی انسانی و ظرفیت کاری و عدم استخدام نیروی انسانی فراتر از نیاز) شود.

مدل‌های موفق استارتاپ‌های جهانی و استفاده از دانش و تجربه تحصیل کردگان خارج از کشور میتواند در فضای عدم قطعیت، انتظار زمان بازدهی را کوتاه‌تر کرده و ریسک شکست را به میزان قابل توجهی کاهش دهد و در نهایت ارزش استارت آپ را افزایش دهد.

جهت قدرت چانه‌زنی مشتریان بایستی برنامه‌ریزی در هزینه‌های مالی و کنترل هزینه‌ها و حسابرسی دائمی در تیم از اتلاف منابع تیم جلوگیری می‌کند و بسیار ضروری است پیش‌بینی و برنامه‌ریزی مالی و فنی تا چند سال آینده انجام گیرد.

به پژوهشگراني که قصد دارند در پژوهش‌های آینده خود به اين سوژه و يا موضوعات مشابه این پژوهش بپردازند، پيشنهاد می‌شود به موارد زير نيز توجه داشته باشند:

· تحقیق در جامعه بزرگتر کل کشور انجام شود.

· بررسی تاثیر حمایت‌های دولت در نظام ارزش‌گذاری استارتاپ‌های مبتنی بر فناوري

· بررسی نقش دانشگاه‌ها در در نظام ارزش‌گذاری استارتاپ‌های مبتنی بر فناوري

· مقایسه نظام ارزش‌گذاری استارتاپ‌های مبتنی بر فناوري در ایران و خارج از کشور

8- محدودیت‌های پژوهش

پژوهشگر در اين پژوهش با محدودیت‌های خیلی زیادی درگیر بوده است. محدودیت‌های اعمال‌شده، بيانگر توانمندي پژوهش است. بخشي از محدودیت‌های اين پژوهش می‌تواند این‌گونه باشد:

منابع

1. Arab, A., Mohammad Reza, Ch., Mohammad Sharif, Sh., & Mohammad Baqer, G. (2020). Commercialization of knowledge based on the role of managerial ambidexterity in higher education. Karafan, 291-310, 2(18). (In persian)

2. Arbabi, P. (2017). Valuation of startups in the field of information technology-based companies, Master's thesis, Tehran University of Science and Culture. (In persian)

3. Ashtari Mehrjardi, A. (2018). A social study of the factors of the emergence and decline of start-ups in the country, Tehran: Research Center for Cultural and Social Studies. (In Persian).

4. Bandarian, R., & Mousai, A. (2015). Taking advantage of existing industries is a solution to facilitate to facilitate commercialization Roshd Fanavar

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري.../ امیرغفوریان شاگردی و همکاران 110

1- از مهم‌ترین چالش‌های هر پژوهشی دسترسي آسان به آمار و اطلاعات دقیق است.

2-همچنین متغيرهاي ناخواسته در پژوهش وجود دارد که ممکن است حاصل طرحها و روش‌های ویژه‌ای باشند که در پژوهش به کار گرفته ميشوند و غالباً به گونههاي مختلف، اعتبار دروني و بيروني پژوهش را به مخاطره
مياندازند و کنترل يا حذف کامل اين نوع عوامل غيرممکن است. اما به‌ هر حال سعي پژوهشگر بر آن بود که اين عوامل را حتی‌الامکان پيشبيني، شناسايي و تمام احتياطهاي لازم را به‌منظور کم شدن اثرات آن‌ها بکار برد.

3-در اين پژوهش به‌منظور نتيجهگيري از پرسشنامه محقق ساخته دلفی استفاده گرديد، اما ممکن است برخی از خبرگان منتخب محافظه‌کاری کرده و از ارائه پاسخ واقعي خودداري کرده و پاسخ غيرواقعي داده باشند که در این صورت نتايج تحت تأثیر قرار ميگيرد.

4-اين پژوهش به‌صورت مقطعي در زمان و مکان خاص انجام‌ شده است. به اين دليل، نتيجهگيري درباره عليت و تعميم آن به ساير سازمان‌ها با مأموریت‌های مختلف را دشوار ميسازد

Quarterly, 5(18). (In persian)

5. Behboodi, o. (2019). Designing a marketing dashboard template in Iran's tourism industry. PhD Thesis, Islamic Azad University, Shahrood, Iran. (In persian)

6. Borelli, J. (2019). Rebooting journalism: how media startups overcame the business model crisis. What can we learn from Eldiario. es and Mediapart?.

7. Cohen , R (2016). Entry regulation as a barrier to entrepreneurship. Financial Economics, 82, 591–629.

8. Deddy SUSHANDOYO,RETNA AYU MUSTIKARINI KENCANASARI, EKO AGUS PRASETIO, and YOSHIYUKI MATSUURA(2022). THE INFLUENCES OF TECHNOLOGICAL CAPABILITY AND MARKET ORIENTATION TOWARD BUSINESS MODEL INNOVATIONS OF DIGITAL STARTUPS. International Journal of Innovation Management, 26(2).

9.Ellingsen, O. (2017). Commercialization within Advanced Manufacturing: Value Stream Mapping as a Tool for Efficient Learning. Norwegian University of Science and Technology, Procedia CIRP, 60, 374–379.

10. Esfahanian, M. (2017). The influence of entrepreneurial leaders on the growth of startups, Master's thesis, Shahid Beheshti University. (In persian)

11. Fadai Fathabadi, M. (2016). Identifying and prioritizing factors affecting the success of start-ups in the entrepreneurial ecosystem of Iran, Master's thesis, Tabriz University. (In persian)

12. Farahmand, K., Daneshvar, M., Shahnoushi, N., Ghasemi, V., & Hemmati, A. (2012). Factors affecting market development of saffron using Fuzzy Delphi. Agricultural Economics, 6(3), 121-143. (In persian)

13. Faruzandeh, M., Fard, R., & Hamidizadeh, A. (2021). The application of the mixed approach in shaping the international entrepreneurial marketing model of fintechs (case study: Saderat Bank of Iran). Business Strategies, 18(17), 169-199. (In persian)

14. Fini, R., Grimaldi, R., & Meoli, A. (2020). The Effectiveness of University Regulations to Foster Science-Based Entrepreneurship. Research Policy.

15. Hosni, M. A., Shah Mansouri, A., & Bazaei, Q. A. (2021). Identifying the opportunities and challenges of block chain technology in the economy of industrial businesses. Economics and Business, 12(22). (In persian)

16. Hsu, Ch., and Sandford, BA. (2008). The Delphi technique: making sense of consensus. Available from:

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري .../ امیرغفوریان شاگردی و همکاران 111

http://pareonline.net/pdf/v12n10.pdf.

17. Hsu, Chia-Chien, and Brian A. S. (2007). The Delphi Technique: Making Sense of Consensus. Practical Assessment, Research & Evaluation Journal, 21 (10): 1.

18. Keeney, S., Hasson, F., and McKenna, HP. (2001). A critical review of the Delphi technique as a research methodologyfor nursing. Int J Nurs Stud, 38(2): 195-200.

19. Kohraei, S., & Shivai, E. (2021). Investigating the effect of the development of knowledge-based companies and innovative start-ups in science and technology parks on the growth of the regional economy in Iran. Innovation Ecosystem, 1(2). (In persian)

20. Landeta J. (2006). Current validity of the Delphi method in social sciences. Technological Forecasting and Social Change, 73(5): 467-82.

21. Moro Visconti, R. (2019). The Valuation of Technological Startups. SSRN Electronic Journal. doi:10.2139/ssrn.3533876

22. Rahimi Klishadi, M. (2017). An introduction to the valuation of start-ups and new businesses, the 12th National Congress of Pioneers of Progress, Tehran. (In persian)

23. Rahmani A, Vaziri Nezhad R, Ahmadi Nia H, Rezaeian M. (2020). Methodological Principles and Applications of the Delphi Method: A Narrative Review. JRUMS, 19 (5), 515-538.

24. Tahirpur, H., & Tayibi Tolo, A. (2019) Relationship between customer relationship management (CRM) and marketing performance. Business Management Perspective, 1, 109-122. (In Persian)

[1] . B2C

شارک

عنوان URL للمقالة

شناسایی عوامل موثر بر ارزش‌گذاري استارتاپ‌هاي مبتنی بر فناوري در مشهد

رایمگ

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية