ارزیابی وضعیت شهروندان هوشمند در شهرهای ایران (نمونه موردی: شهر تهران)
الموضوعات :
الهام ضابطیان طرقی
1
,
مسعود دادگر
2
1 - پژوهشگر مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، وزارت راه و شهرسازی
2 - عضو هیئت علمی گروه مهندسی معماری، دانشکده هنر و معماری دانشگاه علم و فرهنگ
الکلمات المفتاحية: شهر هوشمند, شهروند هوشمند, تربیت شهروندان هوشمند, ارزیابی.,
ملخص المقالة :
براساس مبانی نظری شهر هوشمند، نسل سوم شهرهای هوشمند در جهان بر «شهروندان هوشمند» تأکید دارند تا زیرساخت¬های پشتیبان؛ در واقع هوشمند شدن شهرها بیشتر از آنکه منوط به توسعه فناوری¬های نوین و زیرساخت¬ها باشد به هوشمند شدن شهروندان بستگی دارد. همچنین شاخص¬های مصوب بین¬المللی سنجش و ارزیابی وضعیت هوشمندی شهروندان وجود دارند که البته بر اساس شرایط فرهنگی و زمینه¬ای هر منطقه نیز قابل تدقیق هستند. لذا باتوجه به اهمیت موضوع و با هدف استخراج و آسیب¬شناسی شاخص¬های هوشمندی شهروندان در ایران، در این پژوهش پس از مطالعات اسنادی و با ابزار کتابخانه¬ای، با روش مفهوم¬سازی، ابتدا شاخص¬ها و زیرشاخص¬های ارزیابی شهروندان هوشمند استخراج شدهاند و سپس در مرحله مطالعات پیمایشی، پرسشنامه¬های الکترونیک برای سنجش شاخص¬های مذکور طراحی شده و در بین حدود 270 نفر از شهروندان شهر تهران(به عنوان پایتخت و پیشرو در زمینه هوشمندسازی در کشور) توزیع شده است. در مرحله بعد تحلیل‌های کمی و کیفی صورت گرفته اند. با استفاده از رگرسیون چند متغیره و آزمون بتا شاخص¬های مرتبط رتبه¬بندی و تفسیر شده¬اند. در نهایت نتایج نشان می¬دهد شاخص مشارکت، مهمترین رکن را در حیطه شهروند هوشمند دارد و این امر حاکی است که لزوماً ارتقاء نقش شهروندان منوط به تأمین زیرساخت¬ها و ورود فناوری¬های نوین در شهرها نیست. همچنین پیشنهادهایی در جهت تربیت شهروندان هوشمند از سطح پیش دبستان تا دانشگاه نیز ارائه شده است.
روحانی، پريسا و ديگران (1388) رابطه متقابل شهر الكترونيك و شهرداري الكترونيك، دومين كنفرانس بين¬المللی شهرداري الكترونيكی، وزارت كشور، تهران.
فلاح، مسعود، صارمی، حمیدرضا (1393) بررسی شاخص¬ها و معیارهای شهر هوشمند در توسعه شهری پایدار، کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار.
مدیریت آمار، فناوری و تحلیل اطلاعات (1393) سی و ششمین نشست هم¬اندیشی شهر هوشمند، شهرداری مشهد، معاونت برنامه¬ریزی و توسعه، شهریورماه.
Albino, V. Beradi, U. Dangelico, R.M. (2015) Smart Cities: Definitions, Dimensions, Performance, and Initiatives. Journal of Urban Technology. 22(1): 3-21.
Anastasia, S., (2012) The concept of smart cities: Towards community development? Networks and Communication Studies, NETCOM, vol 26: 375- 388 .
Backhouse, J. (2020, September) Selecting indicators for the Smart City Pilot in Knowledge Oasis Muscat (KOM), Sultanate of Oman. In Proceedings of the 13th International Conference on Theory and Practice of Electronic Governance (pp. 791-794).
Bosch, Peter, Jongeneel, Sophie, Rovers, Vera, Neumann, Airaksinen, Miimu, Huovila, Aapo (2017) CITYkeys indicators for smart city projects and smart cities, Co-funded by the European Commission within the H2020 Programme, Grant Agreement no: 646440.
Caragliu, A. (2002) Smart Cities in Europe. 3rd Central European Conference in Regional Science _ CERS. A13, L25, O10, R12.
Cohen B. (2012) THE SMART CITY WHEEL. 2012.5.14 https://www.smart-circle.org /smartcity/blog/boyd-cohen-the-smart-city-wheel/.
Cohen B. The 3 generations of smart citiesInside the development of the technology driven city. Fst Co Jo. 2015.
Giffinger, R, Fertner, C., Kramar, H., Kalasek, R., Pichler-Milanovic, N., Meijers, E. (2007) Smart cities – Ranking of European medium-sized cities. Smart Cities, Vienna, Centre of Regional Science, pp. 5-21.
Huovila, A., Bosch, P., Airaksinen, M. (2019) Comparative analysis of standardized indicators for Smart sustainable cities: What indicators and standards to use and when? Cities, 89(January), 141–153. https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.01.029.
International Standards Organization (ISO), “ISO 37120:2014 - Sustainable development of communities -Indicators for city services and quality of life, ” 2014.#3 ISO/CD 37122 Sustainable Development in Communities-Indicators for Smart Cities.
Mosannenzadeh, F. Vettoratob. D. (2014) Defining smart city: Aconcepttual frame work based on key word analaysis. Journal of Land Use, Mobility and Environment. ISSN 1970-9889, e- ISSN 1970-9870.
N S N Wahab, T W Seow, I S M Radzuan and S Mohamed (2020) A Systematic Literature Review on The Dimensions of Smart Cities, Conference Series: Earth and Environmental Science, Volume 498, The 5th International Conference on Civil and Environmental Engineering for Sustainability 19-20 December 2019, Johor, Malaysia.
Zhang, Y., Liu, F., Gu, Z., Chen, Z., Shi, Y., & Li, A. (2019) Research on smart city evaluation based on hierarchy of needs. Procedia Computer Science, 162, 467-474.
ITU-T Technology Watch Report (2013) Smart Cities. Retrieved from www. Smart Cit.
فصلنامه علمي «مطالعات شهر ایرانی- اسلامی»
شماره پنجاه و دوم، تابستان 1402: 32-1
تاريخ دريافت: 09/08/1402
تاريخ پذيرش: 12/12/1402
نوع مقاله: پژوهشی
ارزیابی وضعیت شهروندان هوشمند در شهرهای ایران (نمونه موردی: شهر تهران)
الهام ضابطیان طرقی1
مسعود دادگر**
چکیده
براساس مبانی نظری شهر هوشمند، نسل سوم شهرهای هوشمند در جهان بر «شهروندان هوشمند» تأکید دارند تا زیرساختهای پشتیبان؛ در واقع هوشمند شدن شهرها بیشتر از آنکه منوط به توسعه فناوریهای نوین و زیرساختها باشد به هوشمند شدن شهروندان بستگی دارد. همچنین شاخصهای مصوب بینالمللی سنجش و ارزیابی وضعیت هوشمندی شهروندان وجود دارند که البته بر اساس شرایط فرهنگی و زمینهای هر منطقه نیز قابل تدقیق هستند. لذا باتوجه به اهمیت موضوع و با هدف استخراج و آسیبشناسی شاخصهای هوشمندی شهروندان در ایران، در این پژوهش پس از مطالعات اسنادی و با ابزار کتابخانهای، با روش مفهومسازی، ابتدا شاخصها و زیرشاخصهای ارزیابی شهروندان هوشمند استخراج شدهاند و سپس در مرحله مطالعات پیمایشی، پرسشنامههای الکترونیک برای سنجش شاخصهای مذکور طراحی شده و در بین حدود 270 نفر از شهروندان شهر تهران(به عنوان پایتخت و پیشرو در زمینه هوشمندسازی در کشور) توزیع شده است. در مرحله بعد تحلیل‌های کمی و کیفی صورت گرفته اند. با استفاده از رگرسیون چند متغیره و آزمون بتا شاخصهای مرتبط رتبهبندی و تفسیر شدهاند. در نهایت نتایج نشان میدهد شاخص مشارکت، مهمترین رکن را در حیطه شهروند هوشمند دارد و این امر حاکی است که لزوماً ارتقاء نقش شهروندان منوط به تأمین زیرساختها و ورود فناوریهای نوین در شهرها نیست. همچنین پیشنهادهایی در جهت تربیت شهروندان هوشمند از سطح پیش دبستان تا دانشگاه نیز ارائه شده است.
واژگان کلیدی: شهر هوشمند، شهروند هوشمند،تربیت شهروندان هوشمند، ارزیابی.
[1] *پژوهشگر مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، وزارت راه و شهرسازی، ایران e.zabetian@bhrc.ac.ir
*نویسنده مسئول: عضو هیئت علمی گروه مهندسی معماری، دانشکده هنر و معماری دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران daadgar@usc.ac.ir 
مقدمه
در مباحث شهر هوشمند و تقریباً در بیشتر منابع مرتبط، ۶ بعد اصلی دیده میشود که یکی از آنها موضوع شهروندان هوشمند 1 است. در بعد حکمروایی هوشمند تعامل دولت با شهروندان بر پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات است(Anastasia, 2012) و به صورت خاص مشارکت شهروندان در سطح شهرداریها را مورد خطاب قرار میدهد. سیستم حکمروایی شفاف است و به شهروندان اجازه مشارکت در تصمیمگیری را میدهد. فناوری اطلاعات و ارتباطات امکان مشارکت شهروندان و دسترسی به اطلاعات و دادههای مربوط به مدیریت شهرشان را آسان میکند. با ایجاد یک سیستم حکمروایی پیوسته و کارآمد موانع مربوط به ارتباط و همکاری میتواند از میان برداشته شود. حکمروایی خوب یا حکمروایی هوشمند اغلب به استفاده از کانالهای جدید ارتباطات برای شهروندان مانند حکمروایی الکترونیک یا دموکراسی الکترونیک اشاره دارد (Giffinger et al, 2007: 11).
نمونههای موفق تجارب شهروندان هوشمند در کشورهایی مانند کره جنوبی، سنگاپور، مالزی، چین و هلند، حاکی از وجود ساختارهای مناسب برای مشارکت بیشتر شهروندان در اموری مانند گزارش خرابیها، بحران ها و مسائل شهری است. در واقع کمک به تشخیص به موقع میتواند به هوشمند شدن مدیریت شهری کمک کند. حتی در زمینه به اشتراکگذاری فضاهای خصوصی و نیمه خصوصی (مانند پارکینگ) هوشمند شدن شهروندان میتواند موجب تسهیل چالش های مدیریت شهری گردد.
اما مسلماً فقدان برنامهها، اپلیکیشن و سامانهها و ساز و کار تشویقی برای ارتقاء مشارکت شهروندان مانع بزرگی بر سر تحقق این هدف در کشور است. علاوه بر این، دسترسی عموم شهروندان به اینترنت پرسرعت و ارزان و گوشی هوشمند یا رایانه نیز رکن اصلی این ارتباط دو سویه با مدیریت شهری است. البته لازم به ذکر است که معمولاً عدهای از شهروندان مانند سالمندانی که به خوبی با تحولات فناوری بروز نشده اند، کودکان، معلولین و افراد کم‌توان نمیتوانند مانند سایرین با این فرآیند هوشمندی وفق پیدا کنند.
یک مسئله اصلی در کشور، فقدان وجود شاخص و ابزار سنجش وضعیت موجود هوشمندی شهروندان است(مطابق رویه معتبر بینالمللی) که میتواند مبنایی برای برنامهریزی جهت ارتقا و تخصیص زمان و هزینه باشد. لذا در این مقاله سعی شده است با تأکید بر فرآیند ارتقاء هوشمند شدن شهروندان و با بهرهگیری از شاخصهای معتبر بین المللی، وضعیت فعلی شهروندان ارزیابی شود و پس از مسئلهیابی پیشنهادهایی جهت بهبود وضع موجود و برنامهریزی در بلند مدت تا کوتاه مدت ارائه شود.
لازم به ذکر است که این مقاله مستخرج از طرح پژوهشی در این حیطه است که در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی (وزارت راه و شهرسازی) انجام یافته است.
مبانی نظری
تعاریف شهر هوشمند
بطورکلی در پژوهشهای حیطه شهر هوشمند، تعاریف متفاوتی دیده میشود که در مواردی باعث برداشتهای اشتباه از موضوع میگردد. برای مثال کاربرد اشتباه حیطه شهر الکترونیک بجای شهر هوشمند و در نتیجه توقع نحوه ورود حیطه نهادی و ماموریت مرتبط با آن، از تبعات نامشخص بودن تعاریف مرتبط با شهر هوشمند است.
مارگایتا آنجلیدو در سال 2014 در پژوهشی تحت عنوان «سیاستهای شهر هوشمند: یک رویکرد فضایی» در میان رشتهای بودن شهر هوشمند و منافع متضاد و سهامداران مختلف در یک شهر را مورد بررسی قرار میدهد و نتیجه‌گیری میکند که علیرغم بحثهای وسیع در مورد شهرهای هوشمند هیچ اتفاق نظری در مورد تعریف این شهرها وجود ندارد و ما در این عرصه به تعاریف و راهحلهای زیادی بدون یک تعریف شناخته شده در مقیاس جهانی مواجه هستیم. وی همه سکونتگاههایی که تلاشهای آگاهانهای را برای سرمایهگذاری در فناوریهای اطلاعات و ارتباطات و چشماندازی در راههای استراتژیک را شروع کردهاند و به دنبال اثربخشی و رقابتپذیری در سطوح اقتصادی و اجتماعی با ابعاد چندگانه هستند را هوشمند مینامد Albino et al, 2015)).
ادبیات دانشگاهی، یک دید جامع اما بسیار کلی درباره اجزای شهر هوشمند دارد، درحالیکه حوزههای صنعتی و حکومتی یک رویکرد کوتاه مدت و کاملاً عملگرا را دنبال میکنند و اشاره میکنند که هوشمندی یک بهبود مستمر شرایط شهری است و هر شهر میتواند هوشمندتر باشد و هیچ نگرانی در مورد زمان اجرای شهرهای هوشمند وجود ندارد و مرجع زمان در رایجترین تعاریف شهرهای هوشمند آینده است و محدودیت زمانی برای ایجاد شهرهای هوشمند وجود ندارد Mosannenzadeh & vettoratob, 2014))
در اینجا تعدادی از تعاریف بینالمللی اصلی شهر هوشمند آورده شده است:
- موسسه استاندارد بریتانیا: (BSI) شهرهای هوشمند مجموعهای ساختیافته از ارتباط یکپارچه سیستمهای کالبدی، دیجیتالی و انسانی محیط ساخته شده در جهت تامین آیندهای فراگیر، پایدار و شکوفا برای شهروندان معرفی نموده است.
- «هيبات،2015»: شهرى هوشمند است كه سرمايهگذارى در سرمايههاى انسانى و اجتماعى و زيرساختهاى ارتباطى از جمله حمل و نقل و همچنين زيرساختهاى مدرن كه باعث رشد پايدار اقتصادى و كيفيت بالاى زندگى مىشود، با مديريت صحيح منابع طبيعى، از طريق مديريت مشاركتى مردم در آن انجام پذيرد.
- پارلمان اروپا2، 2014: شهر هوشمند، شهری است که رسیدگی به مسائل شهری را با استفاده از راهکارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر پایة این تفکر که ذی نفعان متعددی در شهر وجود دارند (مشارکت شهرداری محور) سرلوحة کار خود قرار میدهد.
- یونسکو، 2014: شهر هوشمند، شهری نوآور است که از فناوری اطلاعات و ارتباطات و وسایل دیگر استفادة بهینه میکند تا کیفیت زندگی، کارایی عملیات شهری، و رقابتپذیری را ارتقا دهد و سازگاری با نیازهای نسل‌های کنونی و آتی را با توجه به جنبههای اقتصادی، اجتماعی، و زیستمحیطی تضمین میکند.
به معنای ارایه یک سطح بالایی از آموزش سازگار به شهروندان و همچنین توصیف کیفیت تعاملات اجتماعی، آگاهیهای فرهنگی، تفکر باز و سطح مشارکت شهروندان در زندگی اجتماعی است و اما مفهوم شهروند الکترونیک هم یکی از موارد مطلح در این حوزه است که البته گاهی به اشتباه به جای شهروند هوشمند بکار رفته می شود.
شهروند الکترونیک
بر اساس استاندارد، شهروند الكترونيك كسی است كه از حداقل دانش لازم درباره مفاهيم پايه فناوري اطلاعات و ارتباطات برخوردار است. توانايی برقراري ارتباط با اينترنت (با استفاده از كامپيوتر يا موبايل) و ارسال و دريافت پيامهاي الكترونيكی از طريق پست الكترونيك را دارد و همچنين اطلاعات، خدمات، كالاها و نرم افزارهاي مورد نياز خود را از طريق اينترنت جستجو میكند. ضمن اين كه چنين فردي بايد نسبت به تامين امنيت شخص و خانواده در برابر آسيبهاي اينترنتی آگاهی داشته و بتواند امور مختلف زندگی خود را تا حد امكان از طريق شبكه هاي اينترنتی انجام دهد. شهروند الكترونيك يك نماينده از سوي شهرو ند واقعی در شهر الكترونيك است كه خود اختياري ندارد، بلكه دستورات شهروند حقيقی را اجرا می كند. هويت شهروند الكترونيك بسيار مهم است و جهت ايجاد يك شهروند الكترونيك میتوان يك پرونده براي شهروند ايجاد كرد كه در آن اطلاعات مورد نياز كاربر در اختيار شهرداري الكترونيك قرار میگيرد (روحانی و همکاران، 1388).
نسل سوم شهرهای هوشمند: چشم‌انداز شهر بر مبنای مرکزیت شهروندان و مشارکت عمومی
در نهایت مرحله سوم از دگردیسی شهرهای هوشمند، محوریت بهجای فناوری اطلاعات و ارتباطات و مدیریت شهری، شهرهای هوشمند آغاز به استفاده از همآفرینی4 با مشارکت مستقیم شهروندان در راستای دستیابی به نسل جدید راهکارهای توسعه شهر و ارتقاء کیفیت زیست کردهاند. تمرکز این نسل از طرحها و برنامههای شهر هوشمند بر عدالت اجتماعی است. تأکید اصلی و مهم بر خلق موقعیتهایی است که جوامع محلی را فعالتر و اثرگذارتر نمایند. این نسل از شهرهای هوشمند تلاش بر ایجاد تعامل و ارتباط فعال میان شهروندان و مدیریت شهری با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات است. در این نوع از فرآیند دگردیسی شهر، طراحی و برنامهریزی در فرآیندی پایین به بالا صورت میگیرد و شهروندان و استفاده هوش جمعی در مرکزیت راهبردها برای هوشمندسازی شهر قرارمی گیرند.
وین از اولین شهرهایی است که درحال گذار از نسل دوم شهر هوشمند به نسل سوم بوده و از شهروندان به عنوان سرمایههای اصلی استفاده مینماید. مثال دیگر این نوع از هوشمندسازی شهرها ونکوور است که برای طراحی شهری از مشارکت بیش از ۳0.000 شهروند در طرح جامع شهر سبز ۲۰۳۰ با ایجاد بستری فعال و پاسخگو برای شهروندان استفاده کرده است. نمونه دیگر استفاده از مشارکت گسترده شهروندان برای طرح خانههای به صرفه و با کیفیت برای وین است. مثال دیگر پروژه خلاقانه بارسلون است که مدیریت شهری ۶ چالش اصلی شهر مطرح کرده تا ایدهها و پیشنهادات شهروندان برای حل این معضلات مشارکت دهد (Cohen, 2015).
مرور ابزارها، عناصر5 و شاخصهای ارزیابی شهرهای( و شهروندان) هوشمند در جهان
تعریف شاخصهای شهر هوشمند نیازمند مهارت است و در شرایطی که شهرها میتوانند از مجموعه‌های شاخص استاندارد استفاده کنند، انتخاب از میان آنها پیچیده است. همچنین تفسیر شاخصها و تنظیم روش‌های مناسب جمعآوری و مدیریت داده‌ها نیز به تخصص نیاز دارد. تبدیل شاخصها به تصویری کلنگر و یکپارچه از عملکرد شهر نیز پیچیده است (Huovila et al, 2019). لازم به ذکر است در هنگام ارزیابی شاخصهای شهرهوشمند با فقدان مستندات یا مستندات ناکافی، بدون وجود ابرداده و راهنمایی کافی برای ارزیابی، ممکن است در عمل ارزیابی محدود باشد و قابلیت مقایسه بین شهری قابل اعتماد را نداشته باشند (Huovila et al, 2019). گاهی اوقات هم شاخصهای مورد استفاده در ارزیابی شهرها با اهداف شهر همخوانی ندارد و این امر موجب نتایج اشتباه و خطا در فرآیند برنامهریزی میشود.
شاخصهای ترکیبی6
شاخصهای ترکیبی بر اساس شاخصهایی که تعدادی از ابعاد مختلف شهر را اندازهگیری میکنند، یک معیار واحد را به یک شهر اختصاص میدهند.
شاخصهای استاندارد
شاخصهای استاندارد مجموعهای از شاخصها هستند که برای اندازهگیری جنبههای مختلف شهر مناسب هستند.
آنها توسط نهادهای استاندارد در سطح بینالمللی، منطقه ای یا ملی تعریف میشوند. جستجوهای ماده شاخص استاندارد را برای شهرها شناسایی کرد( Backhouse, 2020) .
تدوین شاخصهای معتبر بینالمللی ارزیابی شهروندان هوشمند
شناسایی مجموعهای از شاخصهای مرتبط با هر موضوع اغلب اولین گام به سوی توسعه است. ابزار ارزیابی شاخصها را میتوان با استفاده از یک یا ترکیبی از موارد زیر انتخاب کرد: بررسی ادبیات، نظرسنجی کارشناسان و مشاوره با سهامداران؛ سپس بر اساس شباهت آنها، شاخصهای انتخاب شده میتوانند به مضامین7 و موضوعات فرعی8 طبقهبندی میشوند.
لذا باتوجه به ضرورت ارزیابی شهروندان هوشمند جهت شناخت وضع موجود و برنامهریزی برای ارتقای آنان و وجود نمونه شاخصهای معتبر و رایج در فرآیند ارزیابی هوشمندی شهروندان در جهان؛ در این بخش مجموع شاخصها و زیرشاخص ها در قالب جدول شماره 1 تدوین شده اند.
جدول 1 - جمعبندی و استخراج شاخصها و زیرشاخصهای بین المللی ارزیابی شهروندان هوشمند برای تدقیق در ایران
شاخص | زیرشاخص | مراجع پیشنهاد دهنده |
تجهیزات پشتیبان برای شهروندان | درصد خانوادهها با دسترسی به اینترنت در خانه | (( Albino et al, 2015 ( Caragliu, 2018) |
برنامههای کاربردی برای هر یک از ساکنین | (( Albino et al, 2015 | |
دسترسی خانوارها به پهنای باند | ( Albino et al, 2015) | |
یافتههای محققان از سایر منابع مرتبط با شهر هوشمند | ||
سطح صلاحیت و توانایی های ICT | سواد دیجیتالی | (Bosch et al, 2017) |
میزان استفاده از تلفن همراه | ( Zhang et al., 2019) | |
کامپیوتر در خانه ها | (Giffinger et al, 2007) | |
(ISO 37120: 11.1) | ||
(ISO 37120: 11.1) | ||
داشتن کارت هوشمند | ( Cohen 2012) | |
دسترسی به اینترنت پهن باند9 در خانوارها | (Giffinger et al, 2007) | |
درصد جمعیت مسلط به یک یا چند زبان خارجی | (پیشنویس ایزو -37122) | |
اهمیت به عنوان مرکز دانش (مراکز تحقیقاتی برتر، دانشگاههای برتر و غیره) | (Giffinger et al, 2007) | |
وجود مزایا پرداخت هوشمند برای شهروندان | ( Cohen 2012) | |
جمعیت دارای صلاحیت و واجد شرایط در سطوح 5-6 ISCED | (Giffinger et al, 2007) | |
سطوح فردی مهارتهای کامپیوتری | (( Albino et al, 2015 | |
نفوذ گوشیهای هوشمند | ( Cohen 2012) | |
تمایل به یادگیری مادام العمر | مهارت های زبان خارجی | (( Albino et al, 2015 (Giffinger et al, 2007) |
دفترچه وام به ازای هر ساکن | (Giffinger et al, 2007) | |
مشارکت در یادگیری مادام العمر بر حسب درصد | (Giffinger et al, 2007) | |
شهروندان علاقمند به پذيرش تغيير و نوآوريها | یافتههای محققان از سایر منابع مرتبط با شهر هوشمند | |
شرکت در دوره های زبان | (Giffinger et al, 2007) | |
خلاقیت | سهم افراد شاغل در صنایع خلاق | (Giffinger et al, 2007) |
جهانشهرگرایی | حضور رای دهندگان در انتخابات اروپا | (Giffinger et al, 2007) |
تعداد شرکتکنندگان در کنگرهها و نمایشگاههای بینالمللی | یافتههای محققان از سایر منابع مرتبط با شهر هوشمند | |
دانش در مورد اتحادیه اروپا | (Giffinger et al, 2007) | |
مشارکت در کارهای داوطلبانه | (Giffinger et al, 2007) | |
درصد شهروندانی که در سیستمهای اطلاعرسانی و ارائه مشاوره عمومی در مورد کیفیت آب و هوا ثبت نام کردهاند | (پیشنویس ایزو -37122) | |
( Cohen 2012) | ||
یافتههای محققان از سایر منابع مرتبط با شهر هوشمند | ||
یافتههای محققان از سایر منابع مرتبط با شهر هوشمند | ||
انسجام اجتماعی | تعداد گروههای اجتماعی مجازی شهروندان
| یافتههای محققان از سایر منابع مرتبط با شهر هوشمند |
وجود پرداخت الکترونیکی مزایا (به عنوان مثال، تامین اجتماعی) به شهروندان (Y/N) | (N S N Wahab et al 2020) | |
سرمایه انسانی | (مدیریت آمار، فناوری و تحلیل اطلاعات، 1393) | |
مشارکت | (Bosch et al, 2017) | |
یافتههای محققان از سایر منابع مرتبط با شهر هوشمند | ||
(Bosch et al, 2017) | ||
(فلاح و صارمی، 1393) | ||
(فلاح و صارمی، 1393) | ||
گزارش شهروندان درباره تخریب محیط مانند:زبالههای غیرقانونی تخلیه شده یا وندالیسم و ... | یافتههای محققان از سایر منابع مرتبط با شهر هوشمند |
روششناسی پژوهش
براساس مبانی نظری و مجموعه شاخصهای بینالمللی ارزیابی تدوین شده شهروندان هوشمند با روش مفهومسازی، از طریق رسانههای موجود(لینک) پرسشنامههای سنجش شاخصهای شهر هوشمند بین شهروندان شهر تهران توزیع شد. حجم جامعه آماری بر اساس فرمول کوکران حدود 270 نفر برآورد شده است. سپس نتایج بدست آمده با استفاده از نرمافزارهای EXCEL و SPSS و آزمون های T-test مورد تحلیل کمی قرار گرفتهاند و هیستوگرام‌های مرتبط ترسیم شدهاند و در نهایت نیز با روش رگرسیون چند متغیره و آزمون بتا شاخصها و زیرشاخصها سنجش شهروند هوشمند رتبهبندی شدهاند و سپس نتایج تفسیر و بصورت کیفی تحلیل شدهاند. در پایان نیز پس از آسیبشناسی و مسئلهیابی مرتبط با نقش شهروندان هوشمند، پیشنهادهایی در افقهای زمانی از کوتاه مدت تا بلند مدت ارائه خواهد شد.
یافتههای پژوهش
آسیبشناسی وضع موجود شهروندان هوشمند در شهر تهران
در این بخش پس از جمعآوری نتایج پرسشنامههای توزیع شده، با استفاده از نرمافزارهایExcel و SPSS تحلیل‌های کمی صورت گرفته که در ابتدا تحلیل مشخصات فردی شهروندان و سپس به جهت اختصار و بیان بهتر نتایج آزمون T برای هر شاخص (یا سوال سنجنده آن) در قالب هیستوگرام آورده شده است. همچنین تفسیر کیفی متناسب با هر سوال نیز در بخش مرتبط ارائه شده است.
الف- مشخصات فردی
جنسیت: توزیع مکانی پرسششوندگان در نمودار زیر ارائه شده است که همانطورکه مشاهده می شود توزیع تقریبا در شرایط نرمال است. | تحصیلات: توزیع تحصیلات پرسششوندگان در نمودار زیر ارائه شده است؛ همانطور که جدول زیر نشان میدهد 27 درصد پاسخگویان لیسانس هستند. | |||||||||||||||||
توزیع فراوانی براساس جنسیت
|
| |||||||||||||||||
سن: توزیع سن پرسششوندگان در نمودار زیر ارائه شده است و درصد بیشتری از پاسخگویان 18 تا 30 سال و سپس 30 تا 40 سال سن دارند. | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
سئوال 1: درصد ساکنان متحد و در ارتباط با هم در محله شما چقدر است؟ بر اساس این شاخص که البته در صورت دقت بیشتر باید به تفکیک محلات یا مناطق شهری بررسی شود، بطورکلی میزان اتحاد ساکنان در سطح پایینی قرار دارد. | 4: میزان حمایت از مالکیت معنوی ایدههای شهروندان در مدیریت شهری چقدر است؟ در این بخش نیز اعتماد به میزان مالکیت معنوی در مدیریت شهری در سطح پایینی قرار داشته است که البته لزوماً با واقعیت مطابقت ندارد؛ اما نیاز به علتیابی و ارائه راه حل وجود دارد. | |||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||
2: میزان رضایت شما از شفافیت عملکرد شهرداری چقدر است؟ بر اساس این شاخص نیز عملکرد شهرداری تهران در نظر شهروندان در بیشترین حالت شفاف نبوده و البته عدهای نیز آن را شفاف دانستهاند که نیازمند ارائه گزارش و اطلاعرسانی و تعامل بیشتر شهرداری و شهروندان است. | 5: چقدر از خدمات (مثل خرید، آموزش، مشاوره پزشکی و نظایر آن) را بصورت مجازی و غیر حضوری انجام میدهید؟ بر اساس نتایج هنوز بیشتر اتکاء شهروندان بر خرید حضوری و دریافت خدمات بصورت فیزیکی است . | |||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||
3: میزان رضایت شما از مبارزه با فساد اداری در مدیریت شهری چقدر است؟ در این بخش نیز میزان اعتماد شهروندان به مبارزه با فساد اداری در مدیریت شهری در سطح پایینی قرار داشته است که البته لزوماً با واقعیت مطابقت ندارد؛ اما نیاز به علتیابی و ارائه راه حل وجود دارد. | 6: شهرداری چه میزان درباره فنآوريهاي هوشمند شهري به شهروندان آموزش می دهد؟ باتوجه به نوپا بودن سیاست های اجرایی شهر هوشمند در کشور به نظر میرسد چنین نتیجهایی در بحث آموزش از سوی شهرداری نیز طبیعی باشد. اما مسلماً با ورود بیشتر فنآوریهای هوشمند شهری، آموزش شهروندان باید بصورت موازی انجام شود. | |||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||
7: میزانی که طی12 ماه گذشته با مسئولین دولتی ارتباط اینترنتی برقرار کردهاید؟(ایمیل، کامنت یا هر ابزار دیگری)، همانطورکه مشاهده میشود این شاخص نیز در حداقل ممکن قرار دارد و نیاز به برقراری راههای ارتباطی بیشتر مانند اپلیکیشنها و ابزارهای تسهیلکنننده ارتباط شهروندان و مسئولین است. | 10: درصد دسترسی به اینترنت در خانه شما چقدر است؟ (حجم و سرعت)، همانطورکه در نمودار مشاهده میشود درصد دسترسی به اینترنت در شهر تهران در وضعیت نسبتا خوبی قرار دارد. | |||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||
8: میزانی که طی 12 ماه گذشته فرمهای پرشده را به مقامات دولتی بصورت اینترنتی ارسال کردهاید؟ پاسخ این سوال نیز مشابه سوال قبل است و نیازمند تولید ابزارهای تسهیلکننده ارتباط بین شهروندان و مقامات دولتی است. | 11: درصد برنامههای کاربردی شهرداری و سازمانهای مرتبط با مدیریت شهر برای شهروندان چقدر است؟ در حال حاضر برنامه‌هایی مانند تهران من، سامانه 137، شهرزاد و نظایر آنها وجود دارند اما باز هم میتوان گفت نسبت به اپلیکیشنهای بخش خصوصی تعداد این برنامههای کاربردی نیاز به افزایش چشم‌گیری دارد. | |||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||
9: چند درصد فرمهای اداری را در یک سال گذشته دانلود کردهاید؟ میزان دانلود پایین فرمهای اداری میتواند نشان از عدم آگاهی شهروندان از فرآیند انجام از راه دور کارهای اداری باشد، زیرا در اغلب موارد فرمهای لازم برای دانلود در سایتهای مربوطه وجود دارند. | 12: درصد کامپیوتر به تعداد اعضای خانواده در منزل شما چگونه است؟ بر اساس نتایج بدست آمده می توان گفت در شهر تهران این شاخص در وضعیت نسبتاً خوبی قرار دارد که مسلماً ابزار مؤثری برای مشارکت بیشتر شهروندان در مدیریت شهری محسوب میشود. | |||||||||||||||||
|
| |||||||||||||||||
13: میزان حدودی استفاده از تلفن همراه شما در روز چند درصد است؟ اگرچه استفاده مؤثر از تلفن همراه به عنوان شهروند هوشمند لزوماً با این شاخص قابل سنجش نیست، اما نتایج نشان میدهد نرخ وابستگی شهروندان به تلفن همراه نسبتا بالا بوده است. | 16: چقدر مزایایی برای پرداختهای غیرحضوری توسط شهروندان از سوی دولت یا شهرداری وجود دارد؟ براساس نتایج، شهروندان معتقدند مزایای ویژهای برای پرداختهای غیرحضوری در شهرداری تهران وجود ندارد، که البته ممکن است به دلیل عدم اشراف بر تسهیلات نیز چنین پاسخی داده شود. |
|
|
14: آیا به گوشی هوشمند در منزل دسترسی دارید؟ این شاخص نیز مانند شاخص میزان دسترسی به کامپیوتر میتواند ابزار مؤثری برای مشارکت شهروندان و دسترسی آنان به اپلیکیشنهای بیشتر باشد که در شهر تهران در وضعیت خوبی قرار دارد. | 17: میانگین مهارتهای فردی کامپیوتری در خانواده شما چند درصد است؟ نتایج این سوال نشان میدهد که طیف متنوعی از مهارتهای فردی کامپیوتری در بین شهروندان پاسخدهنده وجود داشته است. |
|
|
15: چند درصد به یک یا چند زبان خارجی تسلط دارید؟ بر اساس نتایج میزان تسلط به زبان خارجی نیز در بین شهروندان متنوع بوده و البته بیشتر به سوی سطح پایینتر قرار دارد و نیازمند سرمایهگذاری بیشتر برای تقویت زبان شهروندان وجود دارد. | 18- چقدر تمایل به یادگیری مادام العمر دارید؟ نتایج نشان میدهد میزان تمایل به یادگیری مادم العمر نسبتاً بالا است و این شاخص میتواند نشان دهنده پتانسیل خوب شهروندان برای آموزش در بخشهای فنآوریهای نوین باشد. |
|
|
19- چند درصد به پذيرش تغيير و نوآوريها در زندگی علاقمند هستید؟ بر اساس نتایج درصد پذیرش تغییر و نوآوری نیز در زندگی شهروندان نسبتاً بالا بوده است و این مسئله نیز یک پیشنیاز مؤثر برای آموزش شهروندان هوشمند محسوب میشود. | 22- چند درصد احتمال دارد در سال در کنگرهها و نمایشگاههای بینالمللی شرکت کنید؟ این شاخص نسبتاً امتیازی پایینی آورده است که البته میتواند بدلیل عدم برگزاری کنگرهها و نمایشگاههای بینالمللی و یا عدم اطلاعرسانی، کم بودن استطاعت شهروندان و یا عدم تمایل آنان (که نیاز به فرهنگ سازی دارد)، باشد. |
|
|
20- چند درصد حاضرید در دورههای زبان های خارجی شرکت کنید؟ پاسخ به این سوال در بین افراد جوانتر بیشتر و با افزایش سن کمتر میشود و البته به هزینه دورهها و استطاعت شهروندان نیز بستگی خواهد داشت. | 23- چقدر تمایل دارید در کارهای داوطلبانه مربوط به محله خود مشارکت کنید؟ این شاخص در سطح نسبتاً پایینی قرار دارد که در صورت دقیقتر بودن باید به تفکیک محله و مناطق شهری سنجیده شود و نیازمند ایجاد مشوق و افزایش تعلق مکانی شهروندان است. |
|
|
21- چقدر تمایل به حضور در انتخابات مربوط به مدیریت شهری دارید؟ میزان پاسخ به این سوال در بین شهروندان متنوع بوده و نظم مشخص را نشان نمی دهد. | 24-درصد فعالیت شما در سیستمهای اطلاعرسانی و مشاوره در مورد کیفیت آب و هوای شهرتان چقدر است؟ باتوجه به اینکه اصولاً در ایران (و تهران) چنین سیستم و اپلیشینهای مربوطه طراحی نشده است عملاً این شاخص صرفاً بدلیل نشان دادن و تأکید بر این فقدان بوده است. |
|
|
25-چند درصد تمایل به مشارکت در مطرح نمودن یا حل مسائل شهرتان دارید؟ نتایج نشان میدهد که میزان تمایل به مشارکت در شناسایی یا حل مسائل بصورت متوسط نسبتا بالاست و این امر یکی از ارکان اصلی شهروند هوشمند است که نیازبه افزایش هرچه بیشتر دارد. | 26-ميزان تلاشهاي فردي شما جهت حفاظت از محيط زيست در شهرتان چقدر است؟ نتایج نشان می دهد که شهروندان بطور میانگین تمایل زیادی برای حفظ محییط زیست شهرشان دارند و احتمالا تولید ابزارها و مشوق های مرتبط میتواند راهگشا باشد. |
|
|
27-چند درصد از وقت تان را در گروهها و شبکههای اجتماعی فعالیت میکنید؟ (گروههایی که نیازمند گفتگوی متقابل و چت کردن هستند) نتایج حاکی است که شهروندان درصد زیادی از وقت خود را به فعالیت های اجتماعی بصورت مجازی اختصاص نمی دهند . | |
| |
رتبهبندی شاخصهای سنجش بعد شهروند هوشمند
برای این منظور از روش تحلیل رگرسیونی چندمتغیره استفاده شده، یکی از ویژگیهای این روش برآورد وزنها است. ارزش هر «وزن رگرسیونی» دامنهی تغییرات متغیر وابسته را به ازای یک واحد تغییر در متغیر مستقل نشان میدهد. در حالت وجود یک یا چند متغیر سطح پایینتر باید این وزنها را استاندارد نمود، چرا که ممکن است متغیرهای مقیاسهای متفاوتی داشته باشند. «ضرایب رگرسیونی استاندارد شده» یا ضرایب بتا چون مقیاس یکسانی ندارند، مقایسه متغیرهای سطح پایینتر را امکانپذیر میکند. در این روش میتوان از ضریب بتا برای تعیین اهمیت نسبی یک متغیر سطح پایینتر استفاده نمود. در واقع این ضرایب نشاندهنده میزان تأثیرگذاری هریک از متغیرهای مشاهده شده بر متغیر پنهان است، در ادامه به توضیح این مراحل پرداخته شده است.
مقایسه اهمیت شاخصهای سنجش بعد شهروندان هوشمند
- هریک از متغیرهای مشاهده شده با متغیر پنهان ( شهروندان هوشمند) رابطه معناداری دارد( 0.05 ≥p)
- با توجه به ضرایب بتای حاصل که نشاندهنده میزان تأثیرگذاری متغیرهای مشاهده شده بر متغیر پنهان است میتوان میزان اهمیت هریک از متغیرهای مذکور را به صورت ستون اولویتبندی جدول زیر نشان داد( هر متغیری که بتای بیشتری داشته باشد، میزان اثرگذاری آن بیشتر است).
جدول 2 - ضرایب بتای معیارهای سازنده بعد شهروند هوشمند
متغیرهای مشاهده شده | ضرایب استاندارد نشده | ضرایب استاندار شده | t | sig | اولویتبندی متغیرها | ||
B | Std Error | ||||||
تجهیزات پشتیبان | -4.854 | .635 |
| -7.650 | .000 | 7 | |
تمایل به یادگیری | .125 | .015 | .130 | 8.371 | .000 | 6 | |
مشارکت | .156 | .008 | .300 | 20.013 | .000 | 1 | |
جهان شهرگرایی | .191 | .014 | .196 | 13.621 | .000 | 5 | |
تشویق شهروندان هوشمند | .143 | .009 | .200 | 16.503 | .000 | 4 | |
سطح صلاحیت و تواناییهای ICT | .172 | .010 | .205 | 16.877 | .000 | 3 | |
سرمایه انسانی | .136 | .011 | .206 | 11.917 | .000 | 2 | |
همانطورکه این جدول نشان میدهد، در شاخصهای سنجنده بعد شهروند هوشمند، بیشترین تأثیر مربوط به مشارکت و سپس به ترتیب سرمایه انسانی، سطح صلاحیت و تواناییهای ICT، تشویق شهروندان هوشمند، جهانشهرگرایی، تمایل به یادگیری و تجهیزات پشتیبان است. در واقع نیز بخش مهمی از مفهوم شهروند هوشمند در همین بخشهای مشارکت، سرمایه انسانی است تا تجهیزات پشتیبان و زیرساختهای فیزیکی.
رتبهبندی شاخصهای سنجش بعد حکمروایی
- هریک از متغیرهای مشاهده شده با متغیر پنهان (حکمروایی) رابطه معناداری دارد( 0.05 ≥p)
- با توجه به ضرایب بتای حاصل که نشاندهنده میزان تأثیرگذاری متغیرهای مشاهده شده بر متغیر پنهان است، میتوان میزان اهمیت هریک از متغیرهای مذکور را به صورت ستون الویتبندی جدول زیر نشان داد( هر متغیری که بتای بیشتری داشته باشد، میزان اثرگذاری آن بیشتر است).
جدول 3- ضرایب بتای معیارهای سازنده بعد حکمروایی شهری
متغیرهای مشاهده شده | ضرایب استاندارد نشده | ضرایب استاندار شده | t | sig | اولویت بندی متغیرها | |
B | Std Error | |||||
دولت الکترونیک | .359 | .011 | .494 | 31.641 | .000 | 1 |
دولت شفاف | .279 | .010 | .445 | 28.557 | .000 | 3 |
آموزش شهروندان | .370 | .011 | .453 | 32.511 | .000 | 2 |
همانطورکه در جدول شماره شماره 3 مشاهده میشود، به ترتیب بیشترین تأثیر مربوط به شاخصهای دولت الکترونیک و سپس آموزش شهروندان و دولت شفاف بوده است. البته در وضع موجود نیز بیشترین توسعه شهر هوشمند در مدیریت شهرها در همین بخش دولت الکترونیک بوده است و نیاز مبرم به آموزش شهروندان نیز از مقطع ابتدایی تا دانشگاه وجود دارد.
نتیجه پژوهش
جمعبندی و ارائه ساختار پیشنهادی ارتقای جایگاه شهروندان هوشمند
در این بخش باتوجه به اهمیت جایگاه شهروندان در نسل سوم شهرهای هوشمند، در قالب جدول شماره 4 به مسئلهیابی و ارائه برنامههای متناسب برای ارتقاء وضعیت شهروندان هوشمند به تفکیک افقهای زمانی پرداخته شده است:
جدول 4- ابعاد شهر هوشمند مرتبط با شهروندان هوشمند،
مسئلهیابی و برنامههای پیشنهادی در جهت حل مسئلهها
ابعاد شهروندان هوشمند | مسئلهیابی بر اساس نتایج پرسشنامهها | برنامههای پیشنهادی در جهت حل مسئله بر اساس نتایج پرسشنامهها | بازه زمانی پیشنهادی | |||
تجهیزات پشتیبان | در فضاهای عمومی شهری دسترسی به اینترنت همگانی و رایگان دچار ضعف است. | با تجهیز فضاهای عمومی محلهایی و شهری به اینترنت امکان اجتماعپذیری نیز افزایش مییابد. | کوتاه مدت | |||
مشارکت | میزان مشارکت در مسئلهیابی و حل مسائل محلی در سطح پایینی است. | نیاز به طراحی برنامههای کاربردی و دسترسی شهروندان برای به اشتراک گذاری مسائل محلهایی و حل آنها وجود دارد. | کوتاه مدت | |||
میزان تمایل به مشارکت در حفاظت از محیط زیست در سطح خوبی قرار دارد. | طراحی ساختار و ایجاد مشوقهای بیشتر برای مشارکت عملیاتی شهروندان در حفاظت از محیط زیست شهر میتواند راهگشا باشد. | میان مدت | ||||
جهان شهرگرایی | این شاخص نسبتا امتیازی پایینی آورده است که البته میتواند بدلیل عدم برگزاری کنگرهها و نمایشگاههای بینالمللی و یا عدم اطلاعرسانی، کم بودن استطاعت شهروندان و یا عدم تمایل آنان (که نیاز به فرهنگسازی دارد)، باشد. | سرمایهگذاری در جهت برگزاری کنگرهها و نمایشگاههای بینالمللی بیشتر که شهروندان امکان حضور در آنها را داشته باشند. | میان مدت | |||
آموزش در جهت تربیت شهروندان هوشمند | باتوجه به نوپا بودن سیاستهای اجرایی شهر هوشمند در کشور، در بحث آموزش از سوی شهرداری ضعف هایی وجود دارد. | مسلماً با ورود بیشتر فنآوریهای هوشمند شهری، آموزش شهروندان باید بصورت موازی توسط مدیریت شهری انجام شود. | بلند مدت | |||
سطح صلاحیت و تواناییهای ICT | براساس نتایج بدست آمده هرچه سن پاسخدهندگان بالاتر باشد میزان تسلط ایشان بر فناوریهای نوین و کار کردن با اپلیکیشنها پایینتر بوده و در عوض تمایل بیشتری برای مشارکت در حل مسائل محلهای دارند. | لزوم برنامهریزی ویژه برای سالمندان جهت انطباق بیشتر با فرآیند هوشمندسازی توسط شهرداریها، وزارت کشور، وزارت فرهنگ و ارشاد | بلند مدت | |||
سرمایه انسانی | بطورکلی میزان اتحاد ساکنان و مشارکت در شناسایی و حل مسائل در سطح پایینی قرار دارد. | نیاز به برنامهریزی جهت ارتقاء حس تعلق و ایجاد مشوقهای بیشتر برای ساکنان جهت مشارکت در امور محلی وجود دارد. | میان مدت | |||
حکمروایی هوشمند | میزان اعتماد شهروندان به مبارزه با فساد اداری در مدیریت شهری در سطح پایینی قرار داشته است که البته لزوماً با واقعیت مطابقت ندارد؛ اما نیاز به علتیابی و ارائه راه حل وجود دارد. میزان مالکیت معنوی در مدیریت شهری در سطح پایینی قرار داشته است که البته لزوماً با واقعیت مطابقت ندارد؛ اما نیاز به علتیابی و ارائه راه حل وجود دارد. | مطالعه دقیقتر در جهت ریشهیابی و روش های ارتقاء اعتماد شهروندان به مدیریت شهری و تقویت رویکرد مثبت ایشان | میان مدت | |||
شهروندان عملکرد شهرداری تهران را در بیشترین حالت کمتر شفاف دانستهاند و البته عدهای نیز آن را شفاف دانستهاند. | این بخش نیازمند ارائه گزارش و اطلاعرسانی و تعامل بیشتر شهرداری و شهروندان است. | کوتاه مدت | ||||
از نظر میزان ارتباط اینترنتی شهروندان با مسئولین و تکمیل فرمهای اینترنتی نیز ضعفهایی در نتایج بدست آمده دیده میشود. | برقراری راههای ارتباطی بیشتر مانند اپلیکیشنها و ابزارهای تسهیلکننده ارتباط شهروندان و مسئولین لازم است. | کوتاه مدت | ||||
براساس پاسخهای بدست آمده فقدان وجود اپلیکیشن برای همکاری شهروندان درباره کیفیت آب و هوا در خد اقلیمهای شهر وجود دارد. | نیاز به طراحی اپلیکیشن همکاری و مشارکت شهروندان درباره کیفیت آب و هوا در سطح شهر | کوتاه مدت | ||||
منابع
روحانی، پريسا و ديگران (1388) رابطه متقابل شهر الكترونيك و شهرداري الكترونيك، دومين كنفرانس بينالمللی شهرداري الكترونيكی، وزارت كشور، تهران.
فلاح، مسعود، صارمی، حمیدرضا (1393) بررسی شاخصها و معیارهای شهر هوشمند در توسعه شهری پایدار، کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار.
مدیریت آمار، فناوری و تحلیل اطلاعات (1393) سی و ششمین نشست هماندیشی شهر هوشمند، شهرداری مشهد، معاونت برنامهریزی و توسعه، شهریورماه.
Albino, V. Beradi, U. Dangelico, R.M. (2015) Smart Cities: Definitions, Dimensions, Performance, and Initiatives. Journal of Urban Technology. 22(1): 3-21.
Anastasia, S., (2012) The concept of smart cities: Towards community development? Networks and Communication Studies, NETCOM, vol 26: 375- 388 .
Backhouse, J. (2020, September) Selecting indicators for the Smart City Pilot in Knowledge Oasis Muscat (KOM), Sultanate of Oman. In Proceedings of the 13th International Conference on Theory and Practice of Electronic Governance (pp. 791-794).
Bosch, Peter, Jongeneel, Sophie, Rovers, Vera, Neumann, Airaksinen, Miimu, Huovila, Aapo (2017) CITYkeys indicators for smart city projects and smart cities, Co-funded by the European Commission within the H2020 Programme, Grant Agreement no: 646440.
Caragliu, A. (2002) Smart Cities in Europe. 3rd Central European Conference in Regional Science _ CERS. A13, L25, O10, R12.
Cohen B. (2012) THE SMART CITY WHEEL. 2012.5.14 https://www.smart-circle.org /smartcity/blog/boyd-cohen-the-smart-city-wheel/
Cohen B. The 3 generations of smart citiesInside the development of the technology driven city. Fst Co Jo. 2015.
Giffinger, R, Fertner, C., Kramar, H., Kalasek, R., Pichler-Milanovic, N., Meijers, E. (2007) Smart cities – Ranking of European medium-sized cities. Smart Cities, Vienna, Centre of Regional Science, pp. 5-21.
Huovila, A., Bosch, P., Airaksinen, M. (2019) Comparative analysis of standardized indicators for Smart sustainable cities: What indicators and standards to use and when? Cities, 89(January), 141–153. https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.01.029.
International Standards Organization (ISO), “ISO 37120:2014 - Sustainable development of communities -Indicators for city services and quality of life, ” 2014.
ISO/CD 37122 Sustainable Development in Communities-Indicators for Smart Cities.
Mosannenzadeh, F. Vettoratob. D. (2014) Defining smart city: Aconcepttual frame work based on key word analaysis. Journal of Land Use, Mobility and Environment. ISSN 1970-9889, e- ISSN 1970-9870.
N S N Wahab, T W Seow, I S M Radzuan and S Mohamed (2020) A Systematic Literature Review on The Dimensions of Smart Cities, Conference Series: Earth and Environmental Science, Volume 498, The 5th International Conference on Civil and Environmental Engineering for Sustainability 19-20 December 2019, Johor, Malaysia.
Zhang, Y., Liu, F., Gu, Z., Chen, Z., Shi, Y., & Li, A. (2019) Research on smart city evaluation based on hierarchy of needs. Procedia Computer Science, 162, 467-474.
ITU-T Technology Watch Report (2013) Smart Cities. Retrieved from www. Smart Cit.
[1] . Smart Citizens
[2] . European Parliament
[3] . Smart Citizens
[4] . Co-Creation
[5] . Element
[6] . Composite indices
[7] . Themes
[8] . Sub-themes
[9] . Broadband
