معرفی شاخص‌های اثرگذار بر اکوسیستم تجا‌ري‌سازي مؤسسات پژوهشی کشاورزی با رویکرد فراترکیب

خمسه, عباس; چراغعلی, ودیعه; رادفر, رضا

doi:10.61186/jstpi.44156.20.80.88

رقم المقالة : 1402063144156 زيارة : 482 الصفحة: 88 - 98

10.61186/jstpi.44156.20.80.88

نوع المخطوط: المحکّمة

معرفی شاخص‌های اثرگذار بر اکوسیستم تجا‌ري‌سازي مؤسسات پژوهشی کشاورزی با رویکرد فراترکیب

الموضوعات :

عباس خمسه ¹ , ودیعه چراغعلی ² , رضا رادفر ³

1 - گروه مدیریت صنعتی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
2 - مدیریت تکنولوژی، واحد علوم تحقیقات ، دانشگاه آزاد، تهران، ایران
3 - استاد گروه مدیریت صنعتی، واحدعلوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 07 الجمعة , ربيع الأول, 1445 تاريخ التأكيد : 01 الإثنين , رمضان, 1445 تاريخ الإصدار : 30 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: دانش تجاری‌سازی, اکوسیستم, فراترکیب, دستاوردهای پژوهشی, کشاورزی.,

ملخص المقالة :

امروزه یکی از الزامات و مقدم‌ترین سیاست‌ها در سازمان‌های تحقیقاتی آمادگی برای تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی است. تجاري‌سازي فعالیتی چند بعدی است که مستلزم نگرشی نظام‌مند می‌باشد که در آن ذي‌نفعان، کارکردها، شرایط محیطی و سایر عوامل تأثیرگذار در فرایند تجاري‌سازي مورد توجه واقع شوند. مؤسسات تحقیقات کشاورزی هم علاوه بر تولید، انتقال و ترویج دانش رسالت تبدیل و بهره‌برداری از دانش یا همان تجاری‌سازی را بعهده دارند. ولی اغلب درك روشنی از اهمیت و ضرورت تجاري‌سازي در بین دست‌اندرکاران پژوهش‌هاي کشاورزي وجود ندارد و تاکنون فرایند، ساختار سازمانی و تشکیلاتی و سازوکارهاي اجرایی منسجمی در قالب یک الگوي مقتضی براي تجاري‌سازي پژوهش‌هاي کشاورزي تعریف نشده‌ است. بر این اساس مقاله فعلی به شناسایی شاخص‌ها و الزامــات مؤثــر بــر اکوسیستم تجاری‌ســازی دستاوردهای پژوهشی کشاورزی می‌پردازد. این پژوهش با مرور نظام‌مند 39 مقاله مرتبط با هدف پژوهش از بین 325 مقاله اولیه انجام شده ‌است. روایی پژوهش بر طبق معیارهای ورود به بررسی برگزاری جلسات با اعضای تیم پژوهش، استفاده از یک متخصص و ممیزی کل فرایند برای اجماع نظری تأیید شد. پایایی نیز از طریق برنامه مهارت‌های ارزیابی انتقادی تأیید گردید. اکوسیستم تجاری‏سازی پژوهش‏های کشاورزی را می‌توان به سه مقوله (تمایل و توان تجاری‌سازی، راهبری تجاری‌سازی و نوآوری و بازاریابی) کلاسه‌بندی نمود. با شناسایی این عوامل می‌توان در بر‌طرف‌نمودن چالش‌های تجاری‌سازی و افزایش نرخ بهره‌برداری از تحقیقات و افزایش بازده اقتصادی استفاده نمود.

المصادر:

1- حاجی ‌میررحیمی، سیدداود. راهکارهای استقرار و نهادینه‌سازی نظام تجاری‌سازی دستاوردهای فناورانه کشاورزی مورد مطالعه: مراکز تحقیقات و آموزش کشاورزی وزارت جهادکشاورزی. راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی. 9 (17): 1-14، 1401.
2- شریفی، مهنوش.، رضوانفر، احمد.، حسینی، سیدمسعود و موحدمحمدي، سید حمید. طراحی الگوي فرآیندي تجاري‌سازي تحقیقات دانشگاهی در بخش کشاورزي. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزي ایران، 48 (2):271-285. 1396.
3- شاه‌آبادي، ابواافضل.، سهرابي‌وفا، حسین و سلماني، يونس. تأثیر انباشت سرمايه تحقيق و توسعه و سرمايه فيزيكي بر رشد اقتصادي: شواهدي از كشورهاي ايران، تركيه و مالزي. فصلنامه علمي پژوهشي پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادي، ٦ (23): 75-90. 1395
4- طیبی ابوالحسنی، سیدامیرحسین. نگرش راهبردی بر عوامل مؤثر بر تجاری‌سازی و ورود به بازار در ایران، مبتني بر رویكرد فراتركيب فصلنامه رهیافت. 3(26). 19-1395.
5- آقاقلی‌زاده‌سار، علیرضا.، قادری رهقی، مجید.، رحیمی، کامران و ایزدیار، مهدی. طراحي و تبيين الگوي راهبردي كاهش ضايعات در زنجيره تأمين با رويكرد پويايي سيستم‌ها. پژوهش‌هاي مديريت راهبردي. 29(88): 181-202. 1402.
6- بندری، رضا.، راهبردهای اجرای طرح‌های توسعه و تجاری‌سازی فناوری در پژوهشگاه صنعت نفت. فصلنامه مدیریت توسعه فناوری. 1(2). 87-110. 1392.
7- رادفر، رضا.، عباس، خمسه و حسام‌الدین مدنی. تجاری‌سازی فناوری عامل مؤثر در توسعه فناوری و اقتصاد. فصلنامه رشد فناوری, 20(5). 33-40. 1388.
8- شریفی، مهنوش.، رضوانفر، احمد.، حسینی، سید. مسعود و موحدمحمدي، سید. حمید. شناسایی و اولویت‌بندی سازوکارهای بدیل تجاری‌سازی تحقیقات دانشگاهی در بخش کشاورزی. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 50 (1): 189-200. 1398.
9- حاجی میررحیمی، سیدداوود، مخبر دزفولی، عبداله و تیموری، مهرداد. بررسی و تعیین عوامل و راهبردهاي استقرار و نهادینه‌سازي نظام تجاري‌سازي دستاوردهاي فناورانه (مورد مطالعه: مراکز تحقیقات و آموزش کشاورزي وزارت جهاد کشاورزي). علوم ترویج و آموزش کشاورزي ایران، 1(15). 1398.
10- یاوری، غلامرضا و عزیزی، وحید. تحلیل موانع و چالش‎های عدم دستیابی به اهداف برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بخش کشاورزی. مجله پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، 13(2): ۱6-21. 1399.
11- Illiashenko, S., Shypulina, Y., & Illiashenko, N. Management of commercialization of knowledge in the system of innovative development of the enterprise in the conditions of transformation of technological institutions (Doctoral dissertation, Teadmus OÜ, Estonia), 2023.
12- Gómez-Baquero, F. Experimentation in academic technology commercialization. In Intellectual Property Management for Start-ups: Enhancing Value and Leveraging the Potential (pp. 263- 279). Cham: Springer International Publishin, 2023.
13- Jha, S.K., Entrepreneurial ecosystem in India: Taking stock and looking ahead. IIMB management review, 2018. 30(2): p. 179-188.
14- Cho, I., Kwak, Y. H., & Jun, J. Sustainable idea development mechanism in University Technology Commercialization (UTC): Perspectives from dynamic capabilities framework. Sustainability, 11(21), 6156, 2019.
15- Weckowska, D.M., Learning in university technology transfer offices: Transactions-focused and relations-focused approaches to commercialization of academic research. Technovation, 2015. 41: p. 62-74.
16- Zaki, N. A. M., & Hashim, F. M. Effective Process of Commercialization at the Research Institutions in Malaysia. Journal of Advanced Research in Business and Management Studies, 30(1), 45-57, 2023.
17- Zahedi, M. R., & Hosseini Sarkhosh, S. M. Identifying and prioritizing the factors affecting the commercialization of the products of knowledge-based companies in the field of biotechnology using the DANP technique. Quarterly journal of Industrial Technology Development, 2023.
18- Toole, A.A. and D. Czarnitzki, Biomedical academic entrepreneurship through the SBIR program. Journal of Economic Behavior & Organization, 2007. 63(4): p. 716-738.
19- Nambisan, S. and M. Sawhney, A buyer's guide to the innovation bazaar. Harvard Business Review, 2007. 85(6): p. 109.
20- Henttonen, K. and H. Lehtimäki, Open innovation in SMEs: Collaboration modes and strategies for commercialization in technology-intensive companies in forestry industry. European Journal of Innovation Management, 2017. 20(2): p. 329-347.
21- Abdul Razak, A. and P.A. Murray, Innovation strategies for successful commercialisation in public universities. International Journal of Innovation Science, 2017. 9(3): p. 296-314.
22- Sheth, B.P., S.R. Acharya, and S. Sareen, Policy implications for the improvement of technology transfer and commercialization process in the Indian context. Journal of Science and Technology Policy Management, 2019. 10(1): p. 214-233.
23- Mehta, s.S., Commercializing successful biomedical technologies: basic principles for the development of drugs, diagnostics and devices. New york: cambridge university press. 2008.
24- Gibbons, M., Camille Limoges, Helga Nowotney, Simon Schwartzman, Peter Scott, & Martin Trow. 1994., The new production of knowledge: Dynamics of science and research in contemporary societies. London, Thousand Oaks, New Delhi: Saga publications. 1994.
25- Cui, Z., S. Kumar PM, and D. Gonçalves, Scoring vs. ranking: An experimental study of idea evaluation processes. Production and Operations Management, 2019. 28(1): p. 176-188.
26- Sharp, B.M., D.N. Iyer, and T.H. Brush, Executive influence on invention and commercialization: The moderating role of innovation radicalness. American Journal of Business, 2017. 32(3-4): p. 134-151.
27- Daneshjoovash, S.K. and M.H. Hosseini, Evaluating impact of entrepreneurship education programs. Education+ Training, 2019. 61(7/8): p. 781-796.
28- Perkmann, M., et al., Academic engagement and commercialisation: A review of the literature on university–industry relations. Research policy, 2013. 42(2): p. 423-442.
29- Upadhyayula, V.K., et al., Advancing game changing academic research concepts to commercialization: A Life Cycle Assessment (LCA) based sustainability framework for making informed decisions in Technology Valley of Death (TVD). Resources, Conservation and Recycling, 2018. 133: p. 404-416.
30- Belitski, M., A. Aginskaja, and R. Marozau, Commercializing university research in transition economies: Technology transfer offices or direct industrial funding? Research policy, 2019. 48(3): p. 601-615.
31- Lakitan, B., D. Hidayat, and S. Herlinda, Scientific productivity and the collaboration intensity of Indonesian universities and public R&D institutions: Are there dependencies on collaborative R&D with foreign institutions? Technology in Society, 2012. 34(3): p. 227-238.
32- Bikfalvi, A., et al., Technological trampolines for new venture creation in Catalonia: the case of the University of Girona. 2007.
33- Heinecke, S., On the route towards renewal? The Polish Academy of Sciences in post-socialist context. Science and Public Policy, 2018. 45(2): p. 246-256.
34- Cartalos, O., A.N. Svoronos, and E.G. Carayannis, The Evaluation Process of Research Commercialization Proposals and its Links to University Technology Transfer (TT) Strategy: A Case Study. From Agriscience to Agribusiness: Theories, Policies and Practices in Technology Transfer and Commercialization, 2018: p. 277-315.
35- Schaufeld, J., Commercializing Innovation. Turning Technology Breakthroughs into Products. New York: Apress, 2015.
36- Bakhtiar, A., A. Aslani, and S.M. Hosseini, Challenges of diffusion and commercialization of bioenergy in developing countries. Renewable energy, 2020. 145: p. 1780-1798.
37- Muizniece, L., University autonomy and commercialization of publicly funded research: The case of Latvia. Journal of the Knowledge Economy, 2021. 12: p. 1494-1516.
38- Al Natsheh, A., et al., Identifying the challenges in commercializing high technology: A case study of quantum key distribution technology. Technology Innovation Management Review, 2015. 5(1).
39- Min, J.-W., Y. Kim, and N.S. Vonortas, Public technology transfer, commercialization and business growth. European Economic Review, 2020. 124: p. 103407.
40- Sandelowski, M., & Barroso, J., Handbook for Synthesizing Qualitative Research. New York. 2007.
41- Checklist, C.Q. and C. How, Critical appraisal skills programme. 2018. URL: https://casp-uk. net/wp-content/uploads/2018/01/CASP-Qualitative-Checklist-2018. pdf [accessed 2021-05-04], 2022.
42- Prajogo, D.I. and P.K. Ahmed, Relationships between innovation stimulus, innovation capacity, and innovation performance. R&d Management, 2006. 36(5): p. 499-515.
43- Vanderford, N.L. and E. Marcinkowski, A case study of the impediments to the commercialization of research at the University of Kentucky. F1000Research, 2015. 4.
44- Hamel, G., Competition for competence and interpartner learning within international strategic alliances. Strategic management journal, 1991. 12(S1): p. 83-103.
45- Hedberg, B., How organizations learn and unlearn. In: Nystrom, P.C., Starbucks, W.H. (Eds.), 1981.
46- Nystrom, P.C., Starbuck, W.H., To avoid organizational crises, unlearn. Organizational Dynamics, 1984. 12(4): p. 53–65.
47- Wu, R., Z. Wang, and Q. Shi, Increment of heterogeneous knowledge in enterprise innovation ecosystem: an agent-based simulation framework. Complexity, 2021. 2021: p. 1-16.
48- Asim, Z. and S. Sorooshian, Exploring the role of knowledge, innovation and technology management (KNIT) capabilities that influence research and development. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 2019. 5(2):
p. 21. 49- Cummings, J.L. and B.-S. Teng, Transferring R&D knowledge: the key factors affecting knowledge transfer success. Journal of Engineering and technology management, 2003. 20(1-2): p. 39-68.
50- Liu, H., et al., A system dynamic approach for simulation of a knowledge transfer model of heterogeneous senders in mega project innovation. Engineering, Construction and Architectural Management, 2021. 28(3): p. 681-705.
51- Sun, J., X. Ren, and C.J. Anumba, Analysis of knowledge-transfer mechanisms in construction project cooperation networks. Journal of Management in Engineering, 2019. 35(2): p. 04018061.
52- Xiao, L., S. Xu, and X. Zeng, Design and analysis of knowledge transfer in the process of university-industry collaborative innovation based on social network theory. Journal of Internet Technology, 2018. 19(4): p. 1155-1167.
53- Bacon, E., M.D. Williams, and G.H. Davies, Recipes for success: Conditions for knowledge transfer across open innovation ecosystems. International Journal of Information Management, 2019. 49: p. 377-387.
54- Dwyer, A.L. and A.L. Cummings, Stress, self-efficacy, social support, and coping strategies in university students. Canadian Journal of Counselling and Psychotherapy, 2001. 35(3).
55- Choi, K. and S.W. Kim, From R&D to commercialization: A system dynamic approach. Asian Journal on Quality, 2008. 9(3): p. 123-144.
56- Stamboulis, Y.A., E.D. Adamides, and T.E. Malakis. Modeling the Product-Process R&D Dynamics. in Proceedings of the 20th International Conference of the System Dynamics Society. 2002.
57- Hmieleski, K.M. and E.E. Powell, The psychological foundations of university science commercialization: A review of the literature and directions for future research. Academy of Management Perspectives, 2018. 32(1): p. 43-77.
58- Alibekova, G., et al., Determinants of technology commercialization ecosystem for universities in Kazakhstan. The Journal of Asian Finance, Economics and Business (JAFEB), 2019. 6(4): p. 271-279.
59- Wei, M., X. Ren, and S. Hao. Simulation of knowledge transfer within the project team. in 2018 8th International Conference on Logistics, Informatics and Service Sciences (LISS). 2018. IEEE.
60- Ekore, J.O., Impact of key organizational factors on knowledge transfer success in multi-national enterprises. Management-Journal of Contemporary Management Issues, 2014. 19(2): p. 3-18.
61- Cohen, W.M. and D.A. Levinthal, Absorptive capacity: A new perspective on learning and innovation. Administrative science quarterly, 1990: p. 128-152.
62- Lyles, M.A. and J.E. Salk, Knowledge acquisition from foreign parents in international joint ventures: An empirical examination in the Hungarian context. Journal of international business studies, 1996. 27: p. 877-903.
63- Kenzhaliyev, O., et al., Conditions to facilitate commercialization of R & D in case of Kazakhstan. Technology in Society, 2021. 67: p. 101792.
64- Meijer, L., et al., Barriers and drivers for technology commercialization by SMEs in the Dutch sustainable energy sector. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 2019. 112: p. 114-126.
65- Entezari, Y., Building knowledge-based entrepreneurship ecosystems: Case of Iran. Procedia-social and behavioral sciences, 2015. 195: p. 1206-1215.
66- Entezari, Y., Modelling the national knowledge ecosystem: Policy implications for Iran. Procedia Computer Science, 2019. 158: p. 826-835.
67- Vlăduţ, G. Innovation ecosystem model for commercialization of research results. in Proceedings of the International Conference on Business Excellence. 2017.
68- Swieringa, J. and A. Wierdsma, Becoming a Learning Organization. 1992.
69- Albino, V., A.C. Garavelli, and G. Schiuma, Knowledge transfer and inter-firm relationships in industrial districts: the role of the leader firm. Technovation, 1998. 19(1): p. 53-63.
70- Kostova, T.T.t.o.s.o.p.A.c.p.A.o.m.r., 24(2), 308-324.
71- Szulanski, G., Exploring internal stickiness: Impediments to the transfer of best practice within the firm. Strategic management journal, 1996. 17(S2): p. 27-43.
72- Zander, U., Kogut, B., Knowledge and the speed of the transfer and imitation of organizational capabilities:an empirical test. . Organisation Science 1995. 6(1): p. 76-92.
73- Winter, S.G., Knowledge and competence as strategic assets. In: Teece, D. (Ed.), The Competitive Challenge.Ballinger Publishing, Cambridge, MA, pp. 159–184, 1987.
74- Jiang, J., Q. Shi, and Y. Yu, System dynamics modeling and simulation of knowledge transfer in industry-university-research cooperation. Inf. Sci., 2014. 32(8): p. 50-55.
75- Kwan, M.M. and P.-K. Cheung, The knowledge transfer process: From field studies to technology development. Journal of Database Management (JDM), 2006. 17(1): p. 16-32.
76- Ju Choi, C. and S.H. Lee, A knowledge-based view of cooperative interorganizational relationships. Cooperative strategies: European perspectives, 1997(2): p. 33.
77- Davenport, T.H. and L. Prusak, Working knowledge: How organizations manage what they know. 1998: Harvard Business Press.
78- De Wit-de Vries, E., et al., Knowledge transfer in university–industry research partnerships: a review. The Journal of Technology Transfer, 2019. 44: p. 1236-1255.
79- Hlaoittinun, O., Bonjour, E., & Dulmet, M. A team building approach for competency development. In 2007 IEEE International Conference on Industrial Engineering and Engineering Management (pp. 1004-1008). IEEE. (2007, December).
80- Komarkova, I., Conrads, J., & Collado, A., Entrepreneurship Competence: An Overview of Existing Concepts. Policies and Initiatives. depth case study report. 2015.
81- Kaur, H. and A. Bains, Understanding the concept of entrepreneur competency. Journal of Business Management & Social Sciences Research, 2013. 2(11): p. 31-33.
82- Ibrahim, Z., Abdullah, F., & Ismail, A., International business competence and small and medium enterprises. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2016. 224: p. 393-400.
83- Hajimirrahimi, S.D. and M. Valadan, Factors Influencing the Establishment and Development of a Commercialization System of Research Findings and Determining the Knowledge of Those Involved in the Agricultural Sector of Iran.
International Journal of Agricultural Management and Development (IJAMAD), 2020. 10(2): p. 113-133. 84- Osoro, O., Kirama, S., & Vermeulen, P. Factors affecting engagement and commercialization of innovation activities of firms in Tanzania. Tanzanian Economic Review, 4(1-2), 2017.
85- Brugelman, R.A., A Process Model of Internal Corporate Venturing in the Diversified Major Firm: Administrative Science Quarterly. 1988. 3(4): p. 454.
86- Galbraith, C.S., Transferring core manufacturing technologies in high technology firms. California Management Review, 1990. 32(4): p. 56-70.
87- Bresman, H., Birkinshaw, J.M., Nobel, R., Knowledge transfer in international acquisitions. Journal of International Business Studies 30 (3), 439–462, 1999.
88- Polanyi, M., The Tacit Dimension. Routledge & Kegan Paul, London. 1966.
89- Lippman, S.A. and R.P. Rumelt, Uncertain imitability: An analysis of interfirm differences in efficiency under competition. The bell journal of Economics, 1982: p. 418-438.
90- Davidson, W.H., The location of foreign direct investment activity: country characteristics and the theory of the firm. Journal of International Business Studies 11, 9–22. 1980.
91- Mansfield, E., Romeo, A., Wagner, S., Foreign trade and US research and development. Review of Economics and Statistics 61, 49–57. 1979.
92- Teece, D., Technology transfer by multinational firms: the resource cost of transferring technological know-how. The Economic Journal 87, 242–261., 1997. 87: p. 242-261.
93- Zander, U., Exploiting a technological edge: voluntary and involuntary dissemination of technology. Institute of International Business, Stockholm. 1991.
94- Boehlje, M., Business challenges in commercialization of agricultural technology. International Food and Agribusiness Management Review, 7 (1030-2016-82667), 91-104., 2004.
95- Amadi-Echendu, J. and R. Rasetlola. Technology commercialization factors, frameworks and models. in First International Technology Management Conference. 2011. IEEE.
96- Umum, K.K.D., W. & Larso, D. Higher Education Institution and Technology Transfer. Agse, pp. 461-474, 2008.
97- Diane, A., “S&T Commercialization of Federal Research Laborites and University Research. Carleton University Eric Sport, School of Business, Canada, 2004.
98- Bashmakov, A., et al., Generic heurorithm of innovation management from generating ideas to commercialization. 2015.
99- Utterback, J.M., & Abernathy, W. J. A dynamic model of process and product innovation. Omega, 3(6), 639-656, 1975.
100- Hwang, A.S., Training strategies in the management of knowledge. Journal of Knowledge Management, 2003. 7(3): p. 92-104.
101- Srivastava, R., & Yadav, S. A research study on the affect of emotional intelligence on the ability to handle the conflict and team building. Splint International Journal of Professionals, 4(5), 86-93, 2017.
102- Illiashenko, S., Knowledge management at industrial enterprises in the context of forming their innovative development strategies. 2020.
103- Goletti, F., Purcell, T., & Smith, D., Concepts of commercialization and agricultural development. Agrifood Consulting International Discussion Paper Series, 8. 2003.
104- Handy, C.U.O., London-UK, Penguin Books Ltd, 4th Edition.
105- Perrin, A., & Rolland, N. Mechanisms of intra-organisational knowledge transfer: the case of a global technology firm. M@ n@ gement, 10(2), 25-47, 2007.
106- Tushman, M.L., Special boundary roles in the innovation process. Administrative Science Quarterly 22, 587–605, 1997.
107- Ashyrov, G., et al., The future of university–industry collaboration: scenario analysis based on case of Estonia. Knowledge Management Research & Practice, 2019. 17(4): p. 421-435.
108- Portuguez Castro, M., C. Ross Scheede, and M.G. Gómez Zermeño, The impact of higher education on entrepreneurship and the innovation ecosystem: A case study in Mexico. Sustainability, 2019. 11(20): p. 5597.
109- Faraji F, Rostami F, Naderi N and Khoshkhouy sh. Explaining Sustainable Development Strategies for Agricultural Entrepreneurship Activities in Kermanshah Province, Iran. International Journal of Agricultural Management and Development, 9(3): 213-227, 2019.

نص كامل:

معرفی شاخص‌های اثرگذار بر اکوسیستم تجا‌ري‌سازي مؤسسات پژوهشی کشاورزی
با رویکرد فراترکیب

ودیعه چراغعلی*

دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

vcheraghali@yahoo.com

عباس خمسه**

دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

abbas.khamseh@iau.ac.ir

رضا رادفر***

دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

Radfar@srbiau.ac.ir

تاريخ دريافت: ۲۶/۱۲/۱۴۰۱

تاريخ اصلاحات: ۲۷/۰۶/۱۴۰۲

تاريخ پذيرش: ۲۴/۰۷/۱۴۰۲

چکيده

واژگان کليدي

دانش تجاری‌سازی؛ اکوسیستم؛ فراترکیب؛ دستاوردهای پژوهشی؛ کشاورزی.

1- مقدمه

در جهان امروز معیار خلاقیت و نوآوری جایگزین معیارهای سنتی اقتصادی برای تمایز کشورهای توسعه‌یافته، در حال توسعه و توسعه‌نیافته ‌است ]1[. رویه جهانی نشان می‌دهد که در دوره‌های دگرگونی سیستم‌های فناوری، موقعیت‌های رقابتی سازمان‌ها (شرکت‌ها و مؤسسات)، صنایع و کل اقتصاد ملی را توانایی تولید و استفاده (تجاری‌سازی) دانش جدید، تعیین می‌کند ]۱۱[. دانشگاه ها و مراکز پژوهشی در حال حاضر باید ایجاد فناوری‌های جدید و تجاری‌سازی آن‌ها را در اولویت امور خود قرار دهند ]۱۲[. قابل تأمل است که تجاري‌سازي يافته‌هاي تحقيقاتي در بخش كشاورزي، به ‌منظور سهيم‌شدن تحقيقات در توسعه اين بخش، به‌‌ویژه در راستاي توسعه اقتصادي مبتني بر دانش و كارآفريني دارای اهمیت است ]۲[. بخش کشاورزی يكي از با اهمیت‌ترین بخش‌هاي اقتصادي به‌ویژه در كشورهاي كمتر توسعه‌‌یافته به‌شمار مي‌آيد كه سرمايه‌گذاري در آن با بازده بالايي همراه است ]۳[. ايده‌ها و نوآوري‌ها براي تبديل‌شدن به كسب‌وكاري موفق و سودآور بايد تجاري شوند. تجـاري‌سـازي بـه‌عنـوان فرايندي غيرخطي و پيچيده، مستلزم ايفاي نقش بازيگران و عوامل مختلـف بـا توانمنـدي‌هـاي متفـاوت اسـت ]۴[. هر اکوسیستم منحصر به فرد است و با بازیگران و محیط خاص خودش شکل می‌گیرد ]۱۳[. عملکـرد یـک سیسـتم بـه عملکـرد اجزایش وابسته است و چگـونگی تعامل اجزای با یکدیگر بـر عملکـرد کلی سیستم تأثیرگـذار است. تجاری‌سازی در چارچوب یک اکوسیستم که ذینفعان، بازیگران و نقش‌آفرینان متنوعي را دخالت مي‌دهد، امکان‌پذیر می‌باشد. در واقع اکوسیستم به مجموعه‌ای از ذی‌نفعان، بازیگران و نقش‌آفرینان اتلاق مي‌شود که در چارچوب یک زیست‌بوم در تعامل و هماهنگي پویا با یکدیگر قرار دارند. تجاری‌سازی طریق تبدیل ایده‌های خلاق به محصولات نوآورانه است که باعث افزایش کارایی، اثربخشی و در نتیجه تبدیل، تولید به بازده اقتصادی در دنیای رقابتی امروز است ]۱۴[. یکی از دلایل عمده رشد سریع و بهبود فناوري در کشورهاي صنعتی، توجه فراوان به تجاري‌سازي نتایج تحقیقات انجام‌شده در چنین کشورهایی است. به‌طـورکلـی، دیدگاه‌هاي جدید در سیاستگذاري‌هاي توسعۀ پژوهش، بر ملموس‌تر‌بودن تأثیرات اقتصادي- اجتماعی فعالیت‌هاي پژوهشی تأکید زیادي دارند. یکی از مهم‌ترین جنبه‌هاي ایـن سیاسـت‌هـا توجـه بـه تجـاري‌سـازي دسـتاوردهاي پژوهشـی و توسـعۀ فناوري‌هاي نوین است ]۱۵[. تغییر سریع علم و فناوری محققان را ترغیب کرده تا راه‌های جدیدی برای تجاری‌سازی فناوری خود بیابند ]۱۶[. از طرفی این تغييرات سريع، سازمان‌ها را با چالش‌هاي مختلفي روبه‌رو كرده است، اما در اين راه سازمان‌هايي موفق هستند كه به كمك ابزارهاي مديريتي و فناوري‌هاي نوين از فرصت‌هاي ايجادشده به نفع خود استفاده كنند ]۵[. تحقق توسعه اقتصاد دانش‏بنیان نیازمند تحقیقات علمی و سازمان‏یافته‏ای است که منجر به دستاوردهای فناورانه و نوآورانه مورد‌نیاز برای ارتقاء رقابت‏پذیری صنایع کشور گردد. اما این دستاوردهای فناورانه تا هنگامی‌که تجاری نشده و منجر به عملکرد بهتر و برتر نشوند، نمی‏توانند منشاء ایجاد ثروت برای جامعه باشند ]۶[. همانطوری که می‌دانیم كشاورزي یکي از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادي كشور ایران محسوب می‌گردد و از نظر تأمين مواد غذايي، مواد اوليه، اشتغال، سرمايه لازم جهت توسعه اقتصادي اهميت ویژه‌ای دارد. بنابراین بدون وجود یک زيربناي محكم تحقيقاتي در كشاورزي، رشد اقتصادي در این بخش بطور جدی امکان‌پذیر نیست. از طرفی در سازمان‏های تحقیقاتی هم بدون تجاری‏سازی یک محصول، تحقیقات معنایی ندارد زیرا بدون دستیابی به مشتریان خاص یک دستاورد، تولید و یا انجام آزمایش، در مورد یک ایده بی‌فایده خواهد ]۷[. از ابتدای بحث تجاری‌سازی فناوری در مؤسسات تحقیقاتی کشور، صرف‌نظر از وسعت و حوزه تخصصی فعالیت آن‌ها، مشکلی که مدام مدیران مراکز با آن مواجه بوده‌اند این است که با وجود دستاوردها و نتایج تحقیقاتی فراوانی که توسط مؤسسات تحقیقاتی حاصل می‌شود اکثر آن‌ها در تجاری‌سازی و رساندن نتایج این تحقیقات به مصرف‌کننده نهایی در بازار و جامعه و کسب درآمد مناسب موفق نبوده‌اند ]۱۷[. اين امر نشان‌دهنده پيچيدگي و وجود موانع مختلف بر سر راه تجاري‌سازي است. برای بهره‌مندی از پتانسیل‌های علمی سازمان‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور، تجاری‌سازی فناوری باید بطور جدی در برنامه این مراکز قرار گیرد. در پژوهش حاضر تلاش شده به مدد جستجوی گسترده در ادبیات پژوهش نظرات و یافته‌های پژوهشگران مختلف که می‌تواند به تحقق یافته‌های پژوهش و تدوین چارچوب نظری تجاری‌سازی کمک کند تا حد توان پوشش داده شود. لکن علیرغم اینکه هر یک از مطالعات قبلی سهم مهمی در شناسایی بخشی از ابعاد و ویژگی‌های تجاری‌سازی دارند و این عوامل و ابعاد مذکور به درک بهتر پویایی اقتصادی کشاورزی کمک می‌کند اما تاکنون چارچوب جامع و یکپارچه‌ای که همه ابعاد و مؤلفه‌های آن را در قالب اکوسیستم تجاری‌سازی در برگیرد ارائه نشده است. پژوهش حاضر تلاشی در جهت پر‌کردن این شکاف پزوهشی با تأکید بر کارکردها به‌خصوص بررسی نظام‌مند و زیرمجموعه‌هاي هر یک از آن‌ها، به‌عنوان یکی از اجزاي اصلی تجاري‌سازي علم و فناوري اسـت. مطالعۀ حاضر به این پرسش کلیدی پاسخ خواهد داد که عوامل اصلی تأثیرگذار بر اکوسیستم تجا‌ري‌سازي مؤسسات پژوهشی کشاورزی کشور کدام‌اند؟

2- مواد و روش‌ها

2-1- مروری بر مبانی نظری

ژاو¹ تجاری‌سازی را تحقیقات فرایندی می‌داند که در آن توسعه‌ ایده‏های جدید یا داده‌های تحقیقاتی و تبدیل آن‌ها به محصولات تجاری یا خدمات و در نهایت ارائه به بازار دیده می‏شود. فرايند تجاری‌سازی همان فرايند انتقال دانش و فناوري از دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشي به صنايع موجود يا کسب ‌وکارهای جديد است ]۱۸[. برخی از محققان بر این اعتقاد هستند که تجاری‌سازی فرایندی زنجیروار است که از خلق ایده تا فروش محصول به مشتری را در بر می‌گیرد ]۱۹[. تجاری‌سازی فرایندی است که از همه فرصت‌ها استفاده می‌کند تا فواید ایجاد‌شده توسط تجاری‌سازی را شبکه ارتباطی ذینفع، به‌دست آورد ]۲۰[. به‌طوری‌که کل جامعه تحت تأثیر قرار گیرد ]۲۱[. بعضی تجاری‌سازی را با انتقال فناوری از مراکز تحقیقاتی به صنایع موجود یا کسب و کارهای جدید می‌دانند از این‌رو آن را تجاری‌سازی فناوری می‌نامند ]۲۲[. تجاری‌سازی وقتی آغاز می‌شود که یک کسب و کار به‌عنوان شیوه‌ای برای استفاده از پیشرفت‌های علمی و دانش‌های نوین با هدف پاسخ به نیاز بازار از طریق طراحی، توسعه، ساخت و تولید و بازاریابی برای ارتقاء محصول ایجاد شود ]۲۳[. در گذشـته، تحقیقـات صرفـاً معطـوف بـه اهـداف علمــی و به عبــارت دیگــر، علــم بــرای علــم بــود. امــا امــروزه بــا چرخــش رویکردهــا و ایجــاد گفتمان‌های مربــوط بــه اقتصــاد علــم و رویکــرد اقتصــادی دانش‌بنیــان، برنامه‌ریــزان درصــدد هســتند کــه در عرصــة سیاســت‌گذاری‌های آموزشــی، قابلیــت کاربــرد علــوم، پتانســیل تبدیــل علـم بـه ثـروت و فوایـد ملمـوس را در طـول تکثیـر و تولیـد علـم لحـاظ نماینـد ]۲۴[. از ایـن‌رو، تجاری‌سـازی در دسـتور کار بسـیاری از سـازمان‌ها و مراکـز تحقیقاتـی قـرار دارد. امـا علی‌رغـم پذیـرش ایـن موضـوع و توجـه خـاص بـه آن، شـواهد متعـدد از سراسـر دنیـا حاکـی از آن اسـت کـه همه ایده‌ها قابلیت تجاري‌سازي ندارند، بلکه ایده‌هاي که پس از غربالگری و امکان‌سنجی تأیید می‌شود تحت عنوان ایده خلاق می‌تواند به تجاری‌سازی و خلق ارزش منجر گردد ]۲۵[. تجاری‌سازی به معنی ایجاد تأثیر اقتصادی در بازار که مهم‌ترین گام آن تبدیل ایده‌های خلاقانه به محصولات نوآورانه و ارائه ارزش برای مشتریان خواهد بود ]۲۲[. مشکل اصلی اختراع یک محصول نیست بلکه روش تجاری‌سازی آن به شکل یک محصول نوآورانه و عرضه آن در بازار است ]۲۶[. زیرا معمولاً کارافرینان به دلیل عدم برخورداری از آموزش، آگاهی از دانش مورد‌نیاز جهت فرایندهای کارآفرینی ندارند ]۲۷[. در مسیر تجاری‌سازی شناخت یک ایده خلاق به تنهایی برای موفقیت تجاری‎سازی کافی نیست باید تمام ابعاد و مؤلفه‌های تجاری‌سازی در نظر گرفته شود ]۲۱[.

2-2- پیشینه تجربی

در زمینه تجاری‌سازی پژوهش‌های متعددی صورت گرفته ‌است که به نقش عوامل مؤثر بر موفقیت تجاری‌سازی پژوهش‌ها پرداخته‌اند. از اوایل دهه 1970 راهکارهای مختلف تجاری‌سازی دانشگاهی ارائه‌شده که تلاش داشته برنامه‌ریزی مؤثر و اجرای پروژه‌های تجاری‌سازی دانشگاهی را تسهیل کند. این راهکارها به کاهش مسائل پیچیده و تشخیص روابط بین اجزا کمک می‌کنند. در تحقیقی ]۲۸[ عوامل مؤثر بر تجاری‌سازی را مشتمل بر و‌یژگی‌های فردی محقق، بستر سازمانی و بستر نهادی می‌دانند. پژوهشی ]۲۹[ عوامل زمینه‌ای از جمله مسائل قانونی و زیرساختی و همچنین عوامل فردی از جمله کارآفرینی و توانایی‌های نوآوری پژوهشگران، را از عوامل مهم و اساسی در مسیر تجاری‌سازی تحقیقات دانشگاهی می‌نامند. نتایج پژوهشی ]۳۰[ نقشه راه و تدوین راهبردهای ارتیاطی مؤثر را از عوامل مؤثر بر تجاری‌سازی دانش عنوان کردند. پژوهشگرانی ]۳۱[ اشاره کرده‌اند که مشوق‌های مالی می‌توانند تأثیر مثبتی بر بهره‌برداری مراکز علمی داشته باشند. محققانی ]۳۲[ گزارش کردند که عوامل مؤثر بر تجاری‌سازی را به دو گروه محیطی و درونی دسته‌بندی کردند: عوامل محیطی، سطح سازمانی (رسمی و غیررسمی) و سطح منطقه‌ای (رسمی و غیررسمی) و عوامل درونی (فناوری، عوامل انسانی، اجتماعی، شبکه‌ای، مالی، سازمانی و فیزیکی). پژوهشگری در تحقیق خود نشان داد که عوامل سازمانی و نهادی بر تجاری‌سازی تحقیقات دانشگاهی تأثیر دارند ]۳۳[. همچنین در تحقیق دیگر محققی مشخص نمودند که در مسیر تجاری‌سازی دانش برخی موانع مهارتی، فرهنگی و بازاریابی نقش مهمی را ایفا می‌نمایند ]۳۴[. تحقیق دیگری نقش ایده‌های خلاق را بر فرایند تجاری‌سازی مؤثر می‌داند ]۳۵[. در پژوهشی که به شناسایی و اولویت‌بندی سازوکارهای بدیل تجاری‌سازی تحقیقات دانشگاهی در بخش کشاورزی پرداخته شده‌ است سرمایه‌گذاری مشترک دانشگاه با صنایع و بخش خصوصی برای بهره‌برداری تجاری از یافته‌های تحقیقاتی، فروش حقوق مالکیت دارایی‌های فکری برآمده از تحقیقات دانشگاهی را مهم شمردند ]۸[. در پژوهشی دیگر با هدف شناخت عوامل داخلی و خارجی تأثیرگذار به بررسی و تعیین عوامل و راهبردهای استقرار و نهادینه‌سازی نظام تجاری‌سازی دستاوردهای فناورانه مراکز تحقیقات و آموزش کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی پرداخته شده است و بیان شد که توسعه این بخش نیازمند سرمایه‌گذاری در نظام‌های آموزش، تحقیقات و ترویج کشاورزی است و ایجـاد ساختار و اجرای برنامه تجاری‌سازی دستاوردهای فناورانه باید در اولویت قرار گیرد ]۹[. محققانی در مطالعه‌ای به تحلیل موانع و چالش‌هایی در این بخش پرداختند و موانع اقتصادی - سیاسی، موانع اجرایی ساختاری، موانع علمی و موانع اجتماعی - فرهنگی را مهم دانستند ]۱۰[. در تحقیقی بازاریابی، تدوین سیاست‌ها، مقررات و قوانین مناسب، مشوق‌های غیرمستقیم، کمک‌های مالی، سیستم مالیاتی مناسب و تخصیص بودجه به دانشگاه‌ها از مهم‌ترین عوامل در تجاری‌سازی تحقیقات دانشگاهی می‌باشند ]۳۶[. نتایج پژوهش بررسی تجاري‌سازي اختراعات در شرکت‌هاي تایوانی نشان داد که دارایی‌هاي مکمل و قابل ‌دسترس نوآوري حاصـل از ثبت اختراع به‌‌طور قابل‌ توجه و به‌ گونه‌ای مثبت بر عملکرد تجاری‌سازی اختراع تأثیر می‌گذارند ]۳۷[. محققی، مهم‌ترین چالش‌های تجاري‌سازي را بازارهاي کوچک و پراکنده، فقدان زیرساخت مناسب، اعتبارسنجی فناوري و صدور گواهینامه، توسعه زنجیره تأمین براي محصول جدید و خـدمات پـس از فـروش می‌داند ]۳۸[. از قوه به فعل درآمدن تجاری‌سازی دستاوردهای تحقیقاتی، فرایند پیچیده و دشواری است که شامل ظرفیت جذب، ظرفیت نوآوری، مشارکت و بازاریابی می‌شود ]۳۹[.

3- روش‌شناسی پژوهش

این مطالعه از منظر هدف یک مطالعۀ کاربردی- توسعه‌ای به‌شمار می‌آید. روشی که در این پژوهش مورد استفاده قرار می‌گیرد، روش پژوهش آمیخته از نوع اکتشافی با تأکید بر داده‌های کیفی است. این مطالعه از منظر بازۀ زمانی گردآوری داده‌ها نیز یک پژوهش پیمایشی- مقطعی محسوب می‌شود. بازۀ زمانی برای مقالات فارسی بین سال‌های 1388 تا 1402 و مقالات انگلیسی بین سال‌های 1980 تا 2023 بوده است. برای گردآوری داده‌های پژوهش در فاز کیفی از روش فراترکیب و مطالعات کتابخانه‌ای استفاده شد. در این پژوهش از روش ﻓﺮاﺗﺮﮐﯿﺐ، ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻟﮕﻮی هفت‌ مرحله‌ای سندلوسکی و ﺑﺎروسو ]۴۰[ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. این مراحل شامل 1- تنظیم سؤالات پژوهش 2- بررسی نظام‌مند متون
3- جستجو و انتخاب منابع مناسب 4- استخراج اطلاعات منابع 5- تجزیه و تحلیل و ترکیب یافته‌ها 6- کنترل کیفیت و 7- ارائۀ یافته‌ها می‌باشد. در مرحله کیفی بر پایه روش فراترکیب بعد از مرور نظام‌مند ادبیات به استخراج مقولات (ابعاد) مفاهیم (مؤلفه‌ها) و کدها (شاخص‌ها) در‌‌خصوص تجاری‌سازی پژوهش‌های کشاورزی اقدام و مدل پیشنهادی ارائه می‌شود. روش فراترکیب رویکرد نظام‌مندی برای محققان فراهم می‌سازد تا نتایج تحقیقات را ترکیب و تم‌ها و استعاره‌های پنهان را استخراج نماید و موجب توسعه دانش گردد. روش گردآوری داده‌های کیفی در این پژوهش شامل کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی است. کدگذاری باز بخشی از تحلیل است که به نامگذاری و دسته‌بندی پدیده از طریق بررسی مفاهیم درون اسناد و مدارک می‌پردازد. در کدگذاری محوری، هدف ایجاد رابطه بین کدهای ایجادشده در مرحله کدگذاری باز می‌باشد کدگذاری انتخابی بر‌اساس نتایج کدگذاری باز و محوری انجام می‌گیرد و مقوله محوری را به شکل نظام‌مند به سایر مقوله‌ها مرتبط می‌سازد. این رویکرد شامل بررسی منظم یافته‌های تحقیقات کیفی است تا از طریق هفت مرحله، تفسیر جدیدی ایجاد شود. مراحل روش فراترکیب عموماً شامل مراحل تعریف هدف پژوهش، بررسی نظام‌مند متون، ارزیابی و انتخاب مقاله‌های مرتبط، استخراج اطلاعات و نتایج مقاله‌ها، تجزیه و تحلیل و ترکیب یافته‌های کیفی، کنترل کیفیت و ارایه یافته‌ها، پارامترهای مرتبط با معیار انتخاب مقالات، بازده زمانی مقالات چاپ‌شده و روش تجزیه و تحلیل بر‌اساس اهداف و مسأله اصلی پژوهش مشخص شده است.

گام اول: تنظیم سؤال‌های پژوهش

برای این مرحله از یک الگوریتم چهار سؤالی استفاده می‌شود که شامل چهار قسمت: چه چیزی، چه کسی، چه زمانی و چگونگی انجام تحقیق است. What برای یافتن چه چیر مطالعه فراترکیب تنظیم شده است. شاخص‌های تجاری‌سازی در پژوهش‌های تحقیقاتی کشاورزی چه چیزهایی است؟ who جامعه مورد مطالعه است. در این تحقیق متون علمی به زبان فارسی و انگلیسی معتبر در نظر گرفته شده است. When محدوده زمانی مورد مطالعه مقالات بررسی‌شده را مشخص می‌کند. که در این تحقیق از سال 1980 تا 2023 می‌باشد. How روشی که برای گردآوری داده‌های تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است را بیان می‌کند. نحوه گردآوری داده‌ها به روش اسنادی و تحلیل داده‌های ثانویه (اسناد و مدارک گذشته) می‌باشد.

گام دوم: بررسی نظام‌مند متون

در این مرحله پایگاه‌های داده و موتورهای جستجوی مختلفی با کلید واژه‌های متعددی برای جستجوی مقالات و کتب فارسی و انگلیسی بکار گرفته شده ‌است. سپس متون معتبر شناسایی و دانلود شدند. در این تحقیق از سایت‌های داخلی و خارجی استفاده شد مانند:

(Direct Science, Springer, Web of Science, Google Scholar, Essential Science, Sid, Indicators, Scopus, Isc, Elsevier, Taylor, Magiran, Civilica).

کلید واژه‌ها: تجاری‌سازی Commercialization، اکوسیتم تجاری‌سازیCommersialization ecosystem ، تحقیق و توسعه و تجاری‌سازیR&D & Commercialization ، تجاری‌سازی تحقیقاتCommercialization of research ، تجاری‌سازی تحقیقات کشاورزیCommecialization of agricultural research ، تجاری‌سازی دانش Commercialization of knowledge، انتقال دانش Knowledge transfer

در نتیجه جستجو و بررسی‌های بعمل آمده از منابع اشاره شده و با استفاده از کلید واژه‌های اصلی مورد‌نظر و با در نظر گرفتن معیارهای موضوعی و زمانی پذیرش مقالات انتخاب شدند.

گام سوم: بررسی و گزینش مقالات مناسب

هدف این مرحله حذف مقاله‌ها و کتاب‌هایی است که به یافته‌های ارائه‌شده در آن‌ها اعتمادی نیست. در این مرحله منابع بر‌اساس معیارهای پذیرش یا عدم پذیرش بررسی می‌‌گردند. این معیارها شامل ده سؤال است که آن‌ها از مهارت‌های ارزیابی انتقادی² ]۴۱[ می‌نامند. این سؤالات عبارتند از: اهداف پژوهش، منطق روش، طرح پژوهش، روش نمونه‌برداری، جمع‌آوری داده‌ها، انعکاس‌پذیری، ملاحظات اخلاقی، دقت تجزیه و تحلیل داده‌ها، بیان وضوح و روش یافته‌ها و ارزش پژوهش می‌باشند. در این مرحله پژوهشگر به هر کدام از سؤالات یک امتیاز کمی می‌دهد. براساس مقیاس 50 امتیازی CASP، پژوهشگر سیستم امتیازبندی را مطرح می‌کند و هر مقاله‌ای که پایین‌تر از امتیاز خوب (کمتر از 30 است) را حذف می‌کند، عالی (50-40)، خیلی‌خوب (40-31)، خوب (30-21)، متوسط (20-11)، ضعیف (10-0). بر این اساس امتیازهای داده‌شده به هر پژوهش مشخص می‌شود و امتیازهای بالای 30 را در پژوهش لحاظ می‌کند.

شکل 1- فرایند انتخاب مقالات نهایی

گام چهارم:

استخراج اطلاعات متون است که در این مرحله محتوای متون به دقت مطالعه‌شده و شاخص‌های اساسی استخراج می‌شود. پژوهشگر برای یافتن محتوا درون متن چندین بار متون را مطالعه نموده است و اطلاعات متون را بدین صورت دسته‌بندی کرده‌‌‌ ‌‌‌است: مرجع مربوط به هر پژوهش ثبت می‌شود (نام‌خانوادگی و نام نویسنده در رفرنس مقاله ذکر شده است)، سال انتشار مقاله، عوامل حیاتی موفقیتی که هر مقاله به آن‌ها اشاره کرده‌ است. کدها یا شاخص‌ها و اطلاعات روش شناختی کلیدی مانند هدف پژوهش، رویه‌ها، وسایل سنجش همگی یادداشت شدند و مورد ارزیابی قرار گرفتند.

گام پنجم: تجزیه و تحلیل و تلفیق یافته‌های کیفی

هدف فراترکیب ایجاد تفسیر یکپارچه و جدید از یافته‌هاست. این روش جهت شفاف‌سازی مفاهیم، الگوها پالایش‌های موجود دانش و ظهور مدل‌های عملیاتی و نظریه پذیرفته شده است. در این پژوهش کدها از مرحله قبل استخراج‌شده و ماتریس فرم مقیاس‌ها جهت دسته‌بندی مفاهیم شکل گرفته ‌است. با انجام این کار تفسیر از یک مطالعه که در برگیرنده همه جوانب است فراتر رفته در نتیجه از این طریق می‌توان مدل مفهومی پژوهش را ترسیم کرد.

گام ششم:

کنترل کیفیت است که برای سنجش روایی محتوایی به وسیله نظر خبرگان (3 نفر) استفاده گردید. که خبرگان به صورت نمونه‌گیری غیراحتمالی و ترکیبی از روش‌های هدفمند یا قضاوتی انتخاب شده‌اند. این افراد دارای تخصص تجربه و توانایی کافی برای تجزیه و تحلیل و تفسیر نتایج حاصل از پژوهش را داشته باشند و از این طریق شاخص‌ها و کدهای استخراج‌شده به مفاهیم و مقوله‌های مرتبط خوشه‌بندی شدند تا در نهایت بتوان مدل جامع پژوهش را استخراج کرد.

گام آخر:

ارائه یافته‌هاست که پس از بررسی نهایی شاخص‌ها و طبقه‌بندی کدها در قالب مفاهیم و مقوله انجام گردید. در راستاي روش سندلوسکی و بارسو یافته‌هاي مقالات نهایی با استفاده از تحلیل طبقه‌بندی که شامل تحلیل استقرایی از طریق کدگذاری و جدول‌بندی داده‌ها (کدگذاری باز)، تکرار مرور مطالعات به منظور شناسایی درست مفاهیم و ارتباط بین آن‌ها (کدگذاری محوری) و فرایند تحلیل مفاهیم (کدگذاری انتخابی) می‌باشد، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

جدول 1- تجزیه، تحلیل و تلفیق داده‌ها

فراوانی	منابع	کدها	مفاهیم	مقوله‌ها
8 کد 14 مقاله	[42][43][44][45][46][47] [48][49][50][39][51][52][53][54]	دانش مراکز تحقیقاتی (دهنده)، دانش کسب و کارها (دانش گیرنده)، فاصله دانشی مراکز تحقیقاتی، منافع مراکز تحقیقاتی از تجاری‌سازی، نوآوری در تولید و خدمات در مراکز تحقیقاتی، تمایل مراکز تحقیقاتی به تجاری‌سازی، دانش انتقال یافته از مراکز تحقیقاتی، آستانه انتقال دانشی مراکز تحقیقاتی	تمایل مراکز تحقیقاتی به تجاری‌سازی	تمایل وتوان تجاری‌سازی
8 کد 12 مقاله	[50][54][49][43][47][55][47] [56][50][47] [51][52]	دانش کسب‌و‌کارها (گیرنده)، دانش انتقال‌یافته از کسب‌و‌کارها، تمایل کسب و کارها از تجاری‌سازی، منفعت گیرنده (کسب و کار) از انتقال دانش، دانش تحقیق و توسعه کسب‌وکارها، نرخ منسوخ‌شدن دانش، آستانه انتقال دانش کسب و کار (گیرنده)، فاصله دانشی کسب وکارها	تمایل کسب و کارها به تجاری‌سازی
11 کد 24 مقاله	[57] [50] [39] [58] [59] [47] [52] [60] [61] [62] [63] [64] [65] [66] [67] [68] [43] [49] [69] [70] [71] [72] [73] [50]	سیاست‌گذاری تجاری‌سازی، دانش نوآوری مراکز تحقیقاتی، ظرفیت نوآوری مراکز تحقیقاتی، توانایی تجاری‌سازی مراکز تحقیقاتی، انتقال دانش مراکز تحقیقاتی، عمق و وسعت دانش مراکز تحقیقاتی، فرهنگ تجاری‌سازی مراکز تحقیقاتی، پژوهشگران تحقیق و توسعه، دانش تجاری‌سازی، زمینه انتقال، توانایی جذب و انتقال دانش	توانایی تجاری سازی مراکز تحقیقاتی
11 کد 18 مقاله	[53] [52] [51] [50] [47] [59] [50] [62] [71] [61] [74] [75] [57] [76] [77] [49] [65] [78]	توانایی تجاری‌سازی کسب و کارها، انتقال دانش کسب و کارها (گیرنده)، توانایی فهم دانش، ظرفیت جذب، یکپارچگی سازمانی، فرهنگ تجاری‌سازی دریافت‌کننده( گیرنده)، اثربخشی تجاری‌سازی، توانایی تجاری‌سازی کسب‌و‌کار، توانایی انتقال دانش، فرایندهای انتقال، توانایی جذب دانش، توانایی فهم دانش	توانایی تجاری‌سازی کسب و کارها
15 کد 10 مقاله	[79] [80] [81] [82] [83] [84] [50] [85] [45] [46]	قدرت تیم‌سازی، شایستگی مدیریت راهبردی، شایستگی تفکر سیستمی، شایستگی اجتماعی، شایستگی تجاری، شایستگی‌های کارآفرینانه، اثربخشی تجاری‌سازی، تحقق اهداف تجاری‌سازی، بودجه تحقیقاتی کشاورزی، اعتبار سرمایه‌ای، پروژه‌های تحقیقاتی کشاورزی، حفاظت دانشی مراکز تحقیقاتی، مکانیزم صیانتی، باور مراکز تحقیقاتی از دشواری تجاری‌سازی، فاصله دانشی مراکز تحقیقاتی	شایستگی‌های تجاری‌سازی مراکز تحقیقاتی	راهبری تجاری‌سازی
15 کد 16 مقاله	[72] [86] [87] [88] [89] [90] [91] [92] [93] [51] [52] [74] [47] [94] [50] [83]	دانش جاسازی³، دانش تبیینی، دانش انتقال یافته از مراکز تحقیقاتی، اثرپذیری دانش، فاصله دانشی⁴ کسب وکار، باور کسب وکارها از دشواری تجاری‌سازی، هزینه تجاری‌سازی کسب و کار (گیرنده)، تمایل نوآوری کسب‌و‌کار (گیرنده)، نرخ دانش انتقال‌یافته به کسب و‌کار، دانش کسب و‌کار، فاصله دانشی کسب و‌کار (گیرنده)، حفاظت دانشی کسب و‌کار (گیرنده)، آستانه انتقال دانش کسب و کار (گیرنده)، دانش انتقال یافته به کسب و کار (گیرنده)، راهبرد نوآوری	راهبرد توسعه دانشی کسب و کار (گیرنده)
9 کد 11 مقاله	[56] [50] [55] [94] [49] [95] [96] [97] [60] [68] [52]	فروش خدمات پژوهشی مراکز تحقیقاتی، درآمد تجاری‌سازی مراکز تحقیقاتی، سود تجاری‌سازی مراکز تحقیقاتی، منافع مراکز تحقیقاتی ناشی از تجاری‌سازی، مالکیت فکری، آموزش، توانمندی منابع سازمانی، برند مراکز تحقیقاتی	ارزش افزوده تجاری‌سازی
14 کد 8 مقاله	[50] [98] [42] [56] [92] [99] [49] [94]	تمایل به نوآوری، منسوخ‌شدن دانش مراکز تحقیقاتی، خلق ایده‌ها، پژوهشگران مراکز تحقیقاتی، ایده‌های نو در توسعه خدمات مراکز تحقیقاتی، محرک نوآوری مراکز تحقیقاتی، ظرفیت نوآوری مراکز تحقیقاتی، عملکرد نوآوری مراکز تحقیقاتی، نوآوری دانش تحقیق و توسعه، دانش انتقال‌یافته از مراکز تحقیقاتی، دانش نوآوری، نوآوری در خدمات مراکز تحقیقاتی، نوآوری دانش مراکز تحقیقاتی، راهبرد نوآوری مراکز تحقیقاتی	نوآوری دانشی مراکز تحقیقاتی کشاورزی	نوآوری و بازاریابی
11 کد 4 مقاله	[50] [98] [94] [42]	ایده‌های توسعه، منسوخ‌شدن دانش کسب و کارها، تمایل به نوآوری، ظرفیت نوآوری، دانش کسب‌وکار، دانش انتقال‌یافته به کسب‌وکار، ایده‌های نو، محرک نوآوری کسب و‌کار، ظرفیت نوآوری کسب و‌کار، عملکرد نوآوری کسب و‌کار، راهبرد نوآوری مراکز تحقیقاتی	نوآوری دانشی کسب و کارها
11 کد 9 مقاله	[69] [60] [100] [101] [102] [103] [50] [47]	رسانه انتقال، فعالیت‌های انتقال، فناوری اطلاعات، پروژه‌های تجاری‌سازی‌شده، هوش هیجانی، توان تبلیغات و بازاریابی، تقاضای تجاری‌سازی، تجاری‌سازی موفق، نوآوری در تولید و خدمات گیرنده، تقاضای تجاری‌سازی، مشخصات دانش	تبلیغات و بازاریابی
11 کد 17 مقاله	[52] [74] [49] [60] [104] [105] [100] [51] [106] [61] [62] [71]	فاصله سازمانی⁵ (یکپارچگی سازمانی)، فاصله هنجار⁶، محیط اقتصادی اجتماعی، فرهنگ سازمانی، راهبرد سازمانی، عملکرد سازمانی، سطح اعتماد متقابل، پیوندهای اجتماعی، تفاوت‌های فرهنگی، توانایی یادگیری، سطح حمایت‌های دولتی	فضای کسب و کار

براساس جدول فوق تعداد سه مقوله، 11 مفاهیم و 124 کد شناسایی شدند. مقوله‌ها عبارتند از: تمایل و توان تجاری‌سازی، راهبری تجاری‌سازی و نوآوری و بازاریابی تجاری‌سازی بودند. مفاهیم تمایل مراکز تحقیقاتی به تجاری‌سازی (8 کد)، تمایل کسب و‌کارها به تجاری‌سازی (8 کد)، توانایی تجاری‌سازی مراکز تحقیقاتی (11 کد) و توانایی تجاری‌سازی کسب وکارها (11 کد) جزو مقوله تمایل و توان تجاری‌سازی قرار گرفتند. شایستگی‌های تجاری‌سازی (15 کد)، راهبرد توسعه دانشی کسب‌‌وکار (15 کد) و ارزش افزوده تجاری‌سازی(9 کد) زیر مجموعه راهبری تجاری‌سازی قرار گرفتند و مفاهیم نوآوری دانشی مراکز تحقیقاتی کشاورزی (14 کد)، نوآوری دانشی کسب‌وکارها (11 کد)، تبلیغات و بازاریابی (11 کد) و فضای کسب وکار (11 کد) جزو مقوله نوآوری و بازاریابی واقع شدند. بر این اساس ابعاد و مؤلفه‌های اکوسیستم تجاری‌سازی تحقیقات بدین شکل طبقه‌بندی گردید.

شکل 2- مؤلفه‌های تأثیرگذار بر اکوسیستم تجاری‌سازی دستاوردهای مؤسسات تحقیقات کشاورزی

4- بحث و نتیجه‌گیری:

از آنجاییکه رویکرد اکوسیستمی به واسطه نگاه جامع و یکپارچه به این حوزه می‌تواند نقش مهم و مؤثرتری را برای درک واقعیت‌های مرتبط با این مقوله و همچنین جهت‌دهی مطلوب تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات بهبود‌دهنده داشته باشد اولین اقدام حیاتی در این مسیر تبیین درست و جامع این اکوسیستم که شامل اجزاء و روابط بین آن‌ها بوده که باید با توجه به شرایط و مقتضیات خاص منطقه‌ای یا ملی مربوطه دنبال گردد. امروزه سازمان‌هایی موفق می‌باشند که در دنیای رقابتی حال حاضر بتوانند ایده‌های خلاق ایجاد کنند و به شکل محصول یا خدمت به بازار عرضه نمایند ولی بیشتر سازمان‌ها بدلیل عدم شناخت کامل ابعاد و مؤلفه‌های تجاری‌سازی موفق نخواهند شد زیرا مسیر راه هنوز کامل شناخته شده نیست ]۲۱[. پژوهش‌های پیشین بطور محدود به بررسی ابعاد و مؤلفه‌های تجاری‌سازی پرداخته‌اند و اکثرا یک بعد را مورد ارزیابی قرار داده‌اند. به‌عنوان نمونه در تحقیقات انجام شده ]۳۰[ به پژوهشگران و ویژگی‌هاي فردیشان به‌عنوان انجـام‌دهنـده پـژوهش‌هـاي بنیادي و به مراکز انتقال فنـاوري در دانشـگاه‌هـا بـه‌عنـوان تنهـا واحـد مسـئول تجـاري‌سـازي پرداخته‌اند و به ابعاد فرهنگی، سیاسی و شبکه و تعاملات توجهی نشده ‌‌است و در پژوهش دیگر ]107[ به بعد فرهنگی و بازار توجه نشده‌ است. اما پژوهش حاضر با نگاهی متفاوت به شناسایی اجزای اصلی تجاری‌سازی پرداخته است و با استفاده از روش فراترکیب، موضوع تجاری‌سازی تحقیقات کشاورزی را مورد بررسی جامع قرار داده است. بطوریکه با فرایندي چند مرحله‌اي به بررسی متـون و تحقیقات پیشین پرداخته‌ و هم در اقدامی عملیاتی، مولفه‌هاي این چارچوب را تأیید، اصلاح و یا تکمیل کرده‌است. عوامل شناسایی‌شده مؤثر بر تجاری‌سازی فناوری در این پژوهش در 3 مقوله اصلی، 11 مفهوم و 124 شاخص شناسایی و طبقه‌بندی شدند. سه بعد اصلی شامل: تمایل و توان تجاری‌سازی، راهبری تجاری‌سازی و نوآوری و بازاریابی است. در این پژوهش بعد توان و تمایل تجاری‌سازی شامل تمایل مراکز تحقیقاتی به تجاری‌سازی، تمایل کسب‌وکارها به تجاری‌سازی، توانایی تجاری‌سازی مراکز تحقیقاتی، توانایی تجاری‌سازی کسب وکارها می‌باشند. در مؤلفه تمایل به تجاری‌سازی مراکز تحقیقاتی می‌توان به دانش مراکز تحقیقاتی، دانش کسب وکارها، تمایل مراکز تحقیقاتی، منافع مراکز تحقیقاتی از تجاری‌سازی، فاصله دانشی مراکز تحقیقاتی، دانش انتقال‌یافته از مراکز تحقیقاتی، آستانه انتقال دانشی مراکز تحقیقاتی و نوآوری در تولید و خدمات در مراکز تحقیقاتی اشاره کرد. مؤلفه بعدی در این تحقیق تمایل کسب وکارها به تجاری‌سازی است که زیر مؤلفه‌های دانش کسب وکار، دانش انتقال یافته از کسب وکارها، نرخ منسوخ‌شدن دانش، تمایل کسب وکارها به تجاری‌سازی، منفعت کسب وکارها از انتقال دانش، دانش تحقیق و توسعه کسب و کارها، آستانه انتقال دانش گیرنده و فاصله دانشی کسب وکارها را شامل می‌شود. مؤلفه دیگری که از تمایل و توان تجاری‌سازی ناشی می‌شود توانایی تجاری‌سازی مراکز تحقیقاتی است که شامل کدهای: سیاست‌گذاری تجاری‌سازی، دانش نوآوری مراکز تحقیقاتی، ظرفیت نوآوری مراکز تحقیقاتی، توانایی تجاری‌سازی مراکز تحقیقاتی، انتقال دانش مراکز تحقیقاتی، عمق و وسعت دانش مراکز تحقیقاتی، فرهنگ تجاری‌سازی مراکز تحقیقاتی، پژوهشگران تحقیق و توسعه، دانش تجاری‌سازی، توانایی جذب و انتقال دانش و زمینه انتقال می‌باشند. مؤلفه دیگر توانایی تجاری‌سازی کسب و کارها است که شامل کدهای: توانایی تجاری‌سازی کسب و کارها، انتقال دانش کسب و کارها، توانایی فهم دانش، ظرفیت جذب، یکپارچگی سازمانی، فرهنگ تجاری‌سازی دریافت‌کننده، اثربخشی تجاری‌سازی، توانایی تجاری‌سازی کسب و کار، توانایی انتقال دانش، فرایندهای انتقال و توانایی جذب دانش می‌باشند. در بعد راهبری تجاری‌سازی می‌توان به شایستگی‌های تجاری‌سازی، راهبرد کسب و کار، ارزش‌افزوده تجاری‌سازی، نوآوری دانشی مراکز تحقیقاتی کشاورزی و نوآوری دانشی کسب وکارها اشاره کرد. مفهوم شایستگی‌های تجاری‌سازی شامل شاخص‌های قدرت تیم‌سازی، شایستگی‌های (مدیریت راهبردی، تفکر سیستمی، اجتماعی، تجاری، کارآفرینانه)، اثربخشی تجاری‌سازی، تحقق اهداف تجاری‌سازی، بودجه تحقیقاتی کشاورزی، اعتبار سرمایه‌ای، پروژه‌های تحقیقاتی کشاورزی، حفاظت دانشی مراکز تحقیقاتی، مکانیزم‌های صیانتی، باور مراکز تحقیقاتی از دشواری تجاری‌سازی و فاصله دانشی مراکز تحقیقاتی می‌باشند. از طرفی مفهوم راهبرد توسعه دانشی گیرنده شامل: دانش جاسازی، دانش تبیینی، دانش انتقال یافته از مراکز تحقیقاتی، اثرپذیری دانش، فاصله دانشی کسب و کار، باور کسب و کارها از دشواری تجاری‌سازی، هزینه تجاری‌سازی کسب و کار، تمایل نوآوری کسب و کار، نرخ دانش انتقال‌یافته به کسب و کار، دانش کسب و کار، فاصله دانشی کسب و کار، حفاظت دانشی کسب و کار، آستانه انتقال دانش کسب و کار، دانش انتقال یافته به کسب و کار و راهبرد نوآوری می‌باشد. مفهوم ارزش‌افزوده تجاری‌سازی که شامل فروش خدمات پژوهشی مراکز تحقیقاتی، درآمد تجاری‌سازی مراکز تحقیقاتی، هزینه تجاری‌سازی مراکز تحقیقاتی کشاورزی، منافع ناشی از تجاری‌سازی، توانمندی منابع انسانی، سود تجاری سازی مراکز تحقیقاتی، مالکیت فکری، آموزش و برند مراکز تحقیقاتی و آموزش می‌باشند از مؤلفه‌های راهبری تجاری‌سازی محسوب شدند. یکی از مفاهیم‌ نوآوری دانشی مراکز تحقیقاتی کشاورزی است که از شاخص‌های: تمایل به نوآوری، منسوخ‌شدن دانش مراکز تحقیقاتی، خلق ایده‌ها، پژوهشگران مراکز تحقیقاتی، ایده‌های نو در توسعه خدمات مراکز تحقیقاتی، محرک نوآوری مراکز تحقیقاتی، ظرفیت نوآوری مراکز تحقیقاتی، عملکرد نوآوری مراکز تحقیقاتی، نوآوری در خدمات مراکز تحقیقاتی، نوآوری دانش تحقیق و توسعه، دانش انتقال‌یافته از مراکز تحقیقاتی، دانش نوآوری، نوآوری در خدمات مراکز تحقیقاتی، نوآوری دانش مراکز تحقیقاتی و راهبرد نوآوری مراکز تحقیقاتی تشکیل شده است. مقوله نوآوری و بازاریابی تجاری‌سازی دارای یک مفهوم دیگر با عنوان نوآوری دانشی کسب وکارها می‌باشد که از شاخص‌های ایده‌های توسعه‌یافته، منسوخ‌شدن دانش کسب وکارها، تمایل به نوآوری کسب وکارها، ظرفیت نوآوری کسب وکارها، دانش کسب و کار، دانش انتقال‌یافته به کسب و کار، ایده‌های نو، محرک نوآوری کسب وکار، ظرفیت نوآوری کسب وکار، عملکرد نوآوری کسب وکار و راهبرد نوآوری تشکیل شده‌اند. مفهوم دیگری از مقوله نوآوری و بازاریابی، تبلیغات و بازاریابی است که شامل: رسانه انتقال، فناوری اطلاعات، فعالیت‌های انتقال، هوش هیجانی، توان تبلیغات و بازاریابی، پروژه‌های تجاری‌سازی شده، تقاضای تجاری‌سازی، مشخصات دانش، تجاری‌سازی موفق و نوآوری در تولید و خدمات گیرنده می‌باشند. مفهوم دیگری از مقوله نوآوری و بازاریابی تجاری‌سازی، فضای کسب وکار می‌باشد که از شاخص‌های: فاصله سازمانی، فاصله هنجار، محیط اقتصادی اجتماعی، فرهنگ سازمانی، راهبرد سازمانی، عملکرد سازمانی، سطح اعتماد متقابل، پیوندهای اجتماعی، تفاوت‌های فرهنگی، توانایی یادگیری، و سطح حمایت‌های دولتی تشکیل شده است. با توجه به مرور ادبیات پیشین تاکنون نگرشی در‌خصوص اکوسیستم تجاری‌سازی مؤسسات پژوهشی کشاورزی نبوده است ولی با توجه به تحقیقات انجام‌شده پیشین در‌خصوص تجاری‌سازی و مقایسه تحقیقات انجام‌شده حاضر بدین نتیجه رسیدیم که در مورد شاخص‌های ایده‌های نو و منسوخ‌شدن دانش، دانش نوآوری و ایده‌های توسعه جدید با پژوهش ]۱[ مطابقت داشته است در مورد توانایی و اثربخشی تجاری‌سازی و تحقق اهداف تجاری‌سازی پژوهش‌های ]۱۰[ و ]۲[ تأیید‌کننده می‌باشند. شاخص‌های زمینه انتقال، فاصله دانشی کسب و کارها با پژوهش‌های ]۲[ مطابقت دارد. توانایی جذب و انتقال دانش، توانایی فهم و انتقال دانش و ارزیابی از مقوله‌‌های دیگری است که با نتایج پژوهش‌های ]۸۳[ و ]۹[ همسو می‌باشد. همچنین در مورد مؤلفه‌های راهبرد و عملکرد سازمانی، هزینه و سود تجاری‌سازی مراکز تحقیقاتی، توانمندی منابع سازمانی، سطح حمایت‌های دولتی و تبلیغات با نتایج پژوهش‌های ]۶۵[ و ]۶۳[ همخوانی داشت. در مورد مقوله‌های بودجه تحقیقاتی کشاورزی، اعتبار سرمایه‌ای، مکانیزم صیانتی، حفاظت دانشی مراکز تحقیقاتی و کسب و کار و سیاست‌های حمایتی با نتایج پژوهش‌های ]۲۸[ و ]۱۰۹[ در یک راستا بود. در بحث نوآوری با تحقیقات ]۱۰۸[ همخوانی دارد. در مورد شاخص‌های راهبرد و فرهنگ سازمانی، یافته‌های این پژوهش با نتایج یافته‌های ]۱۰[ مطابقت داشت. همچنین در مورد شایستگی مدیریت راهبردی، اجتماعی، کارآفرینانه، سطح اعتماد متقابل و تیم‌سازی جزو آن قرار دارند با نتایج ]۸۳[ همسو است. واقعیت امر آن است که تجاري‌سازي پژوهش‌های تحقیقاتی پدیدهاي چند بعدي است. یک بعد آن متوجه پژوهش‌هاي تحقیقاتی و کم و کیف نتایج به‌دست آمده، کاربردي و قابل تجاري‌بودن این نتایج و وجود زیرساخت‌ها و منابع موردنیاز است. بعد دیگر متوجه تقاضا براي نتایج پژوهش‌هاي تحقیقاتی در بخش کشاورزي است که این خود مستلزم حرکت بخش کشاورزي به سمت الگوي توسعه دانش محور و کارآفرین مبتنی بر بهره‌گیري از دانش و فناوري روز است. در این خصوص، توسعه مراکز رشد فناوري و پارك‌هاي علمی و فناوري در استان‌ها با مشارکت دانشکده‌هاي کشاورزي و پژوهشگران و فناوران بخش کشاورزي، تعریف آیین‌نامه‌ها و فرایندهاي کاري، راه‌اندازي و تقویت دفتر انتقال فناوري با رویکرد تجاري‌سازي، تأمین منابع انسانی و زیرساختی لازم، ارایه مشوق‌ها در قبال تجاري‌سازي پژوهش‌هاي تحقیقاتی و الزامی نمودن ارایه توجیه تجاري یا ارزش‌افزایی طرح‌هاي پژوهش‌هاي کشاورزي از جمله مواردي است که می‌تواند در پیشبرد تجاري‌سازي پژوهش‌هاي تحقیقاتی در بخش کشاورزي مورد توجه قرار گیرد. شناسایی و تبیین ابعاد و مؤلفه‌هاي تجاري‌سازي فنـاوري بنـا بـر آنچـه مـورد تأکیـد بســیاري از اندیشــمندان ایــن حــوزه ]۱۰۶[ و ]۱۰۸[ قرار گرفته نیازمند طراحی خاص خود است، تـا حضـور مطلـوب آن بتوانـد عملکردهاي مستقیمی نظیر تعداد فناورهای جدید، نرخ نوآوري، میزان تجاري‌سازي‌ها و نتایج کلان‌تري نظیر رشد اقتصادي، اشتغال و رفاه را به ارمغان آورد. اسـتفاده از دانـش ایجـاد‌شده و به‌کارگیري این موارد می‌تواند مبنایی مهم بـراي مـدیران و سیاسـت‌گذاران جهت درك، فهم و ساختاردهی تجاري‌سازي در جهت اثرگذاري مطلـوب بـر راهبردها، سیاست‌ها و برنامه‌هاي توسعه‌اي و اصلاحی، محسوب گردد. از آن‌جا كه هر اكوسيستم، در برگيرنده عوامل كليدي به هم پيوسته‌اي اسـت كـه در تعامل دائمي با يكديگرند و متقابلاً موجب تقويـت هـم مـي‌شـوند، در نهایت پيشـنهاد مـي‌شـود بـراي توسعه هر كسب وكار فناورانه‌ای، رويكرد سيسـتمي در ذهـن و عمـل در نظـر گرفتـه شـود. در نتيجه‌ي تعاملات دوطرفه‌اي كه اين مؤلفه‌هاي توسعه‌گر بـا يكـديگر دارنـد، شـاهد هـم‌افزايـي هرچه بيشتر، رشد و شكوفايي مؤسسات و در نهايت پيشرفت اقتصـادي جوامـع و كشـورها خواهيم بود.

5- مراجع

1- حاجی ‌میررحیمی، سیدداود. راهکارهای استقرار و نهادینه‌سازی نظام تجاری‌سازی دستاوردهای فناورانه کشاورزی مورد مطالعه: مراکز تحقیقات و آموزش کشاورزی وزارت جهادکشاورزی. راهبردهای کارآفرینی در کشاورزی. 9 (17): 1-14، 1401.

2- شریفی، مهنوش.، رضوانفر، احمد.، حسینی، سیدمسعود و موحدمحمدي، سید حمید. طراحی الگوي فرآیندي تجاري‌سازي تحقیقات دانشگاهی در بخش کشاورزي. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزي ایران، 48 (2):271-285. 1396.

3- شاه‌آبادي، ابواافضل.، سهرابي‌وفا، حسین و سلماني، يونس. تأثیر انباشت سرمايه تحقيق و توسعه و سرمايه فيزيكي بر رشد اقتصادي: شواهدي از كشورهاي ايران، تركيه و مالزي. فصلنامه علمي پژوهشي پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادي، ٦ (23): 75-90. 1395

4- طیبی ابوالحسنی، سیدامیرحسین. نگرش راهبردی بر عوامل مؤثر بر تجاری‌سازی و ورود به بازار در ایران، مبتني بر رویكرد فراتركيب فصلنامه رهیافت. 3(26). 19-1395.

5- آقاقلی‌زاده‌سار، علیرضا.، قادری رهقی، مجید.، رحیمی، کامران و ایزدیار، مهدی. طراحي و تبيين الگوي راهبردي كاهش ضايعات در زنجيره تأمين با رويكرد پويايي سيستم‌ها. پژوهش‌هاي مديريت راهبردي. 29(88): 181-202. 1402.

6- بندری، رضا.، راهبردهای اجرای طرح‌های توسعه و تجاری‌سازی فناوری در پژوهشگاه صنعت نفت. فصلنامه مدیریت توسعه فناوری. 1(2). 87-110. 1392.

7- رادفر، رضا.، عباس، خمسه و حسام‌الدین مدنی. تجاری‌سازی فناوری عامل مؤثر در توسعه فناوری و اقتصاد. فصلنامه رشد فناوری, 20(5). 33-40. 1388.

8- شریفی، مهنوش.، رضوانفر، احمد.، حسینی، سید. مسعود و موحدمحمدي، سید. حمید. شناسایی و اولویت‌بندی سازوکارهای بدیل تجاری‌سازی تحقیقات دانشگاهی در بخش کشاورزی. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 50 (1): 189-200. 1398.

9- حاجی میررحیمی، سیدداوود، مخبر دزفولی، عبداله و تیموری، مهرداد. بررسی و تعیین عوامل و راهبردهاي استقرار و نهادینه‌سازي نظام تجاري‌سازي دستاوردهاي فناورانه (مورد مطالعه: مراکز تحقیقات و آموزش کشاورزي وزارت جهاد کشاورزي). علوم ترویج و آموزش کشاورزي ایران، 1(15). 1398.

10- یاوری، غلامرضا و عزیزی، وحید. تحلیل موانع و چالش‎های عدم دستیابی به اهداف برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بخش کشاورزی. مجله پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، 13(2): ۱6-21. 1399.

11- Illiashenko, S., Shypulina, Y., & Illiashenko, N. Management of commercialization of knowledge in the system of innovative development of the enterprise in the conditions of transformation of technological institutions (Doctoral dissertation, Teadmus OÜ, Estonia), 2023.

12- Gómez-Baquero, F. Experimentation in academic technology commercialization. In Intellectual Property Management for Start-ups: Enhancing Value and Leveraging the Potential (pp. 263- 279). Cham: Springer International Publishin, 2023.

13- Jha, S.K., Entrepreneurial ecosystem in India: Taking stock and looking ahead. IIMB management review, 2018. 30(2): p. 179-188.

14- Cho, I., Kwak, Y. H., & Jun, J. Sustainable idea development mechanism in University Technology Commercialization (UTC): Perspectives from dynamic capabilities framework. Sustainability, 11(21), 6156, 2019.

15- Weckowska, D.M., Learning in university technology transfer offices: Transactions-focused and relations-focused approaches to commercialization of academic research. Technovation, 2015. 41: p. 62-74.

16- Zaki, N. A. M., & Hashim, F. M. Effective Process of Commercialization at the Research Institutions in Malaysia. Journal of Advanced Research in Business and Management Studies, 30(1), 45-57, 2023.

17- Zahedi, M. R., & Hosseini Sarkhosh, S. M. Identifying and prioritizing the factors affecting the commercialization of the products of knowledge-based companies in the field of biotechnology using the DANP technique. Quarterly journal of Industrial Technology Development, 2023.

18- Toole, A.A. and D. Czarnitzki, Biomedical academic entrepreneurship through the SBIR program. Journal of Economic Behavior & Organization, 2007. 63(4): p. 716-738.

19- Nambisan, S. and M. Sawhney, A buyer's guide to the innovation bazaar. Harvard Business Review, 2007. 85(6): p. 109.

20- Henttonen, K. and H. Lehtimäki, Open innovation in SMEs: Collaboration modes and strategies for commercialization in technology-intensive companies in forestry industry. European Journal of Innovation Management, 2017. 20(2): p. 329-347.

21- Abdul Razak, A. and P.A. Murray, Innovation strategies for successful commercialisation in public universities. International Journal of Innovation Science, 2017. 9(3): p. 296-314.

22- Sheth, B.P., S.R. Acharya, and S. Sareen, Policy implications for the improvement of technology transfer and commercialization process in the Indian context. Journal of Science and Technology Policy Management, 2019. 10(1): p. 214-233.

23- Mehta, s.S., Commercializing successful biomedical technologies: basic principles for the development of drugs, diagnostics and devices. New york: cambridge university press. 2008.

24- Gibbons, M., Camille Limoges, Helga Nowotney, Simon Schwartzman, Peter Scott, & Martin Trow. 1994., The new production of knowledge: Dynamics of science and research in contemporary societies. London, Thousand Oaks, New Delhi: Saga publications. 1994.

25- Cui, Z., S. Kumar PM, and D. Gonçalves, Scoring vs. ranking: An experimental study of idea evaluation processes. Production and Operations Management, 2019. 28(1): p. 176-188.

26- Sharp, B.M., D.N. Iyer, and T.H. Brush, Executive influence on invention and commercialization: The moderating role of innovation radicalness. American Journal of Business, 2017. 32(3-4): p. 134-151.

27- Daneshjoovash, S.K. and M.H. Hosseini, Evaluating impact of entrepreneurship education programs. Education+ Training, 2019. 61(7/8): p. 781-796.

28- Perkmann, M., et al., Academic engagement and commercialisation: A review of the literature on university–industry relations. Research policy, 2013. 42(2): p. 423-442.

29- Upadhyayula, V.K., et al., Advancing game changing academic research concepts to commercialization: A Life Cycle Assessment (LCA) based sustainability framework for making informed decisions in Technology Valley of Death (TVD). Resources, Conservation and Recycling, 2018. 133: p. 404-416.

30- Belitski, M., A. Aginskaja, and R. Marozau, Commercializing university research in transition economies: Technology transfer offices or direct industrial funding? Research policy, 2019. 48(3): p. 601-615.

31- Lakitan, B., D. Hidayat, and S. Herlinda, Scientific productivity and the collaboration intensity of Indonesian universities and public R&D institutions: Are there dependencies on collaborative R&D with foreign institutions? Technology in Society, 2012. 34(3): p. 227-238.

32- Bikfalvi, A., et al., Technological trampolines for new venture creation in Catalonia: the case of the University of Girona. 2007.

33- Heinecke, S., On the route towards renewal? The Polish Academy of Sciences in post-socialist context. Science and Public Policy, 2018. 45(2): p. 246-256.

34- Cartalos, O., A.N. Svoronos, and E.G. Carayannis, The Evaluation Process of Research Commercialization Proposals and its Links to University Technology Transfer (TT) Strategy: A Case Study. From Agriscience to Agribusiness: Theories, Policies and Practices in Technology Transfer and Commercialization, 2018: p. 277-315.

35- Schaufeld, J., Commercializing Innovation. Turning Technology Breakthroughs into Products. New York: Apress, 2015.

36- Bakhtiar, A., A. Aslani, and S.M. Hosseini, Challenges of diffusion and commercialization of bioenergy in developing countries. Renewable energy, 2020. 145: p. 1780-1798.

37- Muizniece, L., University autonomy and commercialization of publicly funded research: The case of Latvia. Journal of the Knowledge Economy, 2021. 12: p. 1494-1516.

38- Al Natsheh, A., et al., Identifying the challenges in commercializing high technology: A case study of quantum key distribution technology. Technology Innovation Management Review, 2015. 5(1).

39- Min, J.-W., Y. Kim, and N.S. Vonortas, Public technology transfer, commercialization and business growth. European Economic Review, 2020. 124: p. 103407.

40- Sandelowski, M., & Barroso, J., Handbook for Synthesizing Qualitative Research. New York. 2007.

41- Checklist, C.Q. and C. How, Critical appraisal skills programme. 2018. URL: https://casp-uk. net/wp-content/uploads/2018/01/CASP-Qualitative-Checklist-2018. pdf [accessed 2021-05-04], 2022.

42- Prajogo, D.I. and P.K. Ahmed, Relationships between innovation stimulus, innovation capacity, and innovation performance. R&d Management, 2006. 36(5): p. 499-515.

43- Vanderford, N.L. and E. Marcinkowski, A case study of the impediments to the commercialization of research at the University of Kentucky. F1000Research, 2015. 4.

44- Hamel, G., Competition for competence and interpartner learning within international strategic alliances. Strategic management journal, 1991. 12(S1): p. 83-103.

45- Hedberg, B., How organizations learn and unlearn. In: Nystrom, P.C., Starbucks, W.H. (Eds.), 1981.

46- Nystrom, P.C., Starbuck, W.H., To avoid organizational crises, unlearn. Organizational Dynamics, 1984. 12(4): p. 53–65.

47- Wu, R., Z. Wang, and Q. Shi, Increment of heterogeneous knowledge in enterprise innovation ecosystem: an agent-based simulation framework. Complexity, 2021. 2021: p. 1-16.

48- Asim, Z. and S. Sorooshian, Exploring the role of knowledge, innovation and technology management (KNIT) capabilities that influence research and development. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 2019. 5(2): p. 21.

49- Cummings, J.L. and B.-S. Teng, Transferring R&D knowledge: the key factors affecting knowledge transfer success. Journal of Engineering and technology management, 2003. 20(1-2): p. 39-68.

50- Liu, H., et al., A system dynamic approach for simulation of a knowledge transfer model of heterogeneous senders in mega project innovation. Engineering, Construction and Architectural Management, 2021. 28(3): p. 681-705.

51- Sun, J., X. Ren, and C.J. Anumba, Analysis of knowledge-transfer mechanisms in construction project cooperation networks. Journal of Management in Engineering, 2019. 35(2): p. 04018061.

52- Xiao, L., S. Xu, and X. Zeng, Design and analysis of knowledge transfer in the process of university-industry collaborative innovation based on social network theory. Journal of Internet Technology, 2018. 19(4): p. 1155-1167.

53- Bacon, E., M.D. Williams, and G.H. Davies, Recipes for success: Conditions for knowledge transfer across open innovation ecosystems. International Journal of Information Management, 2019. 49: p. 377-387.

54- Dwyer, A.L. and A.L. Cummings, Stress, self-efficacy, social support, and coping strategies in university students. Canadian Journal of Counselling and Psychotherapy, 2001. 35(3).

55- Choi, K. and S.W. Kim, From R&D to commercialization: A system dynamic approach. Asian Journal on Quality, 2008. 9(3): p. 123-144.

56- Stamboulis, Y.A., E.D. Adamides, and T.E. Malakis. Modeling the Product-Process R&D Dynamics. in Proceedings of the 20th International Conference of the System Dynamics Society. 2002.

57- Hmieleski, K.M. and E.E. Powell, The psychological foundations of university science commercialization: A review of the literature and directions for future research. Academy of Management Perspectives, 2018. 32(1): p. 43-77.

58- Alibekova, G., et al., Determinants of technology commercialization ecosystem for universities in Kazakhstan. The Journal of Asian Finance, Economics and Business (JAFEB), 2019. 6(4): p. 271-279.

59- Wei, M., X. Ren, and S. Hao. Simulation of knowledge transfer within the project team. in 2018 8th International Conference on Logistics, Informatics and Service Sciences (LISS). 2018. IEEE.

60- Ekore, J.O., Impact of key organizational factors on knowledge transfer success in multi-national enterprises. Management-Journal of Contemporary Management Issues, 2014. 19(2): p. 3-18.

61- Cohen, W.M. and D.A. Levinthal, Absorptive capacity: A new perspective on learning and innovation. Administrative science quarterly, 1990: p. 128-152.

62- Lyles, M.A. and J.E. Salk, Knowledge acquisition from foreign parents in international joint ventures: An empirical examination in the Hungarian context. Journal of international business studies, 1996. 27: p. 877-903.

63- Kenzhaliyev, O., et al., Conditions to facilitate commercialization of R & D in case of Kazakhstan. Technology in Society, 2021. 67: p. 101792.

64- Meijer, L., et al., Barriers and drivers for technology commercialization by SMEs in the Dutch sustainable energy sector. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 2019. 112: p. 114-126.

65- Entezari, Y., Building knowledge-based entrepreneurship ecosystems: Case of Iran. Procedia-social and behavioral sciences, 2015. 195: p. 1206-1215.

66- Entezari, Y., Modelling the national knowledge ecosystem: Policy implications for Iran. Procedia Computer Science, 2019. 158: p. 826-835.

67- Vlăduţ, G. Innovation ecosystem model for commercialization of research results. in Proceedings of the International Conference on Business Excellence. 2017.

68- Swieringa, J. and A. Wierdsma, Becoming a Learning Organization. 1992.

69- Albino, V., A.C. Garavelli, and G. Schiuma, Knowledge transfer and inter-firm relationships in industrial districts: the role of the leader firm. Technovation, 1998. 19(1): p. 53-63.

70- Kostova, T.T.t.o.s.o.p.A.c.p.A.o.m.r., 24(2), 308-324.

71- Szulanski, G., Exploring internal stickiness: Impediments to the transfer of best practice within the firm. Strategic management journal, 1996. 17(S2): p. 27-43.

72- Zander, U., Kogut, B., Knowledge and the speed of the transfer and imitation of organizational capabilities:an empirical test. . Organisation Science 1995. 6(1): p. 76-92.

73- Winter, S.G., Knowledge and competence as strategic assets. In: Teece, D. (Ed.), The Competitive Challenge.Ballinger Publishing, Cambridge, MA, pp. 159–184, 1987.

74- Jiang, J., Q. Shi, and Y. Yu, System dynamics modeling and simulation of knowledge transfer in industry-university-research cooperation. Inf. Sci., 2014. 32(8): p. 50-55.

75- Kwan, M.M. and P.-K. Cheung, The knowledge transfer process: From field studies to technology development. Journal of Database Management (JDM), 2006. 17(1): p. 16-32.

76- Ju Choi, C. and S.H. Lee, A knowledge-based view of cooperative interorganizational relationships. Cooperative strategies: European perspectives, 1997(2): p. 33.

77- Davenport, T.H. and L. Prusak, Working knowledge: How organizations manage what they know. 1998: Harvard Business Press.

78- De Wit-de Vries, E., et al., Knowledge transfer in university–industry research partnerships: a review. The Journal of Technology Transfer, 2019. 44: p. 1236-1255.

79- Hlaoittinun, O., Bonjour, E., & Dulmet, M. A team building approach for competency development. In 2007 IEEE International Conference on Industrial Engineering and Engineering Management (pp. 1004-1008). IEEE. (2007, December).

80- Komarkova, I., Conrads, J., & Collado, A., Entrepreneurship Competence: An Overview of Existing Concepts. Policies and Initiatives. depth case study report. 2015.

81- Kaur, H. and A. Bains, Understanding the concept of entrepreneur competency. Journal of Business Management & Social Sciences Research, 2013. 2(11): p. 31-33.

82- Ibrahim, Z., Abdullah, F., & Ismail, A., International business competence and small and medium enterprises. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2016. 224: p. 393-400.

83- Hajimirrahimi, S.D. and M. Valadan, Factors Influencing the Establishment and Development of a Commercialization System of Research Findings and Determining the Knowledge of Those Involved in the Agricultural Sector of Iran. International Journal of Agricultural Management and Development (IJAMAD), 2020. 10(2): p. 113-133.

84- Osoro, O., Kirama, S., & Vermeulen, P. Factors affecting engagement and commercialization of innovation activities of firms in Tanzania. Tanzanian Economic Review, 4(1-2), 2017.

85- Brugelman, R.A., A Process Model of Internal Corporate Venturing in the Diversified Major Firm: Administrative Science Quarterly. 1988. 3(4): p. 454.

86- Galbraith, C.S., Transferring core manufacturing technologies in high technology firms. California Management Review, 1990. 32(4): p. 56-70.

87- Bresman, H., Birkinshaw, J.M., Nobel, R., Knowledge transfer in international acquisitions. Journal of International Business Studies 30 (3), 439–462, 1999.

88- Polanyi, M., The Tacit Dimension. Routledge & Kegan Paul, London. 1966.

89- Lippman, S.A. and R.P. Rumelt, Uncertain imitability: An analysis of interfirm differences in efficiency under competition. The bell journal of Economics, 1982: p. 418-438.

90- Davidson, W.H., The location of foreign direct investment activity: country characteristics and the theory of the firm. Journal of International Business Studies 11, 9–22. 1980.

91- Mansfield, E., Romeo, A., Wagner, S., Foreign trade and US research and development. Review of Economics and Statistics 61, 49–57. 1979.

92- Teece, D., Technology transfer by multinational firms: the resource cost of transferring technological know-how. The Economic Journal 87, 242–261., 1997. 87: p. 242-261.

93- Zander, U., Exploiting a technological edge: voluntary and involuntary dissemination of technology. Institute of International Business, Stockholm. 1991.

94- Boehlje, M., Business challenges in commercialization of agricultural technology. International Food and Agribusiness Management Review, 7 (1030-2016-82667), 91-104., 2004.

95- Amadi-Echendu, J. and R. Rasetlola. Technology commercialization factors, frameworks and models. in First International Technology Management Conference. 2011. IEEE.

96- Umum, K.K.D., W. & Larso, D. Higher Education Institution and Technology Transfer. Agse, pp. 461-474, 2008.

97- Diane, A., “S&T Commercialization of Federal Research Laborites and University Research. Carleton University Eric Sport, School of Business, Canada, 2004.

98- Bashmakov, A., et al., Generic heurorithm of innovation management from generating ideas to commercialization. 2015.

99- Utterback, J.M., & Abernathy, W. J. A dynamic model of process and product innovation. Omega, 3(6), 639-656, 1975.

100- Hwang, A.S., Training strategies in the management of knowledge. Journal of Knowledge Management, 2003. 7(3): p. 92-104.

101- Srivastava, R., & Yadav, S. A research study on the affect of emotional intelligence on the ability to handle the conflict and team building. Splint International Journal of Professionals, 4(5), 86-93, 2017.

102- Illiashenko, S., Knowledge management at industrial enterprises in the context of forming their innovative development strategies. 2020.

103- Goletti, F., Purcell, T., & Smith, D., Concepts of commercialization and agricultural development. Agrifood Consulting International Discussion Paper Series, 8. 2003.

104- Handy, C.U.O., London-UK, Penguin Books Ltd, 4th Edition.

105- Perrin, A., & Rolland, N. Mechanisms of intra-organisational knowledge transfer: the case of a global technology firm. M@ n@ gement, 10(2), 25-47, 2007.

106- Tushman, M.L., Special boundary roles in the innovation process. Administrative Science Quarterly 22, 587–605, 1997.

107- Ashyrov, G., et al., The future of university–industry collaboration: scenario analysis based on case of Estonia. Knowledge Management Research & Practice, 2019. 17(4): p. 421-435.

108- Portuguez Castro, M., C. Ross Scheede, and M.G. Gómez Zermeño, The impact of higher education on entrepreneurship and the innovation ecosystem: A case study in Mexico. Sustainability, 2019. 11(20): p. 5597.

109- Faraji F, Rostami F, Naderi N and Khoshkhouy sh. Explaining Sustainable Development Strategies for Agricultural Entrepreneurship Activities in Kermanshah Province, Iran. International Journal of Agricultural Management and Development, 9(3): 213-227, 2019.

ã دانشجو، گروه مدیریت تکنولوژی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

ãã نويسنده مسئول- دانشیار، گروه مدیریت صنعتی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

ããã استاد، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

[1] . Zhao

[2] . Critical Appraisal Skills Programme

[3] . Articulable Knowledge

[4] . Knowledge Distance

[5] . Organizational Distance

[6] . Norm Distance

شارک

عنوان URL للمقالة

معرفی شاخص‌های اثرگذار بر اکوسیستم تجا‌ري‌سازي مؤسسات پژوهشی کشاورزی با رویکرد فراترکیب

رایمگ

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية