تحلیل مفهوم شهروندی در کتاب‌های علوم اجتماعی ابتدایی
الموضوعات :عبدالحسین پیشگو 1 , آمنه اوجاقی 2 , عذرا حمدی 3
1 - دانشگاه قرآن وعترت اصفهان
2 - رضوانشهر صدوق یزد
3 - دانشگاه زنجان
الکلمات المفتاحية: تحلیل, کتاب‌های درسی, دوره ابتدایی, مفهوم شهروندی ,
ملخص المقالة :
پژوهش حاضر باهدف تحلیل مفهوم شهروندی در کتاب‌های علوم اجتماعی ابتدایی انجام‌شده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا می‌باشد. در این پژوهش، محتوای کتاب درسی مطالعات اجتماعی ازلحاظ مطابقت با مولفه های رویکرد تربیت شهروندی، بررسی و تحلیل‌شده است. هدف تحقیق، بررسی میزان استفاده از مفاهیم تربیت شهروندی در محتوای کتب درسی مطالعات اجتماعی در دوره ابتدایی بوده است. روش پژوهش، تحلیل محتوا از نوع کمی؛ جامعه آماری تحقیق، کتاب درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی بوده است امروزه با تغییر جامعه در کلیه شئون اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی، نیاز به شهروندانی که توانایی حل مسائل مختلف فردی و اجتماعی را داشته و از قابلیت پی‌ریزی زندگی بهتر برخوردار باشند، بیشتر احساس می‌گردد. در این زمینه ازجمله نهادهای اصلی که پرورش افراد و تجهیز آن‌ها به مهارت‌ها و نگرش‌ها گوناگون برای ایجاد جامعه‌ای سالم را بر عهده دارد، نهاد آموزش‌وپرورش است. تربیت شهروندان مسئول و آگاه یکی از محوری‌ترین و بنیادی‌ترین رسالت‌های تعلیم و تربیت در کشورهای مختلف می‌باشد. هر کشوری در قالب آموزش رسمی و غیررسمی وظیفه آماده کردن شهروندان برای ورود به زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دارد که این کار در قالب آموزش مستقیم تربیت شهروندی از طریق گنجاندن عنوان درسی به همین نام و یا در قالب آموزش دروس مختلف انجام می‌دهد. آموزش شهروندی در کلیه سطوح تحصیلی دنبال می‌گردد امّا این هدف در دوره ابتدایی که از دانش‌آموز در آینده انتظار می‌رود به‌عنوان فردی مسئول و مستقل در پیشرفت امور فردی و اجتماعی خود ایفای نقش کرده و توانایی‌های نسبی در انجام وظایف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را کسب نماید، به‌طور ویژه موردتوجه نظام‌های آموزشی است. به همین دلیل در این تحقیق سعی می‌گردد تا نقش کتاب‌های علوم اجتماعی پایه پنجم و ششم ابتدایی در میزان توجه به مفاهیم شهروندی موردبررسی قرار گیرد.
• برنامه درسی ملی (١٣٩١)، وزارت آموزش‌وپرورش ایران.
• تقی پور ظهیر،علی(١٣٨٧). برنامه‌ریزی درسی براي مدارس ابتدایی درهزاره سوم،تهران:آگه.
• حسینی مهر، علی، سیف نراقی، مریم، نادري، عزت ا...، شریعتمداري، علی (١٣٩٠)، مهارت‌های شهروندي موردنیاز دانش‌آموزان در برنامه درسی، فصلنامه رهبري و مدیریت آموزشی، سال پنجم، شماره ٤.
• خاکپور، عباس، اسماعیل بیگی، ناهید (1396)،بررسی تربیت شهروندي و عوامل مؤثر بر آن: مطالعه‌ی دبیرستان‌های شهرستان ایلام، مجله پژوهش علوم انسانی علوم تربیتی، سال دوازدهم، شماره ٣٠.
• سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش (١٣٩٠)، وزارت آموزش‌وپرورش ایران.
• صافی،احمد (١٣٨٠). آموزش‌وپرورش سه‌گانه،تهران،سازمان مطالعه وتدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
• فتحی واجارگاه، کوروش و واحد چوکده، سکینه(١٣٨٨). آموزش شهروندي در مدارس. تهران: انتشارات آییژ فراهانی
• لطف‌آبادی، حسین (١٣٨٥) آموزش شهروندي ملی و جهانی همراه با تحکیم هویت و نظام ارزشی دانش‌آموزان. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، سال پنجم، شماره ١٧
• یاوري، زهرا، کشتی آراي، نرگس، احمدي، غلامرضا (١٣٩٢)، تدوین اهداف برنامه درسی در دوره متوسطه با تأکید بر تربیت شهروندي، فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، سال چهارم، شماره ١.
• Liu, M (2001). The Development of Civic Values: Case Study of Taiwan. International Journal of Educational Research. Vol.35, No.
• Xu, R. (2009). A survey on the democratic qualities of high school students and the schooling for democracy. Educ china. 4(1). pp 94-11
• Otsu, K (2001). Civic Education in Transition: The Case of Japan. International Journal of
• Educational Research. Vol.35, No.1.
• Rivelli, S. (2010). Citizenship education at high school. A comparative study between Bolzano and
• padova (ITALY). Procedia- social and behavioral science. Volume 2, issue 2, pp 4200-4207. Available at: www.Science direct.com.
