معاد جسمانی؛ با تکیه بر مبانی و اصول عرفانی ابن‌عربی
الموضوعات :
هادی جعفری
1
(دانش‌آموخته دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران )
علی ارشدریاحی
2
(استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)
الکلمات المفتاحية: معاد جسمانی, ابن‌عربی, جامعیت, اسماء, نفس, تجدد امثال, تجلی,
ملخص المقالة :
ابن‌عربـی ازجملـه عرفایی است که در آثار خود به معاد جسمانی انسان و کیفیت آن، توجهی ویژه داشته است. او در اثبات معاد جسمانی بیشتر بر کشف و شهود تکیه دارد تا عقل استدلالی. اما نگارندگان این مقاله معتقدند با استفاده از مبانی و اصول عرفانی ابن‌عربی نیز میتوان بُعد جسمانی انسان را پس از مرگ، در عالم برزخ و آخرت اثبات نمود. گذشته از کیفیت معاد جسمانی، این پرسش مطرح است که آیا بر اساس مبانی و اصول عرفانی ابن‌عربی، معاد جسمانی قابل اثبات است یا خیر؟ این مقاله که بر اساس روش تحلیل محتوا نوشته شده، درصدد پاسخ به پرسش مذکور است و به این نتیجه رسیده که بر اساس اصول و مبانی ابن‌عربی ـ‌همچون تمیز و تعین انسان در سیر صعود، نسبت میان عالم صغیر و عالم کبیر، نظریۀ اسماء متقابله، شرافت قوای حسی، خلقت انسان بر صورت خداوند، معرفت‌النفس عرفانی، مقام جامعیت و اعتدال انسان، و تکرار در تجلی و تجدد امثال‌ـ معاد جسمانی قابل اثبات است. افزون بر آن، مقالۀ پیش‌رو نشان میدهد این قول که اصل انسان موجودی غیرجسمانی است و در نهایت به موطن غیرجسمانی خود بازمیگردد، سخنی باطل است و صورت انسانی باید دارای بدن باشد، بهمین‌دلیل، با فرض اینکه شریعت نسبت به معاد جسمانی اظهارنظری نکرده باشد، باز هم معاد جسمانی از چشم‌انداز مبانی و اصول عرفانی قابل اثبات است.
قرآن کریم.
آملی، سیدحیدر (1362) اسرار الشریعة و اطوار الطریقة و انوار الحقیقة، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ابراهیمی، حسن (1393) ابن‌عربی‌پژوهی، تهران: خانه کتاب.
ابن‌عربی، ابوبکر محمد (1377) ترجمان الاشواق، ترجمۀ گل‌بابا سعیدی، تهران: روزنه.
ابن‌عربی، ابوبکر محمد (1392) فصوص الحکم، شرح تلمسانی، تهران: سخن.
ابن‌عربی، ابوبکر محمد (1401ق) ترجمان الاشواق، بیروت: دارالفکر.
ابن‌عربی، ابوبکر محمد (1424ق) فتوحات مکیه، بیروت: دار الصادر.
ابن‌عربی، ابوبکر محمد (2002م/ الف) التدبیرات الالهیة فی المملکة النفس الانسانیة، در رسائل ابن‌عربی، ج6، بیروت: دار الفکر.
ابن‌عربی، ابوبکر محمد (2002م/ ب) عقلة المستوفز، در رسائل ابن‌عربی، ج2، بیروت: دار الفکر.
ایزوتسو، توشیهیکو (1385) مفاتیح الفصوص، کرمانشاه: دانشگاه رازی.
جامی، عبدالرحمن (1393) نقد النصوص فی شرح نقش النصوص، تهران: مؤسسۀ حکمت و فلسفه ایران.
جندی، مؤیدالدین (1387) شرح فصوص الحکم، قم: بوستان کتاب.
حسن‌زاده آملی، حسن (1378) ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خوارزمی، تاج‌الدین حسین (1393) شرح فصوص‌الحکم ابن‌عربی، تهران: مولی.
رسولی شربیانی، رضا؛ عبداللهی، امیرحسین (1389) «معاد جسمانی از دیدگاه ابن‌عربی»، تأملات فلسفی، شمارۀ 5، ص36ـ23.
فاضل تونی، محمدحسین (1386) مجموعه رسایل عرفانی و فلسفی، قم: مطبوعات دینی.
فریدونی، محمدرضا (1377) «کیفیت معاد از دیدگاه ابن‌عربی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سری 37، شمارۀ 4، ص192ـ180.
قونوی، صدرالدین (1393) فکوک، ترجمۀ محمد خواجوی، تهران: مولی.
قیصری، داوود (1382) شرح فصوص الحکم، قم: بوستان کتاب.
کبیر، یحیی (1384) انسان‌شناسی در مکتب ابن‌ترکه، قم: مطبوعات دینی.
کرمانی، علیرضا (1388) «معاد جسمانی از دیدگاه ابن‌عربی»، معرفت فلسفی، شمارۀ 24، ص104ـ67.
مفتاح، عبدالباقی (1385) کلیدهای فهم فصوص الحکم، ترجمۀ داود اسپرهم، تهران: نشر علم.
