رقم المقالة : 1401081539972 زيارة : 9519 الصفحة: 1 - 17

نوع المخطوط: المحکّمة

مرور و تحلیلِ محتوای کیفی بنیان‌های نظری بازآفرینی شهری

الموضوعات :

احمد پوراحمد ¹ , اکبر حمیدی ² , حسین حاتمی نژاد ³ , سعید زنگنه شهرکی ⁴

1 - استاد گروه جغرافیا انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
2 - دانشجوی دکتری جغرافیای انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه جغرافیا انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
4 - دانشیار گروه جغرافیا انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 12 الأحد , ربيع الثاني, 1444 تاريخ التأكيد : 16 الثلاثاء , رجب, 1444 تاريخ الإصدار : 19 السبت , شعبان, 1444

الکلمات المفتاحية: سیاست شهری, بازآفرینی شهری, الگوی نظری بازآفرینی شهری, تحلیل محتوای کیفی,

ملخص المقالة :

با آغاز قرن بیست‌و‌یکم، سیاست‌های مختلفی به منظور مدیریت پیچیدگی‌ها و عدم قطعیت‌ سیستم‌های شهری، به‌ویژه در مقیاس کلانشهری اتخاذ گردیده که «بازآفرینی شهری» به‌عنوان سیاست‌ معطوف به بافت‌های مرکزی- میانی و پهنه‌های ناکارآمد و فرسوده شهری، اهمیت انکارناپذیری در برنامه‌ریزی و مطالعات شهری یافته‌است. هدف اصلی این پژوهش، مرور ادبیات، بسط نظری و ارائه الگوی مفهومی بازآفرینی شهری براساس رویکرد تحلیل محتوای کیفی است که در وهله اول، بیش از 300 متن علمی در حوزة بازآفرینی شهری به‌صورت هدفمند مطالعه شد و پس از غربالگری نهایی، 73 منبع به‌عنوان متون منتخب مورد واکاوی محتوایی قرار گرفت. در گام دوم، مؤلفه‌ها و مقوله‌های مرتبط با متغیر اصلیِ تحقیق استخراج و دسته‌بندی گردید. براساس یافته‌های تحقیق، مقوله‌های عمدة بازآفرینی شهری عبارتند از: 1) اصول بازآفرینی شهری؛ 2) سیر تحول سیاست‌های بازآفرینی شهری؛ 3) استراتژی‌های بازآفرینی پایدار شهری؛ 4) چارچوب‌های ارزیابی بازآفرینی؛ 5) نظریه‌های پشتیبان بازآفرینی؛ و 6) بازآفرینی شهری مبتنی بر کاربری اراضی شهری. در نتیجه، با در نظرگرفتن مفاهیم نظری بسط‌یافته، الگو و مدل مفهومی بازآفرینی شهری ارائه گردید. شایان توجه است که در میان مقولات مزبور، مسئله بازآفرینی شهری با اتکای بر سیستم کاربری اراضی در مطالعات پژوهشی بیشتر مورد توجه بوده و سپس، مقولة استراتژی‌های بازآفرینی پایدار اولویت بیشتری دارد. در مقابل، بر بحث رویکردهای نظری پشتیبان بازآفرینی، سیرتحول سیاست بازآفرینی و چارچوب‌های ارزیابی آن نسبت به بقیه موضوعات مورد بررسی، کمتر تأکید شده‌است.

المصادر:

پیران، پرویز (1397) نگاهی گذرا و نقدی کم‌توان: بازآفرینی شهری با نیم نگاهی بر پروژة محله‌یاری در ایران (میا). نشریه هفت شهر، دورۀ 4، شمارۀ 62، صص 56-28 http://www.haftshahrjournal.ir/article_32856.html .
تبریزی، منصوره (1393) تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی. فصلنامه علوم اجتماعی، شماره ۶۴، صص 105-138. https://iribresearch.ir/rm/maghaleh/1.pdf.
مؤمنی‌راد، اكبر و خديجه علی آبادی و هاشم فردانش و ناصر مزینی (1392) «تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار». فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، دورة 9، شمارة 14، صص 222-187.
http://webpages.iust.ac.ir/mozayani/Papers-pdf/Akbar-Momeni-6019-232516174-TQI.pdf.
Al-Harami, A., Furlan, F. (2020) Qatar National Museum-Transit oriented development: The masterplan for the urban regeneration of a ‘green TOD’. Journal of Urban Management, Vol. 9, pp. 115-136. https://doi.org/10.1016/j.jum.2019.09.003.
Almeida, C. P., Ramos, A. F., Silva, J. M. (2018) Sustainability assessment of building rehabilitation actions in old urban centers, Sustainable Cities and Society, Vol.36, 378–385. https://doi.org/10.1016/j.scs.2017.10.014.
Alpopi, C., Manole, C. (2013) Integrated Urban Regeneration - Solution for Cities Revitalize, Procedia Economics and Finance. Vol. 6, pp. 178 – 185. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(13)00130-5.
Balaban, O., Puppim de Oliveira, J. A. (2014) Understanding the links between urban regeneration and climate-friendly urban development: Lessons from two case studies in Japan. Local Environment, Vol.19, No.8, pp.868–890. https://doi.org/10.1080/13549839.2013.798634.
Boyle, L., Michell, K., Viruly, F. (2018) A critique of the application of neighborhood sustainability. Assessment Tools in Urban Regeneration, 10(4), 1005. https://doi.org/ https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2019.102081.
Brown, L. J., Dixon, D., Gillham, O. (2014) Urban Design for an Urban Century-Shaping More Liveable, Equitable, and Resilient Citie. New Jersey, USA: John Wiley and Sons. https://www.semanticscholar.org/paper/Urban-Design-for-an-Urban-Century%3A-Shaping-More-and-Brown-Dixon/3747b6972aea15dce736c027145491204492f9a8.
Carta, M., Ronsivalle, D. (2016) The Fluid City Paradigm: Waterfront Regeneration as an Urban Renewal Strategy. UNIPA Springer Series, Springer. https://www.springer.com/gp/book/9783319280035.
Carmona, M., Tiesdell, S., Heath, T., Oc, T. (2010) Public places urban spaces-the dimension of urban design. Oxford, UK: Architectural Press. https://www.amazon.com/Public-Places-Urban-Spaces-Second/dp/1856178277.
Cysek-Pawlak, M.M., Pabich, M. (2020) Walkability – the New Urbanism principle for urban regeneration. Journal of Urbanism: International Research on Placemaking and Urban Sustainability, pp. 1-25, https://doi.org/10.1080/17549175.2020.1834435.
Czischke, D., Moloney, C., Turcu, C. (2015) Raising the game in environmentally sustainable urban regeneration, sustainable regeneration in urban areas. URBACT II Capitalization, 6–14. https://urbact.eu/sites/default/files/04_sustreg-web.pdf.
Della Torre, S., Cattaneo, S., Lenzi, C., Zanelli, A. (2020) Regeneration of the Built Environment from a Circular Economy Perspective. Springer. file:///C:/Users/SAMIN/Downloads/BookSellerFlyer_9783030332556.pdf.
Daseking, W. (2014) Freiburg: Principles of sustainable urbanism. Journal of Urban Regeneration and Renewal, Vol.8, No.2, pp.145–151. https://hstalks.com/article/783/freiburg-principles-of-sustainable-urbanism/.
Dixon, T. (2005) The role of retailing in urban regeneration. Local Economy, Vol.20, No.2, pp.168–182. https://doi.org/10.1080%2F13575270500053266.
Donaldson, R., Plessis, D., Spocter, M., Massey, R, (2013) The South African area-based urban renewal programme: experiences from Cape Town. Journal of Housing and the Built Environment, Vol. 28, pp. 629-638. http://dx.doi.org/10.1007/s10901-013-9348-3.
Donnison, D. (1993) The challenge of urban regeneration for community development. Community Development Journal, Vol.28, No.4, pp.293–298. https://doi.org/10.1093/cdj/28.4.293.
Duany, A., E. Plater-Zyberk, and J. Speck. (2010) Suburban Nation: The Rise of Sprawl and the Decline of the American Dream. New York: North Point Press. https://us.macmillan.com/books/9780865477506.
Erol, I. (2019) New Geographies of Residential Capitalism: Financialization of the Turkish Housing Market Since the Early 2000. International Journal of Urban and Regional Research, Vol. 43, No. 4, pp. 724-740. https://doi.org/10.1111/1468-2427.12794.
Ertan, T and, Eğercioğlu, Y. (2016) Historic City Center Urban Regeneration: Case of Malaga and Kemeraltı, Izmir. Procedia - Social and Behavioral Sciences Vol. 223, pp. 601 – 607. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2016.05.362.
Güzey, Ö. (2009) Urban regeneration and increased competitive power: Ankara in an era of globalization. Cities, Vol. 26, No.1, pp.27–37. http://dx.doi.org/10.1016%2Fj.cities.2008.11.006.
Güzey, O. (2016) The last round in restructuring the city: urban regeneration becomes a state policy of disaster prevention in Turkey. Cities, 50, 40–53. https://doi.org/10.1016/j.cities.2015.08.010.
Hassan, G.F. (2012) Regeneration as an approach for the development of informal settlements in Cairo metropolitan. Alexandria Engineering Journal, Vol.51, No.3, pp.229–239. https://doi.org/10.1016/j.aej.2012.02.003.
Hemphill, L., Berry, J., McGreal, S. (a2004) An indicator-based approach to measuring sustainable urban regeneration performance. Part 1: conceptual foundations and methodological framework. Urban Studies, Vol.41, No. 4, pp.725-755. http://dx.doi.org/10.1080/0042098042000194089.
Hemphill, L., McGreal, S., Berry, J. (b2004) An Indicator-based Approach to Measuring Sustainable Urban Regeneration Performance: Part 2, Empirical Evaluation and Case-study Analysis. Urban Studies, Vol. 41, No. 4, 757–772. https://www.jstor.org/stable/43197115.
Huang L, Zheng W, Hong J, Liu Y, Liu G. (2020) Paths and strategies for sustainable urban renewal at the neighbourhood level: A framework for decision-making. Sustainable Cities and Society, Vol. 55, pp. 1-14. https://doi.org/10.1016/j.scs.2020.102074.
Hui, E.C., Wong, J.T., Wan, J.K. (2008) A review of the effectiveness of urban renewal in Hong Kong. Property Management, Vol.26, No.1, pp.25–42. https://doi.org/10.1108/02637470810848877.
Hurtado, S.D. (2017) Is EU urban policy transforming urban regeneration in Spain? Answers from an analysis of the Iniciativa Urbana (2007–2013). Cities, Vol. 60, Part A, pp. 402-414. https://doi.org/10.1016/j.cities.2016.10.015.
Huston, S. (2018) Smart Urban Regeneration: Visions, Institutions and Mechanisms for Real Estate. Routledge. https://www.routledge.com/Smart-Urban-Regeneration-Visions-Institutions-and-Mechanisms-for-Real/Huston/p/book/9781138935280.
Jang, Y.J., Go, J.Y., Lee, S. (2011) Evaluating integrated land use and transport strategies in the urban regeneration projects toward sustainable urban structure: case studies of Hafen City in Germany and Shinagawa Station in Tokyo. International Journal of Urban Sciences, Vol. 15, No. 3, pp. 187-199. https://doi.org/10.1080/12265934.2011.635882.
Jung, T. H., Lee, J., Yap, M. H., Ineson, E. M. (2015) The role of stakeholder collaboration in culture-led urban regeneration: A case study of the Gwangju project, Korea. Cities, Vol. 44, 29–39. https://doi.org/10.1016/j.cities.2014.12.003.
Kana, K. (2012) An experiment in urban regeneration using culture and art in Senba, Osaka’s historic urban center, with a focus on the regeneration of urban space. City, Culture and Society, Vol. 3, No.2, pp.151–163. http://dx.doi.org/10.1016/j.ccs.2012.06.006.
Kang, C., Hua, G. (2007) Brownfield Redevelopment Toward Sustainable Urban Land Use in China. Chinese Geographical Science, Vol. 17, No. 2, pp.127-134. http://dx.doi.org/10.1007/s11769-007-0127-5.
Kidokoro, T., Harata, N., Subanu, L. P., Jessen, J., Motte, A., Seltzer, E. P. (2008) Sustainable City Regions: Space, Place and Governance. cSUR-UT Series: Library for Sustainable Urban Regeneration, Vol. 7, Springer press. http://libgen.li/ads.php?md5=d43b8b5403498b252ca89fb7cc965f63.
Kim, H.R., Jang, Y. (2017) Lessons from good and bad practices in retail-led urban regeneration projects in the Republic of Korea. Cities, Vol. 61, pp. 36–47. https://doi.org/10.1016/j.cities.2016.11.004 Korkmaz, C., Balaban, O. (2020) Sustainability of urban regeneration in Turkey: Assessing the performance of the North Ankara Urban Regeneration Project. Habitat International, pp.1-14. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2019.102081 Kopec, M. (2013) The role of the public sector in the regeneration of deprived urban areas: Case studies from Krakow in Poland and Kirklees in the UK. Journal of Urban Regeneration and Renewal, Vol.7, No.1, pp. 79-94. https://hstalks.com/article/2648/the-role-of-the-public-sector-in-the-regeneration-/?business Leary, M.E. and McCarthy, J. (2013) Introduction: Urban regeneration, a global phenomenon. in M.E. Leary and J. McCarthy (eds), The Routledge Companion to Urban Regeneration, Abingdon: Routledge. https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203108581/routledge-companion-urban-regeneration?refId=ffa5e106-ad7d-45aa-af3d-c112100ca5a0 Lee, J., Ostwald, M.J., Sher, W.D., Lee, H. (2016) Developing strategic planning schemes for urban regeneration through mixed-use development in Seoul. International Planning Studies, https://doi.org/10.1080/13563475.2016.1243042 Lehmann, S. (2010) The principles of green urbanism: Transforming the city for sustainability. Washington: Earthscan. https://www.routledge.com/The-Principles-of-Green-Urbanism-Transforming-the-City-for-Sustainability/Lehmann/p/book/9781844078349 Lehmann, S. (2018) Urban Regeneration: A Manifesto for transforming UK Cities in the Age of Climate Change, Palgrave Macmillan, Springer Nature Switzerland AG. https://www.springer.com/de/book/9783030047108 Marra, G., Barosio, M., Eynard, E., Marietta, C., Tabasso, M., Melis, G. (2016) From urban renewal to urban regeneration: Classification criteria for urban interventions. Turin 1995–2015: evolution of planning tools and approaches. Journal of Urban Regeneration and Renewal, Vol. 9, No. 4, pp. 367-380. https://hstalks.com/article/4620/from-urban-renewal-to-urban-regeneration-classific/ Martins, M.L.R., Pereira, A. L. S. (2019) Urban Regeneration in the Brazilian urban policy agenda. European Planning Studies, Vol. 27, No. 6, pp. 1129-1145, https://doi.org/10.1080/09654313.2019.1598021 Mateo, C and Cu˜nat, A. (2016) Guide of strategies for urban regeneration: A design-support tool for the Spanish context. Ecological Indicators, Vol. 64, pp. 194–202. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2015.12.035 McDonald, S., Malys, N., Maliene, V. (2009) Urban regeneration for sustainable communities: A case study. Technological and Economic Development of Economy, Vol. 15, No. 1, pp. 49-59. https://doi.org/10.3846/1392-8619.2009.15.49-59 Moreno Pires, S., Fidélis, T., Ramos, T. (2014) Measuring and comparing local sustainable development through common indicators: Constraints and achievements in practice. Cities, Vol.39, pp.1–9. http://dx.doi.org/10.1016/j.cities.2014.02.003 Nedučin, D., Krklješ, M., Gajić, Z. (2019) Post-socialist context of culture-led urban regeneration – Case study of a street in Novi Sad, Serbia. Cities, Vol.85, pp.72–82. https://doi.org/10.1016/j.cities.2018.11.024 Newman, P., Davies-Slate, S., Jones, E. (2018) The Entrepreneur Rail Model: Funding urban rail through majority private investment in urban regeneration. Research in Transportation Economics, Vol. 67, pp. 19-28 https://doi.org/10.1016/j.retrec.2017.04.005 Ozuduru, B. H., Varol, C., Yalciner Ercoskun, O. (2014) Do shopping centers abate the resilience of shopping streets? The co-existence of both shopping venues in Ankara. Turkey, Cities, 36, 145–157. https://doi.org/10.1016/j.cities.2012.10.003 Peng, Y., Lai, Y., Li, X., Zhang, X. (2015) An alternative model for measuring the sustainability of urban regeneration: the way forward. Journal of Cleaner Production, Vol. 109, pp. 76-83. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2015.06.143 Petcou, C., Petrescu, D. (2015) R-URBAN or how to co-produce a resilient city. Ephemera: theory and politics in organization, Vol.15, No.1, pp. 249-262. http://www.ephemerajournal.org/sites/default/files/pdfs/contribution/15-1petcoupetrescu.pdf Raco, M., Henderson., H., Bowlby, S. (2008) Sustainable Urban Regeneration in a Global City – The Regeneration of Paddington Basin. P. Ache et al. (eds.), Cities between Competitiveness and Cohesion, Springer, pp. 187-203. https://doi.org/10.1080/08111140902968737 Randolph, B. and Freestone, R. (2008) Problems and prospects for suburban renewal: An Australian perspective. City Futures Research Centre Issues Paper, No. 11, UNSW, Sydney. https://www.researchgate.net/publication/254516562_Problems_and_Prospects_for_Suburban_Renewal_An_Australian_Perspective Roberts, P. (2000) The evolution, definition and purpose of urban regeneration. InP. Robert, and H. Skye (Eds.), Urban regeneration a handbook. London: Sage. http://www.posgrado-faua.uni.edu.pe/images/Lecturas/Urban-Regeneration_Roberts-Sykes.pdf Roberts, P. and Sykes, H. (eds) (2000) Urban regeneration: A handbook, Sage, London. Roggema, R. (2017), The future of sustainable urbanism: Society-based, complexity-led, and landscape-driven. Sustainability, Vol.9, No. 8, https://doi.org/10.3390/su9081442 Rosa, D., Privitera, R., Barbarossa, L., Greca, P. (2017) Assessing spatial benefits of urban regeneration programs in a highly vulnerable urban context: A case study in Catania, Italy. Landscape and Urban Planning, Vol. 157, pp. 180–192. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2016.05.031 Ruming, K. (2018) Urban Regeneration in Australia: Policies, Processes and Projects of Contemporary Urban Change. Routledge. https://www.routledge.com/Urban-Regeneration-in-Australia-Policies-Processes-and-Projects-of-Contemporary/Ruming/p/book/9781472471635 Sacco, P.L., Ghirardi, S., Tartari, M., Trimarchi, M. (2019) Two versions of heterotopia: The role of art practices in participative urban renewal processes. Cities, Vol. 89, pp. 199-208. https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.02.013 Smith, A. (2012) Events and Urban Regeneration: The Strategic Use of Events to Revitalise Cities. London: Routledge. http://dx.doi.org/10.4324/9780203136997 Song, Y., and Knaap, G. J. (2004) Measuring urban form: Is Portland winning the war on sprawl? Journal of the American Planning Association, Vol.70, No.2, pp.210–225. https://doi.org/10.1080/01944360408976371 Talen, E. (2006) Design for Diversity: Evaluating the Context of Socially Mixed Neighbourhoods. Journal of Urban Design, Vol.11, No.1, pp.1–32. https://doi.org/10.1080/13574800500490588 Tallon, A. (2013) Urban Regeneration in the UK. London: Routledge. https://www.routledge.com/Urban-Regeneration-in-the-UK/Tallon/p/book/9780415685030 Tan, X., Altrock, U. (2016) Struggling for an adaptive strategy? Discourse analysis of urban regeneration processes e A case study of Enning Road in Guangzhou City. Habitat International Vol. 56, pp. 245-257. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2016.06.006 Thomas, D. R. (2006) A General inductive approach for qualitative data analysis. American Journal of Evaluation. Vol.27, No. 2, pp. 237-246. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.1020.8465&rep=rep1&type=pdf Tin, W. J., Lee, S.H. (2017) Development of neighbourhood renewal in Malaysia through case study for middle income households in New Village Jinjang, Kuala Lumpur. Sustainable Cities and Society, Vol.32, pp.191–201. https://doi.org/10.1016/j.scs.2017.03.007 Wang, H., Shen, Q.P., Tang, B.S., Skitmore, M., (2013) An integrated approach to supporting land-use decisions in site redevelopment for urban renewal in Hong Kong. Habitat International, Vol. 38, pp.70-80. http://dx.doi.org/10.1016/j.habitatint.2012.09.006 Yekyeong, S. (2012) TOD as a Rail Integrated Urban Regeneration Strategies of Old City through Case Study about Toyama Station and Surroundings Area in Japan. T.-h. Kim et al. (Eds.): ASEA/DRBC 2012, CCIS, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, pp. 429–436. https://link.springer.com/chapter/10.1007%2F978-3-642-35267-6_57 Yu, J.H., Kwon, H.R. (2011) Critical success factors for urban regeneration projects in Korea. International Journal of Project Management, Vol. 29, pp. 889-899. https://doi.org/10.1016/j.ijproman.2010.09.001 Zheng, H.W., Shen, G.Q.P., Wang, H. (2014) A review of recent studies on sustainable urban renewal. Habitat International, Vol. 41, pp. 272-279. http://dx.doi.org/10.1016/j.habitatint.2013.08.006

نص كامل:

فصلنامه علمي «مطالعات شهر ایرانی اسلامی»

شماره چهل و هفتم، بهار 1401: 29- 1

تاريخ دريافت: 15/08/1401

تاريخ پذيرش: 18/11/1401

نوع مقاله: پژوهشی

مرور و تحلیلِ محتوای کیفی بنیان‌های نظری بازآفرینی شهری¹

احمد پوراحمد²

اکبر حمیدی*³

حسین حاتمی‌نژاد**⁴

سعید زنگنه شهرکی***⁵

چکیده

واژگان کلیدی: سیاست شهری، بازآفرینی شهری،الگوی نظری بازآفرینی شهری، تحلیل محتوای کیفی

1- مقدمه

سیاست‌های شهری مدرن، دارای پیشینة نظری حداقل یکصد ساله‌اند که به اقتضای شرایط «زمانی- مکانی»، در قالب فرم‌ها و اشکال گوناگون تئوری و عملی نمایان شده‌اند. در این میان، بازآفرینی شهری از سلسله رویکردها و اقدامات مداخله‌جویانه متمرکز بر احیای بافت درونی شهرها به منصه ظهور رسید و به‌زعم برخی از اندیشمندان علوم شهری به سیاست «متأخر» و «چندوجهی» در مدیریت هسته‌های «درونی» و «مسئله‌دار» کلانشهری بدل شد (Alpopi and Manole, 2013: 179). همین‌طور، اکثر شهرپژوهان اتفاق نظر دارند که بازآفرینی شهری می‌تواند طیف گسترده‌ای از مسائل حاد و فوری را به‌طور همزمان حل کند (Lehmann, 2018: 39). به‌علاوه، شواهد و اسناد تاریخی مبین آن است که از آغاز دهة 1990 و پس از کنفرانس «زمین»، بازآفرینی به مثابة سیاستِ غالب در حوزه مداخله و احیای بافت‌های آسیب‌پذیر، منشأ دگرگونی‌های عظیم گردیده و پیامدهای متفاوتی به همراه داشته است؛ زیرا که بازآفرینی شهری کلیه جنبه‌های اصلی توسعه شهری از جمله «مسائل روانی» (Korkmaz and Balaban, 2020: 2)؛ «فراگیری اجتماعی⁶، پاسخگویی دموکراتیک⁷ و حساسیت زیست‌محیطی» (Raco et al, 2008: 188)؛ «بازسازی ساختار فضایی شهری و تقویت عملکردهای طبیعی آن» (Yu and Kwon, 2011: 890)؛ «ایجاد محلات سالم و جذاب» (McDonald et al, 2009: 50)؛ «حفاظت از محیط‌زیست، گسترش مناطق سبز، رشد فشرده شهر و گسترش عرضه مسکن مقرون به‌صرفه» (Martins and Pereira, 2019: 1136)؛ «مقؤله سلامت، بهبود فضای عمومی و حمل‌ونقل کم کربن» (Lehmann, 2018: 14)؛ «انطباق فضا و کاربری ترکیبی» (Ertan and, Eğercioğlu, 2016: 604)؛ «اقلیم و تأسیسات انرژی تجدیدپذیر» (Mateo and Cu˜nat, 2016: 197)؛ «حکمروایی خوب (همکاری بین ذینفعان مختلف)» (Kidokoro et al, 2008: 161) و نظایر این‌ها را در برمی‌گیرد. بنابراین، با توجه به موارد مطروحه، ادبیات بازآفرینی شهری بسیار پویا بوده و کلیت مسایل و عناصر شهری را شامل می‌شود. هم‌چنین، تکامل محتوایی و تنوع موضوعی آن به موازات توسعه شهری گسترش یافته ‌است.

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، در طول سه دهة گذشته مطالعات نظری و تجربی زیادی در حوزة «بازآفرینی شهری» در مقیاس ملی و بین‌المللی صورت گرفته‌است. برخی از آثار جامع در این زمینه به تبیین و تعمیق دیدگاه‌ها، اصول و سایر بنیان‌های تئوریک سیاست بازآفرینی شهری با محوریت «اقتصاد چرخه‌ای⁸»، «هتروتوپیا⁹ و روابط قدرت»، «خاستگاه مکانی بازآفرینی»، «تغییرات اقلیمی¹⁰»، «املاک‌و‌مستغلات¹¹»، «اراضی قهوه‌ای»، «شهر هوشمند»، «پارادایم شهر سیال¹²» و «پایداری» در قالب چندین مطالعة موردی پرداخته‌اند (Della Torre et al, 2020; Sacco et al, 2019; Nedučin et al, 2019; Lehmann, 2018; Ruming, 2018; Huston, 2018; Carta and Ronsivalle, 2016). بنابراین، می‌توان گفت که بازآفرینی شهری یک مقوله چندبعدی است و با توسعه پایدار پیوند دارد؛ زیرا در درجه نخست، سیاست‌های نوین شهری حکایت از این دارند که برای دستیابی به توسعه پایدار عادلانه و مؤثر، بایستی «رقابت اقتصادی» و «انسجام اجتماعی» به‌صورت توأمان مدنظر قرار گیرند (Raco et al, 2008: 188). هم‌چنین، پایداری شهرها به شدت به «زیست‌پذیری مرکز شهر»¹³ و «تاب‌آوری مناطق خرده‌فروشی»¹⁴ از منظر اقتصاد شهری و سرزندگی اجتماعی- اقتصادی بستگی دارد (Ozuduru et al, 2014) که این موارد نیز در بازآفرینی شهری مورد تأکید است. ثانیاً، با توجه به مشکلات فزاینده‌ای که شهرها با آن روبرو هستند، از جمله از هم‌پاشیدگی اجتماعی، رکود اقتصادی، آلودگی محیط‌زیست، و زوال عملکرد شهری، مطالعات بازآفرینی شهری در سراسر جهان مورد توجه قرار گرفته (Randolph and Freestone, 2008; Tin and Lee, 2017; Almeida et al, 2018)، که این چالش‌ها نیز در ادبیات توسعه پایدار نقش پررنگی دارند.

نکته با اهمیت دیگر عبارت از این است که بازآفرینی شهری، راهکار «احیای شهرهای بزرگ» است (Alpopi and Manole, 2013: 181) اما در مطالعات بازآفرینی شهری «درک مسئله و حل مسئله» مستلزم هم‌اند و شناخت مفهومی مسئله بازآفرینی شهری برای کشف راهکارهای بازآفرینی شهری محوریت دارد (Tan and Altrock, 2016: 247). بنابراین، در تحقیق حاضر، بر درک مسئله بازآفرینی در حیطه نظری پرداخته شده تا با شناخت عمیق آن، دانش و معلومات جدیدی حاصل شود. هم‌چنانکه در ایران، تدوین پژوهش‌های متعددِ متمرکز بر مطالعات موردی با چارچوب نظری مشابه و عمدتاً موازی، چندان به غنای نظری سیاست بازآفرینی و بسط مفهومی- نظری آن منجر نشده‌است. به دیگر سخن، بخش عظمیی از پژوهش‌ها و تکاپوهایی که با قلمروی نامشخص بازآفرینی شهری مرتبط است، تحقیقاتی‌اند که حول محور مطالعه موردی و ادبیات یکسان می‌چرخند. در نهایت، علی‌رغم تکامل روزافزون و کاربست فراگیر سیاست بازآفرینی در برخورد با چالش‌های متعدد بافت‌های مسئله‌دار توسط ارگان‌های متولی توسعه و مدیریت شهری (هر چند کلی و سطحی) و انتشار متون علمی فراوان از طریق حوزه‌های آکادمیک، هنوز در مطالعات بازآفرینی شهری مهم‌ترین مباحث نظری به‌طور تفصیلی تشریح نگردیده و پیرامون الگوهای نظری و مفهومی آن به‌طور جامع بحث نشده‌است. بنابراین، عوامل مذکور نیز مزید بر علت اثربخشی اندکِ بکارگیری آموزه‌های سیاست مذکور در عرصه «عمل و اجرا» شده‌است. در نتیجه، تحقیق حاضر با رویکرد تحلیل محتوای کیفی به‌صورت عمیق و دقیق آثار علمی نمایه‌شده در پایگاه‌های بین‌المللی را کاوش نموده است؛ بدین ترتیب سعی بر روشن ساختن ریشه‌های نظریِ سیاست بازآفرینی شهری و ارائه الگوی نظری مرتبط با آن دارد. در واقع، هدف اصلی تحقیق، پر کردن شکاف‌های تئوریک در مطالعات بازآفرینی شهری است و پرسش‌های ‌اصلی تحقیق بدین شرح است: 1) در مقیاس جهانی، عمده‌ترین مباحث نظری در متون علمی بازآفرینی شامل چه مواردی است؟ و 2) متداول‌ترین مقوله‌های سیاست بازآفرینی کدامند؟ و 3) الگوی نظری- مفهومی پشتیبان بازآفرینی شهری چه ویژگی‌هایی دارد؟

مبانی نظری

مفهوم‌شناسی بازآفرینی شهری

اصطلاح بازآفرینی شهری پس از جنگ جهانی دوم در اروپا و انگلیس، عمدتاً به دلیل افول صنعتی تکامل یافت. از آن زمان، سیاست‌های دولت بر بازآفرینی شهرها به منظور دستیابی به جامعه بهتر متمرکز شد (McDonald et al, 2009: 51). با این وجود، دستیابی به تعریف جامع و فراگیر از بازآفرینی شهری دشوار است (Ruming, 2018: 2). در ساده‌ترین حالت بازآفرینی شهری اغلب به معنای «بهبود وضعیت موجود» است (Lehmann, 2018: 44). به‌علاوه، بازآفرینی شهری به معنای «بهبود کیفیت زندگی» و «سرمایه‌گذاری در آینده» است (Alpopi and Manole, 2013: 184). «بازآفرینی شهری» که دارای دامنه‌های مختلفی مانند «نوسازی شهری»، «بهسازی شهری»، «بازتوسعۀ شهری¹⁵» و «تحول شهری¹⁶» می‌باشد، فرایندی است که شامل بهبود ساختارهای موجود، بازسازی ساختمان‌ها و مناطق یا استفاده مجدد از اراضی شهری است (Wang et al, 2013, Zheng et al, 2014).

در ادبیات برنامه‌ریزی شهری تعاریف بسیاری از بازآفرینی شهری وجود دارد؛ جین جیکوبز (1916–2006) یکی از پیشگامان تفکر بازآفرینی شهری بود که در نوسازی شهری، توجه به فضای عمومی و ایجاد قلمرو عمومی با کیفیت و پیاده‌مدار را بسیار حیاتی می‌دانست (Lehmann, 2018: 36). به‌ همین ترتیب، رابرتز¹⁷ (2000) بازآفرینی شهری را اقدامی یکپارچه و جامع تعریف می‌کند که با هدف یافتن راه‌حل‌های طولانی مدت برای مشکلات فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی با مشارکت و همکاری ذینفعان در حال ظهور است. به همین ترتیب، دونیسون¹⁸ (1993) استدلال می‌کند که بازآفرینی ابزار سازماندهی همزمان مشکلات فیزیکی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی مناطق فرسوده است. همچنین، اسمیت¹⁹ (2012) معتقد است که تفکیک بازآفرینی شهری از سیاست‌ها و فرایندهای گسترده شهری معمولاً پیچیده است، در حالی‌که تالون²⁰ (2013: 4) بازآفرینی شهری را به عنوان زیرمجموعه‌ای از سیاست‌های شهری تلقی می‌نماید که «در عمومی‌ترین سطح با هر توسعه‌ای که در شهرها و شهرک‌ها اتفاق می‌افتد، مرتبط باشد». همة تعاریف فوق‌الذکر، ماهیت پیچیده و چند بعدی بازآفرینی شهری را برجسته می‌نماید. به هرحال، بازآفرینی شهری بسترساز رفع چالش‌های بافت شهری، کارکرد شهری، شرایط زندگی انسان و تحقق توسعه پایدار است (Huang et al, 2020: 1). و هشت مفهوم اصلی از جمله «کالبد، اقتصاد، اجتماع، مشارکت فعال، محیط‌زیست، پایداری، شهروندمداری، اداره کردنِ خردمندانة ذینفعان» در فرایند بازآفرینی شهری محوریت دارند (پیران، 1397: 32). نکته قابل تأمل دیگر عبارت از این‌که مفهوم بازآفرینی در بازسازی آثار معماری ارزشمند گذشته و نوسازی آن‌ها کاملاً بامعنا و قابل توجیه است، ولی در مورد مناطق یا محله‌های هدف بازآفرینی شهری و محله‌ای باید از «نوآفرینی» یاری گرفت (پیران، 1397: 35). به لحاظ آکادمیکی، بازآفرینی شهری یک فیلد میان رشته‌ای از تحقیق، حرفه و سیاست‌گذاری از جمله برنامه‌ریزی شهری، طراحی شهری، مسکن، حمل‌ونقل، اقتصاد، مطالعات توسعه اجتماعی و مطالعات پایداری است (Rosa et al, 2017: 181; Leary and McCarthy, 2013). در مجموع، بازآفرینی شهری را می‌توان به مثابة رویکرد جامع برای تجدید حیات هسته‌های قدیمی، فرسوده و بافت‌های مسئله‌دار به لحاظ فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی تعریف کرد (Hassan 2012). به‌علاوه، بازآفرینی به‌عنوان یک ابزار کارآمد برای جبران کمبود منابع و تعدیل استفاده غیرعقلایی از زمین در شهرهای مدرن جهان اتخاذ شده‌است (Hui et al, 2008; Zheng et al, 2014).

روش‌شناسی تحقیق

روش تحقیق حاضر، «توصیفی- تحلیلی»، نوع تحقیق به لحاظ ماهیت، «بنیادی» و رویکرد آن «کیفی» است. واحد تحلیل، متون علمی- پژوهشی (مقاله و کتاب) در حوزة بازآفرینی شهری است که در پایگاه‌های معتبر بین‌المللی و ملی نمایه شده‌اند. روش تحليل داده‌ها مبتنی بر تحلیل محتوای کیفی با شیوة استقرایی است؛ زیرا که این روش با «واکاوی مفاهیم، اصطلاحات و ارتباطات بین این مفاهیم سعی در استنباط و آشکار کردن الگوهای نهان در مصاحبه‌ها، مشاهدات و اسناد مکتوب دارد» (مؤمنی‌راد و همکاران، 1392: 187). در نتیجه، از میان آثار برگزیده در حجم نمونه، مضامین و محتوای متون بازآفرینی (جملات، پاراگراف‌ها، جداول و اشکال موجود در هر متن) مورد بررسی قرار گرفته و از طریق استخراج مقولات و دسته‌بندی آن‌ها، نتایج تحقیق بدست آمده‌است. در تحقیق حاضر، طبقه‌بندی مقولات به‌گونه‌ای بوده که اولاً موارد مشابه و متجانس را در برگیرند و ثانیاً مفاهیم و مضامین بسیار جزیی و کوچک حذف شدند که به مطالب ناقص و متناقض نینجامند. به تبعیت از ساختار کلی تحلیل محتوای کیفی، تحقیق حاضر در سه مرحله «آماده‌سازی، سازماندهی و گزارش» (تبریزی، 1393: 116) انجام شد. نمونه‌گیری به شیوة هدفمند صورت گرفت؛ بدین‌گونه که از میان منابع و آثار منتشرشده به متغیرهای چون کیفیت ژورنال‌ها و مجلات، تاریخ انتشار، پایگاه نمایه شده، مقیاس موارد مطالعه شده و درجه اعتبارپذیری و صحت متون توجه شد و تلاش گردید که موثق‌ترین منابع انتخاب شود. انتخاب حجم نمونه با جستجوی مقالات منتشر شده در پایگاه‌های اطلاعات علمی که محدود به رشته‌های خاص نیستند، آغاز شد. سپس با جستجوی واژگان کلیدی هم‌چون «بازآفرینی شهری»، «الگوی نظری بازآفرینی»، «سیاست بازآفرینی شهری» «معیارهای بازآفرینی شهری» و ترکیبی از این کلمات، متون مرتبط گردآوری شد و به منظور انتخاب دقیق، نکات کلیدی و چکیده 220 مورد از مقالات و کتب یافت‌شده جهت غربالگری اولیه، مطالعه گردید. هم‌چنین فهرست مآخذ مقالات منتخب بررسی شدند تا تحقیقات مرتبط اضافی کشف شود. معیارهای تعیین و فرایند انتخاب متون مستلزم داشتن انتشارات یا توضیحات متن کامل، انتشار به زبان انگلیسی و دوره زمانی 1995 تا 2020 میلادی بود. در مقابل، هیچ محدویتی برای مقیاس و محل انتشار تعیین نشده بود. پس از غربالگری نهایی، 66 مورد مقاله و 7 جلد کتاب به منظور تحلیل محتوای کیفی مرور شد (شکل شمارة 1). به‌طور خلاصه، تحلیل محتوای کیفی پژوهش حاضر، در سه مرحله سازماندهی شد:

1) مجموعه‌ای از آثار مکتوب بازآفرینی شهری از طریق پایگاه‌های علمی بین‌المللی و ملی گردآوری شد (تعداد 305 مقاله و 30 کتاب)؛

2) از میان منابع جمع‌آوری شده، 73 مورد که به ویژگی‌های مهم بازآفرینی شهری اشاره کرده بودند و هم‌چنین مباحث جدیدی به ادبیات تحقیق افزوده بودند، انتخاب گردید (تعداد 7 جلد کتاب و 66 مورد مقاله)؛

3) مشخص کردن دامنه موضوعات بازآفرینی در منابع منتخب و طبقه‌بندی مقولات عمده به همراه تحلیل عمیق آن‌ها که به نوعی نوآوری و گسترش مرزهای دانش بازآفرینی شهری محسوب می‌شود، در مرحله سوم صورت پذیرفت. در حقیقت، در تحلیل محتوای کیفی، «دستیابی به یک مدل یا چارچوب نظری که نظم‌های نهفته و الگوهای تکرار شونده در متن را نشان دهد، می‌تواند پایان بخش تحقیق باشد» (تبریزی، 1393: 123). از طرف دیگر، هدف تحلیل محتوای کیفیِ استقرایی نیز، «کمک به پدید آمدن یافته‌های پژوهش از طریق توجه به مضامین مسلط و متداول در داده‌هاست» (Thomas, 2006: 2).

شکل 1. فرایند انجام تحقیق

یافته‌ها و بحث

یافته‌های پژوهش مبتنی بر تحلیل مضامین مقالات و کتب، تشخیص الگو و ساختار اصلی متون منتخب و نوآوری منتج از آن‌ها که در گسترش مرزهای دانش و ادبیات بازآفرینی شهری مؤثر واقع شده‌، می‌باشد. در نهایت با ارتباط دادن جملات پرتکرار و کلیدی در متون بازآفرینی به برخی از مصادیق ترویج و گسترش قلمروی بنیان‌های نظری سیاست بازآفرینی شهری پرداخته شده است. در تحقیق حاضر، فرایند تحلیل محتوای مبتنی بر استقرا، کدگذاری اولیه و جمع‌کردن کدهای مشابه زیر یک مقوله واحد (موضوعات بازآفرینی)، به ایجاد ۱۰ مقوله اولیه (مقوله میانی) منجر شد. در مراحل بعدی تحقیق این مقولات نیز با یکدیگر مقایسه شدند و تعدادی از آنها که نزدیکی بیشتری دارند، زیرمجموعة مقولات عام‌تری قرار گرفتند و در نتیجه طبقه‌بندی نهایی (6 مقولة عمده) ایجاد شد (شکل شمارة 2).

شکل 2. طبقه‌بندی مقوله‌های سیاست بازآفرینی شهری بر اساس تحلیل محتوای کیفی

محتوای مقوله‌های «ابعاد بازآفرینی شهری»، «مقیاس‌های بازآفرینی» و «انواع سیاست‌های بازآفرینی» با مقولة اصول، تکامل و نظریه‌های بازآفرینی شهری تشابه زیاد داشتند، در نتیجه با موضوعات این طبقه‌ها ادغام شدند. به عبارت‌دیگر، مفاهیم اصلی استخراج شده از تحلیل محتوای متون بازآفرینی، پس از کدگذاری، مفهوم‌سازی و مقوله‌بندی ارائه شده است؛ در وهله اول، کدگذاری باز در 10 طبقه صورت گرفت ولی در مرحله کدگذاری گزینشی مقولات مشابه و قابل‌جمع ترکیب شدند و علاوه بر تفسیر مقولات معین‌شده، نتایج آن‌ها به صورت نمونه‌های مشخص و متمایز، در قالب اشکال (7-3) و جدول (1) ارائه شده‌ که به نوعی می‌توان از آن‌ها به عنوان «گزارش تحقیق» در پژوهش حاضر یاد کرد؛ زیرا که در بخش پایانی این دست تحقیقات، یافته‌های برخاسته از متن، ارائه و تفسیر می‌شوند. در ادامه به صورت مختصر، تفسیر و تحلیل محتوای یافته‌های تحقیق آمده‌است:

اصول بازآفرینی شهری

اصول بازآفرینی شهری، بینش ناگذرا²¹ در طراحی و توسعه مطلوب شهری هستند که برای چندین دهه کاربرد داشته و در دهه‌های آینده نیز ادامه خواهند داشت (Lehmann, 2018: 50). با این وجود، پویایی مفاهیم و مبانی بازآفرینی شهری بدین معنی است که به‌ندرت می‌توان اصول ثابتی برای آن تصور کرد و آن را در مسیر قطعیت‌پذیر و مشخص قرار داد. به‌طور خلاصه، تقویت رفاه و سلامت شهری از طریق ایجاد زیرساخت‌ها (Yu and Kwon, 2011: 889)، نگرش افقی و عمودی به سیاست‌ها، ایجاد سازوکارهایی اطمینانبخش مانند برنامه‌ریزی فضایی، ساختارهای سازمانی جدید و ابزارهای قانونی، تقویت حکمروایی خوب محلی²² و ادغام منافع ذینفعان (Kidokoro et al, 2008: 78)، تخصیص منابع عمومی بر اساس مشارکت ذینفعان مختلف (Alpopi and Manole, 2013)، تاب‌آور ساختن بافت‌های شهری موجود (Güzey, 2016)، بازسازی فضاهای عمومی، ارتقای خدمات عمومی و خدمات اکوسیستمی مرتبط و نوسازی زیرساخت‌های شهری (Rosa et al, 2017: 181)، توسعه فشردۀ شهری و جلوگیری از رشد افقی شهری (Martins and Pereira, 2019: 1135) و تجدید حیات مناطق فرسوده شهری (Alpopi and Manole, 2013: 179)، از مهم‌ترین اصول بازآفرینی شهری محسوب می‌شوند. به‌علاوه، نیاز به ایجاد اهداف مشخص و سنجش‌پذیر از فرآیند بازآفرینی شهر با توجه به اهداف توسعه پایدار، تحلیل مناسب شرایط محلی، نیاز به استفاده موثر از منابع موجود طبیعی، اقتصادی و انسانی، مشارکت و همکاری میان ذینفعان از عناصر اساسی بازآفرینی شهری به‌شمار می‌روند (Alpopi and Manole, 2013: 179; Roberts and Sykes, 2000). به هر حال، از آن‌جا که بازآفرینی شهری یکی از زمینه‌های مقطعی²³ سیاستگذاری شهری است، هیچ نسخه واحدی²⁴ برای اصول و اقدامات بازآفرینی شهری وجود ندارد (Güzey, 2009). به‌طور کلی، «پایداری»، «یکپارچگی»، «فشردگی و تنوع توسعه»، «مشارکت دخیلان»، «حکمروایی خوب شهری»، «زمینه‌محوری»، «نهادسازی»، «فرایندمحور بودن»، «داشتن نگرش استراتژیک»، «سلامت شهروندان» و «دستیابی به پایداری زیست‌محیطی»، متداول‌ترین اصول بازآفرینی شهری را تشکیل می‌دهند (شکل 3).

شکل 3. ابعاد، ارکان و اصول بازآفرینی پایدار شهری

سیر تحول سیاست بازآفرینی شهری

برای دستیابی به فهم بنیادین از بازآفرینی شهری و بسط نظری آن، شناخت دگرگونی و تحول آن در گذر زمان اجتناب‌ناپذیر می‌نماید. بازآفرینی به مثابه سیاستی چندوجهی در آخرین دهه سدة بیستم میلادی به منصه ظهور رسید. بنیادهای آن در اثر ناکارآمدی رویکردهای قبلی مداخله در بافت‌های شهری با اتکای بر مفاهیمی نوین پی‌ریزی گشت. شمار فراوان و خیره‌کننده‌ای از اسناد و آثار بررسی‌شده، حکایت از این امر دارند که بازآفرینی شهری به مفهوم رایج و غالب آن، بیش از سه دهه قدمت دارد. در واقع، بازآفرینی شهري «رهیافت نوینی از مداخله مکان‌مبنا در نواحی فرسوده شهري مبتنی بر برنامه‌ریزي راهبردي ثانویه» است که در «دهه 1980 مطرح شده و از دهه 1990 میلادي وارد سیاست‌گذاري شهري» گردیده است (Tallon, 2013: 9). باید اذعان کرد که مداخلات جدی و همه‌جانبه در بافت‌های آسیب‌پذیر و قدیمی شهرها تقریباً نیمه دوم قرن بیستم میلادی صورت گرفت و از 1950 تا اواخر دهة 1980 سیاست‌های توسعه درون شهری بر گرد طرح‌های باززنده‌سازی، بهسازی، نوسازی و بازتوسعه شهری خیمه زده‌اند (شکل 4). نائومی کارمون²⁵ سه نسل از سیاست‌های نوسازی شهری اجرا شده در ایالات متحده آمریکا و انگلیس (مهد بازآفرینی و رنسانس شهری) را شناسایی کرد: نسل اول «دوران بولدوزر²⁶» نامیده می‌شود، زیرا بر پاکسازی زاغه²⁷ و محیط مصنوع تأکید دارد. این رویکرد به دهه 1930 باز می‌گردد، اما تا سال‌های 1960 در ایالات متحده و بریتانیا هنوز کاربرد داشته است. نسل دوم مداخلات نوسازی در دهه 1960 صورت گرفت و بیشتر به «مسائل بهسازی محلات و مشکلات اجتماعی» متمرکز بود. نسل سوم، بین دهه‌های 1970 و 1980، بر «احیای مراکز شهری» متمرکز بود، و بر «توسعه اقتصادی» آ‌ن‌ها تأکید داشت (Marra et al, 2016: 369-370). وانگهی «در دهه 1980، کمیسیون اروپا شروع به توسعه سیاست خاصی در زمینه بازآفرینی شهری کرد» (Hurtado, 2017: 402).

بحث توسعه پایدار بر تکامل سیاست بازآفرینی شهری در نیمه دوم دهه 1990 تأثیرگذار بوده است. به‌عبارت دقیق‌تر، به‌دلیل عدم موفقیت پروژه‌های برجسته و مجلل بازتوسعه شهری دهه 1980، مفهوم توسعه پایدار در دستورکار بازآفرینی شهری²⁸ گنجانده شد (Balaban and de Oliveira, 2014). هم‌چنین، از زمان تأسیس کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل متحد در سال 1992، «پروژه‌های بازآفرینی مبتنی بر منطقه به عنوان پارادایم پیشرو» مطرح شده است (Jang et al, 2011). به‌علاوه، دپارتمان توسعه شهری اتحادیه اروپا در سال 2011، «بیانیه تولدو²⁹» را به منظور حمایت از «بازآفرینی شهری یکپارچه»، تصویب کرد. هدف از آن «بهینه‌سازی، حفظ و احیای کل سرمایه موجود شهری (محیط ساخته‌شده، میراث تاریخی و سرمایه اجتماعی) بود، موضوعی که در رویکردهای سابق اولویت نداشت» (Alpopi and Manole, 2013: 179).

در برخی از منابع، بر چهار نوع رویکرد و سیاست بازآفرینی شهری تأکید شده است: 1) سیاست‌های مکان‌محور³⁰؛ 2) سیاست‌های سازمان گرا³¹؛ 3) سیاست‌های منطقه‌محور³² و 4) سیاست‌های مردم‌محور³³ (Marra et al, 2016; Donaldson et al, 2013; Huang et al, 2020; Leary and McCarthy, 2013). هدف سیاست‌های مکان‌محور، خلق مکان‌های بهتر است. سیاست‌های نوسازی با هدف بهبود فضای عمومی شهری، از جدیدترین نمونه های رویکرد مکان‌محور است. هدف سیاست‌های سازمان‌گرا³⁴ بهبود سیستم و عملکرد نهادها، از جمله بهبود مدیریت، تنظیم سازمانی افقی یا عمودی و مشارکت ساکنان یا بخش بازار است. کارایی، تعامل و مشارکت، ویژگی‌های اصلی این سیاست هستند. از جدیدترین نمونه‌های سیاست‌های نهادمدار، مفهوم «شهر هوشمند³⁵» است (Marra et al, 2016: 372). در مقابل، به‌طور معمول بازآفرینی مبتنی بر ناحیه قصد دارد ماهیت یک منطقه جغرافیایی را با درگیر کردن ساکنان و سایر ذینفعان تغییر دهد. در سطح بین المللی، رویکرد منطقه‌محور، برای نوسازی و بازآفرینی شهری در دهه 1990 به عنوان یک گزینه بسیار محبوب شناخته شد (Donaldson et al, 2013: 631). رویکردهای منطقه‌محور در بسیاری از کشورها مانند انگلستان، ایرلند شمالی و آفریقای جنوبی در سیاست‌های نوسازی شهری و فضایی از محبوبیت برخوردار هستند (Huang et al, 2020: 3). در نهایت، سیاست‌های مردم‌محور بر زندگی بهتر ساکنان، شامل اقدامات اجتماعی برای بهبود فرد (آموزش و پرورش، اشتغال، کاهش بدهی، الکل، مشکلات روانی) و اقدامات انسجام اجتماعی با هدف روابط اجتماعی بهتر، تمرکز دارند (Marra et al, 2016: 372).

$img0$

شکل 4. تطور زمانی سیاست‌های توسعه شهری

استراتژی‌های بازآفرینی پایدار شهری

بن مایة سخن در جستار حاضر این است که تاکنون در بیشتر مطالعات بازآفرینی، تعریف و ارائه راهبردهای پایدار آن، مغفول مانده‌است. در حالی که راهبردها، شکل‌دهندة هسته تحقق پذیری سیاست بازآفرینی محسوب می‌شود. با وجود آن‌که چشم‌اندازهای عمومی و جهات بازآفرینی شهری در شهرها به خوبی مستند شده، اما رویکردهای استراتژیک آن که در زمینه‌های خاص شهری مورد استفاده قرار می‌گیرند، دانش اندکی وجود دارد (Lee et al, 2016: 1-4). یکی از مهم‌ترین نکاتی که از تحلیل و مرور متون بازآفرینی بدست آمد، می‌توان به «استراتژی‌های ده‌گانه بازآفرینی پایدار شهری» اشاره نمود که توسط لمن (2018) مطرح شده است. هر چند که در برخی از منابع نیز به‌صورت پراکنده تمرکز بر این استراتژی‌ها مشهود است. در ادامه به‌طور مختصر، راهبردهای مزبور تشریح شده‌است:

استراتژی اول) میراث و فرهنگ شهری: حفظ ویژگی محلی و حس منحصر به فرد مکان³⁶

بازآفرینی توریسم‌محور، فرهنگ‌محور و سواحل نقش مهمی در این راهبرد ایفا می‌کنند. به‌علاوه، ارج نهادن به میراث ساخته‌شده (Mateo and Cu˜nat, 2016:199-201)، بهبود کیفیت زندگی شهری، جلوگیری از جابجایی مردم محلی، حمایت از هویت‌های محلی و حس تعلق مکانی، ایجاد تعادل اجتماعی و منطقه‌ای و پشتیبانی از مشارکت و شراکت سهامداران دولتی و غیر دولتی (Czischke et al, 2015; Tallon, 2013)، در کانون این استراتژی قرار دارند.

استراتژی دوم) شبکه فضای عمومی برای یک شهر فشرده، پیاده‌مدار و کاربری ترکیبی³⁷

اتکای اصلی استراتژی بازآفرینی انطباق فضا و بافت شهری به کاربری ترکیبی است. این سیاست در تلاش برای جلوگیری از یک مرکز شهری صرف برای کار و خرید است. در عوض، هدف آن ترکیب کسب‌وکار با ترافیک، بازدیدکنندگان با ساکنان، همسایگان و مسکن، مناطق عابر پیاده با امکانات پارکینگ است (Ertan and Eğercioğlu, 2016: 604). هم‌چنین، بحث تراکم شهری باید پاسخی اجتناب‌ناپذیر به توسعه فعلی شهری باشد و می‌تواند راه‌حل‌های بالقوه‌ای را برای ارتقای نشاط اقتصادی و توسعه پایدار ارائه دهد (Song and Knaap, 2004).

استراتژی سوم) جابجایی راحت و حمل‌و‌نقل پاک و بهره‌وری انرژی³⁸

از موضوعات مطرح در این راهبرد می‌توان به تشویق وسایل حمل‌ونقل فاقد آلایندگی، تقویت زیرساخت‌های سبز شهری، اصلاح الگوی مصرف انرژی، بهبود تاثیرات آب‌وهوایی محیط‌زیست، مانند تأسیسات انرژی تجدیدپذیر، اجرای سیستم‌های بازیافت آب، استفاده از مصالح ساختمانی قابل بازیافت یا بهبود کیفیت هوا (Mateo and Cu˜nat, 2016: 197)، اشاره نمود.

استراتژی چهارم) شهرهای ساحلی: دگرگونی تاب‌آوری شهرهای ساحلی (رودخانه کنار) و شهرهای منطبق- آینده³⁹

نمونه‌های اخیر شیوه‌های بازآفرینی پایدار شهری صریحاً به تغییر اقلیم پرداخته‌اند. در برخی از کشورها، پروژه‌های بازآفرینی ایجاد محله‌های شهری با بهره‌وری مناسب و سازگار با آب‌وهوا که در آن پتانسیل گرم شدن کره زمین و اثرات زیست‌محیطی توسعه شهری کاهش یافته را مدنظر قرار داده است (Balaban and de Oliveira, 2014). رودخانه‌کنارها

استراتژی پنجم) زندگی شهری مختلط فراگیر⁴⁰

استراتژي‌هاي بازآفرینی باید درکی از خواست‌ها و نیازهاي مکان‌ها و جوامع داشته باشند و باید به منظور افزایش احتمال موفقیت، رویکردي یکپارچه و شبکه‌اي را در سیاستگذاري‌ها اتخاذ کنند (Kopec, 2013). هم‌چنین، ساختار اجتماعی متنوع و مختلط (Mateo and Cu˜nat, 2016:199-201) نیز از دیگر ملاحظات این راهبرد به حساب می‌آید.

استراتژی ششم) فضای عمومی و طراحی معماری با کیفیت بالا به عنوان کاتالیزوری برای شهر بهتر⁴¹

طراحی پروژه‌ها باید به گونه‌ای باشد که مردم محلی بتوانند نیازهای روزمره خود را برآورده کرده و به خدمات مهم در مسافت پیاده‌روی یا دوچرخه سواری دسترسی پیدا کنند. اثرات منفی توپوگرافی در حرکت عابر پیاده باید به حداقل ممکن کاهش یابد. هم‌چنین، سیاست‌های تشویق استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی و کاهش استفاده از اتومبیل بکار گرفته شوند (Korkmaz and Balaban, 2020: 13).

استراتژی هفتم) شهروندان هوشمند، انرژی هوشمند و مشارکت شهروندان⁴²

بازآفرینی شهریِ مشارکتی موجب پیدایش شبکه‌ای از پروژه‌هاي شهروندي و سازمان‌هاي مردمی تسهیل‌کننده و ارتقاء دهندة تابآوري در یک بستر شهري می‌شود (Petcou and Petrescu, 2015). از مدت‌ها قبل مشارکت محله‌ای یکی از مهم‌ترین جنبه‌های بازآفرینی شهری در نظر گرفته شده است (Jung et al, 2015).

استراتژی هشتم) نگرش بلندمدت و استفاده حداکثر از امکانات موجود⁴³

استفاده مؤثر از زمین، تشویق تنوع زیستی شهری، پیچیدگی چند کارکردی شهری، پالایش فضای عمومی، اصلاح الگوی مصرف انرژی، تشویق همکاری عمومی و خصوصی و برنامه‌ریزی پویا و انعطاف‌پذیر (Mateo and Cu˜nat, 2016:199-201) از مصادیق برجسته در عملیاتی نمودن این راهبرد می باشد.

استراتژی نهم) توسعه اجتماعات دانشگاهی سرزنده به منظور بازآفرینی مرکز شهرها⁴⁴

پروژه‌هایی بازآفرینی پایدار شهری، تنها می‌تواند از طریق همکاری بین موسسات، دانشگاه‌ها، شهرداری‌ها، انجمن‌های زیست‌محیطی و سازندگان به دست آید (Alpopi and Manole, 2013: 179). در برخی موارد، دانشگاه در جامعه محلی به مثابه نیروی محرکه و پیشرو در تحقق بازآفرینی عمل می‌کند. این امر موجب ایجاد موجی از تجدید حیات محله‌ای و بازآفرینی جامعه شهری از طریق فرآیند استفاده فرهنگی از فضای شهری می‌شود (Kana, 2012: 162).

استراتژی دهم) اشتراک و هم‌افزایی تجارب شهری: شالوده‌های دانش جدید⁴⁵

شراکت‌های موفق⁴⁶ شامل تخصیص روشن مسئولیت و مشارکت ساکنان محلی و سازمان‌های محلی به‌عنوان شرکای برابر به‌منظور تضمین اهداف و منافع مناسب از پروژه‌های بازآفرینی شهری است. مسئله هم‌افزایی بین گروه‌های ذینفع مختلف و منابع، در اغلب برنامه‌ای بازآفرینی حایز اهمیت است (Kidokoro et al, 2008: 78).

شکل 5. استراتژی‌های دهگانه بازآفرینی پایدار (ترسیم نگارندگان با اقتباس از لمن، 2018).

چارچوب‌های ارزیابی بازآفرینی شهری

معیارها و شاخص‌های سنجش‌پذیر، مقایسه‌پذیر و دقیق در هر موضوعی جایگاه محوری دارند. بنابراین، ایجاد چارچوب‌های شاخص‌محور به محققان در سنجش درست و کارآمد مقولات بازآفرینی یاری می‌رساند. هم‌چنین، این امر جانی تازه در ارزیابی عملیاتی و کاربردی موضوعات بازآفرینی شهری خواهد دمید. به‌طور عام، چارچوب ارزیابی شهری به معنای دستورالعمل‌ها و روش‌هایی است که به دنبال بهبود عملکرد پایدار شهری و پایداری در محیط ساخته‌شده هستند. در چارچوب سیاست و رویه بازآفرینی شهری، کاربست شاخص‌های قابل‌اندازه‌گیری به‌طور فزاینده‌ای در سنجش نتایج پایداری قابل‌توجه است (Hemphill et al, 2004: 771). در حالت کلی، معیارهای سنجش پایداری بازآفرینی را می‌توان در ابعاد اقتصادی، اکولوژیکی و اجتماعی طبقه‌بندی کرد (Peng et al, 2015). از این رهگذر، مطالعات مختلفی برای سنجش پایداری فعالیت‌های بازآفرینی شهری بدست آمده است (Zheng et al, 2014). اغلب موارد، محدودیت عملی در کار با تعداد زیادی از شاخص‌ها و مؤلفه‌ها وجود دارد؛ این امر موجب پیچیده شدن دسته‌بندی‌ موضوعی و استراتژی‌های طراحی آن‌ها می‌گردد (Mateo and Cu˜nat, 2016: 195). چارچوب‌های ارزیابی بازآفرینی شهری به دنبال رویکرد مبتنی بر شاخص‌ها از قبیل سنجش مفهومی در راستای شناسایی دقیق منطقه، شرایط پیاده‌سازی راهبردها و اثرات اقدامات سیاستی می‌باشند. با این حال، بیشتر رویکردهای شاخص‌مبنا، پاسخ استواری به چرایی تفاوت‌ها ارائه نمی‌دهند، بلکه صرفاً مسائل را برجسته کرده و در نتیجه سوالات بیشتری را مطرح می‌کنند (Hemphill et al, a2004: 726). افزون بر این‌ها، چارچوب‌های متعدد برای ارزیابی پایداری شهری، چالش انتخاب مناسب‌ترین مدل را به همراه دارد. اولاً، به‌دلیل دامنه‌های مختلفی که برای اهداف علمی یا سیاسی مورد توجه قرار می‌گیرد، اجماع نظری در روش استانداردسازی شاخص‌ها وجود ندارد. ثانیاً، شاخص‌ها نیز تحت تأثیر مقیاس و ویژگی‌های منطقه شهری قرار می‌گیرند (Moreno Pires et al, 2014). ثالثاً، در بیشتر اوقات، عدم ارزیابی ابعاد انسانی سیاست شهری با اتکای بر معیارهای پوزیتیویستی محض منجر به بروز اختلاف‌نظر در ارزیابی سیاست‌های شهری می‌گردد (Hemphill et al, b2004: 758). بنابراین، می‌توان گفت که روش‌های ارزیابی فرآیند بازآفرینی باید به اندازه کافی پویا باشند تا عواقب بلندمدت را لحاظ کنند (Peng et al, 2015). اما بیشتر ابزارها یا روش‌های ارزیابی فعلی به اندازه کافی این نیاز را برآورده نمی‌سازند (Boyle et al, 2018). در مطالعات اخیر جهت ارزیابی پروژه‌های بازآفرینی شهری از نظر پایداری، چارچوب‌های شاخص‌محور⁴⁷ به‌عنوان روش پرکاربرد ظاهر شده‌اند (Peng et al, 2015). در جدول (1)، چهار نوع از رایج‌ترین چارچوب‌های ارزیابی پایداری سیاست های شهری، به ویژه بازآفرینی، آمده‌است.

جدول 1. مقایسه چارچوب‌های ارزیابی بازآفرینی شهری

منبع: (Korkmaz and Balaban, 2020: 4).

در ارتباط با چارچوب‌های چهارگانه مزبور دو نکته قابل‌ ذکر است: نخست، در روش ارزیابی کمّی، به‌دلیل اولویت‌بندی نتایج کمی، خطر نادیده گرفتن نتایج کیفی فرآیند بازآفرینی وجود دارد. برای جلوگیری از این نارسایی‌ها، چارچوب ارزیابی پایداری باید شامل شاخص‌های ترکیبی باشد (Boyle et al, 2018; Hemphill et al, 2004). دوم، بهتر است سه مؤلفه «تطبیق‌پذیری»، «پویایی» و «تعادل و توازن» درایجاد چارچوب‌های ارزیابی پایداری بازآفرینی شهری مدنظر قرار گیرند.

رویکردهای نظری پشتیبان بازآفرینی شهری

تعیین جایگاه و حوزة نفوذ سیاست بازآفرینی در میان نظریه‌ها و رویکردهای گوناگون برنامه‌ریزی شهری که هر یک منشأ و ماهیت مشخصی دارند، بسیار دشوار می‌نماید. هر چند ممکن است محققان علوم شهری دربارة اهمیت و کارکردهای سیاست بازآفرینی در ابعاد و مقیاس‌های مختلف همسویی داشته باشند، اما توافق بسیار کمتری درباره اینکه بازآفرینی به کدام پارادایم و نظریه تعلق دارد، دیده می‌شود. از این رهگذر، برخی از کلیدی‌ترین نظریه‌هایی که به مثابه پشتیبان سیاست بازآفرینی عمل می‌کنند، در معرض بحث و تحلیل قرار گرفته است. با کندوکاو پیدایش بازآفرینی در سپهر نظریه‌ها، تأثیر اندیشه‌های گوناگون بر تغییر و تکامل این سیاست آشکار شده است. در این‌جا به سه رویکرد عام مطالعات شهری از جمله نوشهرگرایی، شهرسازی پایدار و شهرسازی سبز و شهر اکولوژیک اشاره می‌گردد. ناگفته نماند که همه این رویکردهای مزبور، نحله‌هایی از تئوری توسعه پایدار به‌شمار می‌روند.

نخست، نوشهرگرایی رویکردی است که ارتباط نزدیکی با فرایند شکل‌گیری و توسعه حومه‌نشینی آمریکا دارد (Duany et al, 2010). برخی از اصول نوشهرگرایی مانند پیاده‌مداری به دروازه‌ای برای عملیاتی نمودن آن در بازآفرینی شهری تبدیل شده‌است (Talen 2006). برای مثال، چگونگی ایجاد و تقویت پیاده‌مداری در مناطق پساصنعتی (Cysek-Pawlak and Pabich, 2020: 3)، در گرو بررسی همزمان نوشهرگرایی و بازآفرینی نهفته است. از یک سو، نوشهرگرایی با تأکید بر اصل رشد و شهر فشرده زمینه‌ساز شکل‌یابی فرم ترکیبی با تراکم بالا و شدت استفاده مؤثر از اراضی موجود می‌گردد. از سوی دیگر، شهر فشرده مبتنی بر چهار اصل کاردینال (اساسی) است: 1) تراکم ؛ 2) تشدید استفاده از اراضی؛ 3) کاربری ترکیبی؛ و 4) مقیاس انسانی (Al-Harami and Furlan, 2020: 3-4). دوم، شهرسازی پایدار یک حرکت خود آگاهانه محسوب می‌شود که تاکتیک‌ها و اصول مختلفی را برای استفاده از پایداری طراحی شهری ارائه می‌دهد (Brown et al, 2014) و دارای شش زمینة عمده است: 1) تأثیر اجتماعی؛ 2) کیفیت مکانی؛ 3) کیفیت محیطی؛ 4) کیفیت فنی؛ 5) تأثیر اقتصادی؛ و 6) کیفیت فرآیند (Al-Harami and Furlan, 2020: 2). افزون بر این، منشور فرایبورگ 12 اصل شهرسازی پایدار را این‌گونه معرفی کرده که عبارتند از: 1) شهر تنوع، ایمن و تاب‌آور؛ 2) محلات شهری؛ 3) شهر با مسافت کوتاه؛ 4) توسعه شهری در امتداد مسیرهای حمل‌ونقل عمومی (الگوی تراکم بالا)؛ 5) شهر آموزش، علم و فرهنگ؛ 6) شهر تجارت، اقتصاد و اشتغال؛ 7) شهر طبیعت و محیط‌زیست؛ 8) شهر دارای کیفیت طراحی؛ 9) شهر با برنامه‌ریزی بلندمدت؛ 10) شهر ارتباطات؛ (11) قابلیت اطمینان، تعهد و انصاف؛ و (12) شهر تعاملی، مشارکت و شراکت (Daseking, 2014). در اکثر برنامه‌های بازآفرینی چندین مورد از اصول دوازده‌گانه به‌کار گرفته می‌شوند. سوم این‌که شهرسازی سبز⁴⁸ شامل تعامل محیط شهری و اکوسیستم‌ها برای ایجاد محیط و جامعه مفید است. این جنبش توسعه متراکم، کارآیی انرژی، احیای مناطق پساصنعتی و تقویت توسعه پایدار را از نظر اجتماعی و محیطی ترغیب می‌کند (Carmona et al, 2010). لمن⁴⁹ (2010) و روژما⁵⁰ (2017)، شهرسازی سبز را به‌عنوان یک جنبش میان رشته‌ای تعریف می‌کنند که به همکاری بین رشته‌های مختلف مانند برنامه‌ریزان شهری، اکولوژیست، مهندسین، معماران منظر، جامعه‌شناس و اقتصاددان نیاز دارد. هم‌چنین، شهرسازی سبز مشتمل بر دیدگاه‌های اکولوژیست‌ها (ردپای اکولوژیکی)، مدیران بهداشت عمومی (اثر آلودگی)، و اقتصاددانان (قیمت املاک و مستغلات) است (Al-Harami and Furlan, 2020: 3). برخی از راهبردهای و رویکردهای بازآفرینی شهری با اصول شهرسازی سبز مطابقت کامل دارد. برای مثال اصل انرژی تجدیدپذیر، بدون پسماند و شیوة حمل‌ونقل پایدار با راهبرد «جابجایی راحت و پاک و کارآیی انرژی» همسویی دارد که از راهبردهای دهگانه بازآفرینی شهری پایدار است. به‌علاوه، توسعه کاربری‌های مختلط و شهرهای چندهسته‌ای فشرده با راهبرد «شبکه فضای عمومی برای یک شهر فشرده، پیاده‌مدار و کاربری ترکیبی» هم‌راستا می‌باشد. بنابراین، پیوند چندسویه میان عناصر، ابعاد و راهبردهای بازآفرینی شهری با اصول رویکر اکولوژیکی وجود دارد.

بازآفرینی شهری مبتنی بر کاربری اراضی

براساس محتوای برخی متون تحلیل‌شده، می‌توان به گونه‌های متعدد بازآفرینی مبتنی بر کاربری‌ اراضی اشاره نمود که هر یک با مجموعة منحصر بفردی از ویژگی‌ها مشخص می‌شوند. بر این منوال، گونه‌شناسی بازآفرینی که در تحقیقات آینده بیشتر بدان پرداخته خواهد شد، رهنمودی است که به درک اثربخشی برنامه‌ریزی کاربری اراضی در بازآفرینی شهری می‌انجامد. به‌طور خلاصه در این تحقیق، چهار نوع بازآفرینی مبتنی بر کاربری اراضی قابل شناسایی بود: 1) اراضی قهوه‌ای؛ 2) کاربری مسکن؛ 3) زیرساخت‌های شهری؛ و 4) کاربری‌های تجاری. در جدول (2) برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های گونه‌شناسی بازآفرینی براساس کاربری اراضی ارائه شده‌است.

جدول 2. گونه‌شناسی بازآفرینی براساس کاربری اراضی

منبع: (نویسندگان با اقتباس از : Kang and Hua, 2007; Huang et al, 2020; Lee et al, 2016; Erol, 2019; Newman, 2018; Al-Harami and Furlan, 2020; Yekyeong, 2012; Dixon, 2005; Kim and Jang, 2017).

در پایان بخش حاضر، به نحوه توزیع تعداد و درصد مقولات در میان متون تحلیل شده بر حسب نسبت تکرار آن‌ها اشاره می‌گردد: 1) در 14 مورد از منابع منتخب به «اصول اساسی بازآفرینی شهری» پرداخته شده‌است (17 درصد)؛ 2) در 11 مورد از تحقیقات بررسی‌شده به‌صورت مستقیم به «سیر تحول سیاست‌های بازآفرینی شهری» اشاره گردیده‌است (13 درصد)؛ 3) مقوله «استراتژی‌های بازافرینی پایدار شهری»، در 17 مورد از متون منتخب مورد بحث قرار گرفته‌است (20 درصد)؛ 4) چارچوب‌های ارزیابی بازآفرینی که شاخص‌ها و مؤلفه‌های بازآفرینی را معرفی می‌کند در 13 مورد از تحقیقات تحلیل‌شده به چشم می‌خورد (15 درصد)؛ 5) تعداد متونی که به بحث نظریه‌های پشتیبان بازآفرینی پرداخته‌اند، در حدود 10 منبع معتبر بود (12 درصد)؛ و 6) مقولة بازآفرینی شهری مبتنی بر اراضی شهری در بیش از 19 متن پژوهشی، مطالعه شده‌است (23 درصد).

شکل 6. نمودار توزیع درصد مقولات شش‌گانه در میان آثار منتخب تحلیل‌شده

نتیجه‌گیری

براساس متون بررسی‌شده، بازآفرینی شهری را می‌توان به عنوان یک سیاست فراگیر با ذینفعان متعارض، متشکل از استراتژی‌های متفاوت، مبتنی بر زمینه‌های مکانی- جغرافیایی و مسیری به سوی توسعه پایدار دانست که با مطالعه دقیق ارکان نظری آن، استخراج الگوی عملی و کارآمدِ منطبق بر ساختار و بافت جامعه امکان‌پذیر می‌گردد. این تحقیق در پی مطالعة همه آثار موجود در رابطه با بازآفرینی شهری نیست، بلکه واکاوی گزینشی و تفصیلی از ادبیات بازآفرینی را در اولویت قرار داده است. در نتیجه بخش عظیمی از تحقیقات پیشین که ارتباط و نوآوری چندانی در زمینة سیاست بازآفرینی شهری نداشتند، از پیکرة مقاله حاضر کنار گذاشته شد. براساس یافته‌های تحقیق، مقوله‌های عمدة بازآفرینی شهری عبارتند از: 1) اصول بازآفرینی شهری؛ 2) سیر تحول سیاست‌های بازآفرینی شهری؛ 3) استراتژی‌های بازافرینی پایدار شهری؛ 4) چارچوب‌های ارزیابی بازآفرینی؛ 5) نظریه‌های پشتیبان بازآفرینی؛ و 6) بازآفرینی شهری مبتنی بر اراضی شهری. در میان مقولات بدست آمده، طبقة بازآفرینی شهری با اتکای بر سیستم کاربری اراضی در مطالعات پژوهشی بیشتر مورد توجه بوده است و سپس، مقولة استراتژی‌های بازآفرینی پایدار اولویت داشته است که به ترتیب در«23 و 20 درصد» از متون واکاوی‌شده (73 منبع منتخب) به این مقولات پرداخته شده است. در مقابل، بر بحث نظریه‌های پشتیبان بازآفرینی (12 درصد)، سیرتحول سیاست بازآفرینی (13 درصد) و چارچوب‌های ارزیابی آن (15 درصد) نسبت به بقیه موضوعات مورد بررسی، کمتر تأکید شده‌است. تفاوت تحقیق حاضر با مطالعات پیشین، واکاوی ژرف آثار علمی انبوه بازآفرینی شهری که شامل ابعاد و اصول سیاست‌های بازآفرینی، شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی پایداری آن، استراتژهای بازآفرینی پایداری شهری، نظریه‌های بازآفرینی و دگرگونی محتوایی در گذارهای تاریخی و سیاسی مختلف (تعداد 66 مقاله و 7 کتاب موثق و علمی) است. با این حال، باید اذعان کرد که تحلیل دقیق و همه‌جانبة آثار بازآفرینی شهری در زمینه‌های مختلف آن، اقدام دشواری است و از حوصله این تحقیق خارج می‌باشد. در شکل (7) الگوی مفهومی- نظری بازآفرینی شهری آمده به‌صورت کلی بیان شده‌است.

شکل 7: الگوی مفهومی- نظری بازآفرینی شهری براساس تحلیل محتوای کیفی

در نهایت، مؤلفه تعیین‌کننده و عمده در مطالعات بازآفرینی شهری، «سیاست‌های کاربری اراضی» است که نقش مراجع قدرت، رژیم‌های حکمروایی، گفتمان‌ها و روابط نهادی را در بازساخت و دگردیسی فضاهای شهری اعیان می‌سازند. در تعداد اندکی از مطالعات پیشین، همزمان به همه این مقولات پرداخته شده‌است. به‌طور کلی، اگر چه فرض می‌شود که بازآفرینی شهری یک سیاست جهانی است اما طیف وسیعی از مقولات آن در کشورهای جهان جنوب هنوز مورد توجه قرار نگرفته‌است. اساساً، کاربست اصول و رهیافت‌های بازآفرینی در شهرهای جوامع مختلف مستلزم مکانیسم‌های متفاوتی است. به‌طور خلاصه در ارتباط با تحقیقات علمی حوزة بازآفرینی شهری در ایران به نظر می‌رسد که کلی‌گویی و تکرار مطالب در زمینه ماهیت و ابعاد بازآفرینی یا طراحی استراتژی‌های مبهم و غیرعملی نشان از فقدان شناخت عمیق و منسجم این موضوع و هم‌چنین «مسئله شهری» توسط سیاست‌گذاران، متولیان و پژوهشگران شهری است.

عمده‌ترین جنبة نوآورانه تحقیق حاضر این است که واکاوی کیفی ژرف‌تری از متون موجود بازآفرینی نسبت به سایر تحقیقات مشابه داخلی به همراه دارد. بنابراین، نتایج تحقیق می‌تواند فرصت‌های ارزشمندی را برای گسترش مبانی و مرزهای دانش بازآفرینی شهری فراهم آورد. بعلاوه، محققان و سیاست‌گذاران شهری می‌توانند از این مقاله به عنوان یک مرجع بالقوه و نقطه شروع برای عبور از خلأهای فعلی و هم‌چنین انجام تحقیقات مکمل در آینده استفاده کنند. محدودیت‌های پژوهش در دو طیف قابل‌ذکر است: نخست، احتمال دارد برخی از مباحث مهم بازآفرینی مانند رابطه حکمروایی شهری و بازآفرینی، رویکردها و ابعاد آن در مقولات شش‌گانة مشخص‌شده، به‌صورت جامع تحلیل نشده باشند. بنابراین ضرورت دارد در تحقیقات آینده با رویکرد کیفی به این مسئله پرداخته شود. دوم، به نظر می‌رسد که تحقیق حاضر از قابلیت تبیین دقیق چارچوب مفهومی و تحلیلی سیاست بازآفرینی شهری در همه ابعاد آن برخوردار نیست. در این راستا، به تحقیقات بیشتر و مکمل با مقیاس‌های فضایی گسترده نیاز است.

منابع

پیران، پرویز (1397) نگاهی گذرا و نقدی کم‌توان: بازآفرینی شهری با نیم نگاهی بر پروژة محله‌یاری در ایران (میا). نشریه هفت شهر، دورۀ 4، شمارۀ 62، صص 56-28. http://www.haftshahrjournal.ir/article_32856.html

تبریزی، منصوره (1393) تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی. فصلنامه علوم اجتماعی، شماره ۶۴، صص 105-138. https://iribresearch.ir/rm/maghaleh/1.pdf

مؤمنی‌راد، اكبر و خديجه علی آبادی و هاشم فردانش و ناصر مزینی (1392) «تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار». فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، دورة 9، شمارة 14، صص 222-187.

http://webpages.iust.ac.ir/mozayani/Papers-pdf/Akbar-Momeni-6019-232516174-TQI.pdf

Al-Harami, A., Furlan, F. (2020) Qatar National Museum-Transit oriented development: The masterplan for the urban regeneration of a ‘green TOD’. Journal of Urban Management, Vol. 9, pp. 115-136. https://doi.org/10.1016/j.jum.2019.09.003

Almeida, C. P., Ramos, A. F., Silva, J. M. (2018) Sustainability assessment of building rehabilitation actions in old urban centers, Sustainable Cities and Society, Vol.36, 378–385. https://doi.org/10.1016/j.scs.2017.10.014

Alpopi, C., Manole, C. (2013) Integrated Urban Regeneration - Solution for Cities Revitalize, Procedia Economics and Finance. Vol. 6, pp. 178 – 185. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(13)00130-5

Balaban, O., Puppim de Oliveira, J. A. (2014) Understanding the links between urban regeneration and climate-friendly urban development: Lessons from two case studies in Japan. Local Environment, Vol.19, No.8, pp.868–890. https://doi.org/10.1080/13549839.2013.798634

Boyle, L., Michell, K., Viruly, F. (2018) A critique of the application of neighborhood sustainability. Assessment Tools in Urban Regeneration, 10(4), 1005. https://doi.org/ https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2019.102081

Brown, L. J., Dixon, D., Gillham, O. (2014) Urban Design for an Urban Century-Shaping More Liveable, Equitable, and Resilient Citie. New Jersey, USA: John Wiley and Sons. https://www.semanticscholar.org/paper/Urban-Design-for-an-Urban-Century%3A-Shaping-More-and-Brown-Dixon/3747b6972aea15dce736c027145491204492f9a8

Carta, M., Ronsivalle, D. (2016) The Fluid City Paradigm: Waterfront Regeneration as an Urban Renewal Strategy. UNIPA Springer Series, Springer. https://www.springer.com/gp/book/9783319280035

Carmona, M., Tiesdell, S., Heath, T., Oc, T. (2010) Public places urban spaces-the dimension of urban design. Oxford, UK: Architectural Press. https://www.amazon.com/Public-Places-Urban-Spaces-Second/dp/1856178277

Cysek-Pawlak, M.M., Pabich, M. (2020) Walkability – the New Urbanism principle for urban regeneration. Journal of Urbanism: International Research on Placemaking and Urban Sustainability, pp. 1-25, https://doi.org/10.1080/17549175.2020.1834435

Czischke, D., Moloney, C., Turcu, C. (2015) Raising the game in environmentally sustainable urban regeneration, sustainable regeneration in urban areas. URBACT II Capitalization, 6–14. https://urbact.eu/sites/default/files/04_sustreg-web.pdf

Della Torre, S., Cattaneo, S., Lenzi, C., Zanelli, A. (2020) Regeneration of the Built Environment from a Circular Economy Perspective. Springer. file:///C:/Users/SAMIN/Downloads/BookSellerFlyer_9783030332556.pdf

Daseking, W. (2014) Freiburg: Principles of sustainable urbanism. Journal of Urban Regeneration and Renewal, Vol.8, No.2, pp.145–151. https://hstalks.com/article/783/freiburg-principles-of-sustainable-urbanism/

Dixon, T. (2005) The role of retailing in urban regeneration. Local Economy, Vol.20, No.2, pp.168–182. https://doi.org/10.1080%2F13575270500053266

Donaldson, R., Plessis, D., Spocter, M., Massey, R, (2013) The South African area-based urban renewal programme: experiences from Cape Town. Journal of Housing and the Built Environment, Vol. 28, pp. 629-638. http://dx.doi.org/10.1007/s10901-013-9348-3

Donnison, D. (1993) The challenge of urban regeneration for community development. Community Development Journal, Vol.28, No.4, pp.293–298. https://doi.org/10.1093/cdj/28.4.293

Duany, A., E. Plater-Zyberk, and J. Speck. (2010) Suburban Nation: The Rise of Sprawl and the Decline of the American Dream. New York: North Point Press. https://us.macmillan.com/books/9780865477506

Erol, I. (2019) New Geographies of Residential Capitalism: Financialization of the Turkish Housing Market Since the Early 2000. International Journal of Urban and Regional Research, Vol. 43, No. 4, pp. 724-740. https://doi.org/10.1111/1468-2427.12794

Ertan, T and, Eğercioğlu, Y. (2016) Historic City Center Urban Regeneration: Case of Malaga and Kemeraltı, Izmir. Procedia - Social and Behavioral Sciences Vol. 223, pp. 601 – 607. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2016.05.362

Güzey, Ö. (2009) Urban regeneration and increased competitive power: Ankara in an era of globalization. Cities, Vol. 26, No.1, pp.27–37. http://dx.doi.org/10.1016%2Fj.cities.2008.11.006

Güzey, O. (2016) The last round in restructuring the city: urban regeneration becomes a state policy of disaster prevention in Turkey. Cities, 50, 40–53. https://doi.org/10.1016/j.cities.2015.08.010

Hassan, G.F. (2012) Regeneration as an approach for the development of informal settlements in Cairo metropolitan. Alexandria Engineering Journal, Vol.51, No.3, pp.229–239. https://doi.org/10.1016/j.aej.2012.02.003

Hemphill, L., Berry, J., McGreal, S. (a2004) An indicator-based approach to measuring sustainable urban regeneration performance. Part 1: conceptual foundations and methodological framework. Urban Studies, Vol.41, No. 4, pp.725-755. http://dx.doi.org/10.1080/0042098042000194089

Hemphill, L., McGreal, S., Berry, J. (b2004) An Indicator-based Approach to Measuring Sustainable Urban Regeneration Performance: Part 2, Empirical Evaluation and Case-study Analysis. Urban Studies, Vol. 41, No. 4, 757–772. https://www.jstor.org/stable/43197115

Huang L, Zheng W, Hong J, Liu Y, Liu G. (2020) Paths and strategies for sustainable urban renewal at the neighbourhood level: A framework for decision-making. Sustainable Cities and Society, Vol. 55, pp. 1-14. https://doi.org/10.1016/j.scs.2020.102074

Hui, E.C., Wong, J.T., Wan, J.K. (2008) A review of the effectiveness of urban renewal in Hong Kong. Property Management, Vol.26, No.1, pp.25–42. https://doi.org/10.1108/02637470810848877

Hurtado, S.D. (2017) Is EU urban policy transforming urban regeneration in Spain? Answers from an analysis of the Iniciativa Urbana (2007–2013). Cities, Vol. 60, Part A, pp. 402-414. https://doi.org/10.1016/j.cities.2016.10.015

Huston, S. (2018) Smart Urban Regeneration: Visions, Institutions and Mechanisms for Real Estate. Routledge. https://www.routledge.com/Smart-Urban-Regeneration-Visions-Institutions-and-Mechanisms-for-Real/Huston/p/book/9781138935280

Jang, Y.J., Go, J.Y., Lee, S. (2011) Evaluating integrated land use and transport strategies in the urban regeneration projects toward sustainable urban structure: case studies of Hafen City in Germany and Shinagawa Station in Tokyo. International Journal of Urban Sciences, Vol. 15, No. 3, pp. 187-199. https://doi.org/10.1080/12265934.2011.635882

Jung, T. H., Lee, J., Yap, M. H., Ineson, E. M. (2015) The role of stakeholder collaboration in culture-led urban regeneration: A case study of the Gwangju project, Korea. Cities, Vol. 44, 29–39. https://doi.org/10.1016/j.cities.2014.12.003

Kana, K. (2012) An experiment in urban regeneration using culture and art in Senba, Osaka’s historic urban center, with a focus on the regeneration of urban space. City, Culture and Society, Vol. 3, No.2, pp.151–163. http://dx.doi.org/10.1016/j.ccs.2012.06.006

Kang, C., Hua, G. (2007) Brownfield Redevelopment Toward Sustainable Urban Land Use in China. Chinese Geographical Science, Vol. 17, No. 2, pp.127-134. http://dx.doi.org/10.1007/s11769-007-0127-5

Kidokoro, T., Harata, N., Subanu, L. P., Jessen, J., Motte, A., Seltzer, E. P. (2008) Sustainable City Regions: Space, Place and Governance. cSUR-UT Series: Library for Sustainable Urban Regeneration, Vol. 7, Springer press. http://libgen.li/ads.php?md5=d43b8b5403498b252ca89fb7cc965f63

Kim, H.R., Jang, Y. (2017) Lessons from good and bad practices in retail-led urban regeneration projects in the Republic of Korea. Cities, Vol. 61, pp. 36–47. https://doi.org/10.1016/j.cities.2016.11.004

Korkmaz, C., Balaban, O. (2020) Sustainability of urban regeneration in Turkey: Assessing the performance of the North Ankara Urban Regeneration Project. Habitat International, pp.1-14. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2019.102081

Kopec, M. (2013) The role of the public sector in the regeneration of deprived urban areas: Case studies from Krakow in Poland and Kirklees in the UK. Journal of Urban Regeneration and Renewal, Vol.7, No.1, pp. 79-94. https://hstalks.com/article/2648/the-role-of-the-public-sector-in-the-regeneration-/?business

Leary, M.E. and McCarthy, J. (2013) Introduction: Urban regeneration, a global phenomenon. in M.E. Leary and J. McCarthy (eds), The Routledge Companion to Urban Regeneration, Abingdon: Routledge. https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203108581/routledge-companion-urban-regeneration?refId=ffa5e106-ad7d-45aa-af3d-c112100ca5a0

Lee, J., Ostwald, M.J., Sher, W.D., Lee, H. (2016) Developing strategic planning schemes for urban regeneration through mixed-use development in Seoul. International Planning Studies, https://doi.org/10.1080/13563475.2016.1243042

Lehmann, S. (2010) The principles of green urbanism: Transforming the city for sustainability. Washington: Earthscan. https://www.routledge.com/The-Principles-of-Green-Urbanism-Transforming-the-City-for-Sustainability/Lehmann/p/book/9781844078349

Lehmann, S. (2018) Urban Regeneration: A Manifesto for transforming UK Cities in the Age of Climate Change, Palgrave Macmillan, Springer Nature Switzerland AG. https://www.springer.com/de/book/9783030047108

Marra, G., Barosio, M., Eynard, E., Marietta, C., Tabasso, M., Melis, G. (2016) From urban renewal to urban regeneration: Classification criteria for urban interventions. Turin 1995–2015: evolution of planning tools and approaches. Journal of Urban Regeneration and Renewal, Vol. 9, No. 4, pp. 367-380. https://hstalks.com/article/4620/from-urban-renewal-to-urban-regeneration-classific/

Martins, M.L.R., Pereira, A. L. S. (2019) Urban Regeneration in the Brazilian urban policy agenda. European Planning Studies, Vol. 27, No. 6, pp. 1129-1145, https://doi.org/10.1080/09654313.2019.1598021

Mateo, C and Cu˜nat, A. (2016) Guide of strategies for urban regeneration: A design-support tool for the Spanish context. Ecological Indicators, Vol. 64, pp. 194–202. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2015.12.035

McDonald, S., Malys, N., Maliene, V. (2009) Urban regeneration for sustainable communities: A case study. Technological and Economic Development of Economy, Vol. 15, No. 1, pp. 49-59. https://doi.org/10.3846/1392-8619.2009.15.49-59

Moreno Pires, S., Fidélis, T., Ramos, T. (2014) Measuring and comparing local sustainable development through common indicators: Constraints and achievements in practice. Cities, Vol.39, pp.1–9. http://dx.doi.org/10.1016/j.cities.2014.02.003

Nedučin, D., Krklješ, M., Gajić, Z. (2019) Post-socialist context of culture-led urban regeneration – Case study of a street in Novi Sad, Serbia. Cities, Vol.85, pp.72–82. https://doi.org/10.1016/j.cities.2018.11.024

Newman, P., Davies-Slate, S., Jones, E. (2018) The Entrepreneur Rail Model: Funding urban rail through majority private investment in urban regeneration. Research in Transportation Economics, Vol. 67, pp. 19-28 https://doi.org/10.1016/j.retrec.2017.04.005

Ozuduru, B. H., Varol, C., Yalciner Ercoskun, O. (2014) Do shopping centers abate the resilience of shopping streets? The co-existence of both shopping venues in Ankara. Turkey, Cities, 36, 145–157. https://doi.org/10.1016/j.cities.2012.10.003

Peng, Y., Lai, Y., Li, X., Zhang, X. (2015) An alternative model for measuring the sustainability of urban regeneration: the way forward. Journal of Cleaner Production, Vol. 109, pp. 76-83. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2015.06.143

Petcou, C., Petrescu, D. (2015) R-URBAN or how to co-produce a resilient city. Ephemera: theory and politics in organization, Vol.15, No.1, pp. 249-262. http://www.ephemerajournal.org/sites/default/files/pdfs/contribution/15-1petcoupetrescu.pdf

Raco, M., Henderson., H., Bowlby, S. (2008) Sustainable Urban Regeneration in a Global City – The Regeneration of Paddington Basin. P. Ache et al. (eds.), Cities between Competitiveness and Cohesion, Springer, pp. 187-203. https://doi.org/10.1080/08111140902968737

Randolph, B. and Freestone, R. (2008) Problems and prospects for suburban renewal: An Australian perspective. City Futures Research Centre Issues Paper, No. 11, UNSW, Sydney. https://www.researchgate.net/publication/254516562_Problems_and_Prospects_for_Suburban_Renewal_An_Australian_Perspective

Roberts, P. (2000) The evolution, definition and purpose of urban regeneration. InP. Robert, and H. Skye (Eds.), Urban regeneration a handbook. London: Sage. http://www.posgrado-faua.uni.edu.pe/images/Lecturas/Urban-Regeneration_Roberts-Sykes.pdf

Roberts, P. and Sykes, H. (eds) (2000) Urban regeneration: A handbook, Sage, London.

Roggema, R. (2017), The future of sustainable urbanism: Society-based, complexity-led, and landscape-driven. Sustainability, Vol.9, No. 8, https://doi.org/10.3390/su9081442

Rosa, D., Privitera, R., Barbarossa, L., Greca, P. (2017) Assessing spatial benefits of urban regeneration programs in a highly vulnerable urban context: A case study in Catania, Italy. Landscape and Urban Planning, Vol. 157, pp. 180–192. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2016.05.031

Ruming, K. (2018) Urban Regeneration in Australia: Policies, Processes and Projects of Contemporary Urban Change. Routledge. https://www.routledge.com/Urban-Regeneration-in-Australia-Policies-Processes-and-Projects-of-Contemporary/Ruming/p/book/9781472471635

Sacco, P.L., Ghirardi, S., Tartari, M., Trimarchi, M. (2019) Two versions of heterotopia: The role of art practices in participative urban renewal processes. Cities, Vol. 89, pp. 199-208. https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.02.013

Smith, A. (2012) Events and Urban Regeneration: The Strategic Use of Events to Revitalise Cities. London: Routledge. http://dx.doi.org/10.4324/9780203136997

Song, Y., and Knaap, G. J. (2004) Measuring urban form: Is Portland winning the war on sprawl? Journal of the American Planning Association, Vol.70, No.2, pp.210–225. https://doi.org/10.1080/01944360408976371

Talen, E. (2006) Design for Diversity: Evaluating the Context of Socially Mixed Neighbourhoods. Journal of Urban Design, Vol.11, No.1, pp.1–32. https://doi.org/10.1080/13574800500490588

Tallon, A. (2013) Urban Regeneration in the UK. London: Routledge. https://www.routledge.com/Urban-Regeneration-in-the-UK/Tallon/p/book/9780415685030

Tan, X., Altrock, U. (2016) Struggling for an adaptive strategy? Discourse analysis of urban regeneration processes e A case study of Enning Road in Guangzhou City. Habitat International Vol. 56, pp. 245-257. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2016.06.006

Thomas, D. R. (2006) A General inductive approach for qualitative data analysis. American Journal of Evaluation. Vol.27, No. 2, pp. 237-246. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.1020.8465&rep=rep1&type=pdf

Tin, W. J., Lee, S.H. (2017) Development of neighbourhood renewal in Malaysia through case study for middle income households in New Village Jinjang, Kuala Lumpur. Sustainable Cities and Society, Vol.32, pp.191–201. https://doi.org/10.1016/j.scs.2017.03.007

Wang, H., Shen, Q.P., Tang, B.S., Skitmore, M., (2013) An integrated approach to supporting land-use decisions in site redevelopment for urban renewal in Hong Kong. Habitat International, Vol. 38, pp.70-80. http://dx.doi.org/10.1016/j.habitatint.2012.09.006

Yekyeong, S. (2012) TOD as a Rail Integrated Urban Regeneration Strategies of Old City through Case Study about Toyama Station and Surroundings Area in Japan. T.-h. Kim et al. (Eds.): ASEA/DRBC 2012, CCIS, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, pp. 429–436. https://link.springer.com/chapter/10.1007%2F978-3-642-35267-6_57

Yu, J.H., Kwon, H.R. (2011) Critical success factors for urban regeneration projects in Korea. International Journal of Project Management, Vol. 29, pp. 889-899. https://doi.org/10.1016/j.ijproman.2010.09.001

Zheng, H.W., Shen, G.Q.P., Wang, H. (2014) A review of recent studies on sustainable urban renewal. Habitat International, Vol. 41, pp. 272-279. http://dx.doi.org/10.1016/j.habitatint.2013.08.006

Review and Qualitative Content Analysis of the Theoretical Origins of Urban Regeneration⁵¹

Ahmad Pourahmad⁵²

Akbar Hamidi⁵³

Hossein Hataminejad⁵⁴

Saeed Zanganeh Shahraki⁵⁵

With the beginning of the twenty-first century, various policies have been adopted to manage the complexities and uncertainties of urban systems, especially in metropolitan areas. Meanwhile, Urban Regeneration (UR), as a policy focused on Inner-city, dysfunctional and rundown urban fabrics, has found an undeniable significance in urban planning and studies. Then, the main purpose of this research is to review, evaluate and investigate urban regeneration policy based on Qualitative Content Analysis (QCA) method. Firstly, more than 300 scientific and valid texts in the field of urban regeneration were purposefully studied. After the final screening, 73 sources were analyzed in a content way as a selected document. In the second step, components and indicators of research variables were extracted and categorized. Results represent that the core categories of urban regeneration are: 1) principles of urban regeneration; 2) timeline evolution of urban regeneration policies; 3) sustainable urban regeneration strategies; 4) assessment frameworks of regeneration; 5) guiding theories for regeneration; and 6) land use-led urban regeneration. As a result, the conceptual model of urban regeneration was presented by focusing on expanded theoretical concepts. Considering extracted categories, the land use-led urban regeneration indicator has been noticed more in research studies, and the category of sustainable regeneration strategies has been given more priority. In contrast, the discussion of regenerative support theories, regeneration policy timeline and its evaluation frameworks are less emphasized than other issues.

Keywords: urban policy, urban regeneration, theoretical pattern of urban regeneration, qualitative content analysis

[1] - این مقاله برگرفته از رساله دکتری نویسنده دوم تحت عنوان «تحلیل سیاست بازآفرینی پایدار شهری با تأکید بر نظام کاربری اراضی (مطالعة موردی: بخش مرکزی شهر تبریز» است که در دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران به راهنمایی نویسنده اول و مشاوره نویسندگان سوم و چهارم در حال تدوین است. هم‌چنین، توسط صندوق حمایت از پژوهشگران و فناواران ایران (INSF)، با شماره قرارداد «98022700» حمایت مالی شده‌است.

[2] * نویسنده مسئول: استاد گروه جغرافیا انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران apoura@ut.ac.ir

[3] ** دانشجوی دکتری جغرافیای انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران akbarhamidi70@ut.ac.ir

[4] *** دانشیار گروه جغرافیا انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران hataminejad@ut.ac.ir

[5] **** دانشیار گروه جغرافیا انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران saeed.zanganeh@ut.ac.ir

[6] - Social inclusion

[7] - Democratic accountability

[8] - Circular Economy

[9] - Heterotopia

[10] - Climate Change

[11] - Real Estate

[12] - Fluid City Paradigm

[13] - City centre viability

[14] - Retail districts resilience

[15] - Urban redevelopment

[16] - Urban transformation

[17] - Roberts

[18] - Donnison

[19] - Smith

[20] - Tallon

[21] - Timeless wisdom

[22] - Good local governance

[23] - Crosscutting fields

[24] - Single prescription

[25] - Naomi Carmon

[26] - Era of the bulldozer

[27] - Slum clearance

[28] - Urban regeneration agenda

[29] - Declaration of Toledo

[30] - Place-oriented

[31] - Organisation-oriented

[32] - Area-based approach

[33] - People-oriented

[34] - Organisation-oriented

[35] - Smart City

[36] - Strategy 1. Urban culture and heritage: maintaining local character and a unique sense of

[37] - Strategy 2. A public space network for a compact, walkable and mixed-use city

[38] - Strategy 3. Energy-efficient, clean and convenient mobility

[39] - Strategy 4. Coastal cities: transforming the waterfront of resilient, future-proof cities

[40] - Strategy 5. Inclusive mixed-used urban living

[41] - Strategy 6. High-quality architectural design and public space as a catalyst for a better city

[42] - Strategy 7. Smart citizens, smart energy and citizen participation

[43] - Strategy 8. Thinking long-term and making the most of what we have

[44] - Strategy 9. Developing vibrant university quarters to regenerate the heart of our cities

[45] - Strategy 10. Cities sharing their experiences, learning from each other: new knowledge platforms

[46] - Successful partnerships

[47] - Indicator frameworks

[48] - Green urbanism

[49] - Lehmann

[50] - Roggema

[51] . This paper is taken from the doctoral thesis of the second author entitled: "analysis of sustainable urban regeneration policy with an emphasis on land use system (case study: downtown Tabriz city)," which is currently preparing under the first author's supervision and the advice of the third and fourth authors at the Faculty of Geography (Tehran University). Also, it has been funded by Iran National Science Foundation (INSF) with contract number "98022700".

[52] * Corresponding Author: Professor of Human Geography Department, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran.

apoura@ut.ac.ir

[53] ** Doctoral student of the Human Geography Department, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran.

akbarhamidi70@ut.ac.ir

[54] *** Associate Professor of Human Geography Department, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran.

hataminejad@ut.ac.ir

[55] **** Associate Professor of Human Geography Department, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran.

saeed.zanganeh@ut.ac.ir

شارک

عنوان URL للمقالة

مرور و تحلیلِ محتوای کیفی بنیان‌های نظری بازآفرینی شهری

رایمگ

الروابط

المراكز ذات الصلة

دعامة

الصفحات الرسمية