ویژگی‌های عرفان در شعر امام خمینی (ره)
الموضوعات :اقدس جهانگیری 1 , علی اکبر افراسیاب پور 2 , مریم بختیار 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی اهواز
2 - تربیت دبیر شهید رجایی، تهران
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز
الکلمات المفتاحية: اشعار امام خمینی, عرفان نظری, عرفان عملی, عرفان تعقل گرا,
ملخص المقالة :
هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی مبانی عرفان و وجه تمایز آن در شعر امام خمینی(ره) بوده است. این تحقیق با استفاده از روش کتابخانه‌ای با رویکرد توصیفی – تحلیلی انجام شده است. عرفان از نظر امام خمینی ابزاری برای رسیدن به مقصود اصلی، یعنی خشنودی خداوند و سعادت بشر است. از نظر امام، موضوع علومی از قبیل عرفان که ذات حق‌تعالی است، جزئی است نه کلی؛ یعنی علومی از قبیل عرفان که از موضوعات جزئی و شخصی بحث می‌کنند، نمی‌توانند مسائل را در صورت‌های منطقی قضایای حقیقی طرح‌ریزی کنند. موضوع علم عرفان، کلی است و در نتیجه از نوع قضایای حقیقی است، گواینکه طبیعت واجب‌الوجود در خارج از اذهان کلی، منحصربه‌فرد، یکتا و بی همتاست. مبادی علم عرفان که با آن ارتباط حق به خلق و ارتباط خلق به حق، با یکی از دو صورتِ یافتن کمّل و عارفان ابرار روشن می‌شود، عبارت است از امهات و اصول حقایقی که لازمه وجود حق‌تعالی هستند و اسماء ذات نامیده می‌شوند. تفاوت منشأ و آبشخور بنیادین عرفان امام خمینی تا حدودی متفاوت از آبشخور صوفیان متقدم به‌ویژه تصوف ایرانی مکتب خراسان است. اهتمام امام به رعایت موازین شرع و مبادی قرآنی، پررنگ‌ترین بخش حیات اخلاقی عرفانی ایشان را تشکیل می‌دهد. او با تصوف منفی و مروج ترهب و انزواطلبی مخالف بود.
قرآن کریم.
ابن عربی، محیی الدین. بی تا. الفتوحات المکیه. بیروت : انتشارات دار صادر.
اردبیلی، عبدالغنی. 1392. تقریرات فلسفه امام خمینی. چاپ چهارم، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
امام خمینی، روح‌الله، نقطه عطف، چاپ هشتم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی، سید روح‌الله، 1360، مصباح‌الهدایة الی الخلافة والولایة، ترجمه سید احمد فهری، تهران: انتشارات پیام آزادی.
انصاری، حمید. 1391. حدیث بیداری (نگاهی به زندگی‌نامه آرمانی – علمی و سیاسی امام خمینی). چاپ چهل و سوم، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (ره).
آملی، حیدر. 1368. جامع الاسرار و منبع النوار، تصحیح هنری کربن و عثمان یحیی، چاپ دوم، تهران : علمی و فرهنگی.
بخشی‌زاده، معصومه (1394)، سبک‌شناسی شعر امام خمینی (ره)، همایش بین‌المللی جستار ادبی، زبان و ارتباطات فرهنگی، ص2
جعفری تبریزی، محمدتقی. 1381. نیایش حسین علیه‌السلام در صحرای عرفات. چاپ سوم، تهران : انتشارات به نشر.
خمینی، روح‌الله (1386) شرح دعای سحر، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید علی (1392) الافادات و الاستفادات، تقریرات البحوث الاصولیه لسماحه الاستاذ السید حسن الخمینی، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، روح‌الله، دیوان امام (ره)، 1389، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
صادقی ارزگانی، محمدامین، 1387، آموزه‌های عرفانی از منظر امام علی ع قم: انتشارات پژوهشکده علوم و فرهنگ اسلامی.
فناری، محمد بن حمزه (1388) مصباح الأنس، تحقیق محمد خواجوی، تهران : مولی.
قونوی، صدرالدین (1388) مفتاح الغیب، تحقیق محمد خواجوی، تهران : مولی.
محمدی گیلانی، محمد (1376) اسم مستأثر در وصیت امام و زعیم اکبر، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
مدرس زنوزی، آقا علی، 1376، بدایع الحکمه، تحقیق احمد واعظ، تهران: الزهرا.
موسوی الخمینی، روح‌الله. 1370. آداب الصلوه (آداب نماز). چاپ اول، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (ره).
موسوی الخمینی، روح ا...، 1387، ره عشق، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
موسوی خمینی، روح‌الله، 1387 ، آداب الصلاه، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 78 ـ 55
ویژگی‌های عرفان در شعر امام خمینی (ره)
اقدس جهانگیری 1
علی‌اکبر افراسیاب پور 2
چکیده
هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی مبانی عرفان و وجه تمایز آن در شعر امام خمینی(ره) بوده است. این تحقیق با استفاده از روش کتابخانه‌ای با رویکرد توصیفی – تحلیلی انجام شده است. عرفان از نظر امام خمینی ابزاری برای رسیدن به مقصود اصلی، یعنی خشنودی خداوند و سعادت بشر است. از نظر امام، موضوع علومی از قبیل عرفان که ذات حق‌تعالی است، جزئی است نه کلی؛ یعنی علومی از قبیل عرفان که از موضوعات جزئی و شخصی بحث می‌کنند، نمی‌توانند مسائل را در صورت‌های منطقی قضایای حقیقی طرح‌ریزی کنند. موضوع علم عرفان، کلی است و در نتیجه از نوع قضایای حقیقی است، گواینکه طبیعت واجب‌الوجود در خارج از اذهان کلی، منحصربه‌فرد، یکتا و بی همتاست. مبادی علم عرفان که با آن ارتباط حق به خلق و ارتباط خلق به حق، با یکی از دو صورتِ یافتن کمّل و عارفان ابرار روشن می‌شود، عبارت است از امهات و اصول حقایقی که لازمه وجود حق‌تعالی هستند و اسماء ذات نامیده می‌شوند. تفاوت منشأ و آبشخور بنیادین عرفان امام خمینی تا حدودی متفاوت از آبشخور صوفیان متقدم به‌ویژه تصوف ایرانی مکتب خراسان است. اهتمام امام به رعایت موازین شرع و مبادی قرآنی، پررنگ‌ترین بخش حیات اخلاقی عرفانی ایشان را تشکیل می‌دهد. او با تصوف منفی و مروج ترهب و انزواطلبی مخالف بود.
واژگان کلیدی
اشعار امام خمینی، عرفان نظری، عرفان عملی، عرفان تعقل گرا.
[1] . دانشجوی دکتری گروه عرفان اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
[2] . دانشیار گروه ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: aLi412003@yahoo.com
[3] . استادیار گروه عرفان اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
تاریخ دریافت: 17/2/1400 پذیرش نهایی: 13/5/1400
