ویژگی‌های عرفان در شعر امام خمینی (ره)
محورهای موضوعی : کلام اسلامیاقدس جهانگیری 1 , علی اکبر افراسیاب پور 2 , مریم بختیار 3
1 - دانشگاه آزاد اسلامی اهواز
2 - تربیت دبیر شهید رجایی، تهران
3 - دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز
کلید واژه: اشعار امام خمینی, عرفان نظری, عرفان عملی, عرفان تعقل گرا,
چکیده مقاله :
هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی مبانی عرفان و وجه تمایز آن در شعر امام خمینی(ره) بوده است. این تحقیق با استفاده از روش کتابخانه‌ای با رویکرد توصیفی – تحلیلی انجام شده است. عرفان از نظر امام خمینی ابزاری برای رسیدن به مقصود اصلی، یعنی خشنودی خداوند و سعادت بشر است. از نظر امام، موضوع علومی از قبیل عرفان که ذات حق‌تعالی است، جزئی است نه کلی؛ یعنی علومی از قبیل عرفان که از موضوعات جزئی و شخصی بحث می‌کنند، نمی‌توانند مسائل را در صورت‌های منطقی قضایای حقیقی طرح‌ریزی کنند. موضوع علم عرفان، کلی است و در نتیجه از نوع قضایای حقیقی است، گواینکه طبیعت واجب‌الوجود در خارج از اذهان کلی، منحصربه‌فرد، یکتا و بی همتاست. مبادی علم عرفان که با آن ارتباط حق به خلق و ارتباط خلق به حق، با یکی از دو صورتِ یافتن کمّل و عارفان ابرار روشن می‌شود، عبارت است از امهات و اصول حقایقی که لازمه وجود حق‌تعالی هستند و اسماء ذات نامیده می‌شوند. تفاوت منشأ و آبشخور بنیادین عرفان امام خمینی تا حدودی متفاوت از آبشخور صوفیان متقدم به‌ویژه تصوف ایرانی مکتب خراسان است. اهتمام امام به رعایت موازین شرع و مبادی قرآنی، پررنگ‌ترین بخش حیات اخلاقی عرفانی ایشان را تشکیل می‌دهد. او با تصوف منفی و مروج ترهب و انزواطلبی مخالف بود.
According to the Imam, the subject of sciences such as mysticism, which is the essence of the Supreme Being, is partial and not general; That is, sciences such as mysticism, which discuss particular and personal issues, cannot formulate issues in the logical forms of real judgments. The subject of the science of mysticism is general and therefore of the type of real propositions, even though the nature of obligatory existence outside the general mind is unique, unique and unparalleled. The principles of mysticism, with which the relation of truth to creation and the relation of creation to truth are clarified by one of the two forms of finding perfection and the mystics of Abrar, are the principles of truths that are necessary for the existence of transcendence and are called the names of essence. The difference between the origin and the basic source of Imam Khomeini's mysticism is somewhat different from the source of the early Sufis, especially the Persian Sufism of the Khorasan school. The Imam's diligence in observing the rules of Sharia and Quranic principles is the most prominent part of his mystical moral life. He was opposed to negative Sufism and promoted atheism and isolationism. Innovation in this research is the basics of mysticism and the difference
قرآن کریم.
ابن عربی، محیی الدین. بی تا. الفتوحات المکیه. بیروت : انتشارات دار صادر.
اردبیلی، عبدالغنی. 1392. تقریرات فلسفه امام خمینی. چاپ چهارم، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
امام خمینی، روح‌الله، نقطه عطف، چاپ هشتم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی، سید روح‌الله، 1360، مصباح‌الهدایة الی الخلافة والولایة، ترجمه سید احمد فهری، تهران: انتشارات پیام آزادی.
انصاری، حمید. 1391. حدیث بیداری (نگاهی به زندگی‌نامه آرمانی – علمی و سیاسی امام خمینی). چاپ چهل و سوم، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (ره).
آملی، حیدر. 1368. جامع الاسرار و منبع النوار، تصحیح هنری کربن و عثمان یحیی، چاپ دوم، تهران : علمی و فرهنگی.
بخشی‌زاده، معصومه (1394)، سبک‌شناسی شعر امام خمینی (ره)، همایش بین‌المللی جستار ادبی، زبان و ارتباطات فرهنگی، ص2
جعفری تبریزی، محمدتقی. 1381. نیایش حسین علیه‌السلام در صحرای عرفات. چاپ سوم، تهران : انتشارات به نشر.
خمینی، روح‌الله (1386) شرح دعای سحر، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، سید علی (1392) الافادات و الاستفادات، تقریرات البحوث الاصولیه لسماحه الاستاذ السید حسن الخمینی، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خمینی، روح‌الله، دیوان امام (ره)، 1389، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
صادقی ارزگانی، محمدامین، 1387، آموزه‌های عرفانی از منظر امام علی ع قم: انتشارات پژوهشکده علوم و فرهنگ اسلامی.
فناری، محمد بن حمزه (1388) مصباح الأنس، تحقیق محمد خواجوی، تهران : مولی.
قونوی، صدرالدین (1388) مفتاح الغیب، تحقیق محمد خواجوی، تهران : مولی.
محمدی گیلانی، محمد (1376) اسم مستأثر در وصیت امام و زعیم اکبر، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
مدرس زنوزی، آقا علی، 1376، بدایع الحکمه، تحقیق احمد واعظ، تهران: الزهرا.
موسوی الخمینی، روح‌الله. 1370. آداب الصلوه (آداب نماز). چاپ اول، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (ره).
موسوی الخمینی، روح ا...، 1387، ره عشق، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
موسوی خمینی، روح‌الله، 1387 ، آداب الصلاه، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
نوع مقاله: پژوهشی
صفحات 78 ـ 55
ویژگی‌های عرفان در شعر امام خمینی (ره)
اقدس جهانگیری 1
علی‌اکبر افراسیاب پور 2
چکیده
هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی مبانی عرفان و وجه تمایز آن در شعر امام خمینی(ره) بوده است. این تحقیق با استفاده از روش کتابخانه‌ای با رویکرد توصیفی – تحلیلی انجام شده است. عرفان از نظر امام خمینی ابزاری برای رسیدن به مقصود اصلی، یعنی خشنودی خداوند و سعادت بشر است. از نظر امام، موضوع علومی از قبیل عرفان که ذات حق‌تعالی است، جزئی است نه کلی؛ یعنی علومی از قبیل عرفان که از موضوعات جزئی و شخصی بحث می‌کنند، نمی‌توانند مسائل را در صورت‌های منطقی قضایای حقیقی طرح‌ریزی کنند. موضوع علم عرفان، کلی است و در نتیجه از نوع قضایای حقیقی است، گواینکه طبیعت واجب‌الوجود در خارج از اذهان کلی، منحصربه‌فرد، یکتا و بی همتاست. مبادی علم عرفان که با آن ارتباط حق به خلق و ارتباط خلق به حق، با یکی از دو صورتِ یافتن کمّل و عارفان ابرار روشن می‌شود، عبارت است از امهات و اصول حقایقی که لازمه وجود حق‌تعالی هستند و اسماء ذات نامیده می‌شوند. تفاوت منشأ و آبشخور بنیادین عرفان امام خمینی تا حدودی متفاوت از آبشخور صوفیان متقدم به‌ویژه تصوف ایرانی مکتب خراسان است. اهتمام امام به رعایت موازین شرع و مبادی قرآنی، پررنگ‌ترین بخش حیات اخلاقی عرفانی ایشان را تشکیل می‌دهد. او با تصوف منفی و مروج ترهب و انزواطلبی مخالف بود.
واژگان کلیدی
اشعار امام خمینی، عرفان نظری، عرفان عملی، عرفان تعقل گرا.
[1] . دانشجوی دکتری گروه عرفان اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
[2] . دانشیار گروه ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول)
Email: aLi412003@yahoo.com
[3] . استادیار گروه عرفان اسلامی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
تاریخ دریافت: 17/2/1400 پذیرش نهایی: 13/5/1400
