سقط جنین به دلیل حرج مادر، در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت
الموضوعات :
1 - دکترای حقوق خصوصی. پژوهشگاه رویان، پژوهشکده زیست‌شناسی و علوم پزشکی تولیدمثل جهاددانشگاهی، مرکز تحقیقات پزشکی تولیدمثل، گروه اخلاق و حقوق پزشکی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: جنین, حرج, سقط, سقطِ درمانی, قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت.,
ملخص المقالة :
نخستینبار در ماده واحدة قانون سقط درمانی مصوب 1384، سقط جنین به دلیل «بیماری جنین که به علت عقبافتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن، موجب حرج مادر است»، با شرایطی تجویز شد. با تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در سال 1400 و نَسخِ آن مادهواحده، سقطِ حرجی، از انحصار بیماری یا نقصِ جنین خارج گشته و به طور کلی «مشقت شدیدِ غیر قابل تحمل برای مادر»، جایگزین آن شده است. این دگرگونی، جهشی بزرگ در مسیر قانون‌گذاری ایران محسوب میشود و نیازمند تحلیل و بررسی است. هدف این مقاله، تجزیه و تبیین شرایط، معیارها، آثار و کارآمدیِ سقطِ حرجی در قانونِ جدید است و روش آن، توصیفی و تحلیلی است. به عنوان نتیجه، به نظر میرسد که نخست، انحصار سقط حرجی در بیماری یا نقص جنین، در قانون پیشین، منطقاً قابل توجیه نبود. دوم اینکه در برخی موارد، حرجهای اجتماعی و روانی (نه جسمی) ناشی از بارداری، شدت و تأثیری به مراتب بیش از بیماریها و نواقص جنین دارند. سوم اینکه هر ناخرسندی و عذری را نباید مصداق حرجِ مادر پنداشت؛ بلکه تعریف و معیار و مصادیق حرج، باید به دقت تبیین شود. چهارم اینکه آیین دادرسی ویژة قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، ضامن رسیدگی دقیق و همهجانبه به موضوع است.
آبروش، هیرو (1390) «سقط جنین در بارداری ناشی از جرائم جنسی در پرتو قانون سقط درمانی»، فصلنامه حقوق پزشکی، سال پنجم، شماره 17، تابستان، صص 141-171.
آذین، سید محمد (1400) شخصیت جنین، تهران، میزان.
آسمانی، امید و دیگران (1389) «چالشهای اجرایی قواعد نفی عسر و حرج، لاضرر و اضطرار در سقط درمانی»، فصلنامه فقه پزشکی، سال دوم، شماره 3 و 4، تابستان و پاییز، صص 39-71.
اسماعیلی، حسین (1394) «بررسی سقط جنین در صورت به خطر افتادن جان مادر و جنین»، فصلنامه فقه پزشکی، سال هفتم، شماره 22 و 23، تابستان، صص 75-106.
افشار قوچانی، زهره (1392) «بررسی امکان تحمیل سقط درمانی بر مادر از جانب ولیّ جنین»، دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، سال هجدهم، شماره 58، بهار و تابستان، صص 1-21.
امامی، مسعود (1385) «زمان دمیدن روح در جنین»، فصلنامه فقه (کاوشی نو در فقه)، دوره سیزدهم، شماره 49، مهرماه، صص 44-86.
بهجتی اردکانی، زهره و دیگران (1384) «ضرورت بررسی ابعاد مختلف سقط جنین در ایران»، فصلنامه باروری و ناباروری، پاییز، صص 299-320.
پورصدقی، رضا و حسنعلی علیاکبریان (1397) «مسئولیت مدنی سقط درمانی»، فصلنامه فقه (کاوشی نو در فقه)، سال بیست¬وپنجم، شماره اول، بهار، صص 123-147.
جمعی از نویسندگان (1393) سقط درمانی و کاهش جنین از منظر پزشکی، فقهی، حقوقی و اخلاقی، تهران، سمت و رویان.
ستوده، حمید و ابوالقاسم مقیمیحاجی (1399) «سقط درمانی؛ تأملات فقهی و سیاستگذاری تقنینی»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، دوره بیست¬ودوم، شماره 88، تابستان، صص 97-119.
صفایی، سید حسین و اسدالله امامی (1392) مختصر حقوق خانواده، چاپ سی¬وششم، تهران، میزان.
صفایی، سید حسین و حبیبالله رحیمی (1389) مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، تهران، سمت.
عباسی، محمود و دیگران (1394) «شرایط تحقق سقط درمانی در پرتو مطالعه تطبیقی»، مجله پزشکی قانونی ایران، دوره بیست¬ویکم، شماره 2، تابستان، صص 107-116.
عمید، حسن (1362) فرهنگ فارسی عمید، چاپ هجدهم، تهران، امیرکبیر.
قیاسی، جلالالدین و سیده زهرا حبیبی (1394) «قاعدة تزاحم در سقط جنیندرمانی»، فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، سال یازدهم، شماره 41، پاییز، صص 97-122.
کاتوزیان، ناصر (1385) حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، جلد اول (مفهوم عقد- انعقاد و اعتبار قرارداد «تراضی»)، چاپ هفتم، تهران، شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
---------- (1388) دورة حقوق مدنی، خانواده، جلد اول (نکاح و طلاق؛ روابط زن و شوهر)، تهران، شرکت سهامی انتشار.
--------- (1389) الزامهای خارج از قرارداد، جلد اول (قواعد عمومی)، چاپ نهم، تهران، دانشگاه تهران.
گرجی، ابوالقاسم و دیگران (1384) بررسی تطبیقی حقوق خانواده، تهران، مؤسسة انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
محقق داماد، سید مصطفی (1385) تحلیل فقهی حقوق خانواده، نکاح و انحلال آن، چاپ سیزدهم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
------------------- (1406ﻫ. ق.) قواعد فقه، جلد دوم، چاپ دوازدهم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
نبویزاده، سهیلا و دیگران (1396) «نقدی بر مادهواحده قانون سقط درمانی»، مجله تعالی بالینی، دوره هفتم، شماره 3، شماره پیاپی 16، صص 1-8.
نیکزاد، عباس و سید غلامعلی جورسرایی (1393) «بررسی سقط جنین از دیدگاه فقهی»، نشریه سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بابل، دورة اول، شمارة اول، بهار، صص 29-37.
