واکاوی تحلیلی تعادل ساختاری تمییز در ترجمه فارسی حدّاد عادل از قرآن کریم (مطالعه موردپژوهش: سوره‌های اسراء و مریم)
الموضوعات :محمّدحسن امرایی 1 , محمدتقی زندوکیلی 2 , جهانگیر امیری 3 , مجید محمدی 4
1 - -ادبیات و علوم انسانی - گروه زبان و ادبیات عرب
2 -
3 -
4 -
الکلمات المفتاحية: ترجمه قرآن حدّاد عادل زبان‌شناسی تمییز تعادل نحوی,
ملخص المقالة :
ترجمه قرآن‌کریم به زبان فارسی یکی از چالش‌انگیزترین بخش‌های ترجمه است که رسالت آنتوسعه و ترویج فرهنگ قرآنی و انتقال آموزه‌ها و تعالیم وحیانی است. از اصول و ضرورت‌های اساسی هر ترجمه، علاوه بر انتقال و رساندن پیام و محتوای متن مبدأ قرآن کریم، تلاش برای برقراری ساختارهای نحوی- صرفی، معنایی- واژگانی، آوایی و بلاغی و ایجاد تعادل یا تشابه میان ساختارهای متفاوت زبان مبدأ قرآن کریم و مقصد زبان فارسی است؛ زیرا برخی نقش‌های نحوی زبان عربی در زبان فارسی ساختار مشابه نحویِ مشخصی ندارد. ازاین‌رو نیازمند برقراری ساختاری معادل یا مشابه در زبان فارسی هستند. این تعادل، به‌ویژه در مورد ترجمه قرآن کریم، اجتناب‌ناپذیر است تا جایی که ترجمه قرآن را علمی‌تر و منطقی‌تر می‌سازد. از مهم‌ترین ساختارهای زبانی که نقشی بنیادین در فرایند ترجمه و تحلیل‌های بین‌زبانی دارد، ساختار نحوی است. «تمییز» ازجمله نقش‌های نحوی است که ترجمۀ آن به سبب فقدان معادل ساختاری در زبان فارسی دقت خاصی می‌طلبد. از همین روی باید بر مبنای مشابه ساختاری -نه معادل ساختاری- در زبان فارسی معادل‌یابی شود. بی‌دقتی در برقراری این پیوند متعادل سبب بروز مشکلات و چالش‌هایی در حوزه ترجمه فارسی تمییز می‌شود. بر همین اساس، این مقاله ترجمه دکتر حدّاد عادل را مورد مداقّه و اعمال‌نظر قرار داده که نتایج حاصله حاکی از توفیق این مترجم در دستیابی به معادل‌هایی دقیق و نزدیک‌تر برای تمییز در زبان مقصد بوده است. بررسی‌ها نشان داد که ترجمه ایشان نسبت به بسیاری از ترجمه‌های معاصر موفق‌تر عمل کرده است تا جایی که بیشتر تمییزهای موجود در سوره‌های مریم و اسراء را به‌درستی ترجمه کرده‌اند.
قرآن کریم (1387). ترجمه ابوالفضل بهرام‌پور، قم: آوای قرآن.
قرآن کریم (1387). ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم: مدرسه الامام علی بن ابیطالب (ع).
قرآن کریم (1388). ترجمه محمد مهدی فولادوند، تهران: مرکز طبع و نشر قرآن کریم.
قرآن کریم (1394). ترجمه غلامعلی حدّاد عادل، مشهد: چاپخانه آستان قدس رضوی علیه السلام.
ابن عقیل، (1385 ش). شرح ابن عقیل علی الفیة ابن مالک، مصر: چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید.
ابن منظور، (1414). لسان العرب، ط 3، بیروت: دار صادر.
ابن یعیش، (بیتا). شرح المفصّل، بیروت: عالم الکتب.
امرایی، محمّدحسن و معروف، یحیی (1394 ش). نقدی بر ترجمه فارسی قرآن‌کریم حدّاد عادل از منظر ترجمه مفهومی، دو فصلنامه علمی‌‌پژوهشی مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس، دوره 2، شماره 4، صص 32 – 1.
الأنصاری، جمال‌الدین بن هشام (لاتأ). شرح شذور الذهب فی معرفة کلام العرب، تحقیق: محمّد محیی الدین عبدالحمید، بیروت: دارالفکر.
حسن، عباس (1428). النحوالوافی، ط 1، بیروت: مکتبة المحمدی.
حسین‌خانی،کلقای و حلال‌خور، کوثر (1394). بررسی ترجمه و معادل ساختاری مفعول مطلق با محوریّت ترجمه فولادوند (بررسی موردی: سوره نساء)، دوفصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، سال 5، شماره 12، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
درویش، فضل بن حسن طبرسی (1415). تفسیر مجمع البیان، ط 2، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات. درویش، محیی الدین (1415 ه). إعراب القرآن وبیانه. ط 4، بیروت: دارالإرشاد للشئون الجامعیة - حمص - سوریة، (دارالیمامة - دمشق - بیروت)، (دارابن کثیر - دمشق - بیروت).
سیبویه، عمرو بن عثمان (۱۳۸۵/ ۱۹۶۶). کتاب سیبویه، قاهره: چاپ عبدالسلام محمدهارون. چاپ افست بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.
الشرتونی، رشید (1420). مبادی العربیة قسم النحو. ط 4، قم: دارالعلم.
صافی، محمود بن عبد الرحیم (1418 ه). الجدول فی إعراب القرآن الکریم. ط 4. بیروت: دار الرشید، دمشق - مؤسسة الإیمان.
طبیبیان، سید حمید (1387ش)، ترجمه شرح ابن عقیل بر الفیه محمد بن عبدالله بن مالک، ط4، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
العكبري، أبو البقاء (بیتا)، التبيان في إعراب القرآن، تحقيق : علي محمد البجاوى، بیروت: إحياء الكتب العربية.
فردوسی، ابوالقاسم (1390). شاهنامة فردوسی.متن کامل بر اساس چاپ مسکو. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره
فرشیدورد، خسرو (1387). دستور مختصر تاریخی زبان فارسی. ط 1. تهران: خاشع.
قلی‌زاده، حیدر (1380 ش). مشکلات ساختاری ترجمه قرآن کریم. ط 1. دانشگاه تبریز: مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامی – انسانی.
کریمی‌نیا، مرتضی (1390). انتشار و ترجمه فارسی قرآن کریم به قلم غلامعلی حدّاد عادل. دوفصلنامه ترجمان وحی، سال پانزدهم، شماره 29، قم: حوزه علمیه.
مبرّد، محمد بن یزید (۱۳۸۲/ ۱۹۶۳). المقتضب. بیروت: چاپ محمد عبدالخالق عضیمه.
معروف، یحیی (1380 ش). فن ترجمه. تهران: سمت.
مقیاسی، حسن و مقدسی‌نیا، مهدی و عباسی، عالیه (1391 ش). بررسی سازوکارهای مترجمان قرآن در ترجمه تمییز. مقاله‌های هفتمین همایش بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، جلد دهم، مقالات 500 – 450.
