واکاوی تحلیلی تعادل ساختاری تمییز در ترجمه فارسی حدّاد عادل از قرآن کریم (مطالعه موردپژوهش: سوره‌های اسراء و مریم)
محورهای موضوعی :
محمّدحسن امرایی
1
( -ادبیات و علوم انسانی - گروه زبان و ادبیات عرب)
محمدتقی زندوکیلی
2
()
جهانگیر امیری
3
()
مجید محمدی
4
()
کلید واژه: ترجمه قرآن حدّاد عادل زبان‌شناسی تمییز تعادل نحوی,
چکیده مقاله :
ترجمه قرآن‌کریم به زبان فارسی یکی از چالش‌انگیزترین بخش‌های ترجمه است که رسالت آنتوسعه و ترویج فرهنگ قرآنی و انتقال آموزه‌ها و تعالیم وحیانی است. از اصول و ضرورت‌های اساسی هر ترجمه، علاوه بر انتقال و رساندن پیام و محتوای متن مبدأ قرآن کریم، تلاش برای برقراری ساختارهای نحوی- صرفی، معنایی- واژگانی، آوایی و بلاغی و ایجاد تعادل یا تشابه میان ساختارهای متفاوت زبان مبدأ قرآن کریم و مقصد زبان فارسی است؛ زیرا برخی نقش‌های نحوی زبان عربی در زبان فارسی ساختار مشابه نحویِ مشخصی ندارد. ازاین‌رو نیازمند برقراری ساختاری معادل یا مشابه در زبان فارسی هستند. این تعادل، به‌ویژه در مورد ترجمه قرآن کریم، اجتناب‌ناپذیر است تا جایی که ترجمه قرآن را علمی‌تر و منطقی‌تر می‌سازد. از مهم‌ترین ساختارهای زبانی که نقشی بنیادین در فرایند ترجمه و تحلیل‌های بین‌زبانی دارد، ساختار نحوی است. «تمییز» ازجمله نقش‌های نحوی است که ترجمۀ آن به سبب فقدان معادل ساختاری در زبان فارسی دقت خاصی می‌طلبد. از همین روی باید بر مبنای مشابه ساختاری -نه معادل ساختاری- در زبان فارسی معادل‌یابی شود. بی‌دقتی در برقراری این پیوند متعادل سبب بروز مشکلات و چالش‌هایی در حوزه ترجمه فارسی تمییز می‌شود. بر همین اساس، این مقاله ترجمه دکتر حدّاد عادل را مورد مداقّه و اعمال‌نظر قرار داده که نتایج حاصله حاکی از توفیق این مترجم در دستیابی به معادل‌هایی دقیق و نزدیک‌تر برای تمییز در زبان مقصد بوده است. بررسی‌ها نشان داد که ترجمه ایشان نسبت به بسیاری از ترجمه‌های معاصر موفق‌تر عمل کرده است تا جایی که بیشتر تمییزهای موجود در سوره‌های مریم و اسراء را به‌درستی ترجمه کرده‌اند.
Translation of the Holy Quran in Persian, is one of the most challenging parts of the knowledge of translation whose goal is to develop and promote Quranic culture and convey the divine teachings and doctrines of Islam. Apart from conveying the message and content of the source text (Holy Quran), the main principles and necessities for translation include establishing grammatical-syntactic, semantic-lexical, phonetic and rhetorical structures and observing balanced link or similar relation between various structures of the source language (Quran Karim) and the target language (Persian); Because some of syntactic roles in Arabic do not have the similar role in Persian; Hence there exists the need to establish equivalent or relative structure in Persian. Establishing this balanced link is inevitable especially in the translation of the Holy Quran to the extent that it presents the translation of the Holy Quran as a more scientific and logical one. Among the most important linguistic structures, syntactic structure has a fundamental role in the process of translation and cross-language analysis. The term "Tameize" is one of these syntactic roles whose translation is difficult due to lack of equivalent structure in Persian. For the same reason, it should be rendered based on relative structure and not equivalent structure. Negligence in establishing this link Causes problems and challenges in finding suitable Persian equivalent in the translation of the term "Tameize". Therefore, this article has examined the translation of Haddad ‘Adel and has proved his success in achieving more accurate and closer equivalents for translating the term "Tameize" in the target language. The Study shows that his translation has been more successful than those of its contemporary ones and has translated most of the terms Tameize existing in the Surah Esra and Maryam correctly.
قرآن کریم (1387). ترجمه ابوالفضل بهرام‌پور، قم: آوای قرآن.
قرآن کریم (1387). ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم: مدرسه الامام علی بن ابیطالب (ع).
قرآن کریم (1388). ترجمه محمد مهدی فولادوند، تهران: مرکز طبع و نشر قرآن کریم.
قرآن کریم (1394). ترجمه غلامعلی حدّاد عادل، مشهد: چاپخانه آستان قدس رضوی علیه السلام.
ابن عقیل، (1385 ش). شرح ابن عقیل علی الفیة ابن مالک، مصر: چاپ محمد محیی الدین عبدالحمید.
ابن منظور، (1414). لسان العرب، ط 3، بیروت: دار صادر.
ابن یعیش، (بیتا). شرح المفصّل، بیروت: عالم الکتب.
امرایی، محمّدحسن و معروف، یحیی (1394 ش). نقدی بر ترجمه فارسی قرآن‌کریم حدّاد عادل از منظر ترجمه مفهومی، دو فصلنامه علمی‌‌پژوهشی مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دانشگاه تربیت مدرس، دوره 2، شماره 4، صص 32 – 1.
الأنصاری، جمال‌الدین بن هشام (لاتأ). شرح شذور الذهب فی معرفة کلام العرب، تحقیق: محمّد محیی الدین عبدالحمید، بیروت: دارالفکر.
حسن، عباس (1428). النحوالوافی، ط 1، بیروت: مکتبة المحمدی.
حسین‌خانی،کلقای و حلال‌خور، کوثر (1394). بررسی ترجمه و معادل ساختاری مفعول مطلق با محوریّت ترجمه فولادوند (بررسی موردی: سوره نساء)، دوفصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش‌های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، سال 5، شماره 12، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
درویش، فضل بن حسن طبرسی (1415). تفسیر مجمع البیان، ط 2، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات. درویش، محیی الدین (1415 ه). إعراب القرآن وبیانه. ط 4، بیروت: دارالإرشاد للشئون الجامعیة - حمص - سوریة، (دارالیمامة - دمشق - بیروت)، (دارابن کثیر - دمشق - بیروت).
سیبویه، عمرو بن عثمان (۱۳۸۵/ ۱۹۶۶). کتاب سیبویه، قاهره: چاپ عبدالسلام محمدهارون. چاپ افست بیروت ۱۴۱۱/ ۱۹۹۱.
الشرتونی، رشید (1420). مبادی العربیة قسم النحو. ط 4، قم: دارالعلم.
صافی، محمود بن عبد الرحیم (1418 ه). الجدول فی إعراب القرآن الکریم. ط 4. بیروت: دار الرشید، دمشق - مؤسسة الإیمان.
طبیبیان، سید حمید (1387ش)، ترجمه شرح ابن عقیل بر الفیه محمد بن عبدالله بن مالک، ط4، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
العكبري، أبو البقاء (بیتا)، التبيان في إعراب القرآن، تحقيق : علي محمد البجاوى، بیروت: إحياء الكتب العربية.
فردوسی، ابوالقاسم (1390). شاهنامة فردوسی.متن کامل بر اساس چاپ مسکو. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره
فرشیدورد، خسرو (1387). دستور مختصر تاریخی زبان فارسی. ط 1. تهران: خاشع.
قلی‌زاده، حیدر (1380 ش). مشکلات ساختاری ترجمه قرآن کریم. ط 1. دانشگاه تبریز: مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامی – انسانی.
کریمی‌نیا، مرتضی (1390). انتشار و ترجمه فارسی قرآن کریم به قلم غلامعلی حدّاد عادل. دوفصلنامه ترجمان وحی، سال پانزدهم، شماره 29، قم: حوزه علمیه.
مبرّد، محمد بن یزید (۱۳۸۲/ ۱۹۶۳). المقتضب. بیروت: چاپ محمد عبدالخالق عضیمه.
معروف، یحیی (1380 ش). فن ترجمه. تهران: سمت.
مقیاسی، حسن و مقدسی‌نیا، مهدی و عباسی، عالیه (1391 ش). بررسی سازوکارهای مترجمان قرآن در ترجمه تمییز. مقاله‌های هفتمین همایش بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی با همکاری انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، جلد دهم، مقالات 500 – 450.
