طراحی و اعتبارسنجی مدل توانمندیهای پلتفرمهای فناورانه در صنعت لوازم آرایشی
الموضوعات :سیدرسول حسینی 1 , تورج صادقی 2 , علی حسین زاده 3 , ساحل فرخيان 4
1 - دانشجوی دکتری مدیریت بازرگانی، گروه مدیریت، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران
2 - استادیار گروه مدیریت، دانشکده علوم انسانی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
3 - استادیار گروه مدیریت، دانشکده علوم انسانی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران
4 - استادیار گروه مدیریت ، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
الکلمات المفتاحية: پلتفرم, توانمندی پلتفرم فناورانه, بازرگانی, صنعت لوزام آرایشی,
ملخص المقالة :
کارایی یک شرکت به توانایی آن در تولید جریان مداوم محصولات جدید و بازگشت سریع هزینه‌های کلان سرمایه گذاری بستگی دارد. از این رو اتخاذ راهبردهای تولید محصولات بر اساس پلتفرم و بهره‌گیری از توانمندیهای آن حائز اهمیت می‌باشد. از این رو هدف از انجام مطالعه حاضر طراحی و اعتبارسنجی مدل توانمندیهای پلتفرمهای فناورانه بوده است. روش پژوهش حاضر بر مبنای رویکرد آمیخته و به صورت کیفی و کمی در پارادایم استقرایی می‌باشد. جامعه کیفی موردمطالعه در پژوهش حاضر را کلیه اساتید دانشگاهی در حوزه مدیریت بازرگانی، مدیریت کسب و کار و مدیریت فناوری اطلاعات به تعداد 16 نفر تشکیل دادهاند. در بخش کمی نیز مدیران و سرپرستان و شرکتهای فعال در صنعت لوازم آرایشی و بهداشتی به عنوان جامعه آماری این مطالعه لحاظ گردید. به منظور اعتبارسنجی مدل پژوهش نیز تعداد 150 پرسشنامه در میان جامعه بخش کمی توزیع شد. اعتبارسنجی مدل پژوهش حاضر با استفاده از روش مدلسازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرمافزار SMART- PLS انجام گرفت. تجزیهوتحلیل دادههای مصاحبه با استفاده از روش دادهبنیاد بر اساس رهیافت نظاممند استراوس و کوربین (1998) ، بر پایه سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی صورت گرفت. همچنین این مطالعه نشان داد که شرایط علی بر پدیده مرکزی یعنی یکپارچهسازی زنجیره تامین و یکپارچهسازی سازمانی، پدیده مرکزی بر راهبردها و راهبردها بر پیامدها تاثیر مثیت و معناداری دارند. همچنین اثرگذاری پدیده مرکزی پژوهش بر راهبردها توسط شرایط زمینهای و عوامل مداخلهگر تعدیل شده است.
1. جعفرنژاد جقوشی, احمد, منطقی, منوچهر, صادقی مقدم, محمدرضا, گشتاسبی, محمد. (1397). نوع شناسی پلتفرمهای فناورانه: بررسی پویایی‌های پلتفرمی. فصلنامه توسعه تکنولوژی صنعتی 16 (34) , 49-66. #
2. جعفرنژاد چقوشی, احمد, منطقی, منوچهر, صادقی مقدم, محمدرضا, گشتاسبی, محمد. (1398). مفهوم‌سازی توانمندی توسعه پلتفرمهای فناورانه در صنعت خودروسازی ایران: یک مطالعه چند موردی. بهبود مدیریت 51-80 (3) 13. #
3. طهماسبی, سیامک, فرتوک زاده, حمیدرضا, بوشهری, علیرضا. (1395). گونه‌شناسی الگوهای کسب قابلیت‌های فناورانه توسط شرکتهای تازه‌وارد و ارائه راهبرد متناسب با هر الگو. مدیریت استاندارد و کیفیت(زمستان) , 17-32. #
4. منطقی، منوچهر و جعفرنژادچقوشی، احمد و صادقی مقدم، محمدرضا و گشتاسبی، محمد، 1397، مروری بر رهیافت‌های توسعه پلتفرمهای فناورانه: با تمرکز بر پلتفرم محصول، دوازدهمین کنفرانس ملی و هشتمین کنفرانس بین المللی مدیریت فناوری و نوآوری، تهران #
5. کیامهر، مهدی. "توانمندیهای فناورانه عرضه کالاهای سرمایه‌ای پیچیده در کشورهای در حال توسعه: مطالعه موردی یک شرکت در صنعت برقابی ایران"، سیاست علم و فناوری، 1392، 67 – 80. #
6. Cenamor,J. , Parida,V. , & Wincent,J. (2019). How entrepreneurial SMEs compete through digital platforms: The roles of digital platform capability, network capability and ambidexterity. Journal of Business Research,100, 196-206. https: //doi. org/10. 1016/j. jbusres. 2019. 03. 035 #
7. Choi, G. , Nam, C. , & Kim, S. (2018). The impacts of technology platform openness on application developers’ intention to continuously use a platform: From an ecosystem perspective. Telecommunications Policy. #
8. Danneels, E. (2002). The dynamics of product innovation and firm competences. Strategic management journal, 23 (12) , 1095-1121. #
9. Eisenmann, T. , Parker, G. , & Van Alstyne, M. (2010). Platform envelopment. #
10. Grant, Robert M. "The resource-based theory of competitive advantage: implications for strategy formulation. " California management review 33, no. 3 (1991) : 114-135. #
11. Grant, Robert M. Contemporary Strategy Analysis: text and cases. John Wiley & Sons, 2013. #
12. Harland, P. E. , & Yörür, H. (2015). Decisions in product platform development projects. International Journal of Innovation and Technology Management, 12 (01) , 1550001. #
13. Herman, H. , Grobbelaar, S. S. , & Pistorius, C. W. (2018, April). Towards a framework for technology platform design, development and implementation in South African health: Preliminary validation. #
14. Humphrey,J. , Ding,K. , Fujita,M. , Hioki,S. , & Kimura,K. (2018). Platforms, innovation and capability development in the Chinese domestic market. The European Journal of Development Research,30 (3) , 408-423. https: //doi. org/10. 1057/s41287-018-0145-4#
15. Nelson, Richard R. , and Sidney G. Winter. "Toward an evolutionary theory of economic capabilities. " The American Economic Review 63, no. 2 (1973) : 440-449. #
16. Piezunka, H. (2011). Technological platforms. Journal für Betriebswirtschaft, 61 (2-3) , 179. Baldwin, Carliss #
17. Pasche, M. , Persson, M. , & Löfsten, H. (2011). Effects of platforms on new product development projects. International Journal of Operations & Production Management, 31 (11) , 1144-1163. #
18. Simpson,T. W. (2017). Product family and product platform benchmarking with commonality and variety indices. Volume 2B: 43rd Design Automation Conference. https: //doi. org/10. 1115/detc2017-67500#
19. Tan,F. T. , Pan,S. L. , & Zuo,M. (2018). Realising platform operational agility through information technology–enabled capabilities: A resource‐interdependence perspective. Information Systems Journal,29 (3) , 582-608. https: //doi. org/10. 1111/isj. 12221 #
20. Thomas, L. D. , Autio, E. , & Gann, D. M. (2014). Architectural leverage: putting platforms in context. Academy of Management Perspectives, 28 (2) , 198-219. #
21. Tehnicki v (2020). Product platform for automatic configuration of modular strongrooms. - Technical Gazette,27 (1). https: //doi. org/10. 17559/tv-20180625125202#
22. Uddin,Z. , Harland,P. E. , & Yörür,H. (2018). Risk management in product platform development projects. International Journal of Product Development,22 (6) , 441. https: //doi. org/10. 1504/ijpd. 2018. 10017042#
23. Yoeruer,H. (2019). The role of platform architecture characteristics in flexible decision-making. International Journal of Innovation and Technology Management,16 (08) , 1950061. https: //doi. org/10. 1142/s0219877019500615#
24. Zhang,M. , Li,G. , Cao,J. , Gong,J. , & Wu,B. (2016). A bottom-up method for module-based product platform development through mapping, clustering and matching analysis. Journal of Central South University,23 (3) , 623-635. https: //doi. org/10. 1007/s11771-016-3108-y#
25. Zheng,P. , Xu,X. , Yu,S. , & Liu,C. (2017). Personalized product configuration framework in an adaptable open architecture product platform. Journal of Manufacturing Systems,43, 422-435.
https: //doi. org/10. 1016/j. jmsy. 2017. 03. 010. #
فصلنامه تخصصی پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد فصلنامه رشد فناوري، سال نوزدهم، شماره 76، پائیز 1402
|
www.roshdefanavari.ir شاپا: 5486-1735 / شاپاي الکترونيکي: 5664-1735
|
|
طراحی و اعتبارسنجی مدل توانمندیهای پلتفرمهای فناورانه در صنعت لوازم آرایشی
سیدرسول حسینی دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران rasoulhossini88@gmail.com |
| تورج صادقی* دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران Tooraj_sadeghi@yahoo.com |
علی حسین‌زاده دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران Hosseinzadeh56@gmail.com |
| ساحل فرخیان دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران sahel.farokhian@yahoo.com |
تاريخ دريافت: 17/12/1400 | تاريخ اصلاحات: 27/06/1401 | تاريخ پذيرش: 09/07/1401 |
چکيده
کارایی یک شرکت به توانایی آن در تولید جریان مداوم محصولات جدید و بازگشت سریع هزینه‌های کلان سرمایه‌گذاری بستگی دارد. از این‌رو اتخاذ راهبردهای تولید محصولات براساس پلتفرم و بهره‌گیری از توانمندیهای آن حائز اهمیت می‌باشد. هدف از انجام مطالعه حاضر طراحی و اعتبارسنجی مدل توانمندیهای پلتفرمهای فناورانه است که در سال 1400 انجام پذیرفت. روش پژوهش حاضر بر مبنای رویکرد آمیخته و به صورت کیفی و کمی در پارادایم استقرایی می‌باشد. جامعه کیفی مورد مطالعه در پژوهش حاضر را کلیه اساتید دانشگاهی در حوزه مدیریت بازرگانی، مدیریت کسب و کار و مدیران ارشد شرکتهای فعال در صنعت لوازم آرایشی اطلاعات به تعداد 16 نفر تشکیل دادهاند. در بخش کمی نیز مدیران و سرپرستان و شرکتهای فعال در صنعت لوازم آرایشی و بهداشتی به‌عنوان جامعه آماری این مطالعه لحاظ گردید. به منظور اعتبارسنجی مدل پژوهش نیز تعداد 384 پرسشنامه در میان جامعه بخش کمی توزیع شد. روش نمونه‌گیری در بخش کیفی، نظاممند و از نوع گلوله برفی می‌باشد و در بخش کمی از روش نمونه‌گیری غیراحتمالی تصادفی استفاده شده است. اعتبارسنجی مدل پژوهش حاضر با استفاده از روش مدلسازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرمافزار SMART- PLS انجام گرفت. لذا در این تحقیق، در بخش کیفی روایی به صورت محتوایی است و با محاسبه cvi و cvr حاصل شد و برای سنجش پایایی از ضريب کاپا استفاده گردید. جهت روایی یا اعتبارسنجی در مرحله کمی، از روایی صوری توسط اساتید و متخصصان همچنین از تحلیل عاملی تأییدی استفاده شده است. در بخش کمی جهت پایایی از آلفای کرونباخ (862/0) استفاده شده است. تجزیهوتحلیل دادههای مصاحبه با استفاده از روش دادهبنیاد براساس رهیافت نظاممند اشتراوس و کوربین، بر پایه سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی صورت گرفت. و در نتیجه، 16 مؤلفه انتخابی و 60 مؤلفه محوری شناسایی گردید. همچنین این مطالعه نشان داد که شرایط علی بر پدیده مرکزی یعنی یکپارچهسازی زنجیره تأمین و یکپارچهسازی سازمانی، پدیده مرکزی بر راهبردها و راهبردها بر پیامدها تأثیر مثیت و معناداری دارند. همچنین اثرگذاری پدیده مرکزی پژوهش بر راهبردها توسط شرایط زمینهای و عوامل مداخلهگر تعدیل شده است.
واژگان کليدي
پلتفرم؛ توانمندی پلتفرم فناورانه؛ صنعت لوزام آرایشی.
1- مقدمه
2- مبانی نظری پژوهش
2-1- پلتفرم
پلتفرم به گروهی از فناوری‌ها گفته می‌شود به‌عنوان پایه‌ای که سایر برنامه‌ها، فرایندها و فناوری‌ها براساس آن توسعه می‌یابند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. پلتفرم‌ها فرصت‌هایی برای بهتر دیده‌شدن در اختیار کسب‌وکارها قرار می‌دهند. کلمه پلتفرم به معنای سکو است. همچنین معمولاً سکوها و قسمت‌هایی از سالن‌ها که ارتفاعشان از بقیه سالن بالاتر است، پلتفرم نامیده می‌شوند ]14[. در ادبیات لاتین هم، کلمه مشابهی به صورت پول‌پیتوم وجود دارد که به همین معنا به‌کار می‌رفته است. پلتفرم یک مفهوم گسترده است که دارای قابلیت انعطاف و تغییر است، یعنی می‌توان برای کاربردهای خاص، موارد متفاوتی را به‌عنوان پلتفرم در نظر گرفت. در تعریف تئوری پلتفرم به مجموعه‌ای از سخت‌افزار، نرمافزار و سیستم‌عامل (که خود پلتفرم هم عضوی از نرمافزار است) گفته می‌شود [15]. استفاده از پلتفرم مختص حوزه‌های فناوری یا کسب‌وکارهای اینترنتی نیست. یکی از مهم‌ترین کاربردهای پلتفرم در طراحی صنعتی مانند طراحی خودرو، لوازم الکترونیک، خانگی و ... است. این تعریف از پلتفرم بسیار مورد علاقه جامعه صنعتی است: «چارچوبی از فناوری که به فناوری‌های مشابه یا هم‌رده خود اجازه ارتباط، اجرا و توسعه می‌دهد». صنعت، تجارت و فناوری هر کدام تعاریف کلیِ شبیه هم و جزئی خاص خود از پلتفرم دارند. پلتفرم فراتر از یک بستر فناورانه و صرف‌نظر از این که در کجا و به چه صورت عنوان شود، مفهومی است که در برگیرنده نوعی ارتباط دوسویه یا چندسویه با هدف مشخص است. بر همین اساس شبکه‌های اجتماعی و سامانه‌های ارتباط تجاری آموزشی آنلاین نیز نوع کلی‌تری از پلتفرم محسوب می‌شوند و زیرساخت‌های فنی مثل ویندوز یا اندروید نوع جزئی یا متفاوتی از این مفهوم می‌باشند. خود پلتفرم‌ها می‌توانند با ارتباط و ترکیب با یکدیگر، پلتفرم‌هایی با معماری بزرگ‌تر و پیچیده‌تر ایجاد کنند ]16[. توسعه پلتفرم تحت تأثیر شرایط بازار مانند ویژگی‌های صنعت و سطح شرکت، شبکه‌های سازمانی و دسترسی به مشتریان یا کانال‌های تأمین است. به عبارت دیگر، این شرایط خارجی روند توسعه پلتفرم را شکل می‌دهد و ویژگی‌های نهایی آن را شکل می‌دهد. همکاری ذینفعان در این فرایند توسعه بسیار مهم است و مدیریت پلتفرم به‌عنوان یک مفهوم مفید ظاهر می‌شود و چارچوب‌های راهبردی را ارائه می‌دهد که مبتنی بر فناوری است و در عین‌حال محوریت آن بر ذینفعان قرار گرفته است، بنابراین به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا بسترهای جدیدی را در زمینه‌های وسیع‌تری فعال نمایند آنها فعال کنیم [17]. به بیان دیگر پلتفرم مدل کسب‌وکار جدیدی است که از طریق تسهیل ارتباط بین دو یا چند گروه وابسته به یکدیگر که معمولاً شامل مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان است ایجاد ارزش می‌کند. پلتفرم مفهومی به‌ظاهر ساده اما تغییردهنده بوده که در حال ایجاد تغییرات اساسی در تجارت و جامعه است. هدف اصلی پلتفرم ایجاد ارتباط میان کاربران و تسهیل تبادل کالا و خدمات یا رواج اجتماعی و به‌موجب آن امکان‌پذیر‌کردن ارزش‌آفرینی برای تمام شرکت‌کنندگان است. در واقع ارزش‌آفرینی پلتفرم از طریق تسهیل تعاملات بین گروه‌های ذینفع حاضر در پلتفرم است [9].
2-2- توانمندیهای فناورانه
از اوایل دهه 1980، توانایی‌های فناوری مورد توجه قرار گرفتند: "توانایی یا مهارت در استفاده مؤثر از دانش فناوری" و همچنین به‌عنوان توانایی‌های مورد نیاز برای ایجاد و مدیریت تغییرات فنی (بل و پاویت، 1995) بیان شده است. براساس دیدگاه دوترنیت [18]، توانایی‌های فنی نه در دانش موجود در شرکت، بلکه در روش استفاده از این دانش و مهارت استفاده از آن در تولید، سرمایه‌گذاری و نوآوری است. "اگر یک شرکت به تنهایی قادر به تصمیم‌گیری در مورد برنامه‌های سرمایه‌گذاری خود یا انتخاب فرایندهای تجهیزات یا دستیابی به حداقل سطح کارایی عملیاتی نباشد، کنترل کیفیت بعید به نظر می‌رسد بتواند به‌طور مؤثر در بازارهای آزاد رقابت کند" [19]. با این حال، "توانایی‌های فنی مورد نیاز برای ایجاد و مدیریت تغییرات فنی شامل مهارت‌ها، دانش و تجربیاتی است که اغلب تفاوت اساسی با سیستم‌های فنی موجود دارند" [20]. دستیابی و ارتقاء فناوری، نیازمند تمهیدات و بالفعل‌سازی قابلیت‌هایی است که از آن به توانمندیهای فناورانه یاد می‌شود [10].
بر این اساس، سازمان‌ها توانایی فناوری لازم برای استفاده مؤثر از این فناوری را به‌عنوان قابلیت عملیاتی متمایز می‌کنند و قابلیت فناوری مورد استفاده برای مدیریت و ایجاد تغییرات فناورانه به‌عنوان قابلیت توسعه فناوری به‌کار می‌گیرند. قابلیت توسعه فناوری به شرکت اجازه می‌دهد تا فناوری را با اهداف راهبردی انتخاب نماید و از آن استفاده کند. برای ایجاد روش‌ها، روندها و تکنیک‌های جدیدی برای محصولات جدیدی ارائه داده می‌شود [10]. فرض اساسی این است که قابلیت توسعه فناوری نتیجه فرایند یادگیری است که از طریق آن شرکت‌ها دانش جدید برای ایجاد تغییرات فناورانه در تولید، در راستای فرایند و محصولات جدید درونی می‌کنند [19]. این فرایند یادگیری می‌تواند شامل کسب، تقلید، انطباق، اصلاح و / یا توسعه مجموعه جدیدی از دانش و سیستم‌های فنی برای استفاده داخلی باشد. نتیجه این فرایند باید کالاها و خدمات بالقوه با الگوهای فنی جدید برای شرکت باشد. به هر حال این‌ها نوآوری‌های فناوری هستند [20].
3- پیشینه تجربی پژوهش
جدول 1- پیشینه پژوهش
نتیجه به‌دست آمده | عنوان مورد مطالعه | منبع (سال انتشار) |
|---|---|---|
برای یافتن انتظارات خدمت‌دهندگان و خدمت‌گیرندگان از مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده گردید، سپس با استفاده از الگوریتم‌های فرا ابتکاری به خوشه‌بندی خودکار پرداخته شد و نتایج بیانگر آن است که خدمت گیرندگان شامل دو خوشه خدمت گیرندگان پرتوقع و تعامل‌محور و خدمت گیرندگان بی‌تفاوت در همه ابعاد انتظارات بوده، همچنین خدمت‌دهندگان نیز شامل دو خوشه خدمت‌دهندگان پرتوقع و اعتمادمحور و خدمت دهندگان بی‌تفاوت در همه ابعاد انتظارات می‌باشند. | طراحی مدل انتظارات مشتریان در راستای رشد و توسعه پلتفرم (مطالعه موردی:اینستاگرام) | عامری سیاهویی و همکاران (1400) [5] |
پس از استخراج مطالعات پژوهشی انجام شده در سال‌های 2008 تا 2019 از پایگاه‌های علمی معتبر و پالایش یافته‌ها مبتنی بر معیارهای مشخص، محتوای 32 مقاله پژوهشی منتخب مورد تجزیه تحلیل قرار گرفته است. ارائه چارچوبی جامع با در نظرگرفتن ویژگی‌های خاص یک پلتفرم، اهمیت مشارکت اعضای آن و شیوه متفاوت ارزش‌آفرینی در آن، دستاورد اصلی این پژوهش است. نتایج حاصل از تحلیل و فراترکیب در قالب چارچوب تدوین مدل کسب و کار پلتفرم در دو سطح تعریف شده است که سطح اول شامل شش بعد اصلی و سطح دوم شامل 22 مؤلفه مدل کسب وکار پلتفرم است. محور اساسی مدل پیشنهادی، همکاری و خلق مشترک ارزش میان اعضای پلتفرم است که زیربنای اصلی موفقیت در پلتفرم‌هاست. | چارچوب تدوین مدل کسب و کار پلتفرم: یافته‌ای مبتنی بر فراترکیب | زنگیه‌نژاد و همکاران (1400) [7] |
در این مقاله با بررسی ابزارهای مناسب جهت تحلیل راهبرد کسب و کارهای پلتفرم‌محور به تبیین این مفهوم پرداخته و سپس با استفاده از مفاهیمی چون اثر شبکه‌ای و استراتژی‌های قیمت‌گذاری، سازوکار اقتصادی و مدیریتی این نوع کسب و کارها را بررسی نمودند. | راهبرد کسب و کار پلتفرم‌محور | اسکندری و ساروی (1399) [8] |
در مجموع 6 مقوله اصلی و 23 مقوله فرعی شناسایی کردند. این توانمندیهای شناسایی‌شده باتوجه به اینکه رویکرد غالب در توسعه محصول در صنعت خودروسازی وی شکل (V) است، فرایندی رفت و برگشتی را برای شکستن ماژول به اجزای کوچک‌تر و طراحی کل ماژول، ساخت اجزای ماژول اصلی و در نهایت یکپارچهسازی و صحه‌گذاری طی می‌کند. | مفهوم‌سازی توانمندی توسعه پلتفرمهای فناورانه در صنعت خودروسازی ایران: یک مطالعه چند موردی | جعفرنژاد چقوشی و همکاران (1398) [6] |
مدل ترکیبی ارائه دادند که ضمن کمک به درک ادبیات حوزه توسعه پلتفرم محصول و رهیافت‌های آن و همچنین مرتفع‌نمودن شکاف نظری موجود در این زمینه، به بنگاه‌ها کمک می‌کند که به‌منظور حفظ بقا و افزایش رقابت‌پذیری، رویکرد توسعه محصول مبتنی بر پلتفرم را در عمل پیاده‌سازی نمایند. | مروری بر رهیافت‌های توسعه پلتفرمهای فناورانه: با تمرکز بر پلتفرم محصول | منطقی و همکاران (1397) ]4[ |
نتایج حاکی از وجود پنج نوع پلتفرم فناورانه شامل پلتفرم سازمانی، محصول، زنجیره تأمین، بازار و صنعتی بود که در سه دسته پلتفرمهای داخلی، زنجیره تأمین و خارجی طبقه‌بندی گردید | نوع‌شناسی پلتفرمهای فناورانه: بررسی پویایی‌های پلتفرمی | جعفرنژاد چقوشی و همکاران (1397) ]1[ |
ابتدا با روش کتابخانه‌ای، الگوها و مدل‌های مختلف مطرح‌شده در عرصه‌ی كسب و توسعه قابلیت‌های فناورانه معرفی شد سپس گونه‌شناسی جدیدی در‌خصوص این الگوها ارائه شد. در مرحله بعد باتوجه به گونه‌شناسی جدید ارائه‌شده راهبردهای متناسب با هر الگو جهت تحقق بهتر آن پیشنهاد شد. | گونه‌شناسی الگوهای كسب قابلیت‌های فناورانه توسط شركت‌های تازه وارد و ارائه راهبرد متناسب با هر الگو | طهماسبی و همکاران (1395) ]2[ |
با ترکیب دادههای گذشته و دادههای زمان جمع‌آوری‌شده بر روی رویدادهای مشخص در فرایند توسعه پلتفرم تمرکز کردند. علاوه بر این، دادههای آرشیوی برای ردیابی تغییرات در فرایند توسعه پلتفرم استفاده گردید. در این تحقیق تجزیه و تحلیل داده‌ها براساس رویکرد تحلیل موضوعی است که راه‌هایی برای شناسایی الگوها در مجموعه دادههای بزرگ و پیچیده ارائه می‌دهد. در این پژوهش از طریق یک سری تکرار و مقایسه مضامین تجربی را در مقوله‌های مفهومی گروه‌بندی شد. در مرحله بعد، نویسندگان یک تحلیل موردی متقاطع برای شناسایی مضامین و مقوله‌های تجربی مشابه در بین موارد انجام در نهایت، مقوله‌های مفهومی در ابعاد کل خوشه‌بندی شدند. مدل طراحی‌شده شامل سه گروه از مقوله‌ها می‌شود: حاکمیت پلتفرم، معماری پلتفرم و نیز خدمات پلتفرم که هرکدام شامل مؤلفه‌های خاص خود می‌باشند. | تکامل مشترک معماری پلتفرم، خدمات پلتفرم و حاکمیت پلتفرم: گسترش ارزش پلتفرم پلتفرمهای دیجیتال صنعتی | جوانوویچ و همکاران (2021) ]15[ |
در این مطالعه، سه راهبرد را شناسایی شده: بهره‌برداری از پلتفرم، تزریق پلتفرم و قدم زدن در پلتفرم و این راهبردها به پلتفرم متقاضی اجازه می‌دهند تا با استفاده از منابع موجود اکوسیستم با کپی بخشی از منابع (بهره‌برداری)، با دنبال‌کردن چرخه توسعه منابع مرزی کلیدی (قدم زدن)، یا با قرار‌دادن خود در داخل پلتفرم (تزریق)، ارزش را به دست آورد. | برش کیک بدون پخت آن: راهبردهای ورود به پلتفرم فرصت‌طلبانه در بازارهای دیجیتال | کارهو وریتالا (2020) ]21[ |
نتیجه گرفتند شرکتهای کوچک و متوسط کارآفرینی می‌توانند عملکرد را از طریق پلتفرمهای دیجیتالی افزایش دهند | چگونه کارآفرینی شرکتهای کوچک و متوسط از طریق پلتفرمهای دیجیتال با یکدیگر رقابت می‌کنند: نقش‌های توانایی پلتفرم دیجیتال، قابلیت شبکه و دوسوتوانی | سنامور و همکاران1 (2019) ]22[ |
نشان دادند که چگونه فناوری اطلاعات سه قابلیت محلی‌سازی، هم‌افزایی و بهینه‌سازی شده را نشان می‌دهد که نشان‌دهنده هماهنگی مؤثر سه وابستگی متقابل منابع (تلفیقی، ترتیبی و متقابل) در طی عملیات و فرایندهای پیچیده M.com است و عواقب آن را بیان می‌کند. برای تحقیق، فناوری اطلاعات چابکی عملیاتی را در اشکال پیچیده سازمانی فراهم می‌کند | تحقق چابکی عملیاتی پلتفرم از طریق قابلیت‌های مجهز به فناوری اطلاعات: دیدگاه وابستگی منابع | تان و همکاران2 (2018) ]23[ |
افزایش تقاضا باعث توسعه پیوندهای زنجیره ارزش و بسیج منابع شده و تفاوت‌های بخشی، به‌ویژه با توجه به سرعت تغییرات فناورانه در و پیامدهای آن برای پیوندهای زنجیره ارزش و یادگیری بین شرکت را مورد تأکید قرار می‌دهد. | پلتفرم‌ها، نوآوری و توسعه توانایی در بازار داخلی چین | هوم فری و همکاران3 (2018) ]24[ |
4- روش‌شناسی پژوهش
روش پژوهش حاضر بر مبنای رویکرد آمیخته و به صورت کیفی و کمی در پاراداین استقرایی؛ از لحاظ ماهیت از نوع اکتشافی؛ از لحاظ هدف از نوع پژوهش‌های کاربردی؛ از لحاظ شیوه گردآوری داده‌ها توصیفی از نوع پیمایشی می‌باشد. در این مطالعه ابتدا با بهره‌گیری از روش کیفی و به کمک ابزار مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بر پایه روش دادهبنیاد و کدگذاری دادههای حاصل از مصاحبه، الگوی استخراجی پژوهش مشخص گردید. سپس در گام دوم به الگوی استخراجی در این مطالعه، با بهره‌گیری از روش مدلسازی معادلات ساختاری به کمک رویکرد حداقل مربعات جزئی و با استناد به دادههای پرسشنامه‌های جمع‌آوری شده، اعتبارسنجی شد تا صحت روابط برقرار شده در الگوی پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفته و الگوی نهایی مطالعه حاصل گردد. جامعه کیفی مورد مطالعه در پژوهش حاضر را کلیه اساتید دانشگاهی در حوزه مدیریت بازرگانی، مدیریت کسب و کار و مدیران ارشد شرکتهای لوازم آرایشی اطلاعات تشکیل دادهاند که دارای تجربه و مهارت و تخصص لازم در حوزه مورد مطالعه می‌باشند. به منظور طراحی مدل پژوهش حاضر در مجموع براساس روش نمونه‌گیری هدفمند و نظری تا سرحد اشباع نظری مصاحبه‌ها انجام گرفت و در نهایت با 16 نفر از جامعه آماری مشخص‌شده جلسات مصاحبه برگزار و دادههای موردنیاز جمع‌آوری شد. نظریه گراندد تئوری (GT) یک روش تحقیق کیفی انعطا‌ف‌پذیر است که با رویکرد نظاممند، استقرایی و تکراری برای جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌ها مشخص می‌شود ]25[. طراحی در روش گراندد تئوری، براساس تئوری تعامل نمادین است و چگونگی تعریف مردم از واقعیت‌ها و چگونگی ارتباط باورهایشان با اعمالشان را بررسی می‌کند ]26[. در گراندد تئوری، واقعیت با پیونددادن معنا به موقعیت‌ها یا رویدادهایی که به فرایندها و رویدادهای زندگی معنا می‌بخشد، درک می‌شود. روش گراندد تئوری مورد استفاده در این تحقیق از مدل اشتراوس و کوربین 1998 سرچشمه می‌گیرد ]27[ نظریه زمینهای یک رویکرد نظاممند مبتنی بر مقایسه‌های ثابت، نمونه‌گیری نظری و استفاده از روش‌های کدگذاری ارائه می‌دهد ]28[. رویکرد گراندد تئوری سازنده‌گرا برای این مطالعه، با این واقیت همراه می‌باشد که این روش نه تنها فرصتی برای درک معنای پدیده‌های در دست مطالعه فراهم می‌کند، بلکه فرصتی برای ایجاد یک نظریه تبیینی ارائه می‌دهد که می‌توان از آن برای فهم و درک مناسب یک فرایند استفاده نمود ]25[. به گفته چارماز (2014)، نظریه زمینهای این مزیت مشخص دارد که می‌تواند به‌طور روشمند بر بررسی فرایندها با تفسیر مفهومی مشاهدات تجربی و زمینه‌سازی واقعیت‌ها به منظور ساخت یک نظریه تمرکز کند ]25[. روش نمونه‌گیری در این پژوهش هدفمند و نظاممند می‌باشد که در ابتدا این پژوهش به صورت نمونه‌گیری نظری و سپس با تکنیک گلوله برفی انجام گرفت. نمونه‌گیری در این پژوهش تا مرحله اشباع نظری ادامه یافت. همچنین در این مطالعه به منظور ارزیابی اعتبار مصاحبه از رویکرد معیارهای قابلیت اعتبار یا باورپذیری شامل استفاده از راهبردهای موارد منفی، مثلث‌سازی، توضیح غنی و رویکرد قابلیت اطمینان شامل استفاده از شخص ثالث و همچنین تکرار مجدد فرایند کدگذاری براساس الگوی اعتبار پژوهش کیفی لینکلن و گوبا، بهره‌گیری شد. در بررسی پایایی مصاحبه از دو راهبرد استفاده از شخص ثالث و همچنین تکرار مجدد کدگذاری استفاده شد.
تجزیهوتحلیل دادههای مصاحبه با استفاده از روش دادهبنیاد براساس رهیافت نظاممند اشتراوس و کوربین، بر پایه سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی صورت گرفت. در این رویکرد، مقوله‌های اصلی شناسایی‌شده در قالب شرایط علّی، مقوله محوری، عوامل زمینهای، عوامل مداخلهگر، راهبردها و پیامدها طبقه‌بندی می‌شوند. در بخش کمی نیز مدیران و سرپرستان و شرکتهای فعال در صنعت لوازم آرایشی و بهداشتی به‌عنوان جامعه آماری این مطالعه لحاظ گردید. به منظور اعتبارسنجی مدل پژوهش نیز تعداد 384 پرسشنامه در میان جامعه بخش کمی توزیع شد. در نمونه‌گیری با استفاده از روش غیراحتمالی در دسترس صورت گرفت چرا که می‌بایست در راستای اعتبارسنجی مدل از افراد آگاه و مطلع کمک گرفت و دادههای موردنیاز را با حمایت آنان جمع‌آوری نمود. اعتبارسنجی مدل پژوهش حاضر با استفاده از روش مدلسازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرمافزار SMART- PLS انجام گرفت.
5- یافته‌های پژوهش
کدگذاری دادههای استخراجی از مصاحبه‌ها با نرمافزار اطلس تی 8 انجام گرفت و نتایج حاصل از آن به شرح جدول 2 ارائه می‌گردد.
شکل 1- نمونه‌ای از مصاحبه و کدهای استخراجی در نرمافزار اطلس تی
جدول 2- کدگذاری دادههای مصاحبه
کُد انتخابی | کُد محوری | |
|---|---|---|
شرایط علّی | عوامل سازمانی | بودجه |
کارایی | ||
اثربخشی | ||
فرهنگ سازمانی | ||
جو سازمانی | ||
توانمندی رهبری | ||
سیاست و خط‌مشی | ||
سبک مدیریت | ||
عوامل فنی | امکانات سخت‌افزاری | |
زیرساخت فناوری اطلاعات | ||
تجهیزات | ||
عوامل فراسازمانی | رقابت در بازار | |
قوانین دولتی | ||
نیروی انسانی متخصص | ||
سیاسی‌کاری | ||
عوامل زمینهای | توانمندی درونی | توان اقتصادی |
توان رقابتی پایدار | ||
محبوبیت برند | ||
فرهنگ ملی | ارزش‌های محوری | |
هنجارهای جمعی | ||
اشتراکات رفتاری | ||
پذیرش فناوری | ||
استقبال از ناشناخته‌ها | ||
سطح توسعه‌یافتگی صنعت | روابط همکاری درون صنعتی | |
شاخص‌های عملکرد کیفی صنعت | ||
سهم صنعت لوازم آرایشی بهداشتی در تولید ناخالص داخلی | ||
سیاست‌گذاری | نگرش به صنعت آرایشی بهداشتی | |
حمایت حاکمیت از صنعت آرایشی بهداشتی | ||
راهبردها | توانمندسازی فنی | شناخت اجزاء و ارتباطات |
تحلیل سیستمی | ||
دانش فنی تجمعی | ||
درک و جذب دانش فنی | ||
رفتار سیاسی | رفتارهای حمایتی دولت | |
تعدیل قوانین حمایتی جامع | ||
جلب نظر مقامات سیاست‌گذاران | ||
مهندسی انتظارات و خواسته‌ها | مطالعه بازار | |
شناسایی نیازها | ||
تحلیل بازار | ||
آزمایش و تحلیل ناشناخته‌ها | ||
ارزیابی روندهای فناوری | ||
پیامدها | یکپارچهسازی سیستم | یکپارچهسازی افقی سیستم |
یکپارچهسازی عمودی سیستم | ||
یکپارچهسازی هندسی سیستم | ||
مالی | درآمد مطلوب | |
کاهش هزینه‌ها | ||
سودآوری | ||
کیفیت خدمات | ارائه خدمات متمرکز | |
تمرکز قدرت پردازش سفارشات | ||
ذخیره‌سازی اطلاعات سفارش | ||
افزایش سرعت ارائه خدمات | ||
اطلاعاتی | دسترسی به اطلاعات بیشتر | |
عدم نقض حریم خصوصی | ||
ارتباطات فراگیر | ||
مقوله مرکزی | یکپارچهسازی زنجیره تأمین | توان ارتباط با مشتریان |
همکاری با تأمین‌کنندگان | ||
ارتباط با عرضه‌کنندگان | ||
یکپارچهسازی سازمانی | توان سازماندهی مناسب | |
توانمندی یادگیری | ||
توانمندی مدیریت فرایندها | ||
توانمندی ظرفیت دانشی |
در این بخش، الگوی استخراجی پژوهش براساس کدگذاری دادههای مصاحبه با روش دادهبنیاد و تکیه بر رویکرد نظاممند استراوس و کوربین به شرح شکل 2 ارائه می‌گردد.
شکل 2- الگوی استخراجی پژوهش
6- اعتبارسنجی مدل پژوهش
6-1- یافته‌های توصیفی
نتایج حاصل از آمارهای توصیفی متغیرهای مطالعه براساس شاخص مرکزی و پراکندگی به شرح جدول 3 ارائه شده است.
جدول 3- آمار توصیفی متغیرهای اصلی پژوهش
متغیر | تعداد | کمترین مقدار | بیشترین مقدار | میانگین | واریانس | انحراف‌معیار |
|---|---|---|---|---|---|---|
عوامل سازمانی | 384 | 00/1 | 00/5 | 4817/3 | 75964/0 | 577/0 |
عوامل فنی | 384 | 00/1 | 00/5 | 5178/3 | 80781/0 | 653/0 |
عوامل فراسازمانی | 384 | 25/1 | 00/5 | 5267/3 | 85538/0 | 732/0 |
توانمندی درونی | 384 | 67/1 | 00/5 | 6044/3 | 78139/0 | 611/0 |
فرهنگ ملی | 384 | 00/2 | 80/4 | 5853/3 | 80104/0 | 642/0 |
سطح توسعه‌یافتگی صنعت | 384 | 00/1 | 00/5 | 4533/3 | 91249/0 | 833/0 |
سیاست‌گذاری | 384 | 00/1 | 00/5 | 4600/3 | 95454/0 | 911/0 |
توانمندسازی فنی | 384 | 25/1 | 00/5 | 5700/3 | 24618/0 | 553/1 |
رفتار سیاسی | 384 | 00/1 | 00/5 | 5333/3 | 84786/0 | 719/0 |
مهندسی انتظارات و خواسته‌ها | 384 | 20/1 | 00/5 | 6053/3 | 91136/0 | 831/0 |
یکپارچهسازی سیستم | 384 | 33/1 | 00/5 | 5444/3 | 06003/0 | 124/1 |
مالی | 384 | 00/1 | 00/5 | 4156/3 | 93800/0 | 880/0 |
کیفیت خدمات | 384 | 25/1 | 00/5 | 5467/3 | 86427/0 | 747/0 |
اطلاعاتی | 384 | 33/1 | 00/5 | 4478/3 | 77794/0 | 605/0 |
یکپارچهسازی زنجیره تأمین | 384 | 00/2 | 00/5 | 5111/3 | 66853/0 | 447/0 |
یکپارچهسازی سازمانی | 384 | 50/1 | 00/5 | 5587/3 | 68981/0 | 476/0 |
نتایج آمار توصیفی نشان می‌دهد که براساس طیف 5 گزینه‌ای لیکرت، تمامی متغیرهای پژوهش از نظر میانگین در وضعیت متوسط به بالا قرار دارند. در این بین جمع‌گرایی با میانگین 595/3 بهترین وضعیت را در میان ابعاد تشکیل‌دهنده ارزش‌های فرهنگی دارد. همچنین سبک مذاکره رقابتی با میانگین 424/3 نسبت به سبک همکاری در ارجحیت قرار داشته که این نشان می‌دهد که این سبک مذاکره نسبت به سبک مذاکره همکاری بیشتر توسط مدیران مورد بررسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
6-2- برازش مدل پژوهش
مدل آماره تی فرضیه‌های پژوهش به شرح شکل 3 ارائه شده است.
شکل 3- مدل آماره تی
همانگونه که در شکل 3 مشاهده می‌شود با استناد به مقدار آماره تی در سطح اطمینان 95 درصد که به منظور تأیید فرضیه‌ها می‌بایست در بیشتر از 96/1 حاصل شود، می‌توان بیان نمود که تمامی فرضیه‌های این مطالعه مورد تأیید است. بر این اساس هر سه عامل علی اثر معناداری بر توانمندی پلتفرم فناورانه داشته است. همچنین ابعاد توانمندی پلتفرمهای فناورانه اثرمعناداری راهبردها داشته که این اثرگذاری توسط عوامل زمینهای و مداخلهگر به خوبی تعدیل شده است. در نهایت راهبردها توانسته‌اند تأثیر معناداری بر سه پیامد اصلی در مدل پژوهش حاضر داشته باشند.
برازش مدل پژوهش با استفاده از چهار شاخص روایی همگرا، پایایی مرکب، روایی واگرا و ضریب تعیین، کوهن، استون- گیسر و نیکوئی برازش انجام گرفت. جهت نیل به این هدف، ابتدا بارهای عاملی هر یک از ابعاد با استفاده از آزمون ضرایب مسیر بررسی گردید. مدل نهایی ضرایب مسیر پژوهش به شرح شکل 4 ارائه شده است.
جدول 4- بارهای عاملی
مقوله اصلی | مؤلفه | بار عاملی |
عوامل علی | سازمانی | 703/0 |
عوامل فنی | 678/0 | |
عوامل فراسازمانی | 479/0 | |
عوامل زمینهای | توانمندی درونی | 549/0 |
فرهنگ ملی | 995/0 | |
عوامل مداخلهگر | سطح توسعه‌یافتگی صنعت | 857/0 |
سیاست‌گذاری | 787/0 | |
راهبردها | توانمندسازی فنی | 922/0 |
رفتار سیاسی | 893/0 | |
مهندسی انتظارات و خواسته‌ها | 808/0 | |
پیامدها | یکپارچهسازی سیستم | 516/0 |
مالی | 882/0 | |
کیفیت خدمات | 890/0 | |
اطلاعاتی | 872/0 | |
مقوله محوری (توانمندی‌سازی پلتفرمهای فناورانه) | یکپارچهسازی زنجیره تأمین | 999/0 |
یکپارچهسازی سازمانی | 302/0 |
شکل 4- مدل ضرایب مسیر نهایی
نتایج حاصل از بررسی برازش متغیرهای پژوهش به شرح جدول 5 ارائه می‌گردد.
جدول 5- برازش مدل پژوهش
متغیر | روایی همگرا | پایایی مرکب | VIF | R2 | Q2 | آلفای کرونباخ |
|---|---|---|---|---|---|---|
عوامل سازمانی | 562/0 | 798/0 | 320/1 | - | - | 855/0 |
عوامل فنی | 600/0 | 720/0 | 250/2 | 798/0 | ||
عوامل فراسازمانی | 612/0 | 764/0 | 278/2 | 802/0 | ||
شرایط علی | 599/0 | 750/0 | 632/1 | 913/0 | ||
توانمندی درونی | 647/0 | 796/0 | 678/2 | 005/0 | 102/0 | 702/0 |
فرهنگ ملی | 745/0 | 823/0 | 369/3 | 765/0 | ||
عوامل زمینهای | 711/0 | 803/0 | 897/0 | 736/0 | ||
سطح توسعه‌یافتگی صنعت | 630/0 | 912/0 | 657/4 | 119/0 | 320/0 | 740/0 |
سیاست‌گذاری | 502/0 | 932/0 | 502/2 | 712/0 | ||
عوامل مداخلهگر | 642/0 | 901/0 | 231/2 | 725/0 | ||
توانمندسازی فنی | 532/0 | 739/0 | 501/4 | 564/0 | 425/0 | 803/0 |
رفتار سیاسی | 588/0 | 865/0 | 630/5 | 903/0 | ||
مهندسی انتظارات و خواسته‌ها | 602/0 | 814/0 | 247/1 | 842/0 | ||
راهبردها | 663/0 | 841/0 | 998/0 | 846/0 | ||
یکپارچهسازی سیستم | 717/0 | 910/0 | 657/2 | 534/0 | 480/0 | 830/0 |
مالی | 804/0 | 812/0 | 101/1 | 812/0 | ||
کیفیت خدمات | 763/0 | 765/0 | 630/4 | 759/0 | ||
اطلاعاتی | 814/0 | 842/0 | 202/2 | 799/0 | ||
پیامدها | 796/0 | 860/0 | 136/2 | 809/0 | ||
یکپارچهسازی زنجیره تأمین | 830/0 | 763/0 | 478/3 | 035/0 | 214/0 | 802/0 |
یکپارچهسازی سازمانی | 730/0 | 787/0 | 100/6 | 745/0 | ||
توانمندسازی پلتفرمهای فناورانه | 768/0 | 777/0 | 214/4 | 756/0 |
همانگونه که در جدول 5 نمایان است، مقدار روایی همگرا برای هر یک از متغیرهای پژوهش بیشتر از 5/0 حاصل شده که نشان از مقدار مطلوب آن دارد. یعنی همبستگی گویه‌های هر متغیر در سطح مناسبی قرار دارد. همچنین مقدار پایایی مرکب برای متغیرها بیشتر از 7/0 به‌دست آمده که مطلوب‌بودن آن را تأیید می‌کند. این نتیجه نشان داد که همبستگی درونی سازه‌های این مطالعه در وضعیت مناسبی قرار دارد. با توجه به اینکه مقدار شاخص VIFبرای هر یک از متغیرها در بازه 2/0 تا 10 قرار دارد می‌توان بیان کرد که هم‌خطی در میان متغیرها مشاهده نمی‌شود. مقدار ضریب تعیین مدل نشان می‌دهد که متغیرهای مستقل این مطالعه به خوبی توانسته‌اند درصد قابل توجهی از تغییرات متغیرهای وابسته را تبیین نمایند. و شاخص Q2 نشان می‌دهد که مدل پژوهش از قدرت پیش‌بینی مطلوبی برخوردار است. همچنین با توجه به اینکه میزان ضریب آلفای کرونباخ برای تمامی متغیر در سطح خطای 5 درصد بیشتر از 7/0 به‌دست آمده نشان از مطلوب‌بودن پایایی متغیرهای پژوهش دارد.
در این مطالعه همچنین جهت سنجش برازش کلی مدل با استفاده از شاخص اشتراکی و ضریب تعیین، شاخص نیکوئی برازش (GOF) از طریق فرمول 1 محاسبه مورد محاسبه قرار گرفته است. مقدار GOF برابر بود با 415/0 که نشان از برازش بالا دارد. نتیجه به‌دست آمده در جدول 4 نمایان است.
جدول 6- شاخص نیکوئی برازش
متغیر | ضریب تعیین | شاخص اشتراکی | نیکوئی برازش |
|---|---|---|---|
توانمندی پلتفرم | 035/0 | 112/0 | 281/. |
زمینهای | 005/0 | 286/0 | |
مداخلهگر | 119/0 | 377/0 | |
راهبرد | 564/0 | 432/0 | |
پیامد | 534/0 | 421/0 |
فرمول 1) GOF=
=. 281
7- بحث و نتیجه‌گیری
هدف از انجام این مطالعه، طراحی و تبیین مدل توانمندیهای پلتفرمهای فناورانه در صنعت لوازم آرایشی بوده است. تحلیل داده‌ها با استفاده از روش دادهبنیاد، 16 کد انتخابی را از میان 60 کد محوری و 248 کد باز شناسایی نمود. این کدهای شناسایی‌شده براساس تحلیل‌های قضاوتی براساس شرایط علی، مقوله مرکزی، راهبردها، عوامل زمینهای، عوامل مداخلهگر و پیامدها طبقه‌بندی شدند.
این مطالعه نشان داد که توانمندیهای پلتفرمهای فناورانه از دو بعد یکپارچهسازی سازمانی و زنجیره تأمین ایجاد شده‌اند. در این وضعیت علاوه بر اتحاد و یکپارچگی که در درون سازمان شکل می‌گیرد و وحدت و انطباق درونی را به همراه می‌آورد، باعث می‌گردد تا ارتباط معقولی میان سازمان و شرکای راهبردیش ایجاد گردد. در ایجاد چنین وضعیتی، عواملی اثرگذار هستند که در این مطالعه در سه سطح سازمانی، فنی و فراسازمانی طبقه‌بندی شدند. در سطح سازمانی عوامل همچون فرهنگ و سیاست‌های سازمانی منجر به بهبود توانمندی پلتفرم‌ها می‌شوند. همچنین وجود زیرساخت فنی می‌تواند زمینه مطلوبی را برای بهبود توانمندی پلتفرم‌ها به همراه آورد چرا که نیاز است تا زیرساخت مناسبی شکل گرفته و بر این اساس اهداف سازمان در ارتباط با فناوری‌های نوین در مسیر پیشرفت قرار گیرد. علاوه بر این عوامل فراسازمانی همچون قوانین و مقررات دولتی و حاکمیتی می‌تواند توانمندی این پلتفرم‌ها را محدود سازد. در مجموع برآیند این وضعیت منجر به انتخاب راهبردهایی می‌شود که پیامدهایی را به همراه دارد. در این وضعیت برخی از شرکت‌ها در صنعت لوازم آرایشی تلاش می‌کنند تا دانش و تخصص فنی خود را ارتقاء دهند تا بدین طریق بتوانند بر تولیدات و بازار مسلط شوند. علاوه بر این برخی با رفتارهای سیاسی در تلاشند تا ارتباط معقولی با صاحبان قدرت برقرار کرده و بدین طریق منافع بی‌شماری را نصیب سازمان نمایند. برخی دیگر نیز به تحقیق و پژوهش در بازار پرداخته و در تلاشند تا دادههای معقولی را در راستای تعیین و انطباق مطلوب میان عرضه و تقاضا فراهم نمایند تا در نهایت پیامدهایی همچون بهبود وضعیت مالی سازمان و افزایش درآمد، خدمات باکیفیت‌تر و توان دسترسی به اطلاعات و دانسته‌های قوی‌تر و عمیق‌تر نسبت به بازار و تولیدات دست یابند. در نهایت این مطالعه توانسته با بهره‌گیری از رویکرد دادهبنیاد بتواند توالی فعلی و رایج را در توانمندی پلتفرمهای فناورانه در صنعت لوازم آرایشی به نمایش گذارد. در ادامه به بررسی فرضیه‌های پژوهش پرداخته شد:
فرضیه اول: شرایط علی بر مقوله محوری در مدل توانمندیهای پلتفرمهای فناورانه در صنعت لوازم آرایشی تأثیر معناداری دارد.
این فرضیه مورد تأیید قرار گرفت، بنابراین عوامل سازمانی، فراسازمانی و عوامل فنی به‌عنوان عوامل علی بر توانمندسازی پلتفرمهای فناورانه وثر هستند از این‌رو باید برای توانمندسازی پلتفرمهای فناورانه، به مسائل سازمانی از جمله بودجه، سازماندهی، مدیریت توجه ویژه‌ای نمود و نیز از عوامل فراسازمانی (قوانین جاری و رقابت در بازار) و نیز عوامل فنی (تجهیزات و زیرساخت‌ها) نباید غافل شد.
فرضیه دوم: شرایط مداخلهگر بر راهبردها در مدل توانمندیهای پلتفرمهای فناورانه در صنعت لوازم آرایشی تأثیر معناداری دارد.
با تأیید این فرضیه ثابت شد که عوامل مداخلهگر از جمله عوامل سیاست‌گذاری و سطح توسعه‌یافتگی صنعت می‌توانند از طریق سیاست‌های حاکمیتی موجود در صنعت و نیز نگرش مدیران رده بالا به این صنعت، بر راهبردها مؤثر باشند همچنین همکاری‌های درون صنعتی نیز می‌تواند بر راهبردهای مشترک مؤثر باشد. همچنین میزان سهم این محصولات از بازار نیز بر نوع راهبرد این شرکت‌ها مؤثر است.
فرضیه سوم: شرایط زمینهای بر راهبردها در مدل توانمندیهای پلتفرمهای فناورانه در صنعت لوازم آرایشی تأثیر معناداری دارد.
با توجه به تأیید این فرضیه، با توانمندسازی درونی (برند‌سازی، تقویت توان رقابتی) همچنین با بهینه‌سازی فرهنگ (یکپارچگی هنجار‌ها، تقویت فرهنگ پذیرش نوآوری، و سوق‌دادن جامعه به استقبال از پدیده‌های نوظهور) می‌توان راهبردهای متناسب را اتخاذ نمایند.
فرضیه چهارم: راهبردها بر پیامدها در مدل توانمندیهای پلتفرمهای فناورانه در صنعت لوازم آرایشی تأثیر معناداری دارد.
با توجه به تأیید این فرضیه؛ با اتخاذ راهبرد مناسب می‌توان پیامدهای مطلوبی بدست آورد. بنابراین، با شناسایی نیازها و خواسته‌های مشتری از طریق مطالعه و شناخت بازار، آزمایش و ... می‌توان پیامدهای موردنظر را محقق نمود همچنین در صنعت رفتارهای سیاسی بسیار زود خود را نمایان می‌کند. برای مثال ممنوعیت ورود لوازم آرایشی می‌تواند برای این صنعت پیامدهای بسیاری (از جمله افزایش قیمت، افزایش سرمایه‌گذاری داخلی، و ...) داشته باشد.
فرضیه پنجم: مقوله محوری بر راهبردها در مدل توانمندیهای پلتفرمهای فناورانه در صنعت لوازم آرایشی تأثیر معناداری دارد.
این فرضیه نیز مورد تأیید واقع گردید. بنابراین با برای توانمندسازی پلتفرمهای فناورانه در صنعت لوازم آرایشی، با تکیه بر یکپارچهسازی سازمانی و یکپارچهسازی زنجیره تأمین، می‌توان بر راهبردهای قابل اتخاذ اثر گذاشت. با یکپارچهسازی زنجیره تأمین می‌توان نیازها و خواسته‌های مشتریان را مهندسی نمود. و مطابق نیاز آنان محصول را تولید نمود. همچنین با ایجاد سازماندهی مناسب، ایجاد توانمندی در نیروها و مدیریت مناسب می‌توان بر راهبردها تأثیر گذاشت و براساس این شرایط راهبرد مناسب را اتخاذ نمود.
اعتبارسنجی مدل پژوهش نشان داد که تمامی روابط مورد تأیید است. بدین‌صورت، شرایط علی شامل سه بعد عوامل سازمانی، فنی و فراسازمانی تأثیر معنادار و مثبتی بر ابعاد توانمندی پلتفرمهای فناورانه داشته است. همچنین این مطالعه نشان داد که توانمندی پلتفرمهای فناورانه به صورت مثبت و معناداری بر راهبردها اثرگذار هستند و این اثرگذاری توسط شرایط زمینهای و عوامل مداخلهگر به صورت مثبت و معنادار تعدیل گردیده است. بدین معنا که شرایط زمینهای و عوامل مداخلهگر می‌تواند تأثیر توانمندی پلتفرمهای فناورانه را بر انتخاب راهبردهایی در شرایط فعلی افزایش دهد تا در نهایت راهبردها بتوانند تأثیر معناداری بر وقوع پیامدهای ناشی از انتخاب راهبردها داشته باشند. پس از اینکه این نتایج پژوهش شرح داده شد در این قسمت نتایج پژوهش انجام‌شده با نتایج و تحقیقات صورت گرفته مطابقت داده می‌شود.
در پژوهش ]6[، توانمندیهای موردنیاز برای توسعه اجزای اصلی پلتفرم و همچنین توانمندیهای یکپارچهسازی این ماژول‌های اصلی شناسایی، کدگذاری و مقوله‌بندی نمود. سپس با کمک تکنیک دلفی فازی اقدام به غربالگری شاخص‌ها نمودند. آنها در مجموع 6 مقوله اصلی و 23 مقوله فرعی شناسایی کردند. این مقوله‌های اصلی شامل توانمندی دانشی فنی پایه، توانمندی مهندسی زیرسیستم‌ها و توسعه و تکوین قطعات، توانمندی مهندسی نیازها و خواسته‌ها، توانمندی طراحی و معماری سیستم، توانمندی یکپارچهسازی سیستم و در نهایت توانمندی آزمون و صحه‌گذاری می‌شود. نتایج این تحقیق با پژوهش حاضر انطباق دارد و نتایج این تحقیق را تأیید می‌نماید. چرا که در این پژوهش برخی از مقوله‌های شناسایی‌شده با یکدیگر همسو و منطبق می‌باشد. در این پژوهش مقوله‌های مهندسی خواسته‌ها و انتظارات، توانمندسازی فنی و یکپارچهسازی سازمانی و یکپارچهسازی زنجیره تأمین شناسایی شد که این یافته‌ها نتایج مطالعه جعفرنژاد چقوشی و همکاران را تأیید می‌کند. در پژوهش ]5[، برای بررسی انتظارات خدمت گیرندگان پلتفرم، شش بعد شناسایی شد. این ابعاد شامل، اخلاق حرفه‌ای، رفتار و ارتباطات تعاملی، کارایی، ساختاری، و در نهایت امنیت و اعتماد می‌باشد. با توجه به اینکه در پژوهش صورت گرفته توسط محقق، مقوله سازمانی شناسایی شد و یکی از زیرمعیارهای آن کارایی می‌باشد از این نظر با پژوهش فوق انطباق دارد و نیز یکی دیگر از مقوله‌های شناسایی‌شده در پژوهش حاضر یکپارچهسازی زنجیره تأمین می‌باشد که در مقوله‌های فرعی آن ارتباط مناسب با عرضه‌کننده، ارتباط با تأمین‌کننده، و ارتباط با مشتریان دیده می‌شود و با توجه به اینکه در پژوهش عامری سیاهویی بُعد رفتار و ارتباطات تعاملی دیده می‌شود. بعد امنیت و اعتماد در این پژوهش به این معنی است که برای این که انتظارات خدمت گیرندگان محقق شود باید مشتری به پلتفرم اعتماد داشته باشد و احساس امنیت کند. این بعد با مقوله اطلاعات در یک راستا می‌باشد چرا که در مقوله‌های محوری آن دسترسی به اطلاعات و نیز عدم نقض حریم خصوصی دیده می‌شود که این مقوله‌ها موجب اعتماد بیشتر و احترام به امنیت و احساس امنیت مشتری می‌شود. بنابراین این پژوهش با پژوهش ذکرشده در انطباق می‌باشد. در پژوهش ]7[، نتایج حاصل از تحلیل و فراترکیب در قالب چارچوب تدوین مدل کسب و کار پلتفرم در دو سطح تعریف شده است که سطح اول شامل شش بعد اصلی و سطح دوم شامل 22 مؤلفه مدل کسب‌وکار پلتفرم است. در مقام مقایسه، اکثر مؤلفه‌های شناسایی‌شده در این پژوهش (فناوری و پذیرش آن، قانون‌گذاری، مدیریت پلتفرم و نظارت بر آن، همکاری و توسعه مشترک، یکپارچهسازی منابع، قیمت‌گذاری) با مؤلفه‌های تحقیق حاضر همسو و در انطباق می‌باشد. در پژوهش ]8[ با بررسی ابزارهای مناسب جهت تحلیل راهبرد کسب و کارهای پلتفرم‌محور به تبیین این مفهوم پرداخته و سپس با استفاده از مفاهیمی چون اثر شبکه‌ای و راهبردهای قیمت‌گذاری، سازوکار اقتصادی و مدیریتی این نوع کسب و کارها را بررسی نمودند. این مقاله با توجه به اینکه در زمینه راهبردهای کسب و کار پلتفرم مطالعه می‌کند با مقوله راهبردها انطباق دارد چرا که در این مقوله اصلی به بررسی راهبردهایی که منجر به توسعه و بهبود توانمندیهای پلتفرمهای فناورانه می‌گردد توجه ویژه‌ای شده است. راهبردهای پژوهش حاضر شامل مؤلفه‌های توانمندسازی فنی، رفتار سیاسی و مهندسی خواسته‌ها و انتظارات می‌باشد که منجر به پیامدها و تصمیمات می‌گردد. در پژوهش ]4[، بر مبنای مرور رهیافت‌های توسعه پلتفرم سعی در ارائه‌ی چارچوبی مفهومی برای توسعه پلتفرم محصول مبتنی بر الزامات و توانمندی‌ها نمودند. این پژوهش و مدل طراحی‌شده در بخش‌های مختلف با پژوهش حاضر تناسب دارد. در این پژوهش مقوله‌های برنامه محصول، سیاست صنعت (صاحب برند معتبرشدن)، توانمندیهای یکپارچهسازی داخلی و خارجی با تحقیق حاضر در یک راستا می‌باشند. در پژوهش ]22[، به بررسی این موضوع می‌پردازد که چگونه شرکتهای کوچک و متوسط کارآفرینی می‌توانند عملکرد را از طریق پلتفرمهای دیجیتالی افزایش دهند. با توجه به اینکه در این پژوهش پلتفرم‌ها و قابلیت‌های فناورانه مورد بررسی قرار گرفته‌اند و چارچوبی برای توانمندی پلتفرم طراحی گردیده است بنابراین با پژوهش حاضر همسو می‌باشد. همچنین در شبکه توانمندی مدل این پژوهش، مؤلفه‌های دانش مشترک، ارتباط داخلی، هماهنگی، مهارت‌های مرتبط، پیکربندی مجدد پلتفرم و یکپارچهسازی پلتفرم مشاهده می‌شود و این مؤلفه‌ها با یافته‌های پژوهش حاضر انطباق دارد.
این پژوهش با محدودیت‌هایی روبرو بود که مهم‌ترین آن فقر پیشینه مطالعات و تحقیقات انجام شده در کشور است. افزون بر این، محدودیت زمانی و نیز محدودیت صاحب‌نظران خبره، در تعمق معرفتی موردنظر پژوهشگر مؤثر بوده است. همچنین از مهم‌ترین محدودیت‌های این پژوهش پاندمی کرونا می‌باشد، چرا که با توجه به شیوع کرونا در زمان انجام پژوهش، بسیاری از خبرگان به سختی حاضر به مصاحبه می‌شدند و نیز دسترسی به برخی غیرممکن شده بود. این مطالعه زمینهای مستعد برای پژوهش‌های تکمیلی را فراهم نموده است که هر یک با روشن‌نمودن گوشه‌ای از ظرایف پنهان آن به شناخت توانمندیهای پلتفرمهای فناورانه یاری خواهد رساند.
از آنجا که تحقیق نشان می‌دهد که عوامل سازمانی یکی از مؤلفه‌های مؤثر بر قابلیت‌های پلتفرمهای فناورانه است بنابراین مدیران و تصمیم‌گیرندگان باید به ابعاد مهم عوامل سازمانی از جمله بودجه، رهبری و مدیریت و ... توجه ویژه نمایند.
همچنین پیشنهاد می‌شود مدیران تدوین سیاست‌ها و خط‌مشی‌هایی که بهره‌گیری از پلتفرمهای فناورانه را در صنعت لوازم آرایشی ترویج نمایند.
از آنجا که تحقیق حاضر به بررسی راهبردهای شرکت‌ها در زمینه قابلیت‌های پلتفرمهای فناورانه می‌پردازد لذا پیشنهاد می‌شود شرکت‌ها حتماً برای خود راهبرد مناسبی اتخاذ نمایند و در این زمینه باید حتماً نیازها و خواسته‌های مشتریان را مدنظر قرار دهند تا در این راه موفق گردند.
تمرکز این تحقیق به یافتن مدل تو انمندی‌های پلتفرمهای فناورانه در صنعت لوازم آرایشی بود پیشنهادهای زیر در راستای پژوهش‌های آتی قابل ارائه است:
از آنجا که پژوهش حاضر با محدودیت دسترسی به خبرگان و تصمیم‌گیرندگان مواجه بوده لذا پیشنهاد می‌گردد در این زمینه از مشتریان نیز به‌عنوان جامعه آماری بهره گرفته شود.
از آنجا که در این پژوهش از روش کیفی دادهبنیاد استفاده شده، پیشنهاد می‌گردد از سایر روش‌ها نیز بهره گرفته شود و نتایج آن با این پژوهش مقایسه گردد.
با توجه به اینکه این پژوهش به فقط به شناسایی و اولویت‌بندی توانمندیهای پلتفرمهای فناورانه تکیه کرده است بنابراین پیشنهاد می‌گردد آسیب‌شناسی عملکرد پلتفرمهای فناورانه در صنعت لوازم آرایشی به‌عنوان یک مطالعه علمی انجام شود.
8- مراجع
1- جعفرنژاد جقوشی، احمد، منطقی، منوچهر، صادقی‌مقدم، محمدرضا، گشتاسبی، محمد. نوع‌شناسی پلتفرمهای فناورانه: بررسی پویایی‌های پلتفرمی. فصلنامه توسعه تکنولوژی صنعتی، 16(34)، 49-66، 1397.
2- طهماسبی، سیامک، فرتوک‌زاده، حمیدرضا، بوشهری، علیرضا. گونه‌شناسی الگوهای کسب قابلیت‌های فناورانه توسط شرکتهای تازه‌وارد و ارائه راهبرد متناسب با هر الگو. مدیریت استاندارد و کیفیت، 172، زمستان 1395.
3- کیامهر، مهدی. "توانمندیهای فناورانه عرضه کالاهای سرمایه‌ای پیچیده در کشورهای در حال توسعه: مطالعه موردی یک شرکت در صنعت برقابی ایران"، سیاست علم و فناوری، 67 – 80، 1392.
4- منطقی، منوچهر و جعفرنژادچقوشی، احمد و صادقی‌مقدم، محمدرضا و گشتاسبی، محمد، مروری بر رهیافت‌های توسعه پلتفرمهای فناورانه: با تمرکز بر پلتفرم محصول، دوازدهمین کنفرانس ملی و هشتمین کنفرانس بین‌المللی مدیریت فناوری و نوآوری، تهران، 1397.
5- عامری سیاهویی، رضا؛ کاظمی، مصطفی؛ سلیمانی فرد، امید؛ پویا، علیرضا. طراحی مدل انتظارات مشتریان در راستای رشد و توسعه پلتفرم (مطالعه موردی: اینستاگرام). نشریه علمی پژوهشی مدیریت کسب‌وکارهای بین‌المللی، 4(3)، 45-69، 1400.
6- جعفرنژاد چقوشی, احمد, منطقی, منوچهر, صادقی‌مقدم, محمدرضا, گشتاسبی, محمد. مفهوم‌سازی توانمندی توسعه پلتفرمهای فناورانه در صنعت خودروسازی ایران: یک مطالعه چند موردی. بهبود مدیریت، 13(3)، 51-80، 1398.
7- زنگنه‌نژاد، نرجس؛ معینی، علی؛ حاجی حیدری، نسترن، آذر، عادل. چارچوب تدوین مدل کسب‌وکار پلتفرم: یافته‌ای مبتنی بر فراترکیب. پژوهش‌های مدیریت در ایران، 20(1)، 1400.
8- اسکندری، مرضیه؛ شکری ساروی، فاطمه. استراتژی کسب‌وکار پلتفرم‌محور. سیستم‌های پردازشی و ارتباطی چندرسانه‌ای هوشمند، 1(2)،63-72، 1399.
9- V. Grkovic, M. Kolarevic, A. Petrovic and M. Bjelic, Product platform for automatic configuration of modular strongrooms. - Technical Gazette, 27(1), 2020. https: //doi. org/10. 17559/tv-20180625125202.
10- Z. Uddin, P. E. Harland and H. Yörür, Risk management in product platform development projects. International Journal of Product Development, 22(6), 2018, 441. https: //doi. org/10. 1504/ijpd. 2018. 10017042.
11- M. Zhang, G. Li, J. Cao, J. Gong and B. Wu, A bottom-up method for module-based product platform development through mapping, clustering and matching analysis. Journal of Central South University, 23 (3), 2016, 623-635. https: //doi. org/10. 1007/s11771-016-3108-y.
12- M. Pasche, M. Persson and H. Löfsten, Effects of platforms on new product development projects. International Journal of Operations & Production Management, 31 (11), 2011, 1144-1163.
13- R.M. Gran, Contemporary Strategy Analysis: text and cases. John Wiley & Sons, 2013.
14- McIntyre, D., Srinivasan, A., & Chintakananda, A, The persistence of platform dominance: The role of network, platform, and complementor attributes. Academy of Management Proceedings, 2017(1), 12668. https://doi.org/10.5465/ambpp.2017.12668abstract.
15- Jovanovic, M., Sjödin, D., & Parida, V, Co-evolution of platform architecture, platform services, and platform governance: Expanding the platform value of industrial digital platforms. Technovation, 2021, 102218. https://doi.org/10.1016/j.technovation.2020.102218.
16- Huotari, P., & Ritala, P, Complementor strategy and platform performance. Academy of Management Proceedings, 2017(1), 11670. https://doi.org/10.5465/ambpp.2017.11670abstract.
17- Rahman. N., Rabetino. R., Rajala. A., Partanen. J, Ushering in a New Dawn: Demand- Side Local Flexibility Platform Governance and Design in the Finnish Energy Markets. Energies. 2021; 14(15):4405. https://doi.org/10.3390/en14154405.
18- Dutrénit, G, Learning and knowledge Management in the firm: from knowledge accumulation to strategic capabilities. Edward Elgar, Northampton, Ma. Reprinted 2003.
19- Lall, S, Technological capabilities and industrialization.World Development, 1992, 20 (2), 165-186.
20- TOFAN, C. A, Capability of technological systems. Proceedings of The 6th Virtual Multidisciplinary Conference. 2018. https://doi.org/10.18638/quaesti.2018.6.1.394.
21- Karhu, Kimmo & Ritala, Paavo. (2020). Slicing the cake without baking it: Opportunistic platform entry strategies in digital markets. Long Range Planning. 54. 101988. 10.1016/j.lrp.2020.101988.
22- J. Cenamor, V. Parida and J. Wincent, How entrepreneurial SMEs compete through digital platforms: The roles of digital platform capability, network capability and ambidexterity. Journal of Business Research, 2019, 100, 206-196, https: //doi. org/10. 1016/j. jbusres. 2019, 03. 035
23- F. T. Tan, S. L. Pan and M. Zuo, Realising platform operational agility through information technology–enabled capabilities: A resource interdependence perspective. Information Systems Journal, 29 (3), 2018, 582-608. https: //doi. org/10. 1111/isj. 12221
24- J. Humphrey, K. Ding, M. Fujita, S.Hioki and K. Kimura, Platforms, innovation and capability development in the Chinese domestic market. The European Journal of Development Research, 30 (3), 2018, 408-423. https: //doi. org/10. 1057/s41287-018-0145-4.
25- Charmaz, K. (2014). Constructing Grounded Theory: A Practical Guide Through Qualitative Analysis (2nd Edition). London: SAGE.
26- El-Hussein, M., Hirst, S., Salyers, V., & Osuji, J, Using Grounded Theory As A Method Of Inquiry: Advantages And Disadvantages. The Qualitative Report, 2014, 19(27), 1–15. Https://Doi.Org/10.46743/2160-3715/2014.1209.
27- Strauss, A., & Corbin, J. (1998). Basics Of Qualitative Research: Techniques And Procedures For Developing Grounded Theory (2nd Ed.). Thousand Oaks, CA: Sage. 1998.
28- Charmaz K. The Power of Constructivist Grounded Theory for Critical Inquiry. Qualitative Inquiry. 2017; 23(1):34-45. doi:10.1177/1077800416657105.
[1] Cenamor and et al
[2] Tan and et
[3] Humphrey and et al
